Тест һорауҙары.
олимпиадные задания

Карточка № 1

1.Cинонимдары менән алыштыр.

1.Малай  ҡулына ҙур таяҡ тотҡан. 2.Машина ҡалаға шәп барып етте. 3.Йәйҙең ҡыҙыу көндәре килеп етте.

2.Антонимдарын тап,3 һөйләм уйлап яҙ.

Яҡты-

Кисә-

Аҙ-

Килеү-

Кейҙереү-

3.Омонимдарҙы аңлат:

Ал, май,алма, йома,тел,быуа.

_____________________________________________________________________________________

Карточка № 2

1.Cинонимдары менән алыштыр.

4.Нур шатлығынан өйҙәренә сапты. 5. Айнур   һиҙмәҫтән йығылып китте.  6.Ҡыҙҙар керҙе ап-аҡ итеп йыуып ҡуйҙы.

2.Антонимдарын тап,3 һөйләм уйлап яҙ.

Көнбайыш-

Асылыу-

Ваҡ-

Аҫ-

Көйөнөс-

3.Омонимдарҙы аңлат:

Ал, май,алма, йома,тел,быуа.

________________________________________________________________________________

Карточка №3

1.антонимдар яз.

Бәләкәй-

Бысраҡ-

Оло-

Сисә-

Атлай-

Ята-

Ауырыу-

Юғары-

2.Омонимдарҙы аңлат.

Йөҙ, кис,баҫма,ял,ос,ҡарама.

1.Яңы –

Яҡын-

Төҙ-

Ауыр-

Матур-

Бейек-

Буш-

Һәйбәт-

Ҡалын-

Ауырыу-

Ҡаты-

Слова для справки:  алыҫ,кәкре,тулы, тәпәш,йомшаҡ,һау, йоҡа, йәмһеҙ, еңел, насар,иҫке

_____________________________________________________________

2.Түңәрәк-

Сөсө-

Яҡты-

Иҫке-

Йыуан-

 Бабай-

Олатай-

Ятыу-

Бешеү-

Көлә-

Көҙ-

Ҡыш-

__________________________________________________________________

3.Синонимдар яҙ:

Ҙур,

Батыр,

Элекке,

Ваҡлау,

Тиҙ,

Сапты,

Ырғыны,

Тамаланы,

Аҙаҡҡы,

Баҫты,

Беренсе текст.

___________________

  Тәүҙә балыҡ арыу сиртте.Айҙарға матур ғына һигеҙ сабаҡ ике алабуға  бер ҡыҙылғанат эләкте.Ғабдулла ла вағыраҡ булһа ла алты-...те баш ҡаптырҙы.Яҡуп ҡына берҙе лә ала алманы,сөнки ул балыҡ ...мде ҡымтығас та, ҡармағын ҡапыл тартып ала.

      Эләккән һәр балыҡ кәмә ситенән һыуға төшөрөлгән селтәр тоҡҡа һалына барҙы.Улар ,...ңынан күлгә ҡайттыҡ тип,рәхәтләнеп йөҙәләр,һикерешәләр.

   Балыҡ ҡаптырғанда шауларға ...рамай.Ләкин ҡармаҡ ташлағанда тылсымлы һүҙҙәр әйтеү беҙҙең ...ҡта йолаға кергән.Ул шаулауға ла иҫәпләнмәй.

-Ир маҡтаныр,ҡорал эшләр,төкөрөп һалдым, һикереп сыҡ, бер сабағын алып сыҡ,-тип һәр юлы ҡармағын сихырлай Ғабдулла.

   Тәүге ҡыҙылғанат эләккәс,Айҙар башта уның ауыҙына төкөрҙө,шунан таҡмаҡларға тотондо:

-Ҡыҙылғанат,Ғәҙелбанат,әсәйеңде саҡыр,атайыңды саҡыр,ағайыңды саҡыр,апайыңды саҡыр.Саҡыр ҡат-ҡат!Ҡыҙылғанат ҡап,ҡап!

 -Ҡап,ҡап ҡармаҡҡа,эләгерһең бармаҡҡа,эләкмәһәң ҡармаҡҡа,әйләнерһең һармаҡҡа,-тип тегеләргә ҡушылды Яҡуп.Күрәһең,балыҡтар ҡармаҡҡа эләгеүгә ҡарағанда һармаҡҡа әйләнеүҙе ...ҡшыраҡҡа  һанағандарҙыр.Улар Яҡуптың ...науҙарына ҡолаҡ та һалманылар.Бәлки,ҡолаҡ һалырҙар ине лә,уларҙың ҡолаҡтары юҡ бит.(М.Кәрим)

1.Тексҡа исем ҡуш.

2.Был текст икәнен иҫбатла._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Текстың темаһын билдәлә._______________________________________________________________________________________________________________________________

4.Текстың төп фекере.________________________________________________________________________________________________________________________________

5.Стиле.___________________________________________________________

6.Телмәр тибы_______________________________________________________________

7.Кәрәкле хәрефтәрҙе ҡуйып сыҡ.

8.Ҡайһы һөйләмдә кәрәкле тыныш билдәләре төшөп ҡалған?Табып ҡуй,аңлатырға тырыш. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9.Шауларға тигән һүҙгә фонетик тикшереү яһа.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Ошо һүҙҙәрҙең мәғәнәләрен аңлат:янау,һармаҡ,йола._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11.Текстан ҡушма һүҙҙәрҙе күсереп яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Фразеологик һүҙбәйләнештәр табып яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

13.Текстан  үҙең өсөн йолаға бәйле ниндәй ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәр таптың?  ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Малайҙар нисә балыҡ ҡаптырғандар?Мәсьәлә итеп яҙып ҡуй_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Ниндәй балыҡтарҙы беләһең?

Башҡортса-русса исемдәрен яҙ.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16.Һеҙ балыҡ тотаһығыҙмы?Был турала хикәйә итеп яҙ. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Икенсе текст.

___________________________

 Имән бик тә күркәм,матур һәм ныҡ ағас ул.Имәнгә оҡшаталар ирҙәрҙең аҫылын: имән кеүек ныҡ ,тиҙәр.

  Беҙҙең ауыл янындағы туғай уртаһында бәһлеүән бер имән үҫә.Ул ауылдың түбән осонан уҡ күренә.Бер ағас та ышыҡлай алмай уны,ел(дауылға) ла бирешмәй.Йәй ҡоро килһә лә,әллә ни иҫе китмәй.Дымды әлә ниндәй тәрәнлектән ала ул.Күп һанлы тамыр(тармаҡтарын) тәрән ебәргән.

   Имән өс йөҙ йылға тиклем сәскә ата.Егерме-утыҙ йәшендә башлай ҙа,йыл һайын арымай(талмай) сәскә ата.Үҙе биш йөҙҙө,меңде тултыра.Йөҙ егерме-йөҙ ҡырҡ йәштәрҙә  буйға үҫеүҙән туҡтай ҙа шунан инде йыуаная ғына бара.

  Имәндәр сәтләүектән дә, йәш үҫентеләр ебәреп тә үрсей.(Э.Шим.)

1.Тексҡа исем бир.

