Проект "Звездный сын"
проект на тему

Чăваш Республикин вĕренÿ тата çамрăксен политикин министерстви

Чăваш Республикин вĕренÿ институчĕ

Чăваш чĕлхипе литератури кафедри

Вырăс шкулĕнче 7 класра „Андриян Николаев – чăваш ятне тĕнче уçлăхне çĕкленĕ паттăр» темăпа урок тата класс тулашĕнчи мероприяти ирттермелли материалсем

Проект ĕçĕ

Ĕçе тăваканĕ: Бахалдинова Зиля Хайдаровна, Комсомольски районĕнчи Тукайри  вăтам шкул вĕрентекенĕ

Ертсе пыраканĕ:

Иванова Надежда Григорьевна,

чăваш чĕлхипе литератури кафедрин доценчĕ    

Шупашкар – 2014

Содержани

I. Проект йĕрки:                                                                        

1. Проект ячĕ                                                                                

2. Проект ĕçĕн тĕллевĕсем                                                        

3. Проект ĕçĕн задачисем                                                                

4. Проект ĕçĕн тухăçлăхĕ                                                                

5. Проект ĕçĕн актуаллăхĕ                                                        

6. Проект ĕçĕн тĕп шухăшĕ                                                        

7. Проекта пурнăçлама усă курнă мелсемпе меслетсем                        

8. Проекта хутшăнакансем                                                        

9. Проекта пурнăçа кĕртмелли вырăн                                                

10 Проекта пурнăçа кĕртмелли тапхăрсем:                                        

А) Хатĕрленÿ тапхăрĕ                                                                

Ă) Тĕп ĕç тапхăрĕ                                                                        

Б) Пĕтĕмлетÿ тапхăрĕ                                                                

11. Теори бази                                                                                

12. Пулмалли результат (е эпĕ ачасенчен мĕн кĕтетĕп)                        

13. Проекта пурнăçа кĕртни                                                        

14. Çыхăну тытмалли информаци                                                                15. Тăкак смети                                                                        

II. Проект результачĕ                

        1. „Андриян Николаев – чăваш ятне тĕнче уçлăхне çĕкленĕ паттăр» урокăн тулли конспекчĕ ( класс).

        2. „Андриян Николаев – чăваш ятне тĕнче уçлăхне çĕкленĕ паттăр» презентаци.                                         

Хушса панисем

        1№ хушса пани. Ачасем  ÿкернĕ сюжетлă ÿкерчĕксем.

        2№ хушса пани. Юхма Мишшин «Çăлтăрсем чĕнеççĕ» хайлав сыпăкĕ.

        3№ хушса пани.  Ухсай Яккăвĕн «Мухтав» савă тексчĕ.

        4№ хушса пани.  Уйăп Мишшин «Вĕç, вĕç Çĕр шыв ачи» сăвă тексчĕ.

        5 № хушса пани. Тест ыйтăвĕсем.

        6 № хушса пани  «Вĕç, вĕç куккук» юррăн тексчĕ тата кĕвви.

        8 № хушса пани.  Андриян Николаев çинчен çырнă кĕнекесен списокĕ         тата хуплашкисем

        9 № хушса пани. Порфирий Афанасьев. Кăйкăр. Поэма сыпăкĕ.

1. Проект ячĕ: Вырăс шкулĕнче  „Андриян Николаев – чăваш ятне тĕнче уçлăхне çĕкленĕ паттăр» темăпа урок тата класс тулашĕнчи мероприяти ирттермелли материалсем.

        2. Проект ĕçĕн тĕллевĕсем

•  Андриян Николаев пек вĕренме, тăрăшма вĕрентесси; тăван халăха, çĕре-шыва юратма хăнăхтарасси;
• Вĕренекенсен çыхăнуллă  пуплевне аталантарасси;
• Пĕтĕмлетÿсем тума вĕрентесси.

        3. Проект ĕçĕн задачисем:

• Ачасен хăйсем тĕллĕн ĕçлес туртăмне ÿстересси.
• Ачасене тĕпчев-шырав ĕçне хăнăхтарса пырасси, документсемпе ĕçлеме, хăйсен шухăшне калама, çырса пама вĕрентесси.
• Ачасен тавра курăмне анлăлатасси, ăс-тăнне, чун-чĕрине пуянлатасси.
• Тăван халăха чаплă çыннисене хисеплеме, унăн ырă енĕсене хаклама вĕрентесси.
• Тăван халăхшăн тăрăшасси кашни чăвашăн тивĕçĕ пулнине ĕнентересси.

