Кичээлдиң этаптары | Башкының ажыл-чорудулгазы | Өөреникчиниң ажыл чорудулгазы |
1. Организастыг кезээ
(2 минута) |
- Эки хүннүң мендизи-биле, уруглар. Бот-боттарывысче көржүпкеш, хүлүмзүржүптээлиңерем. Чүге дизе «хүлүмзүрүг – сагыш-сеткилдиң чырыдыкчызы» дээр болгай. Ам дараазында хая көрүнгеш, хүлүмзүрүг долган, чаптанчыг шырайларывыс-биле келген аалчыларывыс-биле «Экии» деп мендилежиптиңерем. Эр хейлер, олургуп алыңар.
- Уруглар, бо хун кым дыка эрте оттуп келди? Холуңар көдүрүптүңерем. - Эр хейлер! Эртежи кижи дээрге – эң-не эрестиг, кежээ кижилер болур. Силер база кончуг кежээ уруглар болгаш оолдар болуп турар шээй силер.
- Уруглар, удавас бис кандыг байырлал байырлаар ийик бис? (Шагаа) - Шын-дыр. Шагаа дээрге тыва чоннуң Чаа чылды уткуп, эрги чылды үдээр кончуг чараш, улуг байырлалы болуп турар. Ынчангаш олар баш бурунгаар эки белеткенир боор. Ол белеткээрде чүнү белеткээрил? (тыва аъш-чем д.о.ө.)
Ынчангаш бис база бо кичээливисте Шагаа байырлалынга белеткенип, тараа белеткээр бис. Тараа кылырда, кандыг херекселдер херегил? - Эр хейлер! Бис чогаал кичээлинде М.Эргептиң «Чартык арбай» деп чечен чугаазын өөренип тургаш, оларның-биле танышкан бис. Ам бо кичээлде оларны ажыглаар бис.
Үлегер домак-биле ажыл: (утказын чугааладыр). Ындыг болганда, самбырада бо хүндгү бистиң кичээливистиң кыйгырыы болур үлегер домакты номчуптуңарам.
- Эр хейлер! - Уруглар тарааны кылырда, эң-не башта чүнү канчаар ийик? От салырда биске суугуу херек. Бистиң суугуувус чок болганда, дүргени-биле ожуктан кылып аалыңар. |
Өөреникчилдерниң мендилежири
Паш, былгааш, согааш, бала, деспи.
«Холу шимчээр Хырны тодар»
От салыр. |
2.Онаалга хыналдазы: (1 минута) |
А ожукту кылырда, дыка дүрген бажыңга онаалганы хынаптаалыңарам.
- Класстың өөредилге харыылап турар кежигүннери эштериниң онаалгазын хынаптарын дилеп тур мен.
Эр хейлер! Чаа ожуувусту бөлүк бүрүзүнде берген саазыннарның кырынга сала кааптыңар.
| Класстың өөредилге кежигүннери онаалгаларны хынаптар.
Ожук салыр. |
3. Билигни чидиглендирери (2-3 минута)
|
Чаа, ожуувус-даа белен, ам чүнү канчаар бис, уруглар? Эр хейлер! От салырда дараазында ребустарны тыптыңарам, уруглар.
Ребус-биле ажыл:
- Кичээливистиң темазын ребустарны чазып номчааш, тодарадып кѳрүңерем, уруглар.
- Эр хейлер, чараштарын! Одувус-даа салдынган.
- Ам дараазында кыдырааштарыңарга бѳгүнгү ай-хүннү болгаш кичээливистиң темазын бижиптиңер.
|
От салыр.
(Слайд 1-4) «Чүве адының бичеледир, чассыдар хевирлери»
От салыр.
|
4. Кичээлдиң сорулгазын салыры
(1 минута) |
- Уруглар, кичээливиске кандыг сорулга салып алыр бис?
- Бѳгүнгү кичээливисте тарааны кылбышаан, щинчилел хевирлиг эрттирер бис. Бистиӊ шинчилээр ужурлуг чүүлдеривис: чүве адыныӊ бичеледир, чассыдар кожумактарын ылгап ѳѳренгеш, орус болгаш тыва дылдарда бичеледир, чассыдар кожумактарныӊ ылгалын тып ѳѳренир бис. Шинчилээр дылдар | Дөмей чүүлдери | Ылгалдыг чүүлдери | Тыва дыл |
|
|
|
| Орус дыл |
|
|
|
|
|
Уругларның харыылары
Таблица-биле таныштырар
|
5.Катаптаашкын (2 минута) |
Чаа, одувус-даа белен, ам чүнү канчаар бис, уруглар? Эр хейлер! Ожукка пашты тигерде шилилгелиг диктантыдан бижиптээлиңерем, уруглар.