2.Текст икәнен иҫбатла._______________________________________________________________________________________________________________________________

3.Стилен билдәлә.____________________________________________________________

4.Тибы.____________________________________________________________

5.Йәйәләрҙе асып яҙ.Дөрөҫ яҙылышын  аңлат._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6.Фонетик анализ эшлә:дауыл________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Һандарҙы цифрҙар менән яҙып ҡуй. ______________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Аҫтына һыҙылған һүҙҙәргә синонимдар яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

9.Аҫыл һүҙен аңлат,һүҙбәйләнештәр  яҙ._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.Төҙөлөшө буйынса тикшер: үҫентеләр,дымды.______________________________________________________________________________________________________________________

11.Үҙең  ниндәй ағастарҙы беләһең?Башҡортса-русса исемдәрен яҙып ҡуй.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12.Үҙеңә оҡшаған ағас тураһында яҙ.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Өсөнсө текст.

Ҡәҙерлем Альбина!

      Һинең ...атыңды,әле эштә булһам да,төндә кереп уҡыным.Рә...мәт!

Мин,моғайын,умырзаялар сәскә атҡанда ғына ҡайтып китермен.Яраймы?Тик һин уларҙың иң күп үҫкән урынын ...айлап ҡуй,йәме?Атайың менән инәйеңә әйтһәң,улар үҙҙәре белерҙәр!..

  Ә һинең”биш”кә генә уҡығаның өсөн мин эстән генә ғорурланып бөтә алмайым,һине үҙемдең иң аҡыллы ҡыҙым булыр...ың тип ышанам!

  Тик иркәләреңде яҡшылап ҡара,уларға иң ҡыҙыҡлы әкиәттәр һөйлә,Айсыуаҡты ла,Көнһылыуҙы ла үҙең менән генә йөрөт!Улар оло юл буйына сығып йөрөмә...ендәр,шишмә буйына төш...әләр ҙә,һинең менән бергә генә төшһөндәр,йәме?

   Һин уларға күберәк ағастарҙың нисек шытып сыҡҡанын күр...әтергә тырыш,ҡалғанын үҙең белерһең әле!..Һин бик аҡыллы ҡыҙыҡайһың,үҫкәс тә шулай булырыңа ышанам.Бөтәһенә лә сәләм әйт!Сәләмдең иң күбеһе Йүрүҙәнгә!!!Бабайың Рәми.

1.Тексты иғтибар менән уҡып сыҡ.Авторы кем?

Һин уның тураһында нимәләр беләһең?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Стилен билдәлә._______________________________________________________________________________________________________________________________

3.Кәрәкле хәрефтәрҙе ҡуйып сыҡ.

4.Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе күсереп ал.Русса ла яҙып ҡуй.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5.Аҫтына һыҙылған һүҙҙәрҙең мәғәнәләрен тексҡа нигеҙләнеп аңлат.Был һүҙҙәрҙе ҡайһы яҡта ҡулланалар?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6.Текстан алынған мәғлүмәттәр.Был юлдарҙы яҙған кешене ниндәй итеп күҙ алдына килтерәһең?Ни өсөн?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7.Ул ҡайһы ваҡытта ҡайтырға йыйына?Иҫбатла.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Кемгә төбәп яҙылған?Ул кем?Ҡылыҡһырлама бир.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Текстағы хәүефһеҙлек ҡағиҙәләрен билдәлә.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.Берәйһенә хат яҙ.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Башҡорт кластары өсөн

5-се класс

ТЕСТ ҺОРАУҘАРЫ №1

1.Фонетика нимәне өйрәнә?

а. хәрефтәрҙе  б.телмәр өндәрен  в. Һүҙҙәрҙе    г . һөйләмде  

2. Яңғырау тартынҡылар      

 а.м, в, к, д, й, з,    б. д,б, в, з, с. в. Ч, һ, н, к, г,  г. Б,д,з,в,г, ғ,    

3. Тау һүҙендәге  аҫтына һыҙылғаны ниндәй өн?

 а.тартынҡы   б.һуҙынҡы  

4. Аҡъял –нисә хәреф, нисә өн?

а.  5 хәреф, 4 өн   б. 5 өн,5хәреф   в. 5 хәреф, : өн   

5. Ҡайһыһы дөрөҫ яҙылған?

а. “Урал батыр” эпосы  б.”урал батыр” эпосы в.Урал батыр эпосы 

6.синонимдар-

 а. мәғәнәләре ҡапма-ҡаршы һүҙҙәр  б. мәғәнәләре төрлө, яҙылыштары бер үк һүҙҙәр  в. мәғәнәләре яҡын йәки оҡшаш һүҙҙәр   

7.антоним тап:  төҙ- 

а.тура   б. кәкре  в.ҡыйыш   г .сатай-ботай   

8.синоним тап:бала

 а.һеңле    б.  бәләкәй   в. сабый  г    оло 

9. ғ...илә-кәрәкле хәрефте ҡуй.

а.  а   б. ә в.   әй    г.е 

10.Ғаләм –тәржемә ит

 а.святой    б. завещание  в. мир  г    долина

ХАЛЫҠ ИЖАДЫ  ТЕСТ№2

1.Әкиәттәрҙе нисә төркөмгә бүләләр?

1  бер  2 ике   3 өс   4 дүрт

2.”Аҡъял батыр”әкиәте ниндәй төркөмгә инә?

1. хайуандар тураһында  2. Тормош-көнкүреш   3.  Батырҙар тур-да

 4.тылсымлы

3.”Торна менән төлкө”әкиәте ниндәй төркөмгә инә?

1. хайуандар тураһында  2. тормош-көнкүреш  

 3.  батырҙар тур-да 4.тылсымлы

4.Бармағын ауырттырған батырҙың исеме кем?

1.Аҡъял батыр 2.Тау батыр  3.Урман батыр

5.Йәшерелеп әйтелгән жанр нисек атала?

1.әкиәт  2.йомаҡ       3.таҡмаҡ     4.мәҡәл

6.Уны аҡыллы һүҙ,ололар һүҙе  тип әйтергә мөмкин.

1.әкиәт  2.йомаҡ       3.таҡмаҡ     4.мәҡәл

7.”Урал”йыры ниндәй йырҙарға ҡарай?

1. оҙон  2. Һалмаҡ    3.ҡыҫҡа

8.”Гөлнәзирә”йыры ниндәй йырҙарға ҡарай?

1. оҙон  2. Һалмаҡ    3.ҡыҫҡа

9.Кер йыуғанды тора көтөп

Яңылыш тейһәң,ала өтөп.

1.үтек     2.кер машинаһы  3.сәйнүк

10.Алтын-көмөш яуған ерҙән......дауам ит.

1. йүгереп йөрөгән ер яҡшы.2.үҙ илең яҡын

 3. тыуып-үҫкән ил яҡшы.

Тест №3Н.Мусиндың ”Атайымдың ос һәнәге”әҫәре буйынса

1.Йәноҙаҡ бабай  Кинйәбайҙарға ни өсөн килгән?

А.бесән эшләргә ярҙам һорарға    Б. ос һәнәген һорарға   В.эшкә саҡырырға

2.Кинйәбайҙың атаһының исеме

А.Йәноҙаҡ    Б.Шәһит   В.Сәлмән

3.Атайҙан  иҫтәлеккә ҡалған әйбер  нисек атала?