4. Проект тухăçлăхĕ:

• Проект ĕçне ачасене активлă хутшăнтарасси.
• Кирлĕ материалсем пуçтарса уçă урок ирттересси.

        5. Проект актуаллăхĕ

• Тăван халăхпа, ун мухтавлă яш-кĕрĕмĕпе мухтанасси;
• Юратнă Çĕр-шывшăн хамăрăн та усăллă ĕç тăвас туйăма çĕклесси.

        Проект ĕçне пурнăçланă май ачасем урокра илнĕ пĕлĕве мĕнле ÿстермеллине, малалла мĕнле аталанмаллине, нумай пĕлес, курас туртăма ÿстермелле. Апла пулсан урокра каланă сăмахсем пушшăн янăраса ахалех ÿксе ан çухалччăр. Кашни ачана Çĕр-шыв умĕнче ырă туйăмлă, ырă чунлă пулма хистеччĕр.

6. Тĕп шухăшĕ

• М.н чухл. вёй хумалла космонавт пулас тесесс.н?
• Çир.п сывлёх: тарён п.л\: чётёмлёх та кирл. чён-чён космонавт пулас тесесс.н: апла пулсан ырă ĕçсем тума çĕр çинче яланах вырăн пур.

7. Проекта пурнăçлама усă курнă мелсемпе меслетсем

• Суйласа илнĕ темăпа литература шырани;
• Темăпа çыхăннă ваттисен сăмахĕсене, сăвă йĕркисене, паллă çынсем каланисене  шыраса тупни;
• Кирлĕ материалсене ксерокопи туса илни;
• Уçă урок валли презентаци туни, Интернетран А.Николаев çинчен фильм шыраса тупни;
• А.Николоаев çинчен çырнă кĕнекесен списокне туни;
• Космонавтăн юратнă юрă самахĕпе кĕввине шыраса тупни, итлени;
• Презентаци слайчěсемпе ěçлени;
• Юрă итлени, пурте пěрле юрă юрлани;
• Кěнеке выстăвки йěркелени;
• Ваттисен сăмахěсемпе ěçлесси, сăмах çаврăнăшěсемпе усă кураса текст йĕркелесси.

8. Проекта хутшăнакансем

• Бахалдинова Зиля Хайдаровна, чăваш чĕлхипе литератури учителĕ
• 5, 6, 7 класс ачисем.

• Попова Р. Г. библиотекарь.

9. Проекта пурнăçа кĕртмелли вырăн

• Комсомольски районĕ  вăтам шкулĕнчи  чăваш чĕлхипе литератури пÿлĕмĕ (311 пÿлĕм).
• Район библиотеки.

10. Проекта пурнăçа кĕртмелли тапхăрсем

11. Теори бази

1. Андреев, И. А. Чăваш чĕлхи программи: вырăс шкулĕн 5-9 класĕсем валли/ И. А. Андреев. – Шупашкар,  2004.
2. Андреев, И.А., Гурьева, Р.И. Чăваш чĕлхи: вырăс шкулĕн 9-мĕш класĕ валли/ И. А. Андреев. – Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви,  2008. – 320 с.
3. Дмитриева, Э. Ф. Диктант тексчĕсен пуххи: пуçламăш классен учителĕсем валли/ Э. Ф. Дмитриева. - Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви, 1993. – 79 с.
4. Дмитриева, Э. Ф. Диктант тексчĕсен пуххи: V-IX классем валли/ Э. Ф. Дмитриева. - Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви, 1994. – 175 с.
5.  Егорова, Л.В., Михайлова, И.Р. Ачасен пуплевне аталантармалли хăнăхусем:вырăс шкулĕн IV-IXкласĕсем валли/ Л. В. Егорова, И. Р. Михайлова.  – Шупашкар, 2011. – 119 с.
6. Кузьмина, Л. Н. Чăваш чĕлхи урокĕсем: вырăс шкулĕнче усă курмалли материалсем/ Л. Н. Кузьмина. – Шупашкар: Л. А. Наумов изд-ви, 2006. – 100с.
7. Патмар, И. А., Патмар, Э. И. Халăх ăслăлăхĕ. - 5№, 1995.
8.  Патмар, Э. И. Чăваш халăх календарĕ. Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви, 1995. - 112 с.
9. Юхма Мишши. Çăлтăрсем чĕнеççĕ. Шупашкар, 1973.
10. Константин Петров. Сенкер çăлтăр. Шупашкар, 1982.
11.  А.Г.Николаев. Тĕнче уçлăхĕнче. Шупашкар, 1988.
12. А.Г.Николаев.  Космос – дорога без конца. Чебоксары: 1974
13. А?Г?Николаев? Притяжение Земли? Записки космонавта – 3» Чебоксары: 1999.
14. А?Г?Николаев? Встретимся на орбите? Чебоксары: 1966?

