Календарно-тематическое планирование по якутскому языку
календарно-тематическое планирование на тему

МБОУ "Кобяйская средняя общеобразовательная школа имени Е.Е.Эверстова"

  РАССМОТРЕНО                                       СОГЛАСОВАНО                                        УТВЕРЖДАЮ

Протокол заседания                              Заместитель директора по УВР                     Директор МБОУ "Кобяйская СОШ"

методической кафедры                        ________________ /Капитонова А.Н./              _______________ /Егоров Г.К./

якутской и зарубежной филологии        ______________ 2014 г.                                 ____________ 2014 г.

№ 1 от _________2014 г.

___________  /Терехова А.П./

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

по якутскому языку

Уровень образования (класс): основное общее образование 6 класс

Количество часов: 68 (2 часа в неделю)

Учитель: Павлова М.Е.

2014 г.

Быһаарыы сурук

Саха Республикатыгар орто оскуолаҕа саха тылын үөрэтии государственнай суолталаах икки докумуоҥҥа олоҕурар:

1. 1992 с. муус устар 4 күнүгэр ылыллыбыт Саха Республикатын Конституциятын 46-с ыстатыйатыгар "Саха Республикатын государственнай тылларын саха уонна нуучча тыла буолаллар" диэн суруллубута. Ол аата саха тыла үөрэххэ, үлэҕэ-хамнаска, дьыала докумуонун толоруутугар, общественнай олох бары эйгэтигэр толору туттуллар бырааптаах тыл буолар.

2. СР Правительствота 1991 с. ыам ыйын 23 күнүгэр "Cаха Республикатын национальнай оскуолаларын саҥардан сайыннарыы концепциятын" бигэргэппитэ. Концепция оҕо кыра сааһыттан орто сокуоланы бүтэриэр диэри төрөөбүт тылынан иитиллэр, үөрэнэр конституциятын көрүллүбүт демократическай быраабын олоххо киллэрэр принциби тутуһар.

оҕо төрөөбүт тыла үөрэҕи-билиини кэбэҕэстик ылынар, өйө-толкуйа тобуллар, майгыта-сигилитэ олохсуйар, айар-тутар дьоҕура сайдар айылҕаттан айыллыбыт эйгэтэ буолар.

Норуот олорбут олоҕо, тыына-дьылҕата тылыгар сөҥөн сылдьар. Оҕо төрүөҕүттэн ийэ тылын эйгэтигэр иитилиннэҕинэ, омук кутун-сүрүн, өр үйэлэргэ муспут муудараһын этигэр-хааныгар иҥэринэр, төрөөбүт тылын, бэйэтин омугун ытыктыыр-харыстыыр киһи буолар. Ийэ тыллаах киһи атын омук дьонун кытта тэҥнээҕин билинэн, дьиҥ интернациональнай тыыҥҥа иитиллэр.

Хайа да омук төрөөбүт тылын билэр, таптыыр, сыаналыыр кэнчээри ыччаттаах буоллаҕына, тыыннаах буолар, салгыы сайдар, барҕарар кыахтанар. Тыл- бүтүн норуот национальнай баайа, кэлэр кэскилэ.

Саха тыла – саха оскуолатыгар µ³рэх тыла, билии-к³рµµ т³рд³ буолар. ¥³рэнээччи тыл µ³рэ±ин ту´унан сµрµн ³йд³бµлэ, ситимнээн са²арар µ³рµйэ±э, ырытар-толкуйдуур, о²орон к³р³р дьо±ура ма²най т³р³³бµт тыл уруогар олохсуйар. Онтон салгыы о±о атын µ³рэх предметтэрин ис хо´оонун т³р³³бµт тылынан ордук чэпчэкитик ³йдµµр. Билиитэ-к³рµµтэ кэ²ээн истэ±ин ахсын тылын саппаа´а байар, онон атын предметтэри сахалыы µ³рэтии т³р³³бµт тылын ба´ылыырга к³м³л³´³р.

Саха тылын оскуола±а µ³рэтии бары предметтэри µ³рэтиини кытта бы´аччы ситимнээх, онно акылаат буолар ураты суолталанар.

Итинэн сибээстээн саха тылыгар µ³рэтии программата µ³рэнээччигэ маннык ирдэбили туруорар:

1. ¥³рэнээччи µлэ±э-хамнаска, дьыала±а-куолуга, общественнай олоххо т³р³³бµт тылынан хомо±ойдук кэпсэтэр, санаатын саа´ылаан этэр, суруйар.
2. Саха тылын µ³рэ±ин, тыл культуратын ту´унан ³йд³бµлµ ылар, литературнай нуорманы билэр, т³р³³бµт тылын бар±а баайын сыаналыыр, сатаан ту´анар.
3. Ийэ тылын баайынан, кэрэтинэн киэн туттар, т³р³³бµт тыла сайдарын ту´угар туруула´ар, кэлэр к³лµ³нэ±э тириэрдэр ытык иэстээ±ин ³йдµµр.

VI-с кылааска лексика уонна морфология µ³рэтиллэр.  Морфология5а ситимнээх са²а±а уонна сурук µ³рµйэхтэригэр ту´алаах чахчыларга ордук суолта бэриллиэх тустаах.

Үѳрэх предметин сыала уонна соруга:

Орто сүһүөх оскуолаҕа тѳрѳѳбүт тылы үѳрэтии предметэ атын үѳрэх предмэттэрин ортотугар үѳрэнээччи тылын-ѳһүн уонна ѳйүн-санаатын сайыннарар, сүрүн үѳрэнэр үѳрүйэҕи иҥэрэр кыаҕынан бас-кѳс балаһыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу предмети үѳрэтии таһымыттан саха оскуолатыгар  үѳрэхтээһин уопсай туруга, үѳрэнээччи салгыы улахан сүһүөх оскуолаҕа ситиһиилээхтик үѳрэнэрэ тутулуктаах.

