Сценарий Шагаа 2021
план-конспект

Шагаа байырлалы 

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл stsenariy_shagaa_podggot.docx178.4 КБ

Предварительный просмотр:

Школа назыны четпээн уругларнын муниципалдыг бюджеттиг ооредилге албан чери  уруглар сады «Теремок»

Шынзыткан:  

ШНЧУМБОАЧ «Теремок»

Уруглар садынын эргелекчизи

                                                                                                                      ________ /Ооржак А.А./

Школаже белеткел болу «Хунчугеш» 
«Аштыг чемниг, аяк шайлыг-Ак шагаавысты уткуп тур бис!»

деп байырлалдын сценарийи

C:\Users\2018\Pictures\U5WwuZfYbmk.jpg

Сценарийни тургускан:

ыры-хогжум башкызы Ооржак А-С.Х.

Ак-Довурак 2021ч

Сорулгазы: ада-огбелернин бурун шагдан байырлап келгени улусчу байырлалынын ёзулалдарын уругларга билиндирип, ооредир. Уругларны шын ырлаарын болгаш тыва улустун оюннарынга идепкейлиг киржирин кижизидер, ооредир. Хундулээчел, биче сеткилдиг, сонуургак болурунга кижизидер.

Дерилгези: ог-македи, оон дериг-херекселдерин улегер домактар бижээн плакаттар азар.

Кылып белеткээр чуулдер: Ак кадактар,  аът шалбалаар баг. 

Репертуары: Ырлар -  «Шагаа», «Шайывыс»,  «Чунгувуста», «Кожамыктар»; Самнар «Тыва сам», «Эр кижинин 3адааны» «Дээн-дээн»

Киржикчилери: Башкарыкчы – Хертек А.М.(Солнышко)

Кырган-ава –

Ак-Сал ирей-

Куске-

Инек-

Байырлалдын чорудуу

Залды Шагаа байырлалынга дугжуп турар кылдыр дерип каастаан. Тыва аялга адаа-биле уруглар залче кирип келгеш олуруп алырлар.

Сам  Кадактар-биле танцы «Йорээл»

Уруглар танцылап каапкаш олуруп алырлар

Башкарыкчы:

Шагаа — улус чонун тоогуден байырлалы.

Шагаа — эргилип кээр чаа — чылдын байырлалы.

Шагаа — чемзиг чемнин дээжизинин байлакшылы

Шагаа — чечен состун, уян ырнын байырлалы.

1-ги уруг:

Харлыг кыштын адак айы тонгелекте,

Хамык чоннун чыглып келгеш, байырлаары

Шагаа келди, курай-курай!

 Башкарыкчы:

Шаг чаагай болзун, шагаа элбекшилдиг болзун,

Курай- курай!

уруг: Шагаа чуден эгелээрил?

Манчы-хуужуур ужа-тоштен,

Могелернин хурежинден,

Чугуруктун чарыжындан.

 уруг: Шагаа чуден эгелээрил?

Баг каккан акылардан,

Адыгжылар моорейинден,

Бардамнашкан дидимнерден.

 уруг: Шагаа чуден эгелээрил?

Оюн-тоглаа ыры-шоордан,

Ойтулааштаан чалыылардан

Ожук тиккен хоочуннардан.

Башкарыкчы:

Даглыг черге оъттай бээрге

Таан чараш ошку, хойну

Танцылап, ырлай бээрге

Таан чараш уругларны

                                            Ыры «Шагаа часты чала»

Башкарычы: Хаак аъттарывыс мунгулапкаш Кырган-ававыс, Ак-Сал ирейнин аалынче аалдап чоруулунар уруглар.

(Халдып бар чорда арт кырында чалама аскан. уруглар шупту чалама баглаар)

Ак-Сал ирей база кыргын-ава киргеш оге олуруп алырлыр

Башкарыкчы:

Аалдын одээ малы долган,

Авыралдыг Ак-Сал ирей.

Ажы-чеми элбек-байлак,

Авыралдыг Кырган-Ава

(Аалга кирер Кырганнар-биле мендилежир)

Башкарыкчы:

Амыр-ла, амыр?

Ак-Сал ирей:

Амыр,амыр.

Башкарыкчы:

-Думаа-ханаа. ыт-куштан сол-ла бе?

Кырган-Ава:

-Сол-сол!

Башкарыкчы:

Соок кыштан, изиг чайдан мал- маган хур-ле бе?

Ак-Сал ирей:

Хур-хур ийин.