А. ҡомартҡы        Б.аманат          

4.Кәбән ҡойоу ярышында кем еңә?

А.Сәлмән ағай    Б.Йәноҙаҡ бабай.

5.Кинйәбай менән Әхәт кемдәргә кәбән тартырға баралар?

А.Шәһиттәргә    Б.Нажар бабайға   В.Йәноҙаҡ бабайға

6.Ят кешеләр һәнәкте ни эшләргә уйлайҙар?

А.урларға           Б. һындырырға

7.Малай нисә йәшендә кәбән ҡоя?

А.ун бер    Б. Ун өс    в.ун дүрт

8.Кәбәндең уртаһына еткәс,ниндәй һәнәк ҡулланалар?

А. күкрәк һәнәге    Б.ос һәнәге   В.күбә  һәнәге

9.Шәһит Кинйәбайҙың ҡайһы ерен һындыра?

А. ҡулын   Б.  аяғын

10.”Ҡорҙаш “һүҙе нимәне аңлата?

А. йәштәш    Б.ҡусты   В. ағай

Тест №4.

1. “...Йөрәгендә халҡы булмағандың

Кеше булырға ла хаҡы юҡ...”Был шиғырҙың авторы кем?

а)Б.Бикбай    б)Р.Ғарипов   в)М.Кәрим   г)К.Кинйәбулатова

2.”Тел –тере шишмә үлмәгән,бөгөнгә еткән...”Был шиғырҙың авторы кем?

а)Б.Бикбай    б)Р.Ғарипов   в)М.Кәрим   г)К.Кинйәбулатова

3.”Тәңре ,таяғын ташлап,кешеләргә ер бүлеп биргән”.Был ҡайһы әҫәрҙән алынған?

а)Т.Ғәниеваның”Уралиә тигән ил”  б)Д.Бураҡаевтың “Урал тауҙары”   в)Ә.Вахитов “Аҡһаҡал аманаты”

4.А.Йәғәфәрованың “Яҡшылыҡ”әкиәтендәге ярҙамсыл малайҙың исеме кем?

а)Фәһим   б)Фәнис   в)Фәрит  

5.Ҡайһы шағир Ағиҙелде маҡтап поэма яҙған?

а)М.Кәрим   б)Н.Иҙелбай   в)Б.Ноғоманов   г) Р.Ниғмәти

6.Ауылдың шәжәрәһен һаҡлап һәләк булған хөрмәтле кеше хаҡында хикәйә нисек атала?

а)”Өс бөртөк бойҙай”    б)!Аҡһаҡал аманаты”   в)”Атайымдың ос һәнәге”  г)”Ап-аҡ мөғжизә”

7.Иген үҫтерергә теләгән һуғыш осоро малайҙары тураһында хикәйә:

а)”Өс бөртөк бойҙай”    б)!Аҡһаҡал аманаты”   в)”Атайымдың ос һәнәге”  г)”Ап-аҡ мөғжизә”

8. ”Атайымдың ос һәнәге”  әҫәренең авторы кем?

а) М.Кәрим   б)Н.Мусин    в) Ф.иҫәнғолов    г)Ә.Әминев

9.Һуғышта был хикәйәнең геройын  ошо әйбер ҡотҡара:

а)ҡурай    б) әсикмәк   в)таҫтамал    г)миҙал

10.Бөйөк Ватан һуғышын һүрәтләгән әҫәр:

а) З.Хисмәтуллин.”Урман ҡунағы”   б) К.Мәргән.”Ҡурайсының үлеме”в) С.Агиш.”Турыҡай.”

11.Хайуандарға  һаҡсыл булырға,уларға ярҙам итергә кәрәклеген аңлатҡан хикәйә:

а) З.Хисмәтуллин.”Урман ҡунағы”     б)А.Йәғәфәрова “Яҡшылыҡ”   в)Ғ.Хисамов “Аҡъяурын сал бөркөт”

12.Ошо  әҫәрҙең ҡайһыһы мәҫәл?

а) С.Әлибаев.”Яҙҙы кем килтергән?    Б) Ф.Мөхәмәтйәнов.”Әсәйем ҡулы”.   В)М.Ғафури “Һарыҡты кем ашаған?”

13.Ҡайһы әкиәтте тормош-көнкүреш әкиәттәренә индерәбеҙ?

а)”Аҡъял батыр”    б)”Ҡәмән менән Сәмән,картуф сәскән Сәлмән”   в)”Ҡамыр батыр”

14.Үҙ илем- ......Мәҡәлде дауам ит:

а) тыуған ерем   б)алтын бишек   в)көмөш йылға    г)йәмле гөлөм

15.М.Кәримдең әҫәрҙәре ҡайһы?

а)”Өс таған”,”Ҡыш бабай бәләкәй саҡта”,”Дан кәпәс түгел”,”Ап-аҡ мөғжизә”, “Һеңлемдең төшө”

б) ,”Дан кәпәс түгел”,”Ап-аҡ мөғжизә”,”Хәмит күпере”

в) Ап-аҡ мөғжизә”, “Һеңлемдең төшө”,”Йылмайыу”,” Таҫтамал”.

Рус кластары өсөн тестар

5-се класс

Тест№1        

1.Беҙ уҡыған әкиәт нисек атала?

А)”Айыу менән ҡуян”

Б)”Арыҫлан менән ҡуян”

В)”Арыҫлан менән тейен”

2.”Беҙҙең әсәй”шиғырының авторы кем?

А)Ф.Рәхимғолова

Б)Р.Исҡужина

В)Ф.Ғөбәйҙуллина

3.М.Ғафури яҙған хикәйәнең исеме:

А)”Яңы фатир”

Б)”Артурҙың бер көнө”

В)”Ҡыр ҡаҙы”

4.Артур йоҡонан нисәлә тора?

А)һигеҙҙә

Б)етелә

В)һигеҙенсе яртыла

5.М.Ғафуриҙың хикәйәһе нимәгә өйрәтә?

А)хеҙмәтте ,эште яратырға

Б)бөтәһенә лә ярҙам итергә

В)тәртипле булырға

6.”Минең ҡустыларым”шиғырында

 ҙур малайҙың исеме кем?

А)Айнур  б)Ғәлинур в)Айрат

Тест№2

1.Ниндәй башҡорт халыҡ йыры менән таныштығыҙ?

а.”Азамат”    б.”Урал”    в.”Сәлимәкәй”

2. Яңғыҙлыҡ исемдәр нисек яҙыла?

а.Ҙур хәреф менән       б.Бәләкәй хәреф менән.

3. Башҡортостанда нисә район бар?

а.50         б.52      в.54

4.Нисә ҡала бар?

а. 20        б.21    в.22

5. Башҡортостан ҡасан үҙ аллы дәүләт тип иғлан ителде?

а.1980     б.1990        в.1992

6.Башҡортостан флагының төҫтәре нисек урынлашҡан?

а.аҡ,күк,йәшел       б.йәшел,күк,аҡ           в. күк, аҡ ,йәшел,

7.Башҡортостандағы иң ҙур тау:

 а.Ирәмәл     б.Янғантау       в.Ямантау

8. С.Юлаевҡа һәйкәл ҡасан ҡуйыла?

