Кичээл "Монгуш Эргеп «Оглаа-Доруг»"
план-конспект урока (6 класс)

Салбакай Хулбус-ооловна

Кичээл "Монгуш Эргеп «Оглаа-Доруг»"

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл at_kicheelim.docx24.12 КБ

Предварительный просмотр:

Темазы: Монгуш Эргеп «Оглаа-Доруг»

Сорулгазы: 

1.  «Тыва кижинин хей-аъды чугурук аътта» деп улегер чугаа ундезинниг, тыва кижинин амыдыралында аъттын  ролюн уругларга билиндирер;

 2. Көшкүн тыва чоннуӊ амыдыралы аът-биле сырый   холбаалыг деп чүүлдү көргүзүп, малывыстыӊ тыва кижээ ажык-дузазыныӊ дугайында улустуӊ аас чогаалынга үндезилээш таныштырары.

3. Аътка, күш-ажылга ынак болурунга, оларны азыраксаар сагыш-сеткилин оттуруп, хевирлээри.

Дерилгези: слайд, тыва улустун улегер домактары; хогжумнуг каасталга;  саазындан кескен аьттар, байза,  дурзулер (смайликтер).

Кичээлдин чорудуу

I. Организастыг кезээ

Эжим-оорум, башкыларым

Экии диген хуулгаазын сос

Ээлчеглиг кичээливистин

Эгези бооп чангыланзын (шупту чугаалаар) (Слайд 1)


   Башкы:   Богунгу бистин кичээливис  онзагай байдалга эртер. Чуге дизе бистин клазывыста хой санныг башкылар аалдап чедип келген. Бис кичээливис уезинде боттарывыстын билиглеривисти харам чокка аалчыларга коргузер, дидим болур ужурлуг бис.

        Кичээлге кайы хире белеткенип алгаш келген эвес бис, сагыш-сеткиливис кандыг байдалда турар эвес хынап корээлинерем, уруглар!

 -Бир эвес кыдыраажым, ном-дептерим, демир-ужуум шупту белен тергиин эки харыылаарынга белен мен дээр улус кызыл смайликти  оору кодурер;

- аалчылар келгенинге арай сурээдеп, девидеп олур мен,  ынчалза-даа кызып ажылдаар мен дээр улус кок смайликти  кодурер;

Эр-хейлер! Кижи бурузу эки ажылдаар  сорулганы салып алганывыс бо уруглар.

-Кичээлге мен чугле айтырар мен, силер хой чугааланып, долу харыыларны бээр силер.

  1. Шулукту аянныг номчуур:

                               

Шулук

Тыва кижи аътка ынак

Тынын берген чувези ол,

Байгы мунгаа, оорущкузу

Бар-ла боду ында тудуш:

Тыва кижи аъка ынак,

Туран, сыдым холдан салбас

Тывылбастаан малдар дилээщ

Турупканын боду билбес.             ( Содунам Шаннал)

  1. Ыры «…» (Монгуш В.М.)

                                 

- Шулукте чунун  дугайында чугаалап турар-дыр?

- Бо хунгу кичээливисте чунун  дугайында ооренир-дир бис? (Аът)

- Ынчангаш богунгу кичээливис темазын шулук дузазы-биле тып ундуруп алдывыс.  Монгуш Эргептин «Оглаа-Доруг» деп чогаалынга туннел кичээлди эрттирер бис.

II.

1.   «Оглаа-Доруг» деп чогаалдын кол утказын сактып корээлинерем, уруглар.

-Чогаалдын жанры чул? (Чечен чугаа).

-Чогаалдын маадырлары кымнарыл? (Тенек-Доруг, Карнай ашак, Сундуй-оол,  Даваа).

-Чогаалда чунун дугайында бижип турарыл? (Чарыш аъды Тенек-Доругнун дугайында)

-Сундуй-оол Тенек-Доругну канчап мунар апарганыл?

-Чогаалдын тончузунде канчаар доостурул? (Сундуй-оол Тенек-Доругну эртир мунуптар).

