Причастие зыфа1орэр. Ащ имэхьан ык1и играмматическэ нэшанэхэр
план-конспект урока (7 класс) на тему

Адыгабзэмк1э зэ1ухыгъэ урокым иплан-конспект

Темэр:  Причастие зыфа1орэр. Ащ имэхьан играмматическэ нэшанэхэр

Мурадыр: к1элэеджак1охэр причастием нэ1уасэ фэш1ыгъэнхэр

• глаголыр IэубытыпIэ  тшIызэ причастиер зыщыщыр    

         зэхэфыгъэныр;

• Причастиехэр гущыIэухыхэм къыхагъэщышъоу ыкIи  ахэр агъэфедэшъоу  егъэсэгъэнхэр
• Причастием играмматическэ нэшанэхэр зэхэфыгъэнхэр

Урокым ик1уак1.

1. Урокым  изэхэщэн.

1. Тинепэрэ урок адрэ урокмэ афэдэщтэп,  сыда п1омэ хьак1эхэр къедгъэблэгъагъэх.
2. темэмрэ мурадымрэ я1огъэныр.(слайд 1-2)

Непэ урокым, к1алэхэр, темак1эм нэ1уасэ тыщыфэхъущт;

• глаголыр IэубытыпIэ  тшIызэ причастиер зыщыщыр    

зэхэтфыщт;

• Причастиехэр гущыIэухыхэм къыхэдгъэщышъоу ыкIи  ахэр дгъэфедэшъоу  зедгъэсэщт
• Причастием играмматическэ нэшанэхэр зэхэтфыщт.

3. урокыр Сапый Светланэ игущы1эхэмк1э къызэ1усхы сш1оигъу: (слайд 3)

        Силъэпкъэу сыкъызхэкIыгъэр
ИкъукIэ сымгъэкIэракIэмэ,
СигъашIэ купкIы нэкIын
Силъэпкъы идахэ къисымыIотыкIмэ,
СыщымыIэгъахэм пеIэн
Силъэпкъы ыбзэкIэ сымыгущыIэмэ,
Ныбжьыкъоу, шъончъэу сыкъэлъэгъон.

Сапый Светлан

II. Унэмк1э я1агъэм иуплъэк1ужьын.

  1. Карточкэхэмк1э нэбгырищ  1оф аш1э. (Гущы1эухыгъэмэ глаголхэр ахагъэуцожьы)

   К-1

1. Псыхъо ц1ык1ур къушъхьэ чапэм   … .

1. Тыгъуасэ Шъхьэгуащэ чъыг инышхо  … .
2. Бжыхьэ к1асэр  …. .

К-2

1. Бжыхьэ ощхыр зэпымыоу … .
2. Мэкъуаохэр шъофым  …. .
3. Къухьэр ерагъэу  … .

К-3

1. Пк1ашъэхэр псым шъабэу  … .
2. Бжыхьэм пц1ашхъохэр, пчэндэхъухэр, къуанч1эхэр хэгъэгу фабэхэм  … .
3. Еджэп1э  садым пк1ышъхьэ-мышъхьэ  чъыг зэфэшъхьафхэр  …. .

  2. Адрэхэм доскэм дэжь 1оф щаш1э.

Доскэм гущы1эухыгъэхэр тетхагъэу ищык1эгъэ гущы1эхэр хагъэуцожьых.

Лэжьак1омэ коц бэгъуагъэ …. (1уахыжьы).

Гущы1э дахэм блэр гъуанэм ….(къырещы).

Ныбджэгъум занк1эу …(къыуе1о), пыим уак1ыбк1э…. (ще1о)

Жъым игущы1э к1алэм иакъыл  … (тек1о).

III.  Гущы1элъэ 1офш1эн.  (слайд 4,5,6)

1.Сурэтмэ арыт пкъыгъохэмрэ ахэмэ ашIэхэмрэ зэфэшъухьысы к1и шъутхых. Урысыбзэк1и зэтэдзэк1ыжьы, тэтхы.

 (Ауплъэк1ужьы  зым  иер  зым  1ехышъ)  

 Мы  къэшъутхыгъэхэр сыд фэдэ упч1а зиджэуапхэр?

(Сыд ыш1эрэр?).

 2. Адэ, мы гущы1эмэ сыд фэдэ упч1а афэжъугъэуцун шъулъэк1ыщтыр?

Сыда  мыхэмэ  къагъэлъагъорэр? (К1элэеджак1омэ къа1о).

  Джы ахэр  апэрэ шъхьэм, мы уахътэм, зы пчъагъэм етэгъэуцохэшъ

пхъанэмэ арытэтхэ. (слайд 7,8)

Хэт къыIон?

3.Усэ цIыкIум шъукъедж, псэушъхьэмэ аIорэр, ашIэрэр къэжъугъэнаф,

глаголэу къыхэфагъэхэр,

къашъуIо.

 (К1элэеджак1охэр къеджэх, глаголхэр къыхагъэщы, упч1эхэр агъэуцу).(слайд 9)

Шыр мэщыщышъ, хьэр мэхьакъу.

Хьэр мэхьакъу, къор мэшIуи,

Чэмыр мэбыушъ Iэщым дэт.

Чэтыр мэкъакъэ, чэтыр мэкъуртэ,

Атэкъэжъыр маIо, тхьачэтыхъур къадекIокIы.

Быгъур мэгъуахъошъ щагум дэкIы.

Шыр мэщыщы, щырыр мэпцIэу,

Зы мэл ахэтышъ, ари мэIои.