а.1947 йыл     б.1957йыл       в.1967йыл

9.Башҡортостан гербының тыуған көнө.

А.25 февраль  б.12 октябрь  в.18 сентябрь

10.Башҡортостан гимнының музыкаһын кем яҙған?

А.Ф.Ислахов       б.Ф.Иҙрисов    в.О.Асабина  г.Р.Бикбаев,Р.Шәкүр

11.Гимндың һүҙҙәрен кем яҙған?

А.Ф.Ислахов       б.Ф.Иҙрисов    в.О.Асабина  г.Р.Бикбаев,Р.Шәкүр

12.Башҡортостан гербының авторы.

А.Ф.Ислахов       б.Ф.Иҙрисов    в.О.Асабина  г.Р.Бикбаев,Р.Шәкүр

Тест№3

1.“Әсәйем”шиғырының авторы кем?

А.Ф.Мөхәмәтйәнов     Б.З.Әхмәтйәнова        В.Т.Ғәниева    

2. Шатлыҡ һүҙенең антонимы:

 А.элек      .Б. ҡайғы   В.алыҫ  

3. “Көн йөрөй,төн йөрөй,бер атлам ер китмәй”:

А.һыуыҡ        Б.сәғәт           В.борсаҡ

4. Әсәкәйем , мин һине яратам! Интонацияһы яғынан был ниндәй һөйләм?

А.хәбәр        Б.һорау    В.өндәү  

5.Мысль  һүҙенең тәржемәһе :

А.дөйөм         Б.фекер        В.дуҫлыҡ    .

6. Һөйөклө һүҙенә синоним :

А. Маҡтаулы       Б.һәйбәт    В.ҡәҙерле      

7.Йыуҙың һүҙе нисәнсе затта тора?

А. I  зат             Б.II зат              В.III зат            .

8.Башҡортостандың иң ҙур йылғаһы.

 А.Ағиҙел            Б.Ҡариҙел        В.Яйыҡ      

Тест№4

1.”З.Исмәғилевтың тыуған яғы.Сермән”картинаһының авторы:

а.  Р.Нурмөхәмәтов         б.  В.Меос           в.Ә.Лотфуллин

2. Ул,һеҙ, улар  ниндәй һүҙҙәр:

а.  Сифат          б.ҡылым            в.алмаш

3.Шыйыҡ-ҡуйы  ниндәй һүҙҙәр:

 а. Синоним         б. Антоним            в.омоним  

4. Мәғәнәләре бер үк булған һүҙҙәр:

а. Синоним         б. Антоним                 в.омоним    

5. Ҡайһы юлда омоним һүҙҙәр яҙылған:

а. Алма-алма           б. Бейек---тәпәш             в.һылыу-гүзәл

6. Ниндәй һүҙ төркөмө ҡылым тип атала?

а. Предметты белдереүсе һүҙҙәр       б. Предметтың билдәһен  белдереүсе һүҙҙәр   в.предметтың эш-хәрәкәтен белдереүсе һүҙҙәр

7.Сифаттың һорауын билдәлә:

 а. Кем?нимә?      б.  Ниндәй?                в.ни эшләй?

8.Предметтың иҫәбен белдергән һүҙҙәр:

 а. Алмаш      б. Исем              в.һан

Был ялғауҙарҙың ҡайһылары менән яңы һүҙҙәр яһала.Ул ялғауҙарҙы яһаусы ялғауҙар тип әйтәбеҙ.Ә бына грамматик мәғәнәләрен генә үҙгәрткәндәрен үҙгәртеүсе ялғау тиҙәр.Яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙы билдәлә,бер нисә миҫал уйла.

_________________:-сы,-сө,-се,-со;-лыҡ,-лек,-лөк,-лоҡ;-сан,-сән;-ғос,-гөс,-ғыс,-гес;-ҡос,-көс,-ҡыс,-кес;-ло,-лө,-лы,-ле;-ос,-өс,-кес,-саҡ,-ҡыр,-сәк,-ке,-ҡы һ.б.

__________________:-тар,-тәр,-ҙар,-ҙәр,-лар,-ләр,дар,-дәр;-дың,-дең,-ға,-гә,һ.б.;-й,-й-һың,-й-ым;-мын,-һың,-быҙ һ.б.

Был ялғауҙарҙың ҡайһылары менән яңы һүҙҙәр яһала.Ул ялғауҙарҙы яһаусы ялғауҙар тип әйтәбеҙ.Ә бына грамматик мәғәнәләрен генә үҙгәрткәндәрен үҙгәртеүсе ялғау тиҙәр.Яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙы билдәлә,бер нисә миҫал уйла.

_________________:-сы,-сө,-се,-со;-лыҡ,-лек,-лөк,-лоҡ;-сан,-сән;-ғос,-гөс,-ғыс,-гес;-ҡос,-көс,-ҡыс,-кес;-ло,-лө,-лы,-ле;-ос,-өс,-кес,-саҡ,-ҡыр,-сәк,-ке,-ҡы һ.б.

__________________:-тар,-тәр,-ҙар,-ҙәр,-лар,-ләр,дар,-дәр;-дың,-дең,-ға,-гә,һ.б.;-й,-й-һың,-й-ым;-мын,-һың,-быҙ һ.б.

___________________________________________________________________________________________

Был ялғауҙарҙың ҡайһылары менән яңы һүҙҙәр яһала.Ул ялғауҙарҙы яһаусы ялғауҙар тип әйтәбеҙ.Ә бына грамматик мәғәнәләрен генә үҙгәрткәндәрен үҙгәртеүсе ялғау тиҙәр.Яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙы билдәлә,бер нисә миҫал уйла.

_________________:-сы,-сө,-се,-со;-лыҡ,-лек,-лөк,-лоҡ;-сан,-сән;-ғос,-гөс,-ғыс,-гес;-ҡос,-көс,-ҡыс,-кес;-ло,-лө,-лы,-ле;-ос,-өс,-кес,-саҡ,-ҡыр,-сәк,-ке,-ҡы һ.б.

__________________:-тар,-тәр,-ҙар,-ҙәр,-лар,-ләр,дар,-дәр;-дың,-дең,-ға,-гә,һ.б.;-й,-й-һың,-й-ым;-мын,-һың,-быҙ һ.б.

________________________________________________________________

Был ялғауҙарҙың ҡайһылары менән яңы һүҙҙәр яһала.Ул ялғауҙарҙы яһаусы ялғауҙар тип әйтәбеҙ.Ә бына грамматик мәғәнәләрен генә үҙгәрткәндәрен үҙгәртеүсе ялғау тиҙәр.Яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙы билдәлә,бер нисә миҫал уйла.

_________________:-сы,-сө,-се,-со;-лыҡ,-лек,-лөк,-лоҡ;-сан,-сән;-ғос,-гөс,-ғыс,-гес;-ҡос,-көс,-ҡыс,-кес;-ло,-лө,-лы,-ле;-ос,-өс,-кес,-саҡ,-ҡыр,-сәк,-ке,-ҡы һ.б.