Оҕо оскуолаҕа үѳрэнэр сааһыгар билиитэ-кѳрүүтэ, тыла-ѳһѳ уонна ѳйѳ-санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, тѳрѳѳбүт тылы бу кэмҥэ кичэйэн үѳрэтии — норуот тыла чѳл туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэһилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.

Этиллибиккэ олоҕуран, тѳрѳѳбүт тылы  үѳрэтии сыалын үс хайысхаҕа араарыахха сѳп:

1) үѳрэнээччигэ тѳрѳѳбүт тыл туһунан билиини аан дойду туһунан научнай билии быстыспат сорҕотун быһыытынан иҥэрии, тыл үѳрэҕин сүрүн балаһыанньаларын билиһиннэрии, онно олоҕуран, оҕо билэр-кѳрѳр, толкуйдуур кыаҕын сайыннарыы;

2) үѳрэнээччи дьону-сэргэни кытта тѳрѳѳбүт тылынан бодоруһар үѳрүйэҕин, саҥа (тыл) култуурата киһи уопсай култууратын быстыспат сорҕото буоларын туһунан ѳйдѳбүлгэ тирэҕирэн, саҥа (тыл) араас кѳрүҥэр (кэпсэтии, суруйуу, ааҕыы, ѳйтѳн айыы, о.д.а.) үѳрэтэн, салгыы сайыннарыы;

3) үѳрэнээччигэ тѳрѳѳбүт тыл норуот ытык ѳйдѳбүллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быһыытынан ураты харыстабыллаах сыһыаны иҥэрии, хас биирдии киһи ийэ тылын сайыннарар иэстээҕин ѳйдѳтүү.

Тѳрѳѳбүт тылы үѳрэтии сыала маннык сүрүн соруктары быһаардахха ситиһиллэр:

• дьону-сэргэни кытта бодоруһар саҥа (тыл) сүрүн кѳрүҥнэрин үѳрэнээччигэ үѳрэх дэгиттэр дьайыыларын иҥэриини кытта бииргэ алтыһыннаран үѳрэтии;
• тыл (саҥа) — бодоруһуу сүрүн ньымата диэн тутаах ѳйдѳбүлгэ тирэҕирэн, үѳрэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар үѳрүйэҕин сааһыгар сѳп түбэһиннэрэн сайыннарыы;
• тыл үѳрэҕин билиитигэр, сурук-бичик култууратын тѳрүт ѳйдѳбүллэригэр олоҕуран, үѳрэнээччи тѳрѳѳбүт тылын литературнай нуорматын тутуһарын, алҕаһа суох саҥарарын уонна суруйарын ситиһии;
• тыл үѳрэҕин сүрүн салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туһунан уопсай ѳйдѳбүлү иҥэриигэ тирэҕирэн, үѳрэнээччи толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы, сааһыгар сѳп түбэһиннэрэн, ѳй үлэтин дьайыыларыгар үѳрэтии;
• тѳрѳѳбүт тылы билии, харыстааһын, сайыннарыы сүрүн ньымаларыгар үѳрэтии.

Үѳрэх предметин үѳрэтии түмүгэ:

Ытык ѳйдѳбүллэри иҥэрии түмүгэ (личностные результаты):

• Саха тылын оскуолаҕа үѳрэтии кэмигэр оҕо маннык ытык ѳйдѳбүллэри (духуобунай сыаннастары) иҥэриннэҕинэ тѳрѳѳбүт тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыаҕын толору туһанарыгар эрэниэххэ сѳп.
• Тѳрѳѳбүт тыл — омугу сомоҕолуур тыл буоларын ѳйдүүр.
• Тѳрѳѳбүт тыл тѳрүт айылгыта, үйэлээх үгэһэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литератураҕа сѳҥмүтүн билэр.
• Тѳрѳѳбүт тылын сайыннарар, кэлэр кѳлүѳнэҕэ тириэрдэр ытык иэстээҕин, ийэ тыл үйэлэргэ чѳл туруктаах буоларыгар тус оруоллааҕын ѳйдүүр.
• Тѳрѳѳбүт тыл иитиллэр, үѳрэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэҕэйэр.
• Тѳрѳѳбүт тыл элбэх омук алтыһан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киһиттэн харыстабыллаах сыһыаны эрэйэрин ѳйдүүр.

Үѳрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ (метапредметные результаты):

