Беседа "Хоралыг чанчылдар болгаш оларны чайладыры" (ада-иелерге суме)
материал (7 класс) на тему

Донгак Шенне Родиславовна

Беседа

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл beseda_s_roditelyami.docx29.49 КБ

Предварительный просмотр:

 «Хоралыг чанчылдар болгаш оларны чайладыры».

(Ада-иелерге суме)

                                                                                                    Тургузукчу: Донгак Ш.Р.,

7-ги класстын башкызы

Ак-Даш – 2014г.

Беседа «Хоралыг чанчылдар болгаш оларны чайладыры».

(Ада-иелерге суме )

Ниитилел хогжулдезинге кижизидилгенин улуг салдарлыын болгаш ужур-дузазын бедии-биле унелевишаан, В.И. Ленин кижизидилгени "Монге, эргежок чугула болук" деп онзалаан.

      Кижи бурузу ыяап-ла бир кижинин толу бооп торуттунгеш, оон соонда адазы азы иези, кырган-ачазы азы кырган-авазы болуп, кижизидикчи ужур-дузалыг, хундулуг хулээлгелерни кууседир. Оскээр чугаалаарга, баштай кижизиттирер, а чоорту боду кижизидикчи болу бээр. «Улуг кижилер, ада-иелер уругларны ооредип кижизитпес, куш-ажылга чанчыктырбас, амыдыралга белеткевес болза, ниитилел чугле сайзыравайн баар эвес харын-даа буурап дужуп болур.

Ам уругларнын хоралыг чанчылдары болгаш оларны канчаар чайладырынын дугайында керээлинер.

  Хоралыг         чанчылдарны         уш болукке чарып болур:

- арагалаашкын, таакпы тыртар, оорланыр чорук, хоралыг оюннар;

- чалгаа чорук, организас чок, активчи эвес болуру, идепкей чогу, арыг-силиг эвези;

 - бодун тогдунары, дедир болуру, эмин эрттир чассыг болуру, бодун ору кордунери, каржы, мегечи болуру.

Ам оларнын чамдыызы-биле таныжып корээлинер.

Уруглар         кижизидилгезинге хамыктын мурнунда салгаашкын, ада-иени болгаш черле чоок доргул-торелдерни дозээри улуг салдарлыг дээрзин улусчу педагогика илереткен. "Ада-иези кандыг болурул, ажы-толу ындыг болур" дээн улегер домак ону улам бадыткап турар. Бичии уруглар ада-иезинден чамдык шынарларны, ажыл-ишчи мергежилдерни, чанчылдарны, аажы-чанны дозеп, салгап ап болур. Ажы толунун мурнунга ада кижи уен - даян состер, багай чуулдер чугаалавас, кылбас, оон соонда бичии улустар ону дораан-на отунуп алыр.

Арагалаашкын - эн-не коргунчуг аарыг. Ону хундуткелдин чеми, бот-боттарынга аалдажырда, кудага, ог-буленин азы чоннун улуг-биче байыр-наадымынга хундуткелдин демдээ кылдыр санап чораанын билир бис.

     Арагага сундулуг назы четпээннерни, аныяктарны "данза угбас таакпызыраан, дашка угбас арагазыраан" деп чемелээр. "Араганын кырынга чам унер" деп чоннун улегер домаа ханы уткалыг. Чам дээрге-ле мында кижинин аажы-чанынын, иштики мезузунун четпес талалары, еражок шынарлары дээн уткалыг.

      Чуге кижилер таакпыны тыртып турар чувел? Оон кол чылдагааны - сонуургал бооп турар. Шинчилелдерден коорге, оореникчилернин 25 хуузу таакпыны сонуургалдан тыртып турар. Ийиги кол чылдагааны - улуг кижилер оттунери. Бир эвес таакпылавас ог-булелерде уругларнын 25 хуузу таакпыны тыртар болза, а таакпы тыртар ада - иелернин уругларынын барык 50 хуузу таакпылаар болур. 12-13 харлыг оолдар, уруглар езулуг улус оттунер уеде, ынчангаштын ада – иелер шынгыызы-биле хайгааралга ап, эки чуулдерге, эки талаже кижизидилгени кылыр уези.  Ол дээрге ада кижинин кылыр дорт хулээлгези.