__________________:-тар,-тәр,-ҙар,-ҙәр,-лар,-ләр,дар,-дәр;-дың,-дең,-ға,-гә,һ.б.;-й,-й-һың,-й-ым;-мын,-һың,-быҙ һ.б.

Карточка № 1

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Ошо ерҙә,ҡапҡандарҙы ысҡындырҙым,күҙенең ағын,кис  еткәс,кискә тиклем ҡайт, беҙҙең өй,яттан һөйләй,өй мөйөшө.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Мин инде мәктәпкә велосипед менән барасағыма тамам ышандым.

Карточка №2

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Таллыҡта һайрай,бөгөн күрҙем,минең башыма,тал бөрөһө,юл аша йәшәй,аяҡтың һыҙлауы,уларҙың эшен,һикерергә ынтылды.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Тунап алынған сысҡан тиреләрен атайыма күрһәтмәй генә киптерергә кәрәк ине.

Карточка № 1

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Ошо ерҙә,ҡапҡандарҙы ысҡындырҙым,күҙенең ағын,кис  еткәс,кискә тиклем ҡайт, беҙҙең өй,яттан һөйләй,өй мөйөшө.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Мин инде мәктәпкә велосипед менән барасағыма тамам ышандым.

Карточка №2

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Таллыҡта һайрай,бөгөн күрҙем,минең башыма,тал бөрөһө,юл аша йәшәй,аяҡтың һыҙлауы,уларҙың эшен,һикерергә ынтылды.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Тунап алынған сысҡан тиреләрен атайыма күрһәтмәй генә киптерергә кәрәк ине.

Карточка № 1

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Ошо ерҙә,ҡапҡандарҙы ысҡындырҙым,күҙенең ағын,кис  еткәс,кискә тиклем ҡайт, беҙҙең өй,яттан һөйләй,өй мөйөшө.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Мин инде мәктәпкә велосипед менән барасағыма тамам ышандым.

Карточка №2

1.Һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәрен билдәлә.

Таллыҡта һайрай,бөгөн күрҙем,минең башыма,тал бөрөһө,юл аша йәшәй,аяҡтың һыҙлауы,уларҙың эшен,һикерергә ынтылды.

2.Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡат,икеһен тикшер.

Тунап алынған сысҡан тиреләрен атайыма күрһәтмәй генә киптерергә кәрәк ине.

Русская зима

      Хороши снежные зимы в России! Непогоду сменяют ясные дни. Блестят на солнце глубокие сугробы, скрылись подо льдом большие реки и маленькие речонки. Припорошила зима землю снежной шубкой. Отдыхает земля, набирает силу.

Наполняется жизнью зимний лес. Вот простучал по сухому дереву дятел. По всему лесу отбивает дробь лесной барабанщик. С шумом пролетит рябчик, поднимется из снежной пыли глухарь. Стайка веселых клестов расселась на ветках ели. Стоишь и любуешься, как ловко они вонзают свои клювики в шишки, выбирают из них семена. С сучка на сучок перепрыгивает шустрый бельчонок.

Вот прилетела большая сова и подала голос. Ей отозвались другие совы. Пискнула тихонько лесная мышь, пробежала по снегу и скрылась под пнем в сугробе.

(112 слов)

_____________________________________________________________________________

Русская зима

      Хороши снежные зимы в России! Непогоду сменяют ясные дни. Блестят на солнце глубокие сугробы, скрылись подо льдом большие реки и маленькие речонки. Припорошила зима землю снежной шубкой. Отдыхает земля, набирает силу.

Наполняется жизнью зимний лес. Вот простучал по сухому дереву дятел. По всему лесу отбивает дробь лесной барабанщик. С шумом пролетит рябчик, поднимется из снежной пыли глухарь. Стайка веселых клестов расселась на ветках ели. Стоишь и любуешься, как ловко они вонзают свои клювики в шишки, выбирают из них семена. С сучка на сучок перепрыгивает шустрый бельчонок.

Вот прилетела большая сова и подала голос. Ей отозвались другие совы. Пискнула тихонько лесная мышь, пробежала по снегу и скрылась под пнем в сугробе.

(112 слов)

______________________________________________________________________________

Русская зима

      Хороши снежные зимы в России! Непогоду сменяют ясные дни. Блестят на солнце глубокие сугробы, скрылись подо льдом большие реки и маленькие речонки. Припорошила зима землю снежной шубкой. Отдыхает земля, набирает силу.

Наполняется жизнью зимний лес. Вот простучал по сухому дереву дятел. По всему лесу отбивает дробь лесной барабанщик. С шумом пролетит рябчик, поднимется из снежной пыли глухарь. Стайка веселых клестов расселась на ветках ели. Стоишь и любуешься, как ловко они вонзают свои клювики в шишки, выбирают из них семена. С сучка на сучок перепрыгивает шустрый бельчонок.

Вот прилетела большая сова и подала голос. Ей отозвались другие совы. Пискнула тихонько лесная мышь, пробежала по снегу и скрылась под пнем в сугробе.

(112 слов)

Диктант текстары.8класс

Диктант№1.

Көҙгө йәйғор.

Мин көҙгө урманда йөрөргә яратам.Уның иң гүзәл сағы сентябрь бөткәндә,октябрь баштарында булалыр.Үрмәксе ауҙары иренеп кенә йөҙгән зәңгәр күккә,йылы аяҙ көнгә,урмандың төрлө биҙәк хазинаһына һоҡланып туя алмайһың.Тәрән тынлыҡ.Аяҡтарыңды ергә түшәлгән алтын япраҡтар иркәләй.Ә ағастар?Ниндәйҙер оло ҡарағай йәки имән ышығында үҙенең ҡыҙыллы-һарылы сыбар кейемендә йәш саған ҡупшыланып ултыра.Тағы сыбар биҙәкле япраҡтарға һарыҡҡан асыҡ ҡыҙыл емештәре менән ҡыштырлап миләш тора.Уҫаҡтың уҫағына тиклем:”Ҡарағыҙ,мин бына ниндәй!”-тигән һымаҡ,йәйғор буяуҙары менән күҙҙәрҙе ҡамаштыра.

Көҙгө урмандың гүзәллегенә күңелеңде рәхәтләндереп йөрөй бирәһең дә кескәй аҡланға килеп сығаһың,уның тәрән тынлығын тыңларға ултыраһың.Шунда татлы хыялдарға күмелеп киткәнеңде үҙең дә һиҙмәй ҡалаһың.(Д.Исламов.)

Өҫтәлмә эш.

1. Мин көҙгө урманда йөрөргә яратам.-һүҙ төркөмдәренән килгәнен яҙырға.

2.Көҙгө,уҫаҡтың  һүҙҙәренә морфологик анализ эшләргә.

Диктант№.2.

Йәштән сынығырға кәрәк.