• Бэйэни салайынар-дьаһанар сатабыл.
• Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох-ханнык түмүккэ кэлиэхтээҕин быһа холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри үѳрэтиэхтээҕин арааран ѳйдүүр. Сылга бииртэн итэҕэһэ суох тѳрѳѳбүт тылга аналлаах бырайыактарга кыттан (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) үлэлиир.
• «Тылы сэрэйэр» дьоҕуру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэтин сааһыгар сѳп түбэһэр тиэкискэ үѳрэппит матырыйаалын сүнньүнэн тыл литературнай нуормата саҥарар эбэтэр суруйар киһи тылыгар тѳһѳ сѳпкѳ эбэтэр сыыһа туттулларын тута «сэрэйэн» билэр, итэҕэһин, алҕаһын быһаарар, кѳннѳрѳр, бэйэтин тылыгар-ѳһүгэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуһарга дьулуһар.
• Тылын сайыннарар баҕаны үѳскэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Тѳрѳѳбүт тылын барҕа баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл күүһүн, кыаҕын толору туһанарга, тылын-ѳһүн бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиһилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуһар.
• Хонтуруолланыы. Бэйэ саҥатын ѳрүү кэтэнэр, кѳрүнэр, алҕаһа суох саҥарарга, санаатын ыпсаран, хомоҕойдук этэргэ кыһаллар.
• Билэр-кѳрѳр сатабыл. Сүрүн үѳрэнэр сатабыл.
• Үлэ сыалын-соругун таба туруоруу. Тѳрѳѳбүт тылын үѳрэтэригэр сыал-сорук туруорунан кѳдьүүстээхтик үлэлиир.
• Билиини-кѳрүүнү кэҥэтэр араас матырыйаалы туһаныы. Сахалыы үѳрэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туһааннаах информацияны, билиини дѳбѳҥнүк булар, бэлиэтэнэр, түмэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туһанар. Сахалыы тахсар оҕоҕо аналлаах республика, улуус, оскуола хаһыаттарын-сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», о.д.а.) тиһигин быспакка ааҕар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр-кѳрѳр, үѳрэҕэр, чинчийэр, айар үлэтигэр кѳдьүүстээхтик туһанар. Сахалыы үѳрэҕи сайыннарар интернет-сайтартан туһалаах, наадалаах информацияны булан, сѳпкѳ наардаан туһанар; тиэкиһи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет нѳҥүѳ сахалыы ыытыллар араас тэрээһиҥҥэ тѳрѳѳбүт тыл литературнай нуорматын тутуһан, кѳхтѳѳхтүк кыттар.
• Билиини сааһылааһын (структурирование знаний). Саҥа билии ыларга баар билиитигэр тирэҕирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир (интеграция знаний).
• Тобулук ѳйү сайыннарар үѳрүйэхтэр. Тѳрѳѳбүт тыл оскуолаҕа оҕону сайыннарар үѳрэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон үѳрэнээччи саха тылын үѳрэтэр кэмигэр үѳрэнэргэ тѳрүт буолар ѳй үлэтин сүрүн үѳрүйэхтэрин баһылыыр.
• Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэҕирэн, ѳй үлэтин араас дьайыыларын кэбэҕэстик толорор: тэҥнээһин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооһун (синтез), түмүктээһин (обобщение), (сериация), ханыылатан сааһылааһын (классификация), майгыннатыы (аналогия), сааһылаан ситимнээһин (систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туһанан дьону итэҕэтэр, ылыннарар курдук санаатын сааһылаан этэр үѳрүйэҕэ сайдар.
• Рефлексия. Сыалы-соругу ситиһэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын тѳһѳ сѳпкѳ талбытын сыаналыыр. Үлэ хаамыытын хайдах салайан иһэрин кэтээн кѳрѳр. Үлэ түмүгүн дьон интэриэһин, болҕомтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.
• Бэлиэни-символы туһанар үѳрүйэхтэр. Дорҕоон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туһанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын оҥорор. Бэриллибит моделга тирэҕирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиһи айар. Этиини, тиэкиһи кѳннѳрѳргѳ анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туһанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма кѳмѳтүнэн кѳрдѳрѳр. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан кѳрдѳрүллүбүт лингвистическэй билиини ѳйдүүр уонна кэпсиир.
• Бодоруһар сатабыл.
• Бииргэ үлэлииргэ үѳрүйэх. Дьону кытта бииргэ алтыһан үѳрэнэр, үлэлиир араас ньыманы баһылыыр (пааранан, бѳлѳҕүнэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыһыы туругар кэбэҕэстик киирэр (продуктивное взаимодействие), биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таһаарыылаахтык, кѳдьүүстээхтик үлэлиир үѳрүйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество).
• Кэпсэтэр үѳрүйэх. Кэпсэтии уратыларын ѳйдүүр, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киһитин убаастыыр, сэҥээрэр, санаатын болҕойон истэр, ылынар. Ханнык баҕарар эйгэҕэ кэпсэтэригэр дьон болҕомтотун тардар, сэргэхситэр, сонурҕатар, кѳҕүлүүр сатабылы табан туһанар. Кэпсэтэр кэмҥэ бэйэ кѳрбүтүн, истибитин, аахпытын сиһилии сэһэргиир. Дьон ѳйдѳспѳт, тыл тылга киирсибэт буолар тѳрүѳттэрин сѳптѳѳхтүк сыаналыыр, сатаан ырытар, ѳйдѳһүү суолун дѳбѳҥнүк тобулар.

Тустаах үѳрэх предметин үѳрэтии түмүгэ (предметные результаты):

• Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическай) тутуһар. Дорҕоону, буукубаны, тыл сүһүѳҕүн, саҥа чааһын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быһаарар, наардыыр.
• Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуһар.
• Тиэкис ѳйдѳбүлүн, бэлиэтин билэр (тиэмэтэ, сүрүн санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ).
• Саныыр санаатын сааһылаан, дьоҥҥо ѳйдѳнүмтүѳтүк, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуһан суруйары сатыыр.
• Тиэкис тииптэрин сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоннооһун диэн араарар.
• Монолог (сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур) уонна диалог (кэпсэтии, санаа үллэстии, ыйыталаһыы, о.д.а.) арааһын сатаан туһанар.
• Бэйэ саҥатын (тылынан, суругунан) сатаан хонтуруолланар, тиэкиһин ис хоһоонун, тылын-ѳһүн сыаналанар, алҕастарын булар, чочуйар, тупсарар.

6-с кылаас түмүгэр үөрэнээччи ылар сµрµн µ³рµйэхтэрэ уонна сатабыллара:

1. Тыл араас араҥатын сатаар араарар
2. Саха тылыгар саҥа чааһын арааһын билэр, этииттэн булар, ырытар,
3. Тиэкис тутулун, санарар сана тиибин уонна истиилин билэр,
4. ылбыт билиитин күннээҕи олоххо сатаан туһанар.

6 кылааска үөрэтиллэр саха тылын предметин ис хоһооно:

VI кылаас (68 чаас)

Тыл үөрэҕэ (34 чаас)

Киирии тема. Саха тыла. 1 чаас.

