Эрткен үениң причастиези
план-конспект занятия (6 класс) по теме

Кичээлдиё кезектери

Кичээлдиё чорудуу

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

I. Организастыг кезээ

Өөреникчилер-биле мендилежири. Кичээлге белеткелин хынаары.

Кичээнгейин хаара тудары.

Бот-хуузунуё:  бүгү кичээнгейни кичээлче углаары.

II. Онаалга хыналдазы.

Онаалгада берген сайгарылгазын хынаар.

Чугаа сайзырадырыныё:

1. Монолог чугааны шын ажыглаар.

2. +скелерни дыёнап билир.

III. Катаптаашкын.

1. 1. Схемалар-биле ажыл.

Дараазында схемаларга д\гж\ркылыг с=стери  чогааткаш, залог азы видини тодарадыр.

           тт,                     т т            ,             г г              ,                п п.

2. Аас-биле домактар чогаадыр.

3.  Домактар-биле ажыл. Домактардна кылыг с=стерин ушта бижээш, залог, видин тодарадыр.

1. Караёгыда оол орукту тыппастай берген.
2. Дээр хенертен кызаш диди.

- Кылыг с=з\н\ё залог, видтериниё ниити ч\\л\ кандыгыл?

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

IV. Чаа билиглиг болурун чидигленидрери.

1. Самбырада бижээн домактар-биле ажыл.

Автобус манаан кижилер х=й болду.

Ырак эвесте быжып чыдар тараа бар.

Домактарны д\ж\р\п бижээш, чугула кежиг\ннерин тодарадыр.

- Домактарда кылыг с=з\н\ё хевири болур кандыг с=стер бар-дыр?

- Манаан, быжып чыдар деп с=стер кайы с=стерге хамааржып, кандыг айтырыгларга харыылаар-дыр? (Кижилер, тараа деп с=стерге хамааржып, кандыг? деп айтырыгга харыылап турар. Домакта тодарадылга бооп чоруур).

- Манаан, быжып чыдар дээрге кылыг с=з\ё\н тускай хевирлери-дир, оларны причастие дээр.

- Б=г\н кичээлге ч\н\ билип алыр-дыр силер?

Башкарлырыныё:

1. Бодунуё хайгааралдарынга даянып, даап бодаашкыннарын чугаалаар.

2. Кичээлдиё темазын, сорулгазын тодарадыр.

V. Чаа теманыё ажыдыышкыны.

1. Ном-биле ажыл.

Номда арын 71-де д\р\мн\ё бирги абзазын номчааш, схема кылыр.

Причастие (кылыг с=з\н\ё тускай хевири)

Кылыг с=з\ ышкаш                                                                 Демдек ады ышкаш

1. Кылдыныг илередир                                                   1) Демдек ады ышкаш
2. \елерлиг                                                                    2) Домакка тодарадылга болур
3. Болур, болбас хевирлерлиг

2. /ст\нде домактар-биле ажылды уламчылаар.

Манаан, быжып чыдар деп причастиелер каныдг? деп айтырыгга чаёгыс боттары эвес, а оларга хамаарышкан (ооё мурнунда турар) с=стери-биле кады харыылап турар: кандыг кижилер? Кандыг тараа? деп айтырыгга анаа-ла манаан кижилер, быжып чыдар тараа дивейн, автобус манаан деп харыылаар. Мында манаан, быжып чыдар деп причастиелер оларга хамаарышкан автобус, ырак эвесте деп с=стери-биле кады причастиелиг б=л\глелдер болур.

3. Домактар-биле ажыл.

Келгеннер стадионда чыглып тур.

Келгениёге ==рд\м.

- Келгеннер, келгениё деп с=стер кандыг айтырыгларга харыылаар-дыр? (Кымнар? Ч\ге?)

Башкыныё тайылбыры:

       Бо домактарда келгеннер, келгениё деп с=стер ч\ве адынче шилчий берген причастиелер-дир. Олар кайызы-даа келген присатиениё =скертилге кожумактыг хевирлери: биргизинде –нер деп х=йн\ё саныныё –нер деп кожумаа, ийигизинде ийиги арынныё  -иё деп хамаарылга кожумаа немешкен.

      Ынчангаш причастиеге х=йн\ё саныныё кожумаа азы арын кожумаа немежирге, ол ч\ве адынче шилчип, падежтерге =скерлип болур.

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. Билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

2. Номчулганыё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир (таныжылга, сайгарылга).

3. Материалды системалыг болдурар

4. Материалды бир хевирин =скезинче шилчидип билир (с=з\глелди схема кылдыр).

VI. Быжыглаашкын.

1. Мергежилге 160. (Причастиелерни болгаш причастиелиг б=л\глелдер тодарадып билир чаёчылдары сайзыраар).

Кижизидилге ажылын \легер доматарныё утказын сайгарып чугаалажып тура чорудар.

2. Кадыкшыл минутазы.

3. Мергежилге 161. (Ч\ве адынче шилчий берген причастиелерни тодарадып, тайылбырлап билири).

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализ кылыр, б=л\ктээр, т\ёнел \нд\рер.

2. материалды системажыдар болгаш шилиир аргаларны ажыглап билир.  

Чугаа сайзырадырыныё.

1. Бодалдарын аас-биле хостуг илередир, диалогтуё болгаш монологтуё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир.

2. Бот-боттарынга дузалажып, ажылдарын хынажып билир.

VII. Кичээлдиё т\ёнели. (Рефлексия)

– Кичээл эгезинде кандыг сорулга, айтырыглар салып алган ийик бис?