Интернет серепинчи вĕренÿ ресурсĕсем:

1. http://www.cap.ru – официальный портал органов власти Чувашской Республики
2. http://www.obrazov.cap.ru – сайт Министерства образования и молодежной политики Чувашской Республики
3. http://gov.cap.ru/main.asp?govid=121 – сайт Чувашского республиканского института образования
4. http://www.chuvash.org –чувашский народный сайт
5. http://cv.wikipedia.org/wiki/ – Википедия
6. ttp://wikimaria.org/11867222/ru

        12. Пулмалли результат

1. Ачасен активлăхĕ, тăрăшулăхĕ, пуçарулăхĕ, ĕçченлĕхĕ.
2. Ачасен тавра курăмпа  ăс-хакăл аталанăвĕ, тĕпчев-шырав ăсталăхĕ.
3. Ачасен чăвашлăхшăн тăрăшас туртăмĕ, мăнаçланас туйăмĕ т ата  чун-чĕри  пуянланчĕ.

13. Проекта пурнăçа кĕртни

• 7 класра çак  темăпа  уçă урок ирттерни.
• Космонавтика кунĕ тĕлне класра  фильм (презентаци) кăтартни.

14. Проектпа усă курасси

• Класра урок парасси
• Класс тулашĕнчи ĕçре
• Пухнă материалпа хаçат кăларасси
• Шкул сайтне лартасси
• Шкулти ытти учительсене материалпа паллаштарасси

15. Çыхăну тытмалли информаци:

429153,  Чăваш Республики, Комсомольски районĕ, Шкул  урамĕ, 14  çурт,  239-47- 243 телефон

16. Тăкак смети:

Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр

(чёваш литературипе 7 класра ирттермелли урокён тулли конспекч.)

Урок т.с.% информаципе хутшёну технологий.семпе  усё курса ирттерн. урок

    Сапёрлёх т.ллев.% урокра тимл. пулма: тёван халёха юратма: Андриян Николаев пек тёрёшма в.рентесси?

П.л\ т.ллев.% чёвашран тухнё Андриян Григорьевич Николаев космонавт .=.-х.л.пе т.пл.нрех паллашасси?

Аталантару т.ллев.% ачасен пуплев культурине тата шухёшлавне аталантарасси?

Урок мел.семпе меслеч.сем% учитель сёмах.: видефильм пёхни: тишкер\: ыйту-хурав: кластер: синквэйн тёвасси: кала=у: тест?

Пуплеве аталантарасси% вуланё текстпа усё курса шухёша =ир.плетесси: ыйтусем й.ркелесси?

Словарь .=.% а) ёнлантармалли пай% кёнтти (диал?) – сладости: патриот – хёй =.р-шывне юратакан: хисеплекен =ын: Шуршёл – Шоршелы: Фрунзе – Кёркёстанён (Киргизия) т.п хули (хал. Бишкек ятлё): х.смет- служба: =.мрен – вырёсла наконечник стрелы; бортинженер - в.=ев экипаж.н член.; шлем - пу=а х\т.лемелли хат.р?

 Курёмлёх хат.р.сем: слайдсем (\керч.ксемпе дидактика материал.сем): компьютер: проектор: «А?Г?Николаев» темёпа хат.рлен. раскладушка папка: буклет: «Тест ыйтăвĕсем» хут çине кăларнă материал, кĕнеке выставки (Юхма Мишши. Çăлтăрсем чĕнеççĕ; А.Г. Николаев. Вĕçĕ-хĕррисĕр уçлăхра), Ухсай Яккăвĕ, Уйăп Мишши, Профирий Афанасьев хайлавĕсенчи çаврасем.

        Урок эпиграф.%

   …Эп яланах Чёваш Республикине: хамён  тёвансем патне  савёнса килет.п?

Андриян Николаев

                          Урок юхём.%

    Класа й.ркелени?  

     – Ырё кун пултёр: ачасем! Урок пу=лёпёр?

I? Паянхи урок теми пир.н – «Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр»?

1) 1 слайд =ине пёхатпёр? Кама куратёр эсир кунта? (ачасем хуравла==.)?

2 слайд? Урок эпиграф.пе .=лени

Урок эпиграф.сенчен м.н п.лт.р? Кам вёл патриот?

Т.р.сех: маттур: ачасем? Ку вёл чёвашран тухнё п.ррем.ш космонавт – Андриян Григорьевич Николаев – чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр? Паян урокра 3 космонавт =инчен кала=ёпёр: в.сем =инчен м.н п.лнине =ир.плетсе хёварёпёр: вёйёсем выльёпёр?