5 кылааска үөрэппити хатылааһын: этии, фонетика, тыл олоҕо уонна сыһыарыыта. 1 чаас.

Лексика. 4 чаас.

1. Тыл сүрүн баайа. Түөлбэ тыл. Идэ тыла. Киирии, эргэрбит уонна саҥа тыллар. Сомоҕо домох. Өйдөбүлэ, туттуллар эйгэтэ.

2. Тыл араас араҥатын сатаан араарар. билбэт тылын суолтатын тылдьыт көмөтүнэн быһаарар.

Тыл араас араҥатын тылдьыттан булар, саҥарар саҥатыгар таба туһанар.

Тылы сыыһа туттар миэстэтин булан көннөрөр.

Морфология. Таба суруйуу. 28 чаас.

1. Морфология өйдөбүлэ. Саха тылыгар саҥа чааһын арааһа: ааттар, туохтуурдар, сыһыат, көмө тыллар. 1 чаас.

Аат тыл. 10 чаас.

1. Аат тыл суолтата. Предмети уонна өйдөбүлү бэлиэтиир аат тыл. Уопсай уонна анал аат. Аат тыл морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара.

2. Тиэкистэн аат тылы ыйытыы туруоран булар, арааһын ыйар. Суолтатынан бэйэтэ холобур аҕалар. Этиигэ ханнык чилиэн буолбутун быһаарар.

тылдьыттан аа тыл арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар.

Тылдьыттан аат тыл арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар.

1. Аат тыл үскүүр ньымата: сыһыарыы, аттарыы, пааралаһыы. Паараласпыт аат тыл уратыта, сыһыарыынан үөскээбит аат тылы туттуу уратыта.

2. Үөскээбит аат тылы тиэкистэн булар, үөскээбит  ньыматын, туох уратылааҕын быһаарар.

Аат тылы араас ньыманан сатаан үөскэтэр, саҥарар саҥатыгар таба туһанар.

Аат тылы араас ньыманан сатаан үөскэтэр, саҥарар саҥатыгар таба туһанар.

Аат тыл сатамньыта суох туттуллар миэстэтин булан көннөрөр.

1. Аат тыл ахсаана. биир уонна элбэх ахсаан халыыбын суолтата. Элбэх ахсаан халыыба үөскээһинэ.

Элбэх ахсаан халыыбын кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга, гаука кинигэтигэр туттуу уратыта.

2. Аат тыл ахсаанын сатаан араарар, халыыбын үөскэтэр.

Ахсаан халыыбын саҥарар саҥатыгар сөпкө туттар.

Элбэх ахсаан халыыбын сыыһа туттар миэстэтин булан көрөр, араас ньыманы туттан көннөрөр.

1. Аат тыл падеһа, падеж сыһыарыыта. Падеж сыһыарыытын таба суруйуу быраабылата.

2. Аат тыл падеһын ыйытыы туруоран сөпкө быһаарар, аат тылы падеһынан сатаан уларытар.

Падеж сыһыарыылаах аат тылы таба суруйар.

Саҥарар саҥатыгар литературнай нуорманы тутуһар.

Падеһы сыыһа туттар миэстэтин булан көрөр, көннөрөр.

1. Тардыылаах аат тыл. Суолтата, ахсаана, үөскээһинэ. Тардыы ситими атын ситим үтүрүйүүтэ.

2. Тардыылаах аат суолтатын араарар.

Уустук тардыы ситимин сатаан үөскэтэр.

Тардыы ситими атын ситим үтүрүйэр миэстэтин булан көрөр, көннөрөр.

1. Аат тылы таба суруйуу. анал аакка улахан буукубаны суруйуу. хабыычыканы, дефиһи туттар түбэлэтэ.

Сэргэстэһэр бүтэй дорҕоонунан бүтэр аат тылы таба суруйуу быраабылата

2. Аат тылы таба суруйар түбэлтэни сатаан быһаарар. Быраабыланы тутуһан аат тылы сөпкө суруйар. Сыыһа суруллубут тылы булан көрө, көннөрөр.

Даҕааһын аат. 7 чаас.

1. Да5ааһын аат суолтата, арааһа: үөскээбит, киирии, ааттыйбыт. Даҕааһын аат морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара.

2. Тиэкистэн даҕааһын ааты ыйытыы туруоран булар, арааһын быһаарар. Суолтатынан бэйэтэ холобур аҕалар. Этиигэ ханнык чилиэн буолбутун быһаарар.

Тылдьыттан даҕааһын аат арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар. Синоним даҕааһын ааттан табыгастааҕын булан туттар.

1. Даҕааһын аат үөскүүр ньымата: сыһыарыы, аттарыы. Предмет бэлиэтин күүһүрдэн эбэтэр кыччатан көрдөрүү.

2. Үөскээбит даҕааһын ааты тиэкистэн булар, еьыматын быһаарар. Даҕааһын ааты араас ньыманан сатаан үөскэтэр, саҥарарыгар таба туһанар. Даҕааһын аат сатамньыта суох туттуллар миэстэтин булан көннөрөр.

1. Даҕааһын ааты олоҥхоҕо, уус-уран литератураҕа, саҥарар саҥаҕа туттуу.

Нуучча тылын сабыдыалынан даҕааһын ааты аат туохтуур үтүрүйүүтэ.

2. Даҕааһын ааттаах олоҥхо олугун өйүгэр хатыыр, сатаан туттар.

Синоним уонна көспут суолталаах даҕааһын аат суолтатын быһаарар, истиил ирдэбилин тутуһан бэйэтэ  сатаан туттар, тылы сыыһа туттар миэстэни булан көннөрөр.

1. Даҕааһын ааты таба суруйуу. Төрүт уонна киирии даҕааһын ааты таба суруйуу быраабылалара.

2. Даҕааһын ааты таба суруйуу быраабылатын сатаан быһаарар.

