Презентация открытого урока на тему- Город Майкоп. 7 класс. Учитель- Схатум Р.Р.
презентация к уроку (7 класс) на тему

                         Темэр: Къалэу Мыекъуапэ.

                        Мурадхэр:  Адыгэ Республикэм икъэлэшъхьаlэу Мыекъуапэ

                            ехьылlагъэу кlалэмэ агъотыгъэ шlэныгъэмэ хэхъоныгъэхэр

                            фэшlыгъэн.

                                             Бзэ гущыlэу плъышъуацlэм изэгъэшlэн лъыгъэ-

                            кlотэгъэн; гущыlэзэгъусэхэм, гущыlэухыгъэхэм язэхэгъэу-

                            цогъэн.

                                             Кlалэмэ тикъэлэшъхьаlэу Мыекъуапэ идэхагъэ,

                            ибаиныгъэ ягъэлъэгъугъэн, ягъэшlэгъэн.

                         Нэрылъэгъу lэпыlэгъухэр:  интерактивнэ доскэр, слайд зэ-

                            фэшъхьафхэу Мыекъуапэ ехьылlагъэхэр.

Урокым икlуакl.

                1. Урокым изэхэщэн.

     - Шъуимафэ шlух!

        ll. Темэм изэхэфын.

       1. Урокым итем, имурадхэр.

     - Непэ тиурок Пэрэныкъо Мурат иусэу «Мыекъуапэ» зыфиlорэмкlэ

        едгъэжьэщт.       (1слайд- стих)

Мыекъуапэ.

Къушъхьапэу жьы къабзэр

                                             Ипсыхъо тырехы.

                                             Мэ lэшlур lубзабзэу

                                             Исады къыдехы.

                                             Иунэ зэтетхэр

                                             Урамым щэтэджых,-

                                             Ар Адыгэ хэкум

                                             Икъэлэ ялыеу.

                                             Тыгухэр зыпэблагъэу

                                             Ти  Мыекъуапэ.

     - Кlалэхэр, Пэрэныкъо Мурат иусэ сыда къызтегущыlэрэр?

     - Пэрэныкъо Мурат иусэ къалэу Мыекъуапэ къытегущыIэ.          

     - Тэрэз. Непэ тызтегущыlэщтыр Адыгэ Республикэм икъэлэшъхьаlэу  

       Мыекъуап  ары. Ащ идэхагъ, ибаиныгъ. Бзэм ылъэныкъокlэ плъышъуа-           ц     цlэхэм язэгъэшlэн пытыдзэщт, плъышъуацlэхэр хэтхэу гущыlэзэгъусэ-

       хэр, гущыlэухыгъэхэр зэхэдгъэуцощтых, ахэр зэтыдзэкlыжьыщтых.

    (2 слайд- темэр, мурадхэр)

     -

        Кlалэхэр, къысашъуlу, сыда Мыекъуапэ ехьылlагъэу тшlэрэр?

     - Мыекъуапэ – «долина яблонь».

     2. Темэм изэхэфын.

     - Жабзэм ихэгъэхъон. Мыекъуап.

                        Мыекъуапэ - Адыгэ Республикэм икъэлэшъхьаl. Ар псыхъоу                                                                                                                            

        Шъхьэгуащэ кlэлъырыт. Мыекъуапэ къэлэ дах, иурамхэр занкlэх, къаб-

        зэх. Урам напцэхэм чъыг дахэхэр бэу къащэкlых. Адыгэ Республикэм

и      игупчэу Мыекъуапэ иурам шъхьаlэ зэреджэхэрэр Краснооктябрьск.

                  Мыекъуапэ итарихъ гъэшlэгъоны. Тарихъым ипамятникхэр

        къалэм бэу дэтых. Зэкъошныгъэм ыцlэкlэ щыт площадым ит саугъэтыр

        зэхьылlагъэр адыгэхэмрэ урысхэмрэ азфагу илъ зэкъошныгъэр бэшlа-

        гъэу къызэремыжьагъэр ары. Лlыхъужъитlум аlыгъ тхылъым тетхагъэр:

 «    « Навеки с Россией». Мыр зышlыгъэр скульптор цlэрыlоу М.Г. Манизер.