        Уруглар         кижизидилгезинге багай салдарны хоралыг оюннар чедирип турар. Оларнын чижээнге акша-биле ойнап турар козер, компьютерде аткылажыр оюннар дээн ышкаш оюннар хамааржыр. Бо оюннар колдуунда эр улустун аразында нептереп турар.

Оларнын келир уеде ажы - толун чуге ооредип турары коску. Ынчангаш бо чорук-биле демисежири - кижи бурузунун хулээлгези.

Ийиги болуктvн кол багай чaнчылдарынга чалгаа чорук хамааржыр.

        Чалгаа         дээрге-ле         ажылга, ооредилгеге тура чогу болур. Чалгаа чорук-биле демисежирде, баштай хайгааралды чоргузары чугула. Баштай-ла уругнун ындыг багай талазы каяа, кандыг ажыл уезинде коступ турарын эскерер ужурлуг.

Уругну чажындан тура куш - ажылга чанчыктырары чугула. Баштай оларнын хире-шаа-биле кылып шыдаптар ажылдарын, а чоорту уруг оскен тудум ажылды нарынчыдып болур. Уругларнын чалгаа чоруу эш-оорунден база салдарлыг бооп тыптып болур.

Уругларнын дем чок 6олуру, боттарынын уезин шын организастап шыдавазы, шевергин эвези база бир багай чаннылдар болур.

Бо чанчылдарны эде кижизидеринге хун чурумун шынгыы сагыыры негеттинер. Уруглар хун чурумун шын сагыыр болза, оларнын ооредилгеге-даа, куш - ажылга-даа, дыштанырынга-даа уези четчир. Хун чуруму уругларнын уезин камнаарынга, ажылды шын планнап билиринге ооредир.

Уругларнын аажы-чанында эн-не коргунчуг, багай чанчыл чугле бодун бодаары (эгоизм) болур. Олар улуургак болуп торуттунуп келбес, ол шын эвес кижизидилгеден тыптыр.

  Дараазында чижекке доктааптаалынар: бешки класстын оореникчизи Аянага башкы сумелээн:

"Сен эжин Аленага дузалашкан болзунза, Аяна. Ийилер ап, ооредилгези баксырап турар-дыр". А Аяна чуу деп харыылааныл? "Боду буруулуг-дур, шорузу-ла ыйнаан. Мээн демдектерим шупту бештер, мен ону оске кижинин дузазы чокка чедип алган мен". Ынчангаш ындыг уруглар дээргеле чугле бодун бодаар, бодун тогдунар кижилер-дир.

        Мозу-шынар         кижизидилгезинге ог-буленин, ада-иенин ролю улуг. Кандыг-даа кижи бир-ле багай чанчылдыг кылдыр торуттунуп келбес. Бичии кижилер улгадып келгеш, кудумчуга, садыгга, оске-даа хой-ниити черлеринге чамдык толen чок кижилернии багай аажы-чанын, харын-даа уулгедиглерни коруп, дыннап турар апаарлар. Кошкак кижизидилгенин когулдезинге кирер, салдарынга алзыр таварылгалар бо-ла тургулаар. Ынчангаш багай улегер чыпшыныычал.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Класс шагы "Эки, багай чанчылдар болгаш кадыкшыл"

Класс шагында уругларнын делегей коруушкуну делгемчиир, эки талаларже сонуургалы ковудээр....

«Конфликтлер болгаш оларны шиитпирлээринин аргалары»

Класс шагыСорулгалары:1. Конфликтлернин чылдагааннарын тодарадып билиринге ооредири, оларны шиитпирлээри;2. Уругларнын аажы-чанында эки чуулдерни оттурары, бодунга шын унелел бээринге ооредири;3. Хунд...

"Нарын состер болгаш оларны шын бижиири"

Чаа теманы уругларга ханы, медерелдиг билиндирер болгаш дыл-домаан сайзырадыры. Торээн чуртунга ынак болгаш хумагалыг кылдыр ооредип, кижизидер....

Тыва ужур-чанчылдар

Сорулгазы:1.       Бешки класска өөренген өгбелер өөредииниӊ кол өзек билиглерин чаа билиглер шиӊгээдип алырынга белеткээри.2.       Ук били...

Чаа тема тайылбыры кичээл: Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири (5 класс)

Чаа тема тайылбыры кичээл: Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири (5 класс)...

Презентация «Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири» (5 класс)

Презентация «Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири» (5 кл.)...