(Үҙемде үҙем тикшерәм)

Һәр бала сабый саҡтан уҡ яҡшы холоҡло булып үҫергә тейеш.Ыҫпайлыҡ һәм йыйнаҡлыҡ,эшсәнлек һәм тырышлыҡ кеүек яҡшы ғәҙәттәрҙе кесе йәштән үк үҙеңдә тәрбиәләргә кәрәк.Бындай һәйбәт сифаттарға эйә булған кешене һәр кем хөрмәтләй,яҡын итә.Һәр бала ҙурҙарға ихтирамлы,бәләкәйҙәргә иғтибарлы булһын.Әҙәпле бала ололар менән һәр саҡ үҙе башлап иҫәнләшә,хәйерле иртә,тыныс йоҡо теләй.

Кешене хеҙмәт тәрбиәләй,сыныҡтыра,рухи яҡтан байыта.Үҙ хеҙмәтең һалынған һәр әйбер ҡиммәтле лә,ҡәҙерле лә була.Шуға күрә кеше эш яратырға,хеҙмәткә күнегергә тейеш.

  Өйҙә лә,эштә лә ныҡлы режим булдырырға кәрәк.Режим кешене тәртипкә өйрәтә,теүәллеккә ғәҙәтләндерә.Иртәнсәк билдәле ваҡытта торорға,билдәле ваҡытта дәрес әҙерләргә,уйнарға,ашарға,файҙалы эш менән шөғөлләнергә кәрәк.Теләк булыу йәки булмауға ҡарап,ҡыйын эштәрҙе һуңға ҡалдырыу кешене биҙәмәй,ә йәмһеҙләй генә.(“Педагогика”китабынан)

Контроль диктант №1.

Ирәмәл һырттары.

Яҙғы көндөң иртәнге йылы ҡояшы дымлы ер өҫтөнә күтәрелгән быуҙарҙан үтә төштө,уларҙы йәшелле-күкле ,юлаҡ-юлаҡ төрлө төҫтәге матур нурҙарға әйләндерҙе.

   Шоңҡар ауылының тирә-яҡ тигеҙлегенән һөҙәкләнә барып,бейегәйеп киткән ҡырлас тауҙар унар саҡрымдарға һуҙылып алыҫаялар ҙа,Ирәмәлдең нәҙек һыҙыҡтар шикелле күренгән ҡаяларына барып тоташалар.Унан да уҙғас,Ирәмәл түбәһенең ҡайһы бер урындарында әллә ҡармы,әллә бейек тауҙың биттәрен һыйпап үткән болоттармы икәне лә айырылмай торған ҡайһылары аҡ,ҡайһылары ҡара нөктәләр генә күренәләр.

Аҡҡондоҙ йылғаһының аръяғында сусаҡ тауҙың итәген ҡаплап үҫкән шыршы,ҡарағайҙар,йәшел ботаҡтарын ҡар һыуына мансып алған һымаҡ,тағы ла матур,тағы ла йәшелерәк булып асылғандар.Улар менән аралаш йәш ҡайын сауҡалары ла ваҡ ҡына булып шытып килгән бөрөләренең морондарын яҙғы йылы елгә елберләтеп ултыралар.(106 һүҙ)(Һ.Дәүләтшина).

Контроль диктант №2.

Ҡышлаусы ҡоштар.

Ҡыш.Бөтә ерҙә ап-аҡ ҡар һырынтылары.Урман тып-тын,ул уйға сумған төҫлө.Ҡар аҫтында һығылған ағастар әкиәттәге кеүек булып ҡалғандар.

Ғинуар беҙҙең яҡта бик ҡаты була,һалҡындар хатта 40градустан да уҙып киткеләй.Ыжғыр буранлы көндәр күп.Ел һыҙғыра,олой,ҡоторона,ләкин ул ҡапыл туҡтай.Һыуыҡ йомшара,тағы ла тынлыҡ урынлаша.

Тәжрибәле натуралист һәр саҡ ҡарҙа ҡышҡы йән эйәләренең эҙҙәрен таба.Бына ҡар өҫтөндә дегәнәк баштары туҙҙырылған,бында ҡарабаш турғайҙар ем эҙләгән.

Сел,һуйыр,ҡор кеүек ҡоштар сатлама һыуыҡтар үткәнен тәрән ҡар эсендә көтәләр.Тик һайыҫҡан,ҡарға,турғайҙар ғына көслө һыуыҡтарға бирешмәйҙәр,улар кеше йәшәгән урындарға яҡыныраҡ киләләр.Сөнки бында аҙыҡ табыуы еңелерәк уларға.Поляр өкөһө төньяҡта йәшәй,ә ҡышын беҙгә күсеп килә.

Башҡортостанда 70-тән артыҡ ҡош ҡышлай.Һеҙҙә ниндәй ҡоштар ҡышлай?Уларға һеҙ нисек ярҙам итәһегеҙ?(“Совет Башҡортостаны”)

Контроль диктант №3

Кем хаҡлы?

Ырҙында эш яйланды.Бойҙай көшөлө ике көндә таҙартылып бөттө.Тик комбайндан иген аҡрын килә,хәйер,улар күберәк яҫмаға һалғанды көтөп ултыра.Өлгөрөп еткән бойҙай лафет менән яҫмаға һалына,ә көндәр,үкенескә ҡаршы,йонсоуға тартып тора.

Кәбир комбайн менән туранан-тура урырға тәҡдим итте,ә рәйес:

-Ярамай,агроном,ярамай,-тип ҡырт киҫте.

Әммә Кәбир үҙенекен иҫбатларға тырышты:

-Беренсенән,ваҡытты отабыҙ;икенсенән,күпме иген юғалтыуҙан һаҡлап ҡалына;өсөнсөнән,лафеттан бушаған тракторҙарҙы туңға һөрөргә төшөрөр инек...

-Дүртенсенән,-тип һанап китте рәйес Ғәбделхәкимов,-прогрессив ысулды һанға һуҡмаған өсөн,рәйескә шелтә бирәсәктәр.( һүҙ)(Яр.Вәлиев)

Өҫтәлмә эш.

Инеш һәм өндәш һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙығыҙ.

Контроль диктант №4

Бал.

Боронғо Грецияның атаҡлы математигы Пифагор балдың кеше ғүмерен оҙайтыуы тураһында яҙып сыҡҡан.Үҙе лә балды йыш ашаған һәм 90 йәшкә тиклем йәшәгән.

Шулай уҡ боронғо грек философы Демокрит та 100 йылдан артыҡ йәшәгән.Ул да балдың сәләмәтлек өсөн файҙалы булыуын әйткән.Атаҡлы табип Әбуғалисина йәшлекте һаҡлау өсөн бал ашарға кәңәш иткән.

Юҡҡа ғына әйтелгән һүҙҙәр түгел былар.Балда 60-ҡа яҡын төрлө матдә бар.Балдың бөтә сорттарында ла глюкоза менән фруктоза күп.Ә улар-йөрәк мускулдарының нормаль эшләүе өсөн бик кәрәк матдәләр.

Бал витаминдарға ла бик бай.Уны һыуҙа иретеп,шуның менән ауыҙ сайҡайҙар.Һөҙөмтәлә күп кенә микробтар юҡҡа сыға.

Бал менән ашҡаҙан ауырыуҙарын да дауалайҙар.Йоҡлай алмағанда ла ,балдың файҙалы булыуы билдәле.( 102 һүҙ)(“Пионер”)

8-се  класс

Тест№1

1.Тел тере- шишмә-үлмәгән, бөгөнгә еткән.Шиғыр юлдарының авторы кем?