IV. Tемак1эм икъэ1отэн.

Сурэтым сыда ишъулъагъорэр? (слайд 10 )

(Шык1эр, пшъэшъэжъыер, к1алэр.)

Сыда мыхэмэ ятеплъэк1э яп1ол1эн плъэк1ыщтыр?

Шык1эр: иинагъэк1э – ц1ык1у,      ышъок1э -  къарэ.

Пшъэшъэжъыер: иинагъэк1э  - ц1ык1у, итеплъэк1э – нэгуш1у, дахэ.

К1алэр: иинагъэк1э – лъагэ, итеплъэк1э – ищыгъ.

Ц1ык1у, къарэ, нэгуш1у, дахэ, лъагэ, ищыгъ  - мыхэр плъышъуац1эх.

Мы пкъыгъомэ янэшанэхэр нэмык1эуи, аш1эхэрэмк1э къэбгъэлъэгъон плъэк1ыщт.

Сыда шык1эм ыш1эрэр? (шык1эр мачъэ)  

Сурэтым сыд фэдэ шык1эр къыгъэлъагъорэр? (Шык1эу чъэрэр).

Пшъэшъэжъыем сыда ыш1эрэр? (пшъэшъэжъыер еджэ).

Сурэтым сыд фэдэ пшъэшъэжъыя  къыгъэлъагъорэр? (еджэрэ пшъэшъэжъыер)

К1алэм сыда ыш1эрэр? (К1алэр къэшъо)

Сурэтым сыд фэдэ к1ала   къыгъэлъагъорэр? (къэшъорэ к1алэр)

Чъэрэр, еджэрэр, къашъорэр – мыхэр причастиех.

Причастием глаголым инэшанэхэри пкъыгъуац1эм инэшанэхэри зэдыри1эх.

Пкъыгъуац1эм фэдэу падежхэмк1э, пчъагъэхэмк1э  зэхъок1ых: (слайд 11)

Глаголым фэдэу, уахътэхэмк1э ык1и нахьыбэмк1э шъхьэхэмк1э зэхъок1ы (слайд 12-13)

Причастиер гущы1эухыгъэм  подлежащэу,  дополнениеу, къэзгъэнафэу къыхэфэ. (слайд 14)

V.  Tынэмэ зядгъэгъэпсэфын. (слайд 15-26)

VI.  Тхылъым 1оф дэш1эгъэныр.  

1оф. 440 (жэры1ок1э)

1оф. 441, 442.  

VII. Къыхэх диктант. (причастиехэр къыхагъэщы,  зэрыт падежхэр, къа1о)

Мэзым ш1уагъэу къыхьырэр.

Лэжьыгъэр къэзыухъумэрэр, тищык1эгъэ псэолъэпхъэ зэфэшъхьафхэр къэзытырэр мэзыр ары. Жьыр зыгъэкъабзэрэр, ч1ыгур нахь къэзгъэдахэрэр, къэзгъэк1эрак1эрэр мэзыр ары. Арышъ, мэзыр къэзгъэк1ырэм къэзыухъумэрэм 1офышхо еш1э. Чъыг  ыгъэтысхьаныр ык1и къыгъэк1ыныр хэти ипшъэрылъ.

VIII. Ж/ИХэт къыIон, хэт къышIэн?

   ИщыкIэгъэ причастиер хырыхыхьэм хэжъугъэуцуожь. Причастиер

зыфэдэр къашъуIо.. Причастием ипадеж, уахътэр, шъхьэр къыхэжъугъэщ.(слайд 27-28)

IX. Урокым изэфэхысыжь.

  Сэ хэгъэгоу «бзэ лъэпсэ гущыIэм» сыщэпсэу. ПлъышъуацIэмрэ

глаголымрэ сиблагъэх. ПлъышъуацIэм иупчIи джэуап къесэты,

ащ фэдэу падежхэмкIи сэ сызэхъокIы, пчъагъэу ащ иIэри сэри

сиIэн елъэкIы. Глаголым нэшанэу хэлъхэр сэ зэкIэ схэплъэгъонэу

зэсэгъэпсы.

  Сыд фэдэ бзэ гущыIа зигугъу къэсш1ыгъэр? Сыд фэдэ нэшана плъышъуацIэм иеу причастием хэлъхэр? Сыд фэдэ нэшана глаголым иеу зыцIэ къешъуIон шъулъэкIыщтхэр?  (К1элэеджак1охэм джэуапхэр къатыжьы.)

   Причастием инэшанэхэр пхъанэм къарышъутх.(слайд 29)

(К1элэеджак1охэм къыратхэ.)

  Егупшыс ! (слайд 30-31)

Къэтыгъэ глаголхэм причастиехэр къатежъугъэкIых.

Бгъэфедэщт глаголхэр: чъэн, кIон, гъын, щхын, лыдын, текIон,

къэуцун, къэкIын, еджэн, жъон, еушъыин, зыгъэпсэфын, ихьан,

къещхын, сысын, текIон, тхэн, тIысын, щилъэн, Iэзэн.

X. Унэмк1э гъэцэк1эн.

Пр.106.,1оф.144. Гущы1эухыгъэхэм атешъутхык1, причастиехэр къыхэжъугъэщых, ахэмэ ак1эжъугъэтхъ.

XI. Итог.

Непэ урокым дэгъоу 1оф щызыш1агъэхэр…

Урокыр тыухыгъэ . Тхьашъуегъэпсэу. Хъярк1э.

К1элэегъаджэр  -  «5» ___________