Кырган-Ава:

Аал кирген кижи аяк эрии ызырар,

Арга кирген кижи саат дайнаар дээр болгай уругларым шайдан ижинер

(Шайлаан соонда Кырган-Ава тос-карак-биле судун чашкаш йорээл чугаалаар)

Кырган-ава:

Оршээ хайыракан!

Эрги чылды удеп,

Чаа чылды уткуп тур бис.

Чыл бажы келди,

Чылан бажы союлду,

Ажыл-ишчи, шудургу,

Оожум топтуг хаван чылы

Моорлап келди, курай-курай!

Дайын – чаа турбазын,

Бойдустун айыыл-халавы чок болзун, оршээ!

Арат –чонум амыр-тайбын, аас- кежиктиг болзун, оршээ!

Аарыг- хамчык турбазын,

Аш – чут турбазын, Оршээ!

Ак-кок дээр кезээде аяс турзун,

Алдын хунум улам чырык- чылыг болзун, оршээ!

Амыдырал улам хогжуп, чечектелзин, оршээ!

Оран- чуртум сайзыразын,

Оглу- кызы ковей болзун, оршээ!

Чыл чаагай, чон кежиктиг болзун, оршээ!

Эринниг чувеге дээртпедим,

Ак судум чажып чалбарып тур мен, оршээ!

Арат чонум амыр-тайбын чурттазын, оршээ!

Шупту: Курай-курай!

Башкарыкчы:

Шагаа – шагнын эргилдези,

Чырык чаагай чолду оштаан,

Шагаа-биле! Чаа чыл-биле!

Курай-курай!

Шупту :

Курай-курай!

Башкарыкчы:

Монгулектин менгизи дег

Монгун баштыг кырган-ачай,

Алгаг-йорээл алгап бээрин

Ажы-толун дилеп тур бис.

Ак-Сал ирей: санын салып, чеминин устун отче каар.

Ак-Сал ирей:

Амыр-ла, амыр!

Ажы-толум, бугу чонум!

Шагнын чаагай эргилдези,

Шагаа-биле, курай-курай!

Аалдап келген чаа чыл

Инек чылын

Мынчаар номнаан:

Инек чылы тодуг-догаа эки чыл-дыр

Арбай-тараа, унуш-дужут

Аажок элбек болур чыл-дыр.

Ажыл-ишчи, эрес-кежээ болур болза

Амыдырал байлак болгаш тодуг болур.

Ак сут чажып, оран-чуртка тейлээр болза,

Буян чолду бурган башкы соннээр чыл-дыр.

Эки чуве бээр турзун!

Бак чуве ынай турзун!

Арат чоннун келир ойу

Аяс дээр дег чырык болзун! Оршээ! Оршээ!

Улуг-биче, кырган-чалыы

Ужур ындыг – чолукшуулу!

Башкарыкчы:

Акшый берген огбе кижээ

Ак-кок кадак тудуп сунуп,

Аас-кежик алгап-йорээп

«Амыр-ла!» деп чолукшуулу!

- «Амыргын-на амыр!» Шагаа-биле!

«Чолукшулга ёзулалы» (Кырган-ава, кырган ача-биле чолукшулга, чолукшулга кылгаш огде олуттарынче олурар)

Башкарыкчы:

Кырган-ава, кырган-ача аалынга

«Теремок» - аттыг садиктен

Ырлыг- шоорлуг, танцы-самныг

Бараан болуп чедип келдивис

Башкы: «Аргага кирген кижи саат дайнаар, аалга кирген кижи аяк эрии ызырар» деп улегер домак бар болгай. Ынчангаш, бис «Шайывыс» деп чараш ырыны ырлап берээлинер уруглар!

Ыры «Шайывыс»

Ашак:

- Оой, кадай! Дыннап олур сен бе? Чаражын корем уругларывыстын.

Башкарыкчы:

Эргилделиг он ийи чылдын

Ээлчеглиг куске чылы

Хамык чоруун чогуткаш

Чоруп туру курай-курай!

Куске кирип келир

Башкарыкчы: Куске: Амыр-ла! (Башкы биле чолукшуур)

 Чорук херээм шаам-биле

 Чогуткан мен эргим чаштар

Куске:  Ам чечен-мергеннежип аас-чогаал моорейинге адаанажып, чижип каар бис бе, уруглар?  

Чечен менде, чечек черде

                                                             Чечен соске чугааларны

                                                             Че-ве, манаа коруптээли!

2 оол ойнаар:

-Бир деп чул?

-Бир коргенин уттур деп бе.

-Ийи деп чул?