Бэйэтэ быраабыланы тутуһан сөпкө суруйар.

сыыһа суруллубут тылы булан көрөр, көннөрөр.

Ахсаан аат. 4 чаас.

1.Ахсаан аат суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Ахсаан аат арааһа: тутулунан, суолтатынан. Падеһынан уларыйыыта. Аат тыл суолтатын ылыыта.

2. Ахсаан ааты тиэкистэн булар, ыйытыы туруоран арааһын быһаарар. суолтатын бэйэтэ холобур аҕалар. Этиигэ ханнык чилиэн буолбутун быһаарар.

Сылы-күнү бэлиэтиир уонна бытархай ахсаан ааты сатаан ааҕар.

1. Ахсаан ааты таба суруйуу. Ахсаан ааты кэпсэтии тылыгар, өс хоһоонугар, таабырыҥҥа, чабырҕахха, олоҥхоҕо, о.д.а. туттуу. Кээмэйи бэлиэтиир сахалыы тыллар. Ахсаан ааттаах сомоҕо тыллар.

2. Ахсаан аты таба суруйуу түбэлтэни быһаарар, быраабыланы тутуһан бэйэтэ таба суруйар.

Судургу уонна паараласпыт ахсаан аат кэнниттэн аат тылы биир ахсааҥҥа, сөптөөх падежка туттар.

Ахсаан ааты кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга, дьыала истиилигэр туттар ньыманы тоҕоостоох кэмҥэ туһанар.

Ахсаан ааты сыыһа туттар түбэлтэни булан көрөр, көннөрөр.

Солбуйар аат. 4 чаас

1. Солбйуар аат суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Солбуйар аат арааһа: сирэй, тардыылаах, бэйэни, ыйар, ыйытар, быһаарыылаах, быһаарыыта суох.

Солбуйар аат сирэйинэн, падеһынан уларыйыыта.

2. Солбуйар ааты тиэкистэн булар, арааһын ыйар. Суолтатынан бэйэтэ холобур аҕалар. Этиигэ ханнык чилиэн буолбутун быһаарар.

1. Солбуйар ааты саҥарар саҥаҕа туттуу. Паараласпыт солбуйар ааты туттуу. Синоним солбуйар ааттар. Солбуйар ааттаах сомоҕо тыл. Солбуйар ааты тиэкискэ этиини ситимнииргэ туттуу.

Кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга биһи, эһи, миэхэҕэ, эйиэхэҕэ халыыбы туттар түбэлтэ.

2. Солбуйар ааты истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

Литературнай нуорматтан туоруур түбэлтэни булан быһаарар, көннөрөр.

Саҥа чаастарын хатылааһын. 2 чаас.

Ситимнээх саҥа. 34 чаас.

Хатылааһын. 1 чаас.

Тиэкис өйдөбүлэ, тутула, тиэмэтэ, сүрүн санаата. Кэрчик тиэмэ, абзац, абзацтаах этии, түмүктүүр этии. Тиэкис былаана.

Тиэкис тиибэ: сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоннооһун.

Саҥа тиибэ. 22 чаас.

Сэһэргээһин. 7 чаас.

Сэһэргээһин өйдөбүлэ, тутула, арааһа.

Ойуулааһын. 7 чаас.

Ойуулааһын өйдөбүлэ, тутула, арааһа. судургу уонна уустук ойуулааһын. Ойуулааһын утума. Тыла-өһө.

Тойоннооһун. 8 чаас.

Тойоннооһун өйдөбүлэ, тутула. Кылгас тойоннооһун.

Саҥарар саҥа истиилэ. 9 чаас.

Саҥарар саҥа истиилин өйдөбүлэ, арааһа: кэпсэтии, уус-уран, наука, дьыала, публицистика истиилэ.

Кэпсэтии истиилэ. 3 чаас.

1. Кэпсэтии истиилин өйдөбүлэ, ураты бэлиэтэ, туттуллар эйгэтэ.

Кэпсэтии истиилин тыла-өһө. Кэпсэтии сиэрэ. Кэпсэтии культурата.

2. Саҥарар саҥа истииллэрин сатаан араарар.

Дьыала истиилэ. 3 чаас.

1. Дьыала истиилин өйдөбүлэ, ураты бэлиэтэ, туттуллар эйгэтэ. Дьыала кумааҕытыан арааһа: ыспыраака, сайабылыанньа, араспыыска, автобиография о.д.а.

2. Судургу дьыала кумааҕытын холобуру туһанан сатаан суруйар.

Наука истиилэ. 3 чаас.

1. Наука истиилин өйдөбүлэ, ураты бэлиэтэ, туттуллар эйгэтэ. Наука истиилин тыла-өһө.

Наука истиилин үс көрүҥэ.

2. Үөрэх тылыгар-өһүгэр наука истиилин ирдэбилин тутуһар. Атын предметтэргэ саха тылын уруогар ылбыт үөрүйэҕэр тирэҕирэр.

Тиийимтиэ научнай истиилинэн суруллубут тиэкиһи аахпыттан суруйар.

Хатылааһын. 2 чаас.

Үөрэх техническэй матырыйаала:

• Мультимедийнай проектор.

• Персональнай компьютер.
• Экспозиционнай экран.
• Видеофрагменнар о.д.а  информационнай.

