Аңлатма яҙыу

          Әҙәбиәт уҡытыу алдына ҡуйылған яңыталаптарға нигеҙләнеү уҡытыуҙың йөкмәткеһен шулталаптарға ярашлы итеп үҙгәртеүҙән: яңы программалар төҙөүҙән башлана.Урта мәктәптәрөсөн төҙөлгән программаларҙы уҡыусыларҙың йәшүҙенсәлектәрен,белем кимәлдәрен иҫәпкә алыу нигеҙендә өс этапҡа бүлепҡараға мөмкин: башланғыс кластарҙа,5-8-секластарҙа, 9-11- се кластарҙа.Әҙәбиәт уҡытыуҙыңикенсе этабы – 5-8-се кластарҙа белем һәм тәрбиәбиреүайырым әҙәби әҫәрҙәрҙе уҡып өйрәнеү һәм әҙәбиәт ғилеме (әҙәбиәт теорияһыһәм тарихы), тел белеме (лексика, фразеология) буйынса элементар мәғлүмәт системаһын үҙләштәрәеүюлыменән алып барыла.

         9-сыкласта әҙәбиәт уҡытыу халыҡ ижадының ҡарыһүҙҙәре,ырымдары,йолапоэзияһы менән башланып, ХХ быуат башындайәшәп ижад иткән  башҡорт шағирҙарының ижадтары менән тамамлана. Был шағирҙарҙыңижадытарихи-хронологик принциптаөйрәнелә.

         9-сы класта әҙәбиәт дәрестәре аҙнаһына  ике тапҡыр уҡытыла.

Шуға ярашлы темалар тупланыла.

Әҙәбиәт теорияһы буйынса төшөнсәләр:

-Ҡарыһүҙ

-Йолапоэзияһы

-Художестволы әҙәбиәттең төрҙәре,осорҙары һ.б.

-Урта быуаттар әҙәбиәте һ.б.

9-сыкласс уҡыусыларының белем һәм күнекмәләренә ҡарата төп талаптар:

Уҡыусылар түбәндәгеләрҙе белергә тейеш:

-өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын,исемен, һәм исемдәрҙең мәғәнәһен;

-өйрәнелгән әҫәрҙәрҙәге ваҡиғаларҙы һәм геройҙарҙы;

Өйрәнелгән әҫәрҙеңкомпозицияһын;

-Әҙәби әҫәрҙәрҙеңтөрөн айыра белергәһәм уларҙыңтөп үҙенсәлектәрен белергә тейеш;

Уҡыусылар түбәндәге күнекмәләргә эйәбулырға тейеш;

Яҙыусыижадиткән картиналарҙы күҙ алдына баҫтырыу,

-Әҫәрҙә ҡатнашыусыларҙы ҡылыҡһырлауҙа мөһим урын тотҡан эпизодтарҙы айырып күрһәтеү;

-Телдеүһүрәтләүсараларының контекстағы идея-художество урынын билдәләү;

-Уҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау нигеҙендә әҫәрҙең геройын ҡылыҡһырлау,

-Эпик һәм лирик әҫәрҙәрҙе айыра белеү;

-Художестволы,фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу-эпик әҫәрҙеңпланын төҙөү.

Ятлау өсөн әҫәрҙәр:

-Йола поэзияһы өлгөләре

-Батырҙар тураһындағы ҡобайырҙар,

-Урал батыр эпосынан өҙөк,

-Сәсәндәр ижады өлгөһө,

-СалауатЮлаев шиғырҙары,

-Ҡисса и Йософ әҫәренән өҙөк,

-Аҡмулланың Башҡорттарым, уҡыукәрәк,уҡыу кәрәк! шиғыры,

-Мәжит Ғафуриҙың Икмәк шиғыры,

-ШәйехзадаБабичтың Кем өсөн?, Халҡым өсөн,Көтәм шиғырҙарынан өҙөк