   II? +.н. темёна ёнлантарни (3 слайд

    Апла пулсан паянхи урокра тимл. пулма: Андриян Николаев пек тёрёшма: ун =инчен ытларах п.лме: тёван халёха юратма в.ренме т.ллев лартар?

    1)? «А?Г?Николаев 70 =ул тултарнё май» видеороликпа .=лесси (Звездный путь А?Николаева (аудио: видеодиск)?

а)  Видеороликпа паллашасси?

ё) Ыйтусемпе .=лесси

 – Эсир экран =инче кама куртёр? (А?Г? Николаев)

    – Эп. хамён тёвансем патне пит. савёнса килет.п: – тет А?Г?Николаев? +акё м.не п.лтерет? (Андриян Николаевич хёй халёхне: тёван.сене: тёван =.р-шывне юратнине п.лтерет?)

 – Хёй халёхне юратакан: ёна хисеплекен =ынна кам те==.? (патриот)

    – Кёнтти тени м.не п.лтерет? (диалект сёмах. – сладости)

 – Андриян Николаева 3-м.ш космонавт тер.м.р: унран маларах в.=н. вырёс космонач.сем камсем пулнё? (Юрий Алексеевич Гагарин: Герман Степанович Титов)

 – Тата Андриян Григорьевичён кёкёр. =инче эсир м.н куртёр? (космонавт Совет Союз.н ик. хут Герой. пулнине кётартакан паллёсем)

    2) Текстпа .=лесси (4 слайд) 

 а) 1 №-л. карточка =ине пёхатпёр?

    А? Г? Николаев 1929 =улхи авёнён 5-м.ш.нче Чёваш АССР.н С.нт.рвёрри район.нчи Шуршёл ял.нче хресчен =емйинче =уралнё? +емьере вёл икк.м.ш ача пулнё?

    5 слайд Амёшне Анна Алексеевна тесе ч.нн.? 1944 =улта Шуршёлти тулли мар вётам шкула п.терн. хы==ён С.нт.рвёрринчи вёрман техникумне в.ренме к.рет?

    6 слайд 1947 =? С.нт.рвёрринчи вёрман ху=алёх техникумне п.терн. те 2 =ул хушши (1950 =улччен) Карелире вёрман хат.рлес .=ре мастерта тёрёшнё? Андриян Григорьевич авиацин =ар ча=.нче  х.сметре тёнё? 1954 =? Фрунзери =ар авиаци училищине п.терсен Мускав =ывёх.нчи авиаци ча=.сенче самолетсемпе т\пене =.кленн.? Чунри икс.лми вёй-хал. тата талпёнёв.: =авён пекех техника п.л.в. анлё пулни ёна космонавтсен отрядне лекме пулёшнё?

7 слайд 1960 =? Юрий Алексеевич Гагаринпа: Герман  Титовпа: Павел Поповичпе: Валерий Быковскипе тата  Григорий Нелюбовпа п.рле А? Г? Николаева (пур. 6 =ынна) космонавтсен ушкённе илн.… М.н чухл. вёй хуман-ши пулас космонавтсем% =ир.п сывлёх та: тарён п.л\ те: чётёмлёх та кирл. чён-чён космонавт пулас тесесс.н? +акна эпир видеороликра Андриян Николаев каласа панинчен те п.лт.м.р? Ахальтен мар уйёх =инчи п.р кратера Андрян Николаев ятне панё?

8 слайд 1962 =улхи  =урла уйёх.н 12-м.ш.нче п.т.м т.нче Совет Союз. космоса п.р карап мар: икк. в.=терсе яни =инчен п.лн.? Байконур космодромран чи малтан «Восток – 3» караппа Андриян Григорьевич Николаев 1962 =улхи  =урла уйёх.н 11-м.ш.нче старт илн.: теп.р кунне вара Павел Романович Попович  «Восток – 4» караппа =.кленн.? В.сем юнашарах в.=н.? Кунсёр пу=не карапсем хушшинче радио=ыхёну й.ркелен.?

9 слайд Икк.м.ш хут вара «Союз-9» карап командир. пулса 1970 =улхи =.ртме уйёх.н 1-18 кун.сенче Виталий Севастьяновпа п.рле в.=н.? Пир.н ентеш этем организм. т.нче у=лёх.нчи йывёрёша =ухатнё лару-тёрура та калама =ук пысёк йывёрлёхсене чётса ирттерме пултарнине =ир.плетсе панё? Ун пирки юлташ.сем те: .=теш.сем те ыррине кёна каланё? Вёл хёй.н ви=ес.р паттёлёх.пе: икс.лми хёюлёх.пе =.р-шыва: п.ч.к Чёваш Ене чапа кёларч.: Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клер.?