-Ийи холга тутканын салыр деп бе.

-Уш деп чул?

-Уш чуул эртемге оорензе угаан кирбес деп бе.

-Дорт деп чул?

-Дорт ыяшты эптей туткаш эзер чазап болбас деп бе.

-Беш деп чул?

-Беш унерге чай душпес деп бе.

 Беш салаа-биле чуну-даа кылгай-ла.

Алды деп чул?

Алды арты ажып болбас деп бе?

Чеди деп чул?

Чеди хонук эртерге, неделя эртпес бе?

Сес деп чул?

Сес чыл болган тарааны тарыза унмес деп бе?

Тос деп чул?

Тос- тостун соогун ажып эртпес бе?

Он деп чул?

Он холлу-биле тутканын салыр бе?

Куске: эр-хейлер оолдар

Унуп орар Инек чылы

Уткуп хулээп алыылынар

Инек чылы кирип келир.

- Чаа чылдын ээзи болур

 инек чылга

Чайыр алдын оваадайны

Чалап, сунуп кедирээли!

 (куске чылы инекке оваадайны кедирер.)

 Куске: Че уруглар, мен-даа чорууйн. Мени доо аалдын уруглары база манап турар болгай. Шуптунарга Шагаа-биле! Менди-чаагай!

Инек : Шагаа-биле чаптанчыглар, оорлерим

          Инек чылда оорушкуну, кадыкшылды,

          Чаагай чолду соннеп тур мен.

Башкарыкчы:

Ада хунге, ие черге

Ак-кок дээрге, аржаан сугга

Айдыс кылып, чажыг чажып

Авыралдап чудуп тур мен

Оршээ-Оршээ!

Чаа унген инек чылывыста

Чаагай чолдан хайырла

Чалыы салгал омак-хоглуг

Чаагай оруун эдерер болзун!

Угааныг, арын-нуурлуг чорунар!

Узун назын назыланар!

Оршээ-оршээ!

Башкарыкчы:

Тывызыктап, тоолдажып,

Дызырадыр танцы теп

Чанчыл болган шагавысты

Салгакчылар улап чор бис.

Башкы: Мен силерге тывызык салыйн, тывар силер уруглар.

Эзир куш дег ужуга бээр,

Эрес-омак кашпагай

Куштуглернин оюнун

  Кым билирил, тывынар-ла (Хуреш)

Уруглар: Хуреш!

Башкы: Шын-дыр, эр – хейлер! Ам оолдарывыс биске «Эр улустун 3 адааны» деп чараш самны бараалгадып бээр-дир уруглар.

 Танцы «Эр улустун 3 адааны» (Оолдар)

Инек: Чараштарын чаштарывыстын!

Кожамыка кончуг-ла бис,

Кожа дыртып салыр бис бе уруглар?.

(Уруглар, оолдар кожамыктаар)

Хой-ла малым арбын оссун – оой дынгылдай-дынгылдай

Хоюг дугун соннеп чорзун- оо-дынгыл-дынгылдай.

Инек малым арбын оссун-оой дынгылдай-дынгылдай

Итпек –хойтпаан биске берзин- оой дынгыл-дынгылдай.

Аккыр дуктуг ангор ошкум оой-дынгылдай-дынгылдай

Арбын дугун биске берзин –оой-дынгыл-дынгылдай.

Чылгы малы хонаш долзун –оой дынгылдай-дынгылдай

Хымыс-суду элбек болзун –оой –дынгыл-дынгылдай

Уруглар:

Дортен ала тонген болза

Доргун сынмас туру деп бе?

Торелдери тонген болза

Дор-ле сынмас олур деп бе?

Оолдар:

Алдан ала тонген болза

Алаак сынмас туру деп бе?

Алышкылар тонген болза

Аал сынмас туру деп бе?

Ашак: Чараштарын эр-хей оолар!

Ада-огбе бурун шагдан

Ажы-толге арттырып каан

Аас чогаал эртинези

Амдыгаа дээр уттундурбаан.

Шупту:

Шынап-ла!Ындыг-ындыг! 

Башкарыкчы:Шагаа чуден эгелээрил?

Сан салган огбвистен

Кажык шашпаан ажы-толден

Тевек тепкен оолдардан

 Оюннардан ойнапдаалынар уруглар

Кажык-биле оюн

уруг: Шагаа чуден эгелээрил?

Шанак соорткен чаштардан,

Шалба чайган эрес эрден,

Шыдыраалаан мергеннерден.

