Минии уг гарбал
проект
Предварительный просмотр:
Минии уг гарбал
Модоной ундэhэн газар доогуур, хунэй ундэhэн газар дээгуур…
Манай буряад арад уг гарбалаа hайнаар мэдэхэ гэжэ оролдодог байгаа. Тиимэhээ үхибүүн бүхэнэй түрэлхид уг гарбалаа хэлэжэ, заажа үгэхэ ёhотой.
«Угаа уhанда хаяжа болохогүй» гэдэг ёhоор өөhэдынгөө гарбалые эсэгынгээ (абганар) талаhаа мэдэхэhээ гадна, эхынгээ (нагасанар) талаhаа мэдэхэ гэжэ бидэ оролдохо ёhотойбди.
Уг гарбалаа үхибүүд юундэ мэдэхэ ёhотойб гэхэдэ, ямар угай хүнбиб гэжэ ойлгохо, мэдэхэ болоно. Үшөө абынгаа нэрые, уг гарбалыень саашань үргэлжэлүүлжэ, хүнэй зэргэ хүн болохые оролдожо ябаха.
Нютагаймнай үндэhэ яhатан сартуул угай зон Могол оронhоо нүүжэ ерэhэн түүхэтэй.
Мүнөө сагта уг гарбалаа hайн мэдэхэ үхибүүд үсөөн болоо. Тиимэhээ би өөрынгөө уг гарбал мэдэхын тула эжы абаhаан hуража абааб. Анхаралтайгаар шагнажа түрэлхид тухайгаа мэдэхэ болооб. Уг гарбалай онсо шэнжые намда эжымни ойлгуулаа.
Би сартуул угсаатанай үри hадаhан гээшэб. Огтоошхо гэжэ хүнhөө эхи табиhан уг гарбалтайб. Тоолон хэлэхэдэ:
Элинсэг абамни болохо Клим Кэбэнович Цыбенов тухай минии хөөрөөн. Клим Кэбэнович 1951 ондо Баргажан нютагта түрэhэн намтартай. Үхибүүн ябаhанhаа хойшо мал ажалда ябажа, багшанарай дээдэ hургуули дүүргэ. Цыпилма нүхэртэёо хоёр үхибүүдые түрэжэ, дээшэнь үргэжэ гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ хүргөө. Элдэб мэргэжэлтэй боложо, олон үхибүүдтэй боложо, эсэгынгээ нэрэ дээрэ үргэжэ ябадаг. Мүнөө үедэ элинсэг абымнай 7 аша зээнэр, 3 гушанар нэрыень нэрлүүлжэ, уг гарбалаа үргэлжэлүүлжэ, мүнхэлжэ ябанабди.
Клим абынгаа жэшээ дээрэ зүб замда гарахаяа эрмэлзэжэ, сагаан hанаатай, hайхан сэдьхэлтэй ябахаяа би оролдоноб.
Угаа уhанда хаянгүй,
Гарбалаа газарта булангүй
Хүн гэhэн нэрэеэ
Хододоо үргэжэ ябая!
- Уг изагуураа,
удха заяагаа,
улам сэгнэжэ, ургэн ябаял!
- «Уг түрэлөө мэдэхэгүй һаа,
дүүтэеэ гэрлэжэ болохо,
уладайнгаа түүхые мэдэхэгүй һаа,
урбагша боложо болохо»
- Уhан дээрэhээ гал эдихэ.
Түрэлɵɵ мэдэхэгүй хүниие
Тэмээн дээрэhээ нохой зууха.
- — түрэһэн эсэгэ (аба)
2. — түрэһэн эхэ (эжы)
- — абын эсэгэ (үбгэн аба)
- — абын эхэ (хүгшэн эжы)
- — эжын эсэгэ (нагаса баабай)
- — эжын эжы (нагаса эжы)
- — хүбүүнһээ гараһан хүбүүн (аша хүбүүн)
- — хүбүүнһээ гараһан басаган (аша басаган)
- — басаганһаа гараһан хүбүүн (зээ хүбүүн)
- — басаганһаа гараһан басаган (зээ басаган)
- — эжын аха дүүнэр (нагаса тала)
- — абын аха дүүнэр (абга тала)
- — нэгэ айлай хүрьгэд (базанар)
- — нэгэ айлай бэреэд (абьһаалингууд)
- — хүбүүнэй һамган (бэри)
- — басаганай үбгэн (хүрьгэн)
- — хүрьгэ бэриин гэртэхин (худанар)
- — ахын һамган (абгайхан)
- — эгэшын үбгэн (хуряахай)
Оньһон үгэнүүдые хэлэлгын мүрысөөн, ургэлжэлуухэ
а. Угаа уһанда……………….. хаяхагүй.
б. Гансаһаа……………………. газар дүүрэхэ.
в. Түрэл зоной түһөө нэгэ, …..нютаг зоной үгэ нэгэ.
г. Төөрижэ ябаһаар, …………..түрэлөө олохо, зобожо ябаһаар, золоо олохо.
д. Түрэл һайнтай, ……………..муутай, түлеэн үмхитэй, ульһатай.
е. Түрэлэй һайн наашаа гэхэ,….. түрэлэй муу саашаа гэхэ.
ё. Хүбүүтэ хүн бэридээ үргүүлхэ, ….басагата хүн хүрьгэндөө үргүүлхэ.
ж. Түгэншэлхэдөө түрэлөө мэдэхэ, ….үншэрхэдөө үриеэ бэдэрхэ.
з. Худа урагай холонь дээрэ,…………. уһа түлеэнэй ойронь дээрэ
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
СФП в годовом цикле занятиями мини-футболом (из опыта работы в секции «Мини-футбол»)
Представляю примерные комплексы по СФП в секции "Мини-футбол",делюсь положительным опытом и результатами в своей работе....
Минем гаиләм- минем шәҗәрәм. Тәрбия сәгате.Моя семья-мое родословное.Классный час.
Тема : Минем гаиләм- минем шаҗәрәмМаксат: укучыларда гореф- гадәтләргә, гаилә традицияләренә,ядкарьләренә кысыксыну уяту, буыннар бәйләнеше, исем, фамилияләр, аларның килеп чыгышы, әһәмияте туры...
Минем гаиләм -минем төп терәгем
Гаилә - ул җылы учак. Учак янына аның әгъзалары җыела. Гаилә никадәр нык булса, аннан килгән җылылык та шулкадәр көчле була. Гаиләнең нигезе нык булырга тиеш. Гаилә ул – йорт кебек, ә нигезе нык ...
«Творческие работы малой формы (мини – изложения, мини – сочинения, этюды, эссе) как средства развития креативных способностей учащихся»
Педагогическая наука переживает переходный этап, связанный с обновлением как содержания, так и форм образовательного процесса....
Презентация на тему: "Минем төбәгем, минем мәктәбем, минем казанышларым"
Туган оясыннан аерылган кошКанатына мәңге ял тапмый.Туган телен яратмаган кеше,Башкаларның телен яратмый.Үзеңнең телеңне белгәндә һәм яратканда гына, башкаларның телен аңларга һәм хөрмәтләргә була....