- Сундуй-оолду кандыг оол деп бодаар силер?  (Ховалыг Айдаш)

-Чарыш аъдын  мунарынын дугайында бистин клазывыста каш катап чарыш аъттары мунуп турган Айдашка состу берип корээлинерем, уруглар. Чарыш аъды мунарда кандыг дурумнерни сагыырыл, мунукчу кандыг болур ужурлугул?

-Эр хей, Айдаш, четтирдивис.

-Ам Хурен-оол Байзанын «Байза деп чул?» деп кыска дыннадыы

2.  Чылгы малдын бот-шынарлары (Слайд 9)

3. Маадыр аъттар: Чугурук-Сарала, Эзир-Кара. (слайд 10, 11)

4. Аът чылдыг кижилер кандыг болурул?

5. Аът дугайында улегер домактар. (слайд 13)

6. «Аът – спорттун бир хевири» (Чамыян Ч.О.)

III. Сула шимчээшкин  (Ховалыг Айдаш аъттын чоруун коргузерге оттунер)

7. Иппотерапия (Эмчи Монгуш С.О. тайылбырлаар) (Слайд 17, 18)

IV. Уругларнын чураан чуруктарын боттарынга тайылбырладыр.

V. Кичээлдин туннели (рефлексия). 

1. Аът – тыва кижинин тоогузу, амыдыралы, эжи болгаш чоргааралы, аътты хундуленер ынак болунар, чылгы малды остурунер бай-шыырак чурттар силер, уруглар.

2. Шулук (шупту денге чугаалаар).

Башкы:  Кичээлге чангыс-даа айтырыгга торулбайн ажылдадым, чаа теманы ыяк билип алдым дээр улус кызыл смайликти кодурер.

-Кичээлге арай оожум ажылдадым келир кичээлде эки ажылдаар мен дээр улус кок смайликти кодурер.

Эр-хейлер! Салган сорулгазын ыяп чедип алыр улустарнын бирээзи-дир силер. Байырдан чедирип адыштан часкап каалынар!

Кичээлге идепкейлиг киришкенинер дээш четтирдим!

          Шупту денге:  Эр кижи кандыг болурул?

                          Эзир ышкаш эрес болур.

                          Эртенги дан хаяазында

                           Эргим черин эргий коруп,

                           Чылгызынын бажын дозуп,

                           Сырын удур сыгыртып каап,

                           Сыдым дээктиин дергилепкен

                                      Чырааладып челзип чоруур… (Содунам Шаннал).


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

М.Эргеп Одугенде чайлаг (Ажык кичээл)

5-ки класска төрээн чогаал кичээлиниң технологтуг картазыМ. Эргеп «Өдүгенде чайлаг» (тоожудан эгелер)...

"Иви-чараш мал" (Монгуш Эргеп «Өдүгенде чайлаг"», 5-ки класстыӊ төрээн чогаалынга чугаа сайзырадылгазының кичээли)

5-ки класстыӊ төрээн чогаалынга чугаа сайзырадылгазының  кичээлиИви-чараш мал" (Монгуш Эргеп "М.Эргеп «Өдүгенде чайлаг")...

5-ки класска чогаал кичээли. Монгуш Эргеп «Чартык арбай»

Кичээлдиӊ технологтуг картазыБашкыныӊ ФАА Сундуй Алла ШаннааевнаЭртеми: Төрээн чогаалКлазы: 5Технологиялары: бөлүктеп, сайзырадып өөредириниӊ, кады демнежилге, шүгүмчүлелдиг боданыышкынМетодиктиг курл...

М.Эргеп «Чартык арбай» 5 класс

М.Эргеп «Чартык арбай» 5 класс...

М. Эргеп "Одугенде чайлаг"

Монгуш Эргептин « Одугенде чайлаг» деп чогаалын ооредирде дараазында сорулгалар салдынган: Чогаалчынын допчу-намдары болгаш ажыл-чорудулгазы-биле ооренрикчилерни таныштырар.Узун...