10 слайд 1972 =улхи раштавён 14-м.ш.нче мухтавлё ентеш.м.р.н тёван ял.нче у=нё Ра==ейри п.ртен-п.р космонавтика музей. Чёваш Енри «=ёлтёр ывёл.» =инчен .м.р-.м.р аса илтерсе тёр.? Андриян Григорьевич Николаева асёнса лартнё комплекс тытёмне «Ракета» ят панё =.мрен =урт: А?Г? Николаевён пёхёр бюсч.: космонавт яч.лл. парк: Космонавтика музей.: Николаевсен =емйи пурённё =урт тата часавай к.ре==.?

1974 =улта   Андриян Григорьевич Николаева космонавтсем хат.рлекен Центр пу=лёх.н =ум. пулма лартнё: =ак должно=ра отставкёна тухичченех .=лен.?  

 11 слайд «+.р-шыв ятне =\ле =.клер.»? Палёртма кёмёллё: Андриян Николаев чёваш ятне =\ле =.клер.? +.р-шыв ум.нчи тава тив.=л. пысёк .=семш.н Николаева ик. хутчен Совет Союз.н Герой. ятне панё: ик. хутчен Ленин орден.пе наградёланё: =авён пекех вёл ,=л.х Х.рл. Ялав: Х.рл. +ёлтёр орден.сене: нумай медале тив.=н.? Унён ятне Чёваш Республикин ,= Мухтав.пе Паттёрлёхён Хисеп К.некине к.ртн.?

    12 слайд Андриян Николаев космонавт =е= мар: =ырав=ё та? Андриян Григорьевичён =акён пек к.некесем тухнё%

    «Космос – дорога без конца» (Чебоксары: 1974?)

«Притяжение Земли? Записки космонавта – 3» (Чебоксары: 1999?)

«Встретимся на орбите» (Чебоксары: 1966?)

    Пир.н ентеш.м.р чённипех те мухтавлё? Унён ятне карапсене: Чёваш Енри хуласемпе районсенчи 30 ытла урама: Шупашкарти тата Шуршёлти шкулсене: республикён т.п хулинчи ача-пёча паркне панё? Республикёра космонавтсен юхём. .=лет: 30 ытла отряд шутланать? Шупашкарта космонавтика музей. .=лет? Чёваш Республикин Й.пре= район.н Пучинке ял.нче те А? Г? Николаев яч.лл. урам пур?

 13-15 слайдсем  2004 =ул утё уйёх.н 3-м.ш.нче чёваш халёх.н мухтавлё ывёл.: космосён легендарлё герой.: СССР космонавт летчик.: авиаци генерал-майор.: Совет Союз.н ик. хут Герой.: Чёваш Республикин Хисепл. гражданин. Андриян Григорьевич Николаев пир.нтен вёхётсёр уйрёлса кайр.? Андриян Николаевён т.нчеш.н: Совет Союз.ш.н: Ра==ейш.н: Чёваш Республикиш.н тунё пархатарлё .=.сем халёх ас.нче: =.р-шывсен историй.нче ылтён сас паллисемпе =ырёнч.=: ылтён «=\п=исенче» упран.=?

Чёваш =ёлтёр. с\нч.: анчах унён янкёр =ути нихё=ан та =ухалм.: т.кс.мленм.: малалла ёнтёлма: халёх ырлёх.ш.н тёрёшса .=леме =ул кётартса тёр.? +улсем ирт.=: чёваш хутлёхне ёру хы==ён ёру кил.: мухтавлё ентеш.м.р.н этемл.хш.н тунё .=.сене малалла тёс.?

   3) Словарь .=. (16 слайд)% Шуршёл – Шоршелы: Фрунзе – Кёркёстанён (Киргизия) т.п хули (хал. Бишкек ятлё): х.смет - служба: =.мрен – вырёсла наконечник стрелы

4) Текстпа паллашасси

5) Ыйтусемпе .=лесси%

 – Текст кам =инчен?

 – Вёл хё=ан тата ё=та =уралнё?

 – Космонавтсен ушкён.нче А? Николаевпа п.рле тата камсем пулнё?

    17 слайд% +апла: 1962 =улта чёваш ятне п.т.м т.нчипе янраттарса яракан. кам иккенне пурте лайёх п.летп.р .нт.? А?Г? Николаев – 3 космонавт? Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр? Чёвашён паттёр та хастар ывёл. пир.н ч.ресене яланлёхах к.рсе юлч.?Кам кёна =ырман пуль ун =инчен% Константин Петров: Валерий Туркай: Юхма Мишши: Ва=лей Давыдов-Анатри: Пет.р Хусанкай т? ыт? те?