Чангыстын ыры «Чунгуувуста»

Кадай:

Кожамыкка кончуг-дурлар

Кожа тыртып кааптар-дырлар

Тывызыкка кандыг силер?

Тывынар че сала кааптайн.

Тывызыкатар

1.Кезипкеш хээптер,

    Дайнаныпкаш таарыптар (Хачы)

2.Теверге дески,

   Кагарга халыды (Бомбук)

3.Деггенде ток дээр,

   Демир баштыг.

    Капкада хак дээр,

    Кан баштыг (Балды, маска)

4.Мээн оолдарым беш,

   Бежелдирзи атташ (Беш салаа)

Башкарыкчы:

Тывызыкка оолдар, уруглар кончуг-ла –дыр.

Тыва тыртып алырлар-дыр.

Дурген чугаага кандыг силер

Кагжып-шенеп коор бис бе?

1-ги уруг

Хунезе,

Хунезин

Хурен чечек

Хулумзурзун

2-ги уруг

Ховулаза

Ховулазын.

Хоор чылгы

Коданазын!

3-ку уруг

Салгыназа,

Салгыназын.

Сарыг чечек

Сагланназын!

4-ку уруг

Чаашкыназа,

Чаашкыназын.

Чаагай сиген

Чаптып унзун!

Ашак:

Дурген-чугаа ындыг-дыр че?

Улегер соске кандыг силер

Улежиксеп олур-ла мен.

Оол:

Сагыштыг бичези херек,

Саванын улуу херек.

Торел билбес тоорээр,

Тоогу билбес турээр.

Ада корбээнин оглу коор,

Ие корбээнин кызы коор.

Ие созун ижип болбас,

Ада созун ажырып болбас

Эштигде - хоглуг,

Эптигде – куштуг

Эки кылган ажыл –

Элеп читпес алдар.

Башкарыкчы: Эр улустун аразынга шаандан тура ойнап келген кончуг сонуурганчыг оюннувус «Аът шалбалаары» деп оюнну ойнаптаалынар, оолдар!

Бодалганы кым мурнай тып каар эвес, тывынарам , уруглар:

Ыяшка 10 кушкаш орган, оларнын 3 ужуп чоруй барган каш кушкаш артканыл?

Уруглар: 7

Башкарыкчы: - Шын-дыр!

Башкы: Шагаавысты уткуп хоглээн,

                Чаптанчыг-ла чаштарывыс!

                Чыглып келген оргун чонга,

                Чараш самын бараалгадыыр!

                                                                     Обшенациональгый танец «Дээн-дээн»

Башкарыкчы: Хундулуг  Ак-Сал ирей база кырган-авай хун ажар дей бээди,бисти чылыг чымчак, оюн-тоглаа,аас-чогаалдыг уткуп хулээп алганнынар дээш ооруп четтирдивис!Бис-даа садикгивисче чоруп ораалынар уруглар,бугудеге аас-кежикти, кадыкшылды кузедивис!!!

Чаа Чыл-биле! Шагаа-биле! Байырлыг менди-чаагай!

Ыры «Шайывыс»

Хуннун ишкеш попес-даа,

хундуткелдиг чемивис-

кузел хандыр аартап аар

куш-ле киирер шайывыс

Аштаанда-тоттурар,

аараанда-сегидер,

шагзыраанда-сегидер,

шайывыс, шайывыс!

Унген киргенулуска

ургулчу-ле соннеп бээр,

чугаа-соотуооскудер

шынап чаагай шайывыс.

Аштаанда-тоттурар,

аараанда-сегидер,

шагзыраанда-сегидер,

шайывыс, шайывыс!

C:\Users\2018\Pictures\848ea2f21b591341562c4d1ecbb76d1e5461b4904ек.jpg


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Сценарий новогоднего утренника «Шагаа» 2014 года

Сценарий новогоднего утренника по буддийскому календарю "Шагаа" для детей подготовительной к школе группе...

Сценарий праздника "Шагаа"

Сценарий праздника «Шагаа»Цель: позна...

Сценарий праздника "Шагаа"

Сценарий праздника «Шагаа»Цель: позна...

Сценарий праздника "Шагаа"

Празднование Шагаа...

классный час Шагаа 2021

Классный час "Шагаа-2021"...

Сценарий разработка к национальному празднику Шагаа «Ак чолдуг Шагаам»

Сценарий разработка к национальному празднику Шагаа «Ак чолдуг Шагаам». Сорулгазы:1. Ада-огбелернин бурун шагдан байырлап келгени улусчу байырлалынын ёзулалдарын уругларга билиндирип,...