Шилилге диктант Бердинген сөстерни 4 ангы бөлүкче киир бижиир
Ном, ынакшыл, ыры, бодал, чыт, найырал, бүзүрел, өңнүк.
Эр хейлер! Эрткен кичээлде өөренген теманы кончуг эки билген-дир силер. Ол-ла дораан ожукка пашты тиге кааптыңар. |
Ожукка пашты тигер
Слайд 3)
Тодаргай | Туугай | Ном, ыры, чыт, өңнүк
| Ынакшыл, бодал, найырал, бүзүрел |
Ожукка пашты тигер.
|
4. Чаа тема (5 минут)
|
- Уруглар ожукка пажывыс изип турар аразында, даштын аңмаарда шыгыдыр тургузуп каан чиңге-тарааны эккеп аалыңарам.
а) Словарь-биле ажыл: Уруглар аңмаар дээрге чүл ол? Билир кижи бар бе?
Аңмаар дээрге сери азы чадыржыгаш, бир болза черже киир казып каан оңгаржыгаш-тыр, уруглар. Орустап болза, подвал, кладовка, погреб дээр. Ам билдиңер бе?
б) Ном-биле ажыл: Чаа, аңмаардан тарааны алдырда, номуңарның 126 дугаар арнында мергежилгени аас-биле кылыптаалынарам.
- Бичеледип чассыдар кожумактар кайы-дыр? Оларны 124 дугаар арында дүрүм-биле шын кылганын шүүштүрер.
УРУГЛАР ЧҮВЕ АДЫНЫҢ БИЧЕЛЕДИР, ЧАССЫДАР КОЖУМААН ХЕВИР ӨСКЕРТИР КОЖУМАК КЫЛДЫР ШЫЯР БИС.
- Эр хейлер! Баш бурунгаар шыгыдыр тургузуп каан тараавыс-даа белен.
в) Карточка-биле ажыл: (Эжеш ажылдажылга)
- Ам дараазында чүнү канчаар бис? Былгааш-биле тарааны былгап хоорарда, карточка-биле ажылдан кылыптаалыңарам.
Карточка №1
Бердинген сөстерни орус дылче очулдургаш, бичеледип, чассыткан хевирже киирер.
Балыкчыгаш – рыбка, бөрүжук – волчок, чараа-чеченчигеш – ежик.
Карточка №2
Бердинген сөстерни орус дылче очулдургаш, бичеледип, чассыткан хевирже киирер.
Дилгижигеш – лисичка, койгун – зайчик, адыгжыгаш – медвежонок.
Карточка №3
Бердинген домактарда каратыр парлаан сөстернин тургузуун сайгарар.
- Чайның база бир чылыг хүннеринде Бора-Булак ховузунга кадарчы оолакчыгаш уяранчыг ырызын хаяларга чаңгыланып бадырыпкан.
- Мерген-оолдуң соңгазының караанда дииспеек тааланчыг кылдыр удуп чыткан.
Карточка №4
Бердинген домактарда каратыр парлаан сөстернин тургузуун сайгарар.
- Байырлалдың төнчүзүнде улуг мөгелер Кудерек, Сарыгбай, Таспанчыктың түңнел хурежин чон четтикпейн манап турган.
- На улице Максимушку позвали друзья.
- Моон алгаш, кандыг түңнел үндүрүп болур бис? Таблицаже киир бижиир.
- Эр хейлер! Тараавысты хооруп алдывыс.
- Былгааштарывысты паш иштинче суккулап алыңар.
Ам бичии дыштаныптаалыңарам, шылай берген боор силер.
|
Словарь-биле ажыл.
Бичеледип чассыдар кожумактарны тыпкаш, дүрүм-биле деңнеттирер.
Тараавыс белен.
Былгааш-биле тарааны былгап, хоорар.
Чүве адының бичеледип, чассыдар утказы чүгле тыва дылда эвес өске дылдарда база бар.
Былгаашты кылгаш, паш иштинче салыр. |
Сула шимчээшкиннер
(1 минута) | Физминутка. Ыры «Арбай-Хоор»
Дидактиктиг оюн «Шүлүктү шимчээшкин-биле номчу»
Ачам-биле агаарлаар дээш, Алаактыва базыптывыс. Койгунак бо мурнувустан Кожаңгырлап ыңай болду.
Хоюп дескен койгунакче Холум чайып кыйгырдым-даа. Амдыы койгун тоовады Аргазынче шимеш диди.
