Пкъыгъуац1эр
план-конспект урока на тему

Урок-практикум

«Пкъыгъуац1эр»

                                                                        Пэнэжьыкъое гурыт

                                                             еджап1эу №1

                                                           адыгабзэмрэ

                                                              литературэмрэ

                                                                ик1элэегъаджэу

                                                          Нэныжъ З.З.

Темэр. Урок-практикум «Пкъыгъуац1эр»

Мурадыр: пкъыгъуац1эм играмматическэ нэшанэ, морфологическэ ш1ык1эхэу и1эхэр ык1и гущы1эухыгъэм синтаксическэ пшъэрылъэу щигъэцак1эрэр къазарэгуры1уагъэр уплъэк1угъэныр; ахэр зэфэшъхьаф ш1ык1эхэмк1э к1элэеджак1охэм к1элэегъаджэм аригъэш1ыныр; к1элэегъаджэм к1элэеджак1о пэпчъ ек1ол1эк1э гъэнэфагъэ дыри1оу урокыр ыгъэпсыныр.

Нэрылъэгъу-1эпы1эгъухэр: сурэтхэр, карточкэхэр, компьютерыр, таблицэр.

Урокым ик1уак1.

I.    1.Унэмк1э гъэцэк1эным иуплъэк1ужьын.

• Сыда унэмк1э гъэцэк1энэу шъо шъуи1агъэр?
• Теуцожь Цыгъо иусэу «Пушкин» зыфи1орэр ары.
• Хэта Теуцожь Цыгъо? Сыда ащ къешъу1ол1эн шъулъэк1ыщтыр?
• Теуцожь Цыгъо усак1у, адыгэ лъэпкъыр зэрыгушхорэ ашуг, къэ1отэк1о 1аз. Ежь-ежьырэу тхэшъущтыгъэп. Зэхилъхьэхэрэр Кэстэнэ Дмитриерэ Хьаткъо Ахьмэдрэ фатхыщтыгъэ.
• Теуцожь районым ит къуаджэу Гъобэкъуае къыщыхъугъ. Иусэхэр пчъагъэрэ Краснодари, Москваи, Мыекъуапи къащыдэк1ыгъ.
• Усэу «Пушкин» зыфи1орэр ыусыным сыда лъапсэу фэхъугъэр?
• Пушкиным ипоэмэу «Полтава» зыфи1орэм Кэстэнэ Дм. ык1и Хьаткъо А.  къызфеджэхэм ар лъэшэу ыгу рихьыгъ ык1и усэ фызэхилъхьагъ.
• Тежъугъэдэ1у а усэм.
• Сыд фэдэ произведениеха Теуцожь Цыгъо иехэу джыри тэ урысыбзэк1э тызэджагъэхэр?
• Поэмэхэу «Мафэкъо Урысбый» ык1и «Пщы-оркъ зау» зыфи1охэрэр.
• Сыда джыри къешъу1ол1эн шъулъэк1ыщтыр Теуцожь Цыгъо?
• Ащ исаугъэт Пэнэжьыкъое паркым дэт. Исаугъэт къодыеп, ежьыри ащ щагъэт1ылъыжьыгъ.

2. Непэ темэу ти1эр «Урок-практикум «Пкъыгъуц1эр». Мыщ шъо къыщыжъугъэлъэгъон фае бзэм щыщ гущы1эу пкъыгъуац1эмк1э ш1эныгъэу зэжъугъэгъотыгъэхэр. Тиурок щыдгъэфедэщт ш1ык1э амал зэфэшъхьафхэр.

• Тыгу къэтэжъугъэк1ыжь пкъыгъуац1 зыфа1орэр.
• Пкъыгъуац1эр бзэм щыщ гущы1эу пкъыгъор къызэрык1рэр ары. Упч1эхэу хэт? сыд? фагъэуцу.
• Сыдэущтэу зэхъок1ра пкъыгъуац1эхэр?
• Пкъыгъуац1эр падежхэмк1э ык1и пчъагъэхэмк1э зэхъок1ы.
• Сыд фэдэу хъун ылъэк1ыщта пкъыгъуац1эхэр?
• Пкъыгъуац1эхэр унаеу ык1и къызэрык1оу хъун ылъэк1ыщт, ц1ыфыр къик1эу е нэмык1 пкъыгъо къик1эу.
• Адэ сыд фэдэ синтаксическэ пшъэрылъа пкъыгъуац1эм и1эхэр?
• Ар гущы1эухыгъэм подлежащэу, дополнениеу, обстоятельствэу ык1и сказуемэу къыхэфэн ылъэк1ыщт.
• Пкъыгъуац1эр сыдэущтэу гъэпсыгъэ хъун лъэк1ыщта?
• Суффиксымк1э (мэлахъо, хьак1эщ), приставкэк1э (к1эджыб, тимэз), суффиксык1э ык1и приставкэк1э (иц1ыфыгъ, япщынау), лъэпсит1ук1э (тхьак1умк1ыхь, к1элэегъадж).
• Унэмк1э гъэцэк1энэу шъуи1агъ усэу «Пушкин» зыфи1орэм пкъыгъуац1эхэр къыхэжъугъэщынэу. Сыд гущы1эхэр ара ахэр?
• Пушкиныр, и1огъэ, иорэд, остыгъэ, сыл1ыжъэу, Пушкиным, ик1эн, хъарзынэ, сэбахьым, иохътэ, чэу, к1ыбым, унэм, игущы1э.