А.Р.Ғарипов  Б.Б.Бикбай   В.Р.Ниғмәтуллин  Г.С.Ғәбиҙуллин

2. Бер телдән дә телем кәм түгел...

А.Р.Ғарипов  Б.Б.Бикбай   В.Р.Ниғмәтуллин  Г.С.Ғәбиҙуллин

3.1939-1997 йылдарҙа йәшәгән,Бөрйән районында тыуған шағир.

А.Р.Ғарипов  Б.Б.Бикбай   В.Р.Ниғмәтуллин  Г.С.Ғәбиҙуллин

4.*Шығайҙағы ҡайындар* картинаһының авторы:

А.В.Меос  Б. Ә.Лотфуллин .В.Арыҫланов  Г.Д.Ишемғолов.

5.Әйтелеү маҡсаты буйынса һөйләмдәр ниндәй төрҙәргә бүленә?

А.хәбәр, һорау, өндәү  Б. хәбәр, һорау, бойороҡ  В. хәбәр, өндәү ,бойороҡ  

Г. хәбәр, һорау, өндәү ,бойороҡ  

6.С.Муллабаевтың *Көҙгө урман*шиғырында  ниндәй һүрәтләү сараһы ҡулланылған?

А.метафора.Б.йәнләндереү  В.сағыштырыу  Г.эпитет

7.Был ниндәй һүрәтләү сараһы?тәмле һүҙ,йылы уй,шаян күҙ һ.б.

 А.метафора.Б.йәнләндереү  В.сағыштырыу  Г.эпитет

8. ҡайһы юлда исемдәр дөрөҫ яҙылған?

А.Иҫке Сибай ,  Аманат журналы, Ҡариҙел

Б.үрге Ҡыйғы, Сатра яланы,Ағиҙел

В. “Аҡбуҙат ”журналы, Етегән йондоҙ, Аҡкүл

Г.Салауат ҡалаһы,Ҡара яҡуп ауылы,Дим йылғаһы

9. бәйләү юлы менән барлыҡҡа килгән  ҡушма исемде билдәләгеҙ.

А.Ҡарабаш турғай.  Б. Талаш-тартыш   В.һабантурғай  Г.тана-торпо

10.Эйәлек затында килгән исемде күрһәт.

 А.табаҡтың Б.энәңде  В.суртанға Г.бүләктәге

11. Хәбәрлек заты   төшөм килештә торған исемде күрһәт

А.тарағымды   Б.көҙгөнө   В.кешемен  Г.юҡ

12. Эйәлек затының  төбәү килешен күрһәт.

А. Ауылға  Б.дуҫыма  В. Танышыбыҙҙы Г. Таяғынан

Рус мәктәптәренең 9-сы класс уҡыусылары өсөн башҡорт теленән олимпиада һорауҙары.

1.Төп һәм шартлы сифаттар нимә аңлата, уларҙың үҙенсәлеге нимәлә?

2. Ниндәй ҡылымдар уртаҡ ҡылымдар тип йөрөтөлә? Миҫалдар килтерегеҙ.

3.Мөнәсәбәт һүҙҙәр менән ике һөйләм уйлап яҙығыҙ.

4. Тәҡдим ителгән шағирҙарҙың ҡышты һүрәтләп яҙған әҫәрҙәренең исемен яҙығыҙ.

1) С.Әлибаев.

2) Б.Бикбай

3) В.Әхмәҙиев

4) М.Кәрим

     5. Риүәйәт менән легендалар бер-береһенән нимә менән айырылалар?

Белгән риүәйәт, легендаларҙың исемдәрен яҙығыҙ.

6. Фәрит Иҫәнғоловтың ниндәй  ниндәй әҫәрҙәрендә бер-береһенә ҡапма-ҡаршы Хәлит менән Вәлит образы һүрәтләнә? Улар кемдәр?

7. Батырлыҡ тураһында өс мәҡәл яҙығыҙ?

8.Тексты тәржемә итегеҙ.

Уралда һалҡын ҡыш тора. Ерҙә ҡалын ҡар ята. Йылғалар ҡалын боҙ менән ҡапланған. Ваҡыты-ваҡыты менән көслө бурандар булып тора. Ҡоштар хәҙер юҡ инде. Сыҙамлы ҡорҙар, ваҡ селдәр генә күренгеләп  ҡала. Улары ла ваҡыттарын күберәк ҡар аҫтында үткәрә.  

Рус мәктәптәренең 9-сы класс уҡыусылары өсөн башҡорт теленән олимпиада һорауҙары.

1.Төп һәм шартлы сифаттар нимә аңлата, уларҙың үҙенсәлеге нимәлә?

2. Ниндәй ҡылымдар уртаҡ ҡылымдар тип йөрөтөлә? Миҫалдар килтерегеҙ.

3.Мөнәсәбәт һүҙҙәр менән ике һөйләм уйлап яҙығыҙ.

4. Тәҡдим ителгән шағирҙарҙың ҡышты һүрәтләп яҙған әҫәрҙәренең исемен яҙығыҙ.

1) С.Әлибаев.

2) Б.Бикбай

3) В.Әхмәҙиев

4) М.Кәрим

     5. Риүәйәт менән легендалар бер-береһенән нимә менән айырылалар?

Белгән риүәйәт, легендаларҙың исемдәрен яҙығыҙ.

6. Фәрит Иҫәнғоловтың ниндәй  ниндәй әҫәрҙәрендә бер-береһенә ҡапма-ҡаршы Хәлит менән Вәлит образы һүрәтләнә? Улар кемдәр?

7. Батырлыҡ тураһында өс мәҡәл яҙығыҙ?

8.Тексты тәржемә итегеҙ.

Уралда һалҡын ҡыш тора. Ерҙә ҡалын ҡар ята. Йылғалар ҡалын боҙ менән ҡапланған. Ваҡыты-ваҡыты менән көслө бурандар булып тора. Ҡоштар хәҙер юҡ инде. Сыҙамлы ҡорҙар, ваҡ селдәр генә күренгеләп  ҡала. Улары ла ваҡыттарын күберәк ҡар аҫтында үткәрә.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     

9 класс. Диктант текстары.

Диктант№1

Көн исемдәре.

    Билдәле булыуынса, көн исемдәрен башҡортса дүшәмбе, шишәмбе, шаршамбы, кесаҙна, йома, шәмбе, йәкшәмбе тип атайҙар. Был һүҙҙәр нимә аңлата һуң? Бына уларҙың мәғәнәләре: йәк, дү, ши, шар ҡушымталары – бер, ике, өс, дүрт һандарының исемдәре. Ә шәмбе – “көн” тигәнде аңлата икән. Фарсылар шул һандарға шәмбе һүҙен ҡушып, аҙна көнө исемдәрен яһаған. Шулай итеп, йәкшәмбе – беренсе көн, дүшәмбе – икенсе көн, шишәмбе – өсөнсө көн, шаршамбы – дүртенсе көн. Кесаҙна һүҙенә фарсылар дини мәғәнә һалған. Уны кесе йома тип тә әйтәләр. Ул намаҙға йыйылыу көнө тигәнде аңлата. Йома һүҙе аҙна мәғәнәһен бирә. Аҙна һүҙе фарсы телендә етене белдерә.