        Адыгэ просветительхэм, писателэу Кlэрэщэ Темботи ясаугъэтхэр къа-

        лэм дэтых. Къалэм музейхэр, театрэхэр, концертнэ залхэр, выставочнэ

        залри дэтых. Архитектурэмри искусствэми ялъэныкъокlэ мэщытэу дэ-

ту    тыр анахь дахэу, гъэшlэгъонэу дунаим тетмэ ащыщ. Мэщтым исурэт

        зыгъэпсыгъэр зэлъашlэгъэ художникэу Бырсыр Абдулахь. Мыекъуапэ

        чыристан диныр зылэжьрэмэ ячылысхэри дэтых.

                       Къалэу Мыекъуапэ культурэмрэ гъэсэныгъэмрэ ягупч. Къалэм

        университети, технологическэ институти ыкlи нэмыкl еджапlэхэри дэтых.

                       Тикъалэ Россием ичlыпlэ зэфэшъхьафхэм ыкlи нэмыкl хэгъэгу-

        мэ къарыкlыгъэ студентыбэ щеджэ.

                       Мыекъуапэ цlыф лъэпкъ зэфэшъхьафэу дэсыр бэ. Ахэмэ къа-

        лэм итарихъ къагъэбаи.

                       Мыекъуапэ индустриальнэ ыкlи финансовэ центр. Мыекъуа-

        пэ предприятиехэр, банкхэр бэу дэтых.

                       Мыекъуапэ тэ шlу тэлъэгъу, тырэгушхо.

        (3-11 слайды- сурэтхэр)                   

     - lофшlэнхэм ягъэцэкlэн.

     - Джы тетрадьхэр къэтэштэх, непэрэ числэур адэтэтхэ.

        (12 слайд- числэур, темэр)

-    - Кlалэхэр, мы гущыlэхэм шъуяплъ, хьарыфхэр хэжъугъэуцожьых.

             Плъ…   жьы         кl…   хьэ

             Гъэшl…   гъон                   шъуа…   бгъо

             Ш…   антlэ                         псы…   кlэ

             l…   шlу                              лъ…   гэ

             Нэф…   н                            шlу…   кlы

        (13 слайд)

       -Плъыжьы, гъэшIэгъон, шхъуантIэ, IэшIу, нэфын, кIыхьэ,

         шъуамбгъо, псынкIэ, лъагэ, шIункIы.

     - Сыд фэдэ бзэ гущыlа мыхэр зыхахьэхэрэр?  

     - ПлъышъуацI.                                                                        

     - Тыгу къэтэжъугъэкlыжь, плъышъуацl зыфаlорэр сыда?

     - Плъышъуацlэр- бзэ гущыl, пкъыгъом иплъышъо изэрэщыт къегъэлъагъо

       упчlэхэу сыд фэд? сыд фэдэх? фагъэуцух.

     - Плъышъуацlэхэр сыд фэдэ купитlоу гощых ?                                                                            -    - Нэшэнэ, ехьылlэгъэ плъышъуцlэхэр.

        (14 слайд)

     - Кlалэхэр, доскэм шъуеплъ. Мы гущыlэзэгъусэхэр купитlоу шъуугощых.

       Кlэлэ дэгъу, дышъэ сыхьат, тхылъ гъэшlэгъон, къушъхьэ лъагэхэр,

       пхъэ ун, урам шъуамбгъохэр, тыжьын бгырыпх, шъо кlэпхын.

     -Нэшэнэ плъышъуацIэхэр: кIэлэ дэгъу, тхылъ гъэшIэгъон, къушъхьэ

      лъагэхэр, урам шъуамбгъохэр.

       ЕхьылIэгъэ плъышъуцlэхэр: дышъэ сыхьат, пхъэ ун, тыжьын бгырыпх,                                              

       шъо кlэпхын.