II. Пкъыгъуац1эр тыгу къэдгъэк1ыжьыгъ, джы карточкэхэм 1оф адэтш1эщт. (Нэбгрэ пэпчъ ыпашъхьэ карточкэхэр илъэу 1оф аш1э).

Карточкэу № 1

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Текстым ц1э къыфэш1.
2. Урысыбзэк1э къызэдзэк1ыжь.

Карточкэу № 2

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Синтаксическэу къызэхэф ят1онэрэ гущы1эухыгъэр.
2. Пкъыгъоц1э унаеу хэтыр къыхэтхык1.

Карточкэу № 3

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Морфологическэу къызэхэф пкъыгъуац1эу осыр зыфи1орэр.
2. Ч1ыгум зыфи1орэ пкъыгъуац1эр падежхэмк1э къызэхэф.

Карточкэу № 4

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Ц1ыфыр къызэрык1рэ пкъыгъуац1эу къыхэфагъэхэр къыхэтхык1.
2. Пкъыгъуац1эу к1ымафэр зыфи1орэр зэрэзэхэтымк1э къызэхэф.

Карточкэу № 5

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Зы пчъагъэм итэу къыхэфэгъэ пкъыгъуац1эхэр бэ пчъагъэм игъэуцожь.

Карточкэу № 6

К1ымафэр къэсыгъ. Осыр фыжьыбзэу ч1ыгум къытырилъхьагъ. К1алэхэм ар залъэгъум, ос 1ашк1э еш1энхэу зэрэгъэчэфхэзэ щагум къизэрэтэкъугъэх. Мэджыдэ ос нысхъапэ ыш1ыгъ. Адрэ к1алэхэм ос унэ аш1ыгъ.

1. Пкъыгъоц1э гъэнэфагъэу къыхэфагъэхэр къыхэтхык1.

III. – Сыда мы сурэтхэм арытхэр? Сыда мы гущы1эхэм къяшъо1ол1эн шъулъэк1ыщтыр?

- Къэгъагъ, па1о, къушъхьэ, хьэнт1аркъу, шъэожъыехэр. Мы гущы1эхэр зэк1э пкъыгъуац1эх.

- Адэ сыда мы пкъыгъуац1эхэр зэрэзэтек1хэрэр?

- Шъэожъыехэр зыфи1орэ гущы1эм упч1эу хэт? фэтэгъэуцу, сыда п1омэ ц1ыфыр къек1ы, адрэ гущы1эхэм нэмык1 пкъыгъо къарек1ы ык1и упч1эу сыд? афэтэгъэуцу.

- Къызэхэжъугъэуцу мы гущы1эхэр хэтэу гущы1эзэгъусэхэр.

- Къэгъагъ плъыжь, па1о ц1ык1у, хьант1аркъо ин, къушъхьэ инхэр, шъэожъые бзаджэхэр.

IV. Группит1оу гощыгъэхэу карточкэхэм атетэу гъэцэк1энхэр к1элэегъаджэм ареты.

Карточкэу № 1

Мы гущы1эхэр гущы1эухыгъэу зэхэжъугъэуцожь ык1и урысыбзэк1э къызэдзэк1ыжь. Апэрэ гущы1эухыгъэм къыхэфэгъэ пкъыгъуац1эхэр падежэу зэрытхэр къашъу1о.

1. Урокхэр,  егъэхьазыры, еджак1ом.
2. Тхылъэу, лъэшэу, рихьыгъ, сшынахьыжъ, зэджагъэр.
3. Тызэпырык1ыгъ, псыхъом, къуашъок1э.
4. Къалэу, самолетк1э, тыбыбыгъ, Москва.

Карточкэу № 2

Мы гущы1эухыгъэхэр урысыбзэк1э къызэшъудзэк1ыжь.

1. К1алэхэр пцэжъыяшэ к1уагъэх.
2. Чырбыщ унэмэ урамхэр къагъэк1эрак1э.
3. Мо пшъэшъэжъыехэр адыгабзэк1э мэгущы1эх.

V. Сочинение ц1ык1у «Гъэсагъэ ухъуныр 1офэп – ц1ыф ухъуныр ары нахь» (нэбгырипл1ымэ а темэмк1э атхы), адрэ нэбгырит1умэ темэу «Илъэсык1эм зыфэтэгъэхьазыры» зыфи1орэмк1э атхы.

VI. Компьютерым к1эрысхэу тестирование аш1ы темэу «Пкъыгъуац1эр» зыфи1орэмк1э.

VII. Урокым изэфэхьысыжь.

VIII . Унэмк1э гъэцэк1эн: уплъэк1ун диктантым зыкъфагъэхьазырын.