"Деепричастиелер" 6 кл
план-конспект урока (6 класс)

Саны Светлана Хемер-ооловна

Сорулгазы:

  1. Деепричастиеде алган билиглерин оюннар, сайгарылгалар дузазы-биле ханыладып быжыглаары.
  2. Аас чугаа сайзырадырынга болгаш созуглелден деепричастиелерни, оон болуктерин шын тодарадып билирин чедип алыры.
  3. Шии ойнаарынга эге билиглерни алып.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл deeprichastieler_6_kl.docx25.35 КБ

Предварительный просмотр:

Тожу кожууннун Ийнин муниципалдыг долу ниити билиг школазы

   

КИЧЭЭЛ-КАТАПТААШКЫН

«ДЕЕПРИЧАСТИЕ»

6 КЛАСС

                                     

Тургускан башкызы: Саны С.Х.

 тыва дыл, чогаал башкызы

                                                 

                                                          Ий, 2005 ч.

             

Кичээлдин темазы:  Деепричастиелер. (6кл)

Кичээлдин хевири: быжыглаашкын, кичээл-шии.

Сорулгазы: 

  1. Деепричастиеде алган билиглерин оюннар, сайгарылгалар дузазы-биле ханыладып быжыглаары.
  2. Аас чугаа сайзырадырынга болгаш созуглелден деепричастиелерни, оон болуктерин шын тодарадып билирин чедип алыры.
  3. Шии ойнаарынга эге билиглерни алып.

Дерилгези: Доктаамнар аттары, автобус (картон),чуруктар, магнитофонда бижилге.

        Кичээлдин планы

1.Шиижигеш «Деепричастиелер».

2. Айтырыг, харыылар.

3. Деепричастиелиг домактарны сайгарары.

4. Состер-биле оюн.

5. И. Иргит « Тыва дылым».

6. Чуруктар-биле ажыл.

  1. Шиинин киржикчилери:

            Начальник – Тундума Ричард

                Чолаачы – Чашпан Айдын

                Эмчи – Бараан Алдын-кыс

                 Кондуктор – Даржаа Чодураа

                Диспетчер - Ак Айгуль

                Гараж эргелекчизи- Шактар Маадыр

                Оореникчилер

                Аалчылар

                             Доктаар черлер аттары:

  1. Каттышкак деепричастие
  2. Кожаланчак деепричастие
  3. Эрткен деепричастие
  4. Болбас деепричастие
  5. Кызыгаарлаар деепричастие
  6. Удекчи деепричастие

Контора. Бодунун кабинединде АТП начальниги олурар. Чолаачы кирип келир.

Чолаачы:   Экии, Ричард Леонидович!

Начальник: Экии, экии Андын! Богун даалган мындыг, ырак хоорайдан аалчылар келген-дир. оларны аалчылар бажынынга чедирер сен. Ам баргаш, эмчиге шинчидип ал. Диспетчерден шынзылга бижиинни ап алыр сен. Орукка  оваарымчалыг бол.

Чолаачы:  Четтирдим. байырлыг, Ричард Леонидович!( Уне бээр)

          Эмчиге чеде бээр.

  - Экии, экии эмчи! Мени шинчип ханым базыышкынын хынап берип корунурем.

Эмчи ( хынаар, аксы-ускун хынап коор):

 - Баш - бужунар аарывайн тур бе? Ханынар базыышкынын хынаптайн.(хынааш) 80 / 110 тур ажырбас-тыр, ойунде.ажылдап чорувут. (шынзылга бээр)

Чолаачы: Четтирдим, байырлыг!

 (Чолаачы диспетчерге чеде бээр.)

Чолаачы: Экии. Айгуль  Николаевна!

Диспетчер: Экии!  (бижикти ап бээр)

  ( Кондуктор чолаачыны манап турар)

Кондуктор:  Экии! Чоруп олурар бис бе?

Чолаачы: Ийе. Гаражче чоруптаалы. ( гаражче чоруптарлар)

Гараж эргелекчизи- биле мендилежир.

Гараж эргелекчизи: Экии, манаа холунар ужуун салыптынар. Ам автобузунарны ундуруп ап болур силер. Оруунар менди-чаагай болзун!

Чолаачы: Ындыг болзунам!

Гаражтан автобузун ундуруп алыр.

            Доктаам  « Каттышкак деепричастиелер»

Кондуктор:  Кирип моорланар, каттышкак деепричастиелер! Оожум, оожум иткилешпейн,далашпайн киринер.

          Доктаам  « Кожаланчак деепричастие»

Кондуктор:  Каттышкак деепричастиелер бичии чыыра туруптунар, кожаланчак деепричастиелерни кожанарга тургузуп алынар. Далашпанар, бичиилерни эртириптинер.

          Доктаам  «Эрткен деепричастие»

Кондуктор: Эштеринерни эрткен деепричастиелерни аранарче тургузуп алынар. Оор-онер болуп, олар-биле уенин эрткенин билбейин баар силер

          Доктаам  «Болбас деепричастие»

Кондуктор:Каттышкак, кожаланчак,        эрткен деепричастиелер ам-даа чыыра туруптунар. Болбас деепричастиелер, кирип моорланар! Ам-даа, ам-даа чыыра. Болур чуулду болбас кылыптар онза айыылдыг улус болгай.