     - Мы гущыlэзэгъуситlур падежхэмкlэ къызэхъокl.

       Къушъхьэ лъагэхэр, дышъэ сыхьат.

        (15-16 слайды)

     - ЦIэеIо п. (сыд?) къушъхьэ лъагэхэр

       Эргатив п. (сыдхэм?) къушъхьэ лъагэхэм

       Лэжь п. (сыдхэмкIэ?) къушъхьэ лъагэхэмкIэ

       Гъэунэф п. (сыдхэу?) къушъхьэ лъагэхэу

        ЦI.п. (сыд?) дышъэ сыхьат

        Эр.п. (сыд?) дышъэ сыхьат

        Л.п. (сыдкIэ?) дышъэ сыхьаткIэ

        Гъ.п. (сыдэу?) дышъэ сыхьатэу

     - Мы гущыlэзэгъусэхэр къызэдзэкl.

        Стеклянная тарелка, большой город, горячий утюг, хороший человек,                                                                                            

        длинная улица, шерстяная рубашка, холодная вода, железная              

К      кровать, мягкий хлеб, кирпичный дом.                  

        (17 слайд)

     - Апч лагъ, къэлэ ин, ут стыр, цIыф дэгъу, урам кIыхь, цы джан, псы чъыI,

       гъучI пIэкIор, хьалыгъу шъаб, чырбыщ ун.                       

     - Гущыlэухыгъэхэр къызэхэгъэуцу.

        МыIэрысэ плъыжьхэр, хьалыгъу шъаб, къэлэ ин, джэнэ дах.

(18 слайд)

       Чъыгым мыIэрысэ плъыжьхэр пытых. Титучан хьалыгъу шъабэ чIэлъ.      

       Мыекъуапэ- къэлэ ин. Сэ джэнэ дахэ cиI.

     - Гущыlэхэр хэгъэуцожьых.                                                                                                        

       1. Нэ… , пэ … , джэдыгу … зыщыгъ. (Цыгъо).

       2. Унэ … пшъашъэр исэу мастэ ыlыгъэу махъэ. (Бэдж).

       3.Пэнэ …, пэнэ …, пэнэ … слъакъо хауи, пэнэ …, пэнэ …, пэнэ …

        хэсхыжьыгъ.

     - 1. Нэ цIыкIу, пэ цIыкIу, джэдыгу цIыкIу зыщыгъ.

       2. Унэ шIункIым пшъашъэр исэу мастэ ыlыгъэу махъэ.

       3. Пэнэ мыгъо, пэнэ папцIэ, пэнэ цIынэ слъакъо хауи, пэнэ мыгъо, пэнэ                        

           папцIэ, пэнэ цIынэ хэсхыжьыгъ.

     3. Урокым изэфэхьысыжьын.

     - Кlалэхэр, непэ сыда тызтегущыlагъэр?

     - Яхъулlэ Сэфэр иусэу «Тикъэлэ дах».

                        Гъэтхэпэ урамхэр къызэлъэкIэракIэх,

                       Шъошэ шъонтIабзэкIэ ахэм зыкъафап.

                       О тикъалэ дахэу, хэкум икъэлашъхьэу

                      О сигупсэ дэдэу, къалэу Мыекъуап.

О                   О уисад бырабэхэр жьыбгъэм дэIушъашъэх,

                     Уипсыхъоу Шъхьэгуащэ хэкум идэхапI.

                     Тыдэ зыдгъэзагъэми тэ тыгу имыкIырэр

                    Хэкум икъэлашъхьэу, къалэу Мыекъуап.

     - Кlалэхэр, мыщ фэдэ гущыlэжъ щыl: «Мамырныгъэр дышъэ къушъхьэм

      нахь лъапl.- Мир дороже золотой горы.» Ти Адыгэ Республикэ цlыкlу

      зауи, бани имылъынэу, мамыр тыгъэр ышъхьагъ ит зэпытынэу сышъу-

      фэлъаlо. Урокымкlэ опсэу шъосэlу!