– Причастие дугайында ч\н\ билип алдыёар?

- Мен б=г\н … ажылдадым.

Башкарлырыныё:

1. Салган сорулгалары биле ажылыныё т\ёнелдерин  деёнээр.

2. Бодунуё ажылын т\ёнеп \нелээр.

VIII.Онаалга.

Мергежилге 163, 164.

Кичээлдиё кезектери

Кичээлдиё чорудуу

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

I. Организастыг кезээ

Өөреникчилер-биле мендилежири. Кичээлге белеткелин хынаары.

Кичээнгейин хаара тудары.

Бот-хуузунуё:  бүгү кичээнгейни кичээлче углаары.

II. Онаалга хыналдазы.

Онаалгада берген мергежилгелерин хынаар.

Чугаа сайзырадырыныё:

1. Монолог чугааны шын ажыглаар.

2. +скелерни дыёнап билир.

III. Катаптаашкын.

4. Беседа.

- Ч\н\ причастие дээрил?

- Причастиелиг б=л\глел деп ч\л?

- Причастие кажан ч\ве адынче шилчий бээрил?

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

IV. Чаа билиглиг болурун чидигленидрери.

1. Домактар-биле ажыл.

Домактарны д\ж\р\п бижээш, причастиелерни тыпкаш, адаан шыяр, \езин тодарадыр.

1. Ыя аразында д\...штээр \е келген. 2) Чаа чагган хар караамны чылчырыктай берди.  

2. Беседа.

- Ийиги домакта эрткен \ениё причастиези канчаар тургустунган-дыр?

- Эрткен \ениё причастиези канчаар тургустунар-дыр?

- Б=г\нг\ кичээливистиё темазы кандыг-дыр?

- Ч\н\ билип алыр-дыр силер?

Башкарлырыныё:

2. Бодунуё хайгааралдарынга даянып, даап бодаашкыннарын чугаалаар.
3. Кичээлдиё темазын, сорулгазын тодарадыр.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

V. Чаа теманыё ажыдыышкыны.

1. Башкыныё тайылбыры.

Эрткен кылыг с=з\н\ё д=з\нге –ган/-ген/-кан/-кен деп кожумак немешкени-биле тургустунар болгаш ч\вениё эрткен \едеги кылдыныг-биле холбашкан ылгавыр демдекээн илеретпишаан, кандыг? Деп айтырыгга харыылаттынып, тодарадылга болур.

2. Дараазында кылыг с=стеринге эрткен \ениё причастиезиниё кожумактарын немээр. С=с каттыжыышкыны тургузар.

Бижи

Чугаала

С=к

Саг

- Кайы с=стерде фонетиктиг =скерлиишкиннер болу бээр-дир?

- Кайы с=стерде берге  орфограмма бар-дыр?

Башкы немей тайылбырлаар.

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. Билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

2.  Материалды системалыг болдурар

3. Материалды бир хевирин =скезинче шилчидип билир (с=з\глелди схема кылдыр).

VI. Баштайгы быжыглаашкын.

1. Ном-биле ажыл.

Номда д\р\мн\ номчуур.

Билип алырыныё:

1. Номчулганыё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир (таныжылга, сайгарылга).

VII. Быжыглаашкын.

1. Мергежилге 167.

2. Кадыкшыл минутазы.

3. Мергежилге 166.

Наадымга бараалгаткан х\реш. Ш\\лген, \ж\\рлешкен болгаш \шк\, д=ртк\ черни алган м=гелер. Ш\\лген м=ге. Солунда ораап алган ч\\л\н. Келир \ениё причастиелери: корум-чурум тудуп турар кижилер. Кеттинип турар черинче.

4. Домактыё синтаксис-морфологтуг сайгарылгазы.

Аал чанынга маёнап келген аёны =л\р\п болбас.

Домактыё утказы-биле ажылдаар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализ кылыр, б=л\ктээр, т\ёнел \нд\рер.

2. материалды системажыдар болгаш шилиир аргаларны ажыглап билир.  

Чугаа сайзырадырыныё.

1. Бодалдарын аас-биле хостуг илередир, диалогтуё болгаш монологтуё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир.

2. Бот-боттарынга дузалажып, ажылдарын хынажып билир.

VIII. Кичээлдиё т\ёнели. (Рефлексия)

– Кичээл эгезинде кандыг сорулга, айтырыглар салып алган ийик бис?

– Эрткен \ениё причастиезиниё  дугайында ч\н\ билип алдыёар?

- Мен б=г\н … ажылдадым.

Башкарлырыныё:

1. Салган сорулгалары биле ажылыныё т\ёнелдерин  деёнээр.

2. Бодунуё ажылын т\ёнеп \нелээр.

IX.Онаалга.

Мергежилге 169, 170, арын 75

Кичээлдиё кезектери

Кичээлдиё чорудуу

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

I. Организастыг кезээ

Өөреникчилер-биле мендилежири. Кичээлге белеткелин хынаары.

Кичээнгейин хаара тудары.

Бот-хуузунуё:  бүгү кичээнгейни кичээлче углаары.

II. Онаалга хыналдазы.

Онаалгада берген мергежилгелерин хынаар.

Чугаа сайзырадырыныё:

1. Монолог чугааны шын ажыглаар.

2. +скелерни дыёнап билир.

III. Катаптаашкын.

Беседа.

- Эрткен \ениё причастиези канчаар тургустунарыл?

- Шын бижилге талазы