Туһаныллар литература:

1. Закон РФ «Об образовании»: статьи 7, 9, 32
2. Письмо Минобразования России от 20.02.2004 г.. № 03-51-10/14-03 «О введении федерального компонента государственных образовательных стандартов начального общего, основного общего и среднего (полного) общего образования».
3. Приказ Минобразования России от 05.03.2004 г. № 1089 «Об утверждении федерального компонента государственных образовательных стандартов начального общего, основного общего, и среднего (полного) общего образования»
4. Приказ Минобразования России от 09.03.2004 г. № 1312 «Об утверждении федерального базисного учебного плана и примерных учебных планов для общеобразовательных учреждений РФ, реализующих программы общего образования».
5. Письмо Министерства Образования и Науки РФ от 07.07.2005 г. «О примерных программах по учебным предметам федерального базисного учебного плана».
6. Федеральный компонент государственного стандарта общего образования.
7. Примерные программы на основе Федерального компонента государственного стандарта начального общего образования / Министерство образования и науки Российской Федерации. – Москва
8. Неустроев Н.Н., Васильев Е.К., Семенова С.С. Саха тыла. Морфология: 6 кылааска үөрэнэр кинигэ. Дьокуускай: Бичик, 2011 с.
9. Саха тыла: 5-11 кылаас. Сахалыы оскуола программата. – Дьокуускай: Уорэхтээьини сайыннарар ин-т изд-та. – 2000с.

Саха тыла. 6 кылаас

МБОУ "Кобяйская средняя общеобразовательная школа имени Е.Е.Эверстова"

  РАССМОТРЕНО                                       СОГЛАСОВАНО                                        УТВЕРЖДАЮ

Протокол заседания                              Заместитель директора по УВР                     Директор МБОУ "Кобяйская СОШ"

методической кафедры                        ________________ /Капитонова А.Н./              _______________ /Егоров Г.К./

якутской и зарубежной филологии        ______________ 2014 г.                                 ____________ 2014 г.

№ 1 от _________2014 г.

___________  /Терехова А.П./

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

по якутскому языку

Уровень образования (класс): основное общее образование 7 класс

Количество часов: 68 (2 часа в неделю)

Учитель: Павлова М.Е.

2014 г.

Саха тыла: 5-11 кылаас. Сахалыы оскуола программата. – Дьокуускай: Уорэхтээьини сайыннарар ин-т изд-та. – 2000с.

Учебник: «Саха тыла.  7 кылааска уорэнэр кинигэ.Н.Н.Неустроев, А.Г.Ядрихинская, С.С.Семенова. – Дь.: Бичик, 2009. – 112с.

Бы´аарыы сурук.

О±о т³р³³бµт тыла µ³рэ±и-билиини кэбэ±эстик ылынар, ³й³-толкуйа тобуллар, майгыта-сигилитэ олохсуйар, айар-тутар дьо±ура сайдар айыл±аттан айыллыбыт эйгэтэ буолар.

Саха тыла – саха оскуолатыгар µ³рэх тыла, билии-к³рµµ т³рд³ буолар. ¥³рэнээччи тыл µ³рэ±ин ту´унан сµрµн ³йд³бµлэ, ситимнээн са²арар µ³рµйэ±э, ырытар-толкуйдуур, о²орон к³р³р дьо±ура ма²най т³р³³бµт тыл уруогар олохсуйар. Онтон салгыы о±о атын µ³рэх предметтэрин ис хо´оонун т³р³³бµт тылынан ордук чэпчэкитик ³йдµµр. Билиитэ-к³рµµтэ кэ²ээн истэ±ин ахсын тылын саппаа´а байар, онон атын предметтэри сахалыы µ³рэтии т³р³³бµт тылын ба´ылыырга к³м³л³´³р.

Саха тылын оскуола±а µ³рэтии бары предметтэри µ³рэтиини кытта бы´аччы ситимнээх, онно акылаат буолар ураты суолталанар.

Итинэн сибээстээн саха тылыгар µ³рэтии программата µ³рэнээччигэ маннык ирдэбили туруорар:

1. ¥³рэнээччи µлэ±э-хамнаска, дьыала±а-куолуга, общественнай олоххо т³р³³бµт тылынан хомо±ойдук кэпсэтэр, санаатын саа´ылаан этэр, суруйар.
2. Саха тылын µ³рэ±ин, тыл культуратын ту´унан ³йд³бµлµ ылар, литературнай нуорманы билэр, т³р³³бµт тылын бар±а баайын сыаналыыр, сатаан ту´анар.
3. Ийэ тылын баайынан, кэрэтинэн киэн туттар, т³р³³бµт тыла сайдарын ту´угар туруула´ар, кэлэр к³лµ³нэ±э тириэрдэр ытык иэстээ±ин ³йдµµр.

VII-с кылааска морфология µ³рэтиллэр.  Морфология5а ситимнээх са²а±а уонна сурук µ³рµйэхтэригэр ту´алаах чахчыларга ордук суолта бэриллиэх тустаах.

Сµрµн µ³рµйэхтэр уонна сатабыллар:

1. Этиини этии чилиэннэринэн, тииптэринэн, састааптарынан, тутулларынан ырытыы. Этиигэ туттуллар тыллар ханнык са²а чаа´ынан бэриллибиттэрин, ситимнэрин бы´аарыы. Этиигэ сурук бэлиэлэрин таба туруоруу, Сыы´а туттуллубуту к³нн³рµµ.
2. Араас сана чааьа уоскуур уонна уларыйар халыыбын уорэтэн, тыл литературнай нуорматын арааран билэргэ уонна тутуьарга уорэтии.
3. Тиэкис тутулун, санарар сана тиибин уонна истиилин билии.

Саха тылын уруогар личностнай, метапредметнай уонна предметнай µ³рµйэхтэри уонна сатабыллары баһылааһын:

Личностнай үөрүйэх:

• ситимнээх саҥа кэрэтин өйдөөһүн,
• төрөөбүт тылга, кульутараҕа, төрөөбүт дойдуга тапталы, интэриэһи иҥэрии, көбүтүү,
• тиэкиһи ааҕар, өйдүүр, ырытар дьоҕуру сайыннарыы,
• айар дьоҕуру сайыннарыы,
• сахалыы ыраастык саҥарара ситиһии.