Кортук чүве койгунчугаш Хоруй берген олур боор оң. Азыралга ѳѳретсимзе, Адырылбас апаар боор. (Е.Танова.)
|
Шүлүктү номчуурга өттүндүр кылыр.
|
Быжыглаашкын
(7 минут)
|
- Эр хейлер. Ам дараазында чүнү канчаар болдувус? - Шын-дыр. Тарааны согаашче ургаш, соктаар бис. Ону кылырда, «Чаптанчыгбай кымыл ол?» деп оюндан ойнаптаалыңарам.
г) Чурук болгаш самбыра-биле ажыл:
Оюн: «Чаптанчыгбай кымыл ол?» Чуруктуң адын тыпкаш, ук аттың тургузуун бөлүк бүрүзүнден 1 кижи туруп келгеш, сайгарыптар. «Зайчики ежик», «Лисичка со скалкой», «Сестричка Аленушка и братец Иванушка», «Красная шапочка» Койгунак – зайчик, дилгижек – лисичка, дуңмакым – братик, авайым - мамочка
- Эр хейлер! Моон алгаш кандыг түңнел үндүрер бис? Таблицавысты долдуруптаалыңарам.
- Эр хейлер! Тараавыс-даа соктаттынган. - Ам дараазында чуну кылыр ийик? - Шын-дыр. Деспиге челбиирде, бот ажылдан кылыптаалынарам. Бот ажылдын бо хевири 9 дугаар класска дужаар ККШ-тин бир айтырыы болур.
д) ККШ-ке белеткел: Онаалгазы: Шүлүкчүгешти улаштыр чогааткаш, бичеледип чассыткан хевирде чүве адын тывар.
Кызыл-сарыг чучактыг, Кылаштаары даашчок. Кулактары сүүреңнээш Кудуруу саглаңнаан.
Кажар дирткеш, улуска Аттындыра бергилээр. Харын мен-не кѳѳрүмге, Аажок чараш аңчыгаш, чүл ол?
- Эр хейлер, теманы кончуг эки өөренип алган-дыр силер. Оон-биле чергелештир тараавыс база чииринге белен.
|
(Тараа соктаар)
Сөстерниң тургузуун сайгарар.
Тыва дылда ч.а.-ның бичеледип чассыдар кожумаа чүве адындан бичеледип, чассыдар хеыирни тургузар. А орус дылда – суффикс.
Согааш, бала белен.
Тарааны деспиге челбиир.
Деспи белен. |
Рефлексия | - Уруглар чаагай тараавысты чиириниң мурнунда, бо хүн өөренген темавыска дараазында айтырыгларга харыылаптыңарам.
Блиц-айтырыглар («Ийе», «Чок» деп сигналдыг карточкалар-биле ажыл)
- Чүве ады бичеледип, чассыткан утканы дамчыдып турар кожумактар бар.
- Бичеледир чассыдар кожумактарны хуу аттарны ажыглавас.
- Бичеледир чассыдар кожумактар чүве ады чүвелер аттарынга 2 –даа туруп болур.
- тыва болгаш орус дылдарда бичеледир чассыдар кожумактарны сөс тургузуунга шыяры дөмей.
- Чүве адының бичеледип чассыдар кожумактары вариантыларлыг болур.
- Уруглар бо хүн өөренген темавысты кончуг эки билип алган-дыр силер, Эр хейлер!
- Ам дараазында кичээливистиң кыйгырыын катап номчуптаалыңарам. Салган сорулгаларывыс чедип алдывыс бе?
- Уруглар силер бо кичээлден эки чүнү билип алдыңар?
- Чүнү билбейн бардыңар?
- Эр хей, уруглар! Силерни тыва чоннуң чараш, чаагай чаңчылдарын утпайн, күш-ажылга ынак болуңар.
Кижи бурузунун мурнунда саазыннарны долдургаш, бодунга кичээлде ажылдаан демдээн салыр.
|
«Ийе» - кызыл өң, «Чок» - көк өң.
«Холу шимчээр, хырны тодар». |
Демдек салыры | - Уруглар бо кичээлде кым, кандыг демдек алган мен деп бодуп тур? Харыылап көрүңерем. |
|
Онаалга бээри, демдек салыры | Бажыңга онаалга - Чогаадыг «Шагаага белеткел мээң өг-бүлемде». (Бичеледип, чассыдар хевирде чүве аттарын ажыглаар).
- Бир эвес бо онаалганы кылып шыдавас кижи болза, мергежилге 241 арын 126
|
|
кичээлдин технологтуг катазы
prezentatsiya_chuve_adynyn_bicheledip_chassydar_.pptx