    18-19 слайдсем? Эпир те космонавта халалласа: буриме мел.пе сёвё =ырса пёхар?

   6) Пулёшу сёмах.сем 2 №-л. карточкёсем =инче?

             ……………………………маттур

             …………………………….м.тне

             ……………………………пур –

             ……………………………малашне

Андриян пичче: маттур

Пурнё=ларён .м.тне?

Чёваш ачин т.ллев пур –

Сан пек пулма малашрне? (Катя Петрова: 7 класс)

    20 слайд? Пурте ура =ине тёратпёр? Слайд =ине пёхса вулатпёр: хусканусем тёватпёр (кану саманч.)?

       1: 2: 3: 4

Эпир =амрёк ачасем

5: 6: 7: 8

Хускану тёватпёр?

    21-22 слайдсем? Эсир т.нчипе паллё А?Г?Николаев ятне м.нле сёмахсемпе =ыхёнтарнё пулёттёр?

    Драматург: =ырав=ё: Совет Союз.н 2 хут Герой.: генерал-майор: Патшалёх премий.н лауреач.: техника наукисен кандидач.: столяр: летчик-космонавт

III? +ир.плет\ тапхёр.

1) Тест ирттересси (23-24 слайдсем) 

    1? 3 космонавт хё=ан тата ё=та =уралнине т.р.с палёртёр?

    а) 1930 =улхи  ака уйёх.н 27-м.ш.нче Канаш райончи Сиккасси ял.нче

ё) 1929 =улхи авёнён 5-м.ш.нче С.нт.рвёрри район.нчи Шуршёл ял.нче

б) 1919 =улхи авёнён 5-м.ш.нче Й.пре= районне к.рекен К.л.мкасси ял.нче

в) 1931 =улхи авёнён 5-м.ш.нче С.нт.рвёрри район.нчи Апаш ял.нче ял.нче

    2? «Кёнтти» тени м.не п.лтерет?

    а) диалект сёмах.: пылак =им.= (вырёсла – сладости)

ё) кантраллё пушмак

б) с.тпе юрса п.=ерн. пашалу

в) канфет-прем.к

    3? Космонавтсен п.ррем.ш ушкённе Николаевпа п.рле камсене илн.?

а) пурте т.р.с

ё) Герман  Титова  

б) Павел Поповича

в) Валерий Быковские

    4? Карелире вёрман хат.рлес .=ре мастер пулса ми=е =ул хушши вёй хунё?

а) 1 =ул

ё) 3 =ул

б) 2 =ул

в) 5 =ул

   5? Икк.м.ш хут Андриян Николаев космосра хё=ан тата кампа п.рле пулнё?

а) Юрий Гагаринпа: 1961 =улта

ё) Виталий Севастьяновпа п.рле: 1970 =улта

б) Герман Титовпа: 1971 =улта

в) Валерий Быковский: 1961 =улта

   6? Николаевён юратнё чёваш халёх юрри м.н ятлё?

а) «В.=: в.=: куккук»

ё) «Ан авён: ш.шк.»

б) «Алран кайми аки-сухи»

в) «Хурён =ул=и =урёлсан»

   2)? Кроссворд (25 слайд)

Сулахайран сылтёмалла%

      1? А?Г? Николаев космонавт амёш.н яч.?

3? Пылак =им.=е Шуршёл тёрёх.нче (диалектра) м.н те==.?

4? Андриян =емьере ми=ем.ш ача пулнё?

  5? Шуршёл вырёсла м.нле пулать?

6? … Попович?

7? 1947 =улта С.нт.рвёрринчи вёрман техникумне п.терн. хы==ён Андриян Григорьевич …ре 2 =ул хушши мастер пулса вёй хурать?

8? «Служба» сёмах чёвашла м.нле пулать-ши?

9? Вёйлё сёмахён антоним.?

    +\лтен аялалла% Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр сёмах вуланать?

   3)? Синквэйн =ырни (26 слайд)

       1 й.рке% 1 япала яч.

2 й.рке% 2 паллё яч.

3 й.рке% 3 глагол

4 й.рке% 4 сёмахран тёракан предложени

5 й.рке% эпитет (метафора)

Андриян Николаев

паттёр: хастар

в.=ет: ч.нет: йыхёрать

Паттёр та хастар Андриян т.нче у=лёхне в.=ме йыхравлать

патриот

    4)? Сёмах диктанч. (27 слайд)

    «Восток – 3» карап: Шуршёл: кёнтти: Севастьянов: синквэйн: у=лёх: С.нт.рвёрри: караппа: =урла уйёх.н 12-м.ш.: вёй-хал: кёмёллё: тулли?