Метапредметнай үөрүйэх:

• үөрэнээччи уруок тиэмэтин уонна сыалын бэйэтэ туруорар,
• уруок сүрүн санаатын учууталы кытта тэҥҥэ быһаарар,
• бэйэ сыыһатын көннөрөр,
• Тылдьыты о.д.а. эбии литератураны сатаан туһанар,
• тиэкиһи сатаан өйдүүр, ырытар,
• санаатын суругунан да, тылынан да сахалыы сайаҕастык этинэр.

Предметнай үөрүйэх:

• тиэкиһи дорҕоонноохтук ааҕар, ис хоһоонун өйдүүр,
• тылы сөпкө устар, суруйар,
• тылы саҥа чааһынан, састаабынан о.д.а. сатаан ырытар.

VII кылаас. 68 чаас.

Тыл үөрэҕэ . 46 чаас

Киирии тема. Саха тыла - ийэ тыл. 1 чаас.

6 кылааска үөрэппити хатылааһын: лексика, саҥа чааһа. 1 чаас.

Морфология. Таба суруйуу.

Тус туохтуур. 12 чаас.

1. Туохтуур өйдөбүлэ. Тус туохтуур, аат туохтуур, сыһыат туохтуур.

Тус туохтуур суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Туохтуур олоҕо. Туохтуур суолтатынан арааһа: хайааһын туохтуура, турук туохтуура, тыаһы үтүктэр, дьүһүннүүр туохтуур.

2. Туохтууру атын саҥа чааһыттан ыйытыы туруоран араарар, тиэкистэн булар, арааһын ыйар. Суолтатынан бэйэтэ холобур аҕалар.

Туохтуур олоҕун сатаан араарар, ахсаанын, сирэйин быһаарар.

Синоним туохтуур арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар.

Тылдьыттан туохтуур арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар.

1. Туохтуур төрүт олоҕо, үөскүүр ньымата: cыһыарыы, аттарыы. Паараласпыт туохтуур үөскээһинэ, туттуллар уратыта.

2. Туохтуур олоҕун, үөскээбит сыһыарыытын быһаарар.

Туохтууру араас сыһыарыынан үөскэтэр.

Паараласпыт туохтууру үөскэтэр, саҥарар саҥаҕа сатаан туттар.

1. Туохтуур уларыйыыта. Туохтуур сирэйдэниитэ: билигин ааспыт кэм, урут ааспыт кэм, билиҥҥи кэм, кэлэр кэм. Биир уонна элбэх ахсаан. Туохтуур сирэйдэниитэ. Туохтуур буолар, буолбат халыыба.

Туохтуур кэмин, сирэйин атын суолтаҕа туһаныы.

2. Туохтуур кэмин, ахсаанын, сирэйин, буолар-буолбат халыыбын быһаарар. Туохтуур ааспыт кэмин арааһын сатаан үөскэтэр, суолтатын өйдүүр.

Сэһэргиир тиэксикэ туохтуур араас кэмин, сирэйин атын суолтаҕа сатаан туһанар.

1. Көмө туохтуур өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара. Көмө туохтууру саҥарар саҥаҕа туттуу.

2. Көмө туохтууру сатаан араарар, этигэн кыаҕын өйдөөн көрөр, сыаналыыр.

Көмө туохтууру истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Туохтуур туһаайыытын суолтата, арааһа. Туһаайыы үөскээһинэ.

2. Туһаайыы арааһын быһаарар, сатаан үөскэтэр.

Саҥарар саҥаҕа, уус-уран айымньыга туһаайыы дэгэтин өйдөөн көрөр, сыаналыыр.

Саҥарара саҥатыгар туохтуур туһаайыытыгар истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Киэп суолтата, арааһа. Кэпсиир киэп - сүрүн киэп, 3 кэмҥэ туттуллара. Ойоҕос киэптэр.

2. Туохтуур киэбин арааһын быһаарар, сатаан үөскэтэр.

Туохтуур араас киэбин саҥарар саҥатыгар истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Туохтуур көрүҥүн арааһа. Көрүҥ үөскүүр ньымата.

2. Туохтуур көрүҥүн арааһын быһаарар, сатаан үөскэтэр.

Сахалыы туохтуур көрүҥүн этигэн кыаҕын өйдөөн көрөр, сыаналыыр. Туохтуур көрүҥүн сорудах быһыытынан уларытар, этии ис хоһооно хайдах уларыйарын кэтээн көрөр.

Туохтуур көрүҥүн саҥарар саҥатыгар истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Туохтуур кыччатар (атаахтатар) халыыба: суолтата, үөскээһинэ, саҥарар саҥаҕа, уус-уран айымньыга туттуллара.

2. Туохтур кыччатар халыыбын быһаарар, сатаан үөскэтэр. Этигэн кыаҕын өйдөөн көрөр, сыаналыыр.

Туохтуур кыччатар халыыбын истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Туохтуур үлүбүөй халыыбын быһаарар, сатаан үөскэтэр.

Дэгэт суолтатын өйдөөн көрөр, истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

1. Туохтууру таба суруйуу. Орфография быраабылалара.

2. Туохтууру таба суруйуу түбэлтэтин булан көрөр, сатаан быһаарар.

Быраабыланы тутуһан сөпкө суруйар.

Аат туохтуур. 5 чаас

1. Аат туохтуур суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Арааһа: ааспыт кэмнээх, билиҥҥи кэмнээх, кэлэр кэмнээх аат туохтуур. Саха тылыгар кэлин үөскээбит аат туохтуурдар.

2. Аат туохтууру, даҕааһын ааты уонна туохтууру араарар. Этии чилиэнин ырытар.

1. Аат туохтуур аат суолтатын ылыыта, уларыйар халыыптара. Этиигэ ханнык чилиэн буолара.

2. Ааттыйбыт аат туохтууру ыйытыы туруоран тиэкистэн булар.