Өҫтәлмә эштәр.

1.Һандарҙы яҙып ал.

2. Бына уларҙың мәғәнәләре: йәк, дү, ши, шар ҡушымталары – бер, ике, өс, дүрт һандарының исемдәре. Аҙна һүҙе фарсы телендә етене белдерә.

Контроль диктант№1.

Октябрь.

    Октябрь – көҙҙөң беренсе һыуыҡ айы. Әсе елдәр иҫә. Иртәнге  һыуыҡтар көсәйә төшә. Күләүектәр таңғаса боҙ менән ҡапланған була. Йыш яуған һалҡынса ямғырҙар арҡаһында октябрҙе халыҡта “батҡаҡ айы” тип тә атайҙар. Тәүге ҡар яуа, ләкин ул шунда уҡ ирей. Ҡайһы бер йылдарҙа ҡар ятып та ҡуя.

      Күлдәр, быуалар туңа башлай. Иң аҙаҡҡы күсмә ҡоштар китеп бөтә. Иң һуңғы булып сәүкәләр, өйрәктәр китә. Уларға алмашҡа ҡыҙылтүштәр, беҙҙең яҡтарҙа ҡышлаусы бүтән ҡоштар килә. Ныҡлап һыуыҡ төшөү менән, айыу, бурһыҡ, алйырҙан йоҡоға тала. Телмәрйендәр ҙә йоҡоға китә.

       Баҡсаларҙа ағас ултыртыу дауам итә. Япраҡтар тулыһынса ҡойолоп бөтә.

Диктант№2

Талҡаҫ күле.

     Юлдаш менән Ҡыҙырас аяҡтарын күлдең йомшаҡ ҡомона батырып,оҙаҡ ултырҙылар.Талҡаҫ буйы һоҡланып бөткөһөҙ матур ине.Иртәнге һауала тауыш көслө яңғырай.Унда,Һаҡмар буйында,трактор геүләй.Һулда комбайн шаулай.Алыҫта йәштәрҙең йырлаған,көлгән тауыштары ишетелә.Оло юлдан иген,мәғдән тейәгән машиналар өҙлөкһөҙ үтә.Бейектә самолет күренә.Ул Өфөнән Баймаҡҡа почта килтерә.

     Ә бында Талҡаҫ күле.Ул тып-тын ята.Күлдең уртаһында,күкһел томан эсендә,Уртаташ күренә.(З.Биишеванан).

Өҫтәлмә эштәр.

1.Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе күсереп яҙығыҙ,улар нимәләрҙең атамаһы икәнен күрһәтегеҙ.

2.Һөйләмдең ниндәй киҫәге булып киләләр,һыҙығыҙ.

Контроль диктант№2.

Ҡоштарҙы ашатығыҙ.

        Урмандарҙа,баҡсаларҙа зарарлы бөжәктәрҙе таҙартыусы ҡоштар араһында ҡарабаш турғайҙан да егәрлеһе юҡтыр.Орнитологтарҙың иҫәпләүҙәренә ҡарағанда,бала үҫтергән саҡта ҡарабаш турғайҙарҙың бер ояһы ғына ла көн һайын меңләгән ҡаршылауыҡты юҡ итә.

       Ҡыш етеп,көндәр һыуына башлағас,ҡарабаш турғай урмандан кеше йәшәгән тирәгә күсә.Бында аҙыҡ табыуы еңелерәк.

Ҡошсоҡ һалҡынға сыҙамлы.Уны аслыҡ ҡына һәләк итә.Ас булһа,өшөй ҙә,аҙыҡ эҙләргә хәле ҡалмай.Ҡайһы бер райондарҙа яҙ етеүгә уларҙың яртыһы ғына ҡалған була.Ә ҡыш бик һыуыҡ булһа,ундан бере генә ҡышлап сыға.

       Балалар,ҡоштарға ярҙам итегеҙ!Улар-беҙҙең ярҙамсыларыбыҙ,дуҫтарыбыҙ.Уларҙы эйәләштерегеҙ,ашатығыҙ!(И.Заянчковский).

Контроль диктант№3.

Ниндәй ул башҡорт аты?

     Башҡорт аты тураһында дан күптән билдәле.1725-1756 йылдарҙа баш күтәргән башҡорттарға ҡаршы көрәшеүсе генерал Румянцев:”...Уларҙың артынан ҡыуыу елде ҡыуыу менән бер,беҙҙең аттарға уларҙың аттарына етеү ҡайҙа ул!”-тип яҙған.

   Икенсе бер батша генералы Черновтың яҙмалары ла шуны ҡеүәтләй:” Башҡорттар үҙ ерҙәренән үткән хөкүмәт кешеләренең экипаждарын һыбай оҙатып, ялһыҙ алты-ете сәғәт буйына эйәреп бара ине.Йөҙ саҡрым һәм унан да күберәк юл үтәләр.Һис бер ҡаршылыҡтан ҡурҡмайҙар: һыуҙы ла улар йөҙөп сыға,ҡуйы урманды ла тәбәнәк аттарының йылғырлығы арҡаһында бик шыма уҙа,текә тауҙы ла,уйһыу ерҙе лә башҡорт атынан төшмәй сыға. Аттары бөтә талаптарға яуап бирә: еңел ,сыҙам, арзан, ҡурҡыу белмәй.”(100 һүҙ)(“Башҡортостан тарихы”китабынан).

Контроль диктант№4.

   Июнь-йылдың иң матур айы.Болон ,туғайҙар гөрләп сәскә ата.Был айҙа Өфө ҡалаһына яҡын аҡландарҙа ҡырҡтан ашыу сәскә төрөн күрергә мөмкин.

Йылға,күлдәр өҫтөн ап-аҡ һәм һап-һары томбойоҡ сәскәләре ҡаплай.

Май,июнь-ҡоштарҙың бала сығарыу ваҡыты.Улар балаларына ашарға ташып бер була.Мәҫәлән,бәләкәй генә себен сәпсеге тәүлегенә 560 тапҡыр осоп,аҙыҡ килтерә.

Июндә күбәләктәр оса.Бал ҡорто күс айыра.

Июнь-тәүге еләктәр айы.Иң тәүҙә ҡайын еләге бешә.

22 июнь-йыл эсендә иң оҙон көн һәм иң ҡыҫҡа төн.Бер нисә көн шулай тигеҙ тора,шунан йәйге көн ҡыҫҡара башлай.(92һүҙ)(“Йәншишмә”гәзитенән).

Диктант№3

Тәржемә өсөн диктант.

Знаете ли вы,каково цена лени?

За11 лет обучения в школе ученику приходится работать на уроках в течение 619 тысяч 750 минут.А если он на каждом уроке 20 минут просто «отбывает свое время»,то он в общей сложности теряет 231 000 минут.То есть после окончания средней школы его знания по ряду учебных предметов находятся на уровне VI-VII класса.

Как вы смотрите на это?

Может ли человек с семилетним образованием справиться с компьютерной техникой,робототехникой,которые все больше проникают в нашу жизнь?(А.Метса)