    5)? 28 слайд? Урока п.т.млетсе =акна калас килет?

Чёваш халёх.н мухтава тив.=л. =ыннисемпе мёна=ланни кёна сахал: пир.н в.рен\ре те: .=ре те: пурнё=ра та в.сем пек пулма тёрёшмалла?

        Чуна парса в.ренер:

Чуна парса .=лер:

                Кёмёл-сипетпе:

Ёс-тёнпа пурёнар?

  Лидия Тарасова

   Паянхи =ёмёлах мар лару-тёрёва пёхмасёрах эпир в.рен\ре те: .=ре те: пурнё=ра та пир.н ентеш: ик. хутчен Совет Союз.н Герой. А? Г? Николаев космонавт пек пулма тёрёшар? +.р-шыв пуласлёх. пир.н алёра!

    У? Килти .= (29 слайд)  

Ви=. енл. дневник.

Усё  курнё  литература%

1? Вахрамеева З? Ф? Пир.н салам? Шупашкар: 1984?

2. Космос паттёр.сене мухтав? Шупашкар: 1962?

3. Звездный путь Андрияна Николаева: / Электронный ресурс – CD-ROM/. / Национальная библиотека Чувашской Республики. – Чебоксары, 2004.

4? Николаев А? Г? Притяжение земли? Записки космонавта – 3? Чебоксары: 1999?

2? «Чёваш ятне т.нче у=лёхне =.клен. паттёр» презентаци

Хушса панисем

3 № хушса пани

Ухсай Яккăвĕ. Мухтав  (савă)

Аслаçу, аçу та сан,

Савнă тусăм, Андриян,

Аслăк тăрринчен çÿле

Хăпарса пĕртте курман.

Эсĕ, çăлтăр тĕнчине

Кĕнипе, чăваш ятне,

Ху çуралнă çĕр-шыва

Кĕртрĕн аслă мухтава.

Репродуктор умĕнче

Тăнă чух, инçе-инçе

Вĕçсĕр космос хушшинчен

Курăнать мана тĕнче.

Эсĕ, тусăм, вĕçнĕ чух,

Манăн шухăщ, манăн чун

Хăпарать, тĕлĕнмелле

Вăл çÿрет санпа пĕрле.

 4 № хушса пани

Уйăп Мишшин. Вĕç, вĕç Çĕр шыв ачи (сăвă)

Яш-кĕрĕм илĕ тĕслĕхне санран,

Сан пек пулма кашни тăвать тупа.

Пин-пин çĕртен паян, пин-пин çынран

Килеççĕ Саламсем сан ятупа.

 5 № хушса пани

Тест ыйтăвĕсем

1? Кам вёл А?Г?Николаев

 а) вёрман ху=и  

 ё) летчик-космонавт

 б) летчик  

 г) ахаль .=л. ар=ын  

2? А?Г?Николаев-чёваш халёх.н паттёр ывёл.        

 а) Совет Союз.н Герой.

 ё) авиаци генерал.

 б) ик. Хут Совет Союз.н Герой.

 г) ÿнер=.

3? Андриян т.нче у=лёх.нче миçе хутчен пулнă

 а) 2

 ё) 1  

 б) 3  

 в) 4                                                          

 4? Космонавт чи малтан м.нле  караппа в.=н.;

а) 1970-м.ш =улта «Союз-9» караппа                

ё) 1972-м.ш =улта «Союз-12»караппа

б) 1962-м.ш =улта «Восток-3» карап

в) 1965-м.ш =улта «Восток-7»карапп

 5? Космонавтён ашш.пе амёш. м.н ятлё

а) Михалпа Мари

ё) Пет.рпе Сёпани

б) Иллепе Укахви

в) К.ркурипе Анни

 6? Унăн çуралнё ял. м.н ятлё

а) Ш.мшеш Эл.к район.

ё) Ачак Ет.рне район.

б) Шуршёл С.нт.рвёрри район.

в) Сёкёт Патёрьел район.

   7? А?Г?Николаев яч.пе Шупашкарта 2011-м.ш =улта м.нле =.н.л.х пулса иртр.?

а) çĕн. музей у=ёлч.