1. Аат туохтууп истиили үөскэтэр кыаҕа. Аат туохтууру норуот тылынан уус-уран айымньытыгар туттар үөрүйэх. Дьыала, кэнсэлээрийэ тылыгар, наука истиилигэр аат туохтууру туттуу анала.

Аат туохтуур синоним суолталаах халыыптара.

2. Аат туохтууп литературнай нуорманы кэһэр миэстэтин булан көрөр, синоним халыыбынан солбуйар.

Аат туохтууру истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар.

Сыһыат туохтуур. 4 чаас.

1. Сыһыат туохтуур суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Сыһыат туохтуур арааһа: урут, тэҥҥэ, тута, кэлин сыһыат туохтуур. Сыһыат туохтуур үөскүүр ньымата: сыһыарыы, пааралаһыы, олоҕун хатылааһын.

2. Сыһыат туохтууру этииттэн уонна тиэкистэн ыйытыы туруоран булар, арааһын быһаарар.

Сыһыат туохтуур арааһын сатаан үөскэтэр, туттар.

1. Сыһыат туохтуур саха тылын биир табыгастаах халыыба, туттуллар уратыта: көрүҥ халыыбын үөскэтэр кыаҕа, кэпсиирэ сыһыарыытын ылара-ылбата.

2. Уус-уран айымньыны дьыала, наука истиилин кытта тэҥнээн көрөр.

Сыһыат туохтууру истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн, холбуу этии чаастарын ситимнииргэ, көрүҥ халыыбын үөскэтэргэ туттар.

Сыһыат. 5 чаас.

1. Сыһыат суолтата, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ ханнык чилиэн буолара. Сыһыат үөскүүр ньымата. Таба суруйуу.

2. Сыһыаты этиттэн, тиэкистэн ыйытыы туруоран булар, арааһын быһаарар. Сыһыат быраабыланы тутуһан сөпкө суруйар.

Сыһыат арааһын сатаан үөскэтэр, истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар. Синоним сыһыат дэгэтин өйдүүр.

Тылдьыттан сыһыат арааһын булар, суолтатын быһаарар, этиигэ туттар.

Көмө саҥа чаастара. 6 чаас.

1. Көмө саҥа чааһын өйдөбүлэ. Эбиискэ, сыһыан тыл, дьөһүөл, ситим тыл.

Эбиискэ өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара. Эбиискэ арааһа. Кэпсэтии тылыгар, норуот тылынан уус-уран айымньытыгар эбиискэ суолтата.

2. Эбиискэни атын саҥа чааһыттан араарар, дэгэт суолтатын өйдүүр, сыаналыыр.

1. Сыһыан тыл өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара. Сыһыан тылга сурук бэлиэтэ. Сыһыан тыл үөскээһинэ.

Сыһыан тыл суолтатын арааһа: дьиҥнээ5и сыаналыыр, чорботор, сөбүлүүр (сирэр), соруйар, сөбүлэһэр о.д.а. Кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга сыһыан тыл суолтата.

2. Сыһыан тылы атын саҥа чааһыттан араарар, дэгэт суолтатын өйдүүр, сыаналыыр.

Сыһыан тыл испииһэгин оҥорор, этиигэ, тиэкискэ сатаан туттар.

1. Дьөһүөл өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара.

2. Дьөһүөл атын көмө саҥа чааһыттан араарар, испииһэгин оҥорор.

1. Ситим тыл өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара. Сурук бэлиэтэ. Тиэкискэ туттуу.

Саҥа аллайыы. 1 чаас.

1. Саҥа аллайыы өйдөбүлэ, морфологическай бэлиэтэ, этиигэ туттуллара. Сурук бэлиэтэ.

Саҥа чаастарын хатылааһын. 2 чаас.

Ситимнээх саҥа. 22 чаас.

Хатылааһын. 1 чаас.

Саҥарар саҥа истиилэ

Уус-уран истиил (7 чаас)

1. Уус-уран истиил өйдөбүлэ, бэлиэтэ, туттуллар эйгэтэ.

2. Уус-уран истиили атын истиилтэн араарар.

Публицистика истиилэ. 6 чаас.

1. Публицистика истиилин өйдөбүлэ, бэлиэтэ, туттуллар эйгэтэ.

2. Публицистика истиилин атын истиилтэн араарар, тылын-өһүн уратытын быһаарар, стилиситическэй фигуралары ааттыыр.

Саҥа тиибэ. 6 чаас.

1. Сэһэргээһин. Араас истиилинэн сэһэргээһин(кэпсэтии, уус-уран, наука истиилэ)

2. Сэһэргиир тиэкис истиилин быһаарар.

Араас истииллээх сэһэргиир тиэкиһи автор тылын тутуһан аахпыттан суруйар.

Оскуола, бөһүөлэк, улуус олоҕуттан биир тиэмэҕэ тус-туспа истиилинэн кэпсиир эбэтэр өйтөн суруйар.

1. Ойуулааһын. Араас истиилинэн ойуулааһын (кэпсэтии, уус-уран, наука, дьыала истиилэ). Уус-уран айымньыга ойуулааһыны туттуу.

2. Ойуулуур тиэкис истиилин быһаарар.

Араас истииллээх сэһэргиир тиэкиһи автор тылын тутуһан аахпыттан суруйар.

Оскуола, бөһүөлэк, улуус олоҕуттан биир тиэмэҕэ тус-туспа истиилинэн кэпсиир эбэтэр өйтөн суруйар.

1. Тойоннооһун. Араас истиилинэн тойоннооһун уратыта, тыла-өһө (кэпсэтии, публицистика, наука истиилэ).

Оскуола, бөһүөлэк, улуус олоҕуттан биир тиэмэҕэ тус-туспа истиилинэн кэпсиир эбэтэр өйтөн суруйар.

Хатылааһын. 2 чаас.

7 кылаас