“Тевекти теппишаан, самнавышаан, ырлаалы!»
методическая разработка по музыке на тему

“Тевекти  теппишаан, самнавышаан, ырлаалы!»

Кичээлдин тиви :  Чаа тема ооренирин кичээли

Кичээлдин хевири: концерт-кичээл

Класс- 3 класс

Кичээлдин темазы:“ Танцыда хөгжум  болгаш ыры”.(1.слайд)“Хөгжүмнүг 7  үннүң  одуруу”.

Бугу талалыг өөредилге ажыл чорудулгазы: өөреникчи кижи ыры  кичээлинде ооренген  ырыларынын  утказын, аялгазын  шын ырлаарын  медереп билген турар ужурлуг

Кижизиг мөзу-шынарнын өөредилге ажыл-чорудулгазы: школазынга болгаш өөредилге-чорудулгазынга эки хамаарылгалыг сонуургалдыг болурун, өг-буле зинин, төрел  чоннунун чараш  сагылгаларын  ооренип төрээн черинге ынак болурун угаадып мөзүлүг , бүдүштү, быжыг турушту,патриотчу чорукту хевирлээр

Таарыштырылганын өөредилге ажыл чорудулгазы: өөредилгенин сорулгазын салып билиринге, бодунун ажыл-чорудулгазынын туңнелин унелеп билиринге өөредири, бодунун ажыл-чорудуунга хамаарыштыр   башкынын болгаш өөрүнүн үнелелин шын хүлээп ап билиринге өөредип  алырынын  аргазын тургузары;башкынын удуртулгазы-биле кичээлге-даа, амыдыдыралга-даа онаалганы кууседиринин сорулгазын тодарадыры.

Билиглерни шингээдиринин ооредилге ажыл-чорудулгазы:     өөреникчилерни тыва национал  оюннарны  сонуургап, оларнын хевирин, ол оюннарны  ойнап билиринге  өөредир, билигже сундузун оттурар.Тыва чоннун культуразын унелеп билиринге кижизидер, ооренип турар чуулу-биле бодунуң арга дуржулгазын деңнеп билири: башкының салган айтырыгларынга харыылап билири: ооренген  ырызынын  созун  болгаш  аялгазын  шын  шингээдип  билири, уругларнын угаан бодалын, куш-шыдалын  танцы  хевиринге,  аас –чогаалынга  сайзырадыры.

Харылзажылганың ооредилге ажыл- чорудулгазы: кижилер-биле харылзажып тургаш хундуткелдиң дурумнерин ажыглап, ырлап  турар  ырызын  чараш  ырлап, эш-оорун дыннап  билири, башкызының болгаш эштериниң айтырыгларынга шын харыылап чанчыктырар.

Дерилгези:  шынгырааштар, карточкалар,   проектор, экран, ноутбук.

Кичээлдин тургузуу:

1.Организастыг кезээ:  Классче  уругларнын  марштапкирери. (ыры  «Тыва эки-турачылар»  депырынынаялгазы-биле.

-Экии, уруглар!-деп башкы ырлап мендилежир.

-Экии, башкы!-деп база ырлап мендилежир.

 Оюнувус  тевек ,

              Ойнаалынар  че!

             Орлан  эвес  шүшпең

             Ону  теп  албас.(2слайд)

• Бо  ырыны  кым  билирил,  уруглар?
• Бөгун бис  чүү  деп  ырыны өөренир –дир  бис,  уруглар?
• Эр-хейлер, шын-дыр, богун бистер “Тевекти теппишаан, самнавышаан, ырлаалы!”-  деп кичээлди эрттирер бис.
• Удавас  кандыг  байырлал  чоокшулап  орарыл?
• “Шагаа” тыва  чоннуң  чаа  чылы   болгай  уруглар.  Тевек  дээрге  Шагаа  байырлалының  база  бир мөөрейи .

2.Чаа теманы оорениринин кезээ

А)Ырлаарынга белеткел мергежилгелер:

  -Нота  езугаар  хөгжумнун  7 уннун  ырлаары.(ырлаарынга белеткел)

-“Гамма до  мажорну”  ырлаар.

Б) Ыр  “Тевек”, аялгазы Нурсат Мерген-оолдуу, созу Чулдум Чаптыы,

ырлап ооренип эгелээр:

-Башкынын улегери (1 куплет);

-Унну шын дыннаары эки уруглар-биле шилип ырладыры;

-Хор-биле ырладыры.

-в) “Тевек”  деп  танцының  шимчээшкиннерин  көргүзер.  (3слайд, ырынын созу)

Сула  шимчээшкин.  (Башкы  боду  көргүзер).4-ку слайд

3.Быжыглаашкын кезээ.

А)Дыңнаары(слушание).

-Уруглар, ам келир чыл чунун чылы болурул?

-Эр-хейлер, ам бис  тыва уруглар Шагаага амырап “Тевек” деп ырны ырлаарывыска, орус дылдыг уруглар база амырап, “Петушок” деп ырызын ырлап турарлар-дыр.Ам мен силерге ол ырны  ийи  үнге ырлап бээйн,  дыңнанар че.

Б) Музицирование.  ( шыңгырааштар-биле  орус  улустуң  ырызын  ойнап  күүседири).

В) “Тевек” деп ырны катаптап ырлаар.(Ырны ырлап турда, шынгырааштарны урунлар, а оолдар тевети самнап кууседир.

4  Рефлексия.

• Бо кичээл силерге солун болду бе, уруглар? Солун деп турар уруглар тура халааш, “ЛЯ” деп бедик унден кууседиптээлинер. А шоолуг сонуургаваан уруглар бар болза, олура “ДО” деп унну чавыс кылдыр ырлаар.
• Четтирдим,  уруглар,  кичээлге эки  идекпейлиг  харыылааныңар  дээш.Шуптунарга эки демдекти салып кагдым.

5.Онаалга:

- “Тевек” деп ырны  интернеттин дузазы-биле эки ырлап ооренир.

-Тевектин танцы хевирлиг шимчээшкиннерин катаптаар.

Байырлашкаш, оореникчилер марш -биле үнер.

 Тевек.

Оолчук  чораан  шаамда.

Олут  чок  чордум.

Оюн-тоглаа  сүргеш

Орай  дүне кээр

Авам  күжүр  мени  

Албан  сүрүп  кээр

А  мен  чанар  хөөн  чок

Арай  деп  чоруур.                        

  Оюнувус  тевек.

                                                            Ойнаалыңар  че!

                                                             Орлан  эвес  шүшпең

Ону  теп  албас.

                           Тевек.

Оолчук  чораан  шаамда.

Олут  чок  чордум.

Оюн-тоглаа  сүргеш

Орай  дүне кээр

Авам  күжүр  мени  

Албан  сүрүп  кээр

А  мен  чанар  хөөн  чок

Арай  деп  чоруур.                        

                                                             Оюнувус  тевек.

                                                            Ойнаалыңар  че!

                                                             Орлан  эвес  шүшпең

                                                               Ону  теп  албас.

                           Тевек.

Оолчук  чораан  шаамда.

Олут  чок  чордум.

Оюн-тоглаа  сүргеш

Орай  дүне кээр

Авам  күжүр  мени  

Албан  сүрүп  кээр

А  мен  чанар  хөөн  чок

Арай  деп  чоруур.                        

                                                             Оюнувус  тевек.

                                                            Ойнаалыңар  че!

                                                             Орлан  эвес  шүшпең

                                                               Ону  теп  албас.