Мастер-класс Хуреш – тыва чоннун онзагай национал культуразынын бир кезээ.
презентация к уроку по физкультуре (5 класс) на тему
Мастер-класс Хуреш – тыва чоннун онзагай национал культуразынын бир кезээ.
Скачать:
Вложение | Размер |
---|---|
master-klass_huresh_-_tyva_chonnun_onzagay_natsional_kulturazynyn_bir_kezee.pptx | 1.71 МБ |
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Хуреш – тыва чоннун онзагай национал культуразынын бир кезээ .
Эзир самныг Тыва Хуреш
Кичээлдин сорулгазы : Тыва хурешти аныяк-оскенге сайзырадыры Тыва хурештин езу-чанчылдары оореникчилерге таныштырары Тыва могелер канчаар алдар атты чедип алырын таныштырары .
Тыва хурештин езу-чанчылдары
Хуреш – тускай дурумнер езугаар, ийи кижинин янзы -бур у аргалар ажыглап тургаш, куш дузазы-биле октажыры, тыва эр кижинин уш оюнунун бирээзи.
Топ Азиянын улустары аймак- соок аайы-биле шаандан тура боттары тускай хурештиг турган .
Тывалар « хуреш », казактар «курес», татарлар «куряш», туркменнер «гуреш», кыргыстар «кураш», азербайджаннар «гюлеш» деп адап турар.
Тыва могелер , бурун шагдан тура, хурежип кедер тускай хепти (содак-шудакты), идикти (кадыг идикти) кедип чораан
Содак-шудак дээрге тыва моге кижинин хурежирде кедер тускай национал хеви. Моолдар «зодог», «дзодог», «шуудаг» деп адап турар. Ынчангаш, тыва дылда содак, шудак деп состернин укталган дозун , этимиологиязын алгаш, коорге моол уктуг состер боор-дур.
Чырык-ногаан онн у г торгудан (постен) даараан содак-шудакты – чаа хурежип эгелеп чоруур бичии могелер кедер. Чуге дээрге ногаан о н « оз у п орар» дээн утканы илередип база чаш кижинин назы-харын чаа ун у п орар кокке, шыкка, ун у шке домейлээни ол.
Кызыл онн у г содак-шудакты – аныяк , 18-30 хире харлыг могелер кедер . Оон кол утказы кызыл он – от чаяакчынын оорушкунун демдээ, аныяк кижинин кучу- кужуну н сайзыралынын четчип бышкан уези , ол хире назылыг кижинин сур- куж у нге деннежир чуве ховар дээн уткалыг.
Кок содак, кызыл шудакты – арга-мергежили бедик, дуржулгалыг, улуг маргылдааларга каш удаа шугл у п каапкан, алдар-аттыг шыырак дээн могелер кедер. Кок онн у г шодак – монгеде кок дээривистин , идегелдин , бузурелдин демдээ. Оон ангыда «кок баштыг» деп фразеологизм тыва дылда « хойну корген , дуржулгалыг, улуг назылыг» дээн утканы илередип турар.
Тыва Хурештин чараш аргалары
Илдиртиири
Дэгээлээри
Чая тудары
Кустуктур шелери
Тевери , майгыыры
Буттаары
Буттаары
Тевери
могелерге аттар , Шанналдар тыпсып чорааны Шуулген , ужуурлешкен болгаш шанналдыг чер алган могелерге тускай белектерни шаандан тура тыпсып турган. Шуулген , ужуурлешкенин санап тургаш «Начын», Арзылан », «Чаан» деп хундул у г шола аттарны тыпсып, могелерни хей-аът киирип турганнар.
Кучутен могевис - Аяс Монгуш
Кара-Сал Эрес - чаан моге
Сайын-Белек Тулуш – чаан моге
Маадыр Монгуш – Арзылан моге
Четтирдим улуу-биле!!!