          Доктаам  «Кызыгаарлаар деепричастие»

Кондуктор: Кирип моорланар!  Кызыгаарлаар деепричастиелерни кыдыынарга кызып алынар.

 Доктаам  «Удекчи деепричастие»

Кондуктор: Кирип моорланар,  Удекчи деепричастиелерге кайыын унгенивисти, каяа чедеривисти бис чугаалап бээр бис.

Соолгу доктаам аалчылар бажыны.

Аалчылар бажынынын ээзи: Чолаачы Айдын богун эки ажылдаан-дыр. Аалчыларын доктаам бурузунден, шуптузундан эккелген-дир. Аалчылар орээлдеринге барып аштанып, чемненип дыштанырлар.

Башкы:Келген аалчылар аштанып-чемненип алган. Ам оларнын-биле кады демнежип ажылдаалынар. Деепричастиени катаптап турар болганывыста, деепричастие деп чул, ону тодарадып алыылынар.

II      Айтырыг-харыы

 1. Чуну деепричастие дээрил?

 2.  Ол каш болуктен тургустунарыл?

 3. Каттышкак деепричастие деп чул?

Адырылбас, хоорулбас кады чоруур

-А,-ы,-у,-и ….деп кожумактарлыг

Канчалдыр деп айтырыын салып алган

Каткы-хоглуг  каттышкак деепричастие.

4.         Кожаланчак деепричастие деп чул ол?

Кожумактарын кожалаштыр салыптар

-ып,-ип,-уп,-п дээш чоруй-ла баар

Кылдыныгнын соон орта ушкажыптар

Каас-коя кожаланчак деепричастие

5.       Чуну эрткен деепричастие дээрил?

-каш, -кеш кожумактар немешкештин

Соглекчинин эрткенин-барганын

Болганчок-ла сурай кааптар

Болбас тенек эрткен деепричастие

6.  Болбас деепричастие деп чул?

Кылдыныгны болдурбайн баар,

Кара элдеп, тывызыксыг

Болуп болбаан

Болза тенек болбас деепричастие

  1. Чуну кызыгаарлаар деепричастие дээрил, уруглар?

Кожумаа- биле кады чорааш,

Кылдыныгнын уе-шагын кызыгаарлап,

Кол-ла состун соонга чоруур

Кадыннарзыг кызыгаарлаар деепричастие

  1. Удекчи деепричастие деп чул?

Домакка соглекчи, байдал-даа боор

Кылдыныгны каяа-даа баарга

Соондан ундур удеп чоруур

Сорунзалыг удекчи деепричастие.

Шулуктерде деепричастиелер кандыг овур-хевирге чуруттунганын оореникчилерге хайгаарадыр. Чогаалдын диригжидилге уран-чечен аргазын ажыглаанын демдеглээр.

III.         Практиктиг кезээ: - Ам  теория айтырыындан практиктиг кезээнче кириптээлинер.

          Самбырада домактар. Домактар-биле ажыл.

Морфолог– синтаксистиг сайгарылга.

Тожунун  бойдузу  бисти  эмнеп,  чемгерип,  айдызап  турар.

Янзы-буру  аннарга, меннерге  орукка чоруп ора таваржып болур.

Бир  элик  эггеш, он талаже чорупкан.

IV.    Состер-биле оюн. Ребус.

 Чуруктуг ребустарны уругларга тыптырар. Олар-биле аас-биле домактар чогааттырар. Чижээ: чор, чаан, орун, ракета, ук.

V.    Магнитофонда ун бижилгези.

Игорь Иргиттин « Тыва дылым» деп шулуунден кичээнгейлиг дыннааш, деепричастиелерни тыптырар.

Орус дылда кожан ырга ынаам аажок

Ол дыл дээрге чурталгамнын чамдыы дээр мен

Бижип, номчуп, сактып, дыннап, боданганым,

Билип алган орус дылым унелээр мен.

Ынчалза-даа мээн хуумда чарылбазым,

Ынак мен деп чугаалааным чангыс дыл бар!

Айдын дуне опей ырын ырлап оргаш,

Авамнын мээ чаяап берген эртинези-

Чидиг чепсээм, оорушкум, мунгаралым,

Чигзиниижим, ынакшылым, изиг ханым,

Олуп чыда байырлажыр соолгу созум,

Ортек билбес байлакшылым - тыва дылым.

Шулуктун утказы биле ажылдап айтырыглар салыр.

VI.  Чуруктар-биле ажыл. (предметтиг чурук)

Чуве ады+кылыг созу+ деепричастие кылдыр чуруктар дузазы-биле тургузар.

Чижээ: дилги-дилгилээр- дилгтлевишаан ( удекчи деепричастие).

   Койгун- койгуннаар- койгунала ( кызыгаарлаар деепричастие).

Кичээлди доозуп тура эки ажылдаан уругларны, оолдарны адап демдеглээр.

Демдектерин салыр.

VII.   Бажынга онаалга бээри.

Чогаадыг «Бир-ле катап…» немелде кылыг состерин ажыглап тургаш, кымка чогаадыгны бижиир.