ё) Николаев парк.н ятне улёштарч.=

б) ç.н. палёк халёх ук=ипе лартр.=

в) урам ятне урёхлатр.=

        8? Т.нче у=лёхне парёнтарнё п.ррем.ш космонавт

а) Титов

ё) Николаев

б) Гагарин

в) Попович

6 № хушса пани

«Вĕç, вĕç куккук» юрă

Вĕç, вĕç, куккук, вĕç, куккук,

Вăрман хĕрне çитиччен,

Вăрман хĕрне çитсессĕн

Юман çине ларса кан.

Чăт, чăт, тăван, чăт, тăван,

Эпир тухса кайиччен,

Эпир тухса кайсассăн

Кĕрекене ларса кан.

Вĕç, вĕç, шăпчăк, вĕç, шăпчăк,

Вăрман хĕрне çитиччен

Вăрман хĕрне çитсессĕн,

Чăрăш тăрне ларса кан.

Чăт, чăт, тăван, чăт, тăван,

Эпир тухса кайиччен,

Эпир тухса кайсассăн

Тÿшек çине выртса кан.

 7 № хушса пани

Андриян Николаев çинчен кĕнекесем

8 № хушса пани

Порфирий Афанасьев. Кăйкăр (поэма сыпăкĕ)

        2. Вутпа чечек    

Вутпа чечек

Ёав=рттарать т=ман,

Ёил ш=х=рса в\рет.

В=й-хал хавшан=ран

Канма ларас килет.

Анчах =ёта канас?

С\нт\рв=рри хыёра

Умра – ёиллес т=ман

П=хса та кур=нми.

Ч=т, Андриян, ч=тах,

Унта, ав, ан=ёра

Чылай йыв=ртарах –

Т=шман виё ёул урать.

Хаяр в=рёа пула

Аслисемпе п\р тан

Сан ав=н ёапмалла,

Сан хывмалла капан.

Сан ут= ёулмалла –

Ёитмест арёын алли.

Сан выль=х п=хмалла –

Аш кирлĕ фронт валли.  

Вунвиёё\ри ачан

Сан в\ренес пулать,

В\ренн\ ёын анчах

Х=й в=йлине туять.

Ах, ё=м=л мар сана,

Ч\ръ епле ч=тать?

Килте, ав, аёуна

Пит йыв=р чир к=шлать.

Ылханл= в=рё=ран

Куллен – хура хыпар,

+ав фашиста х=ёан

Т\п т=в\ Х\рл\ Ёар?

…Урать, урать т=ман,

Урать ка=са кайса.

Утать-ха Андриян,

М\нпур в=йне пухса.

Й=лт кайн=чч\ халтан.

Сасарт=к – ёын умра.

Иван-=ке ку, иван!

Пичче=\м, м\н ара?

 – Сана к\те-к\те

Шалт ыв=нт=м, Энтри,

Аттен унта, килте…

Текех тапмасть ч\ри…

Ёапла вё=ленч\= сан

Ачал=х кун\сем.

Ан пар=н, Андриян.

Чунна хытар. Тъссем.

…Эс Ё\нтеръ кунне

Манайм=н них=ёан.

Хитречч\ ёуркунне,

Ем-еш\лчч\ в\рман.

  Пуётарт=н т=р=шса

Эс ёеёп\л чечекне.

Калар=н сав=нса:

– Ё\нтерт\м\р, анне!

9. /нен пире

Хуркай=к карти пек,

Ылмаш=нса,

Комонавтсем

Орбит=на тухаёё\.

Канма тесе каймаёё\

Космоса –

Унта т\нче в=ртт=нл=хне

Шыраёё\.

Ай. Ё=м=л мар,

Тап-так=р мар ёав ёул,

Ёапах та \м\т

Яланах ёунатл=,

Х=юлл= пул,

П\р шикс\р, ч=рс=р пул,

Чи х=юллин к=на

Ч\ри х=ватл=.

П=хат=п эп\

Андриян ёине.

В=л ик хутчен

С\м уёл=ха х=парн=.

В=л курн= ёыв=хран

Ё=лт=рсене,

В=л аякран

Ё\р-анне с=нан=.

Ё\ршыв=н патт=р,

Харс=р ыв=лне

Калат=п эп,

Сума суса, хисепл\н:

«Пире эс ч\нт\н

Ёълл\ тъпене,

Чун ёунатне сарма

Пире в\рентр\н.

Эс \м\т-т\ллевне

Курса-п\лсе,

+на пар=нтарма

Пултарн= к=йк=р,

/нен пире:

В=й-халл= ч=вашсем

Завод лартаёё\,

Ъстереёё\ ё=к=р.

Пълеёё\ Ат=ла

Х=юллисем,

Ун х=ватне

Этемл\хш\н кълеёё\.

Эс кур пире –

Шансам та \ненсем:

Кашни ч=ваш ёынни паян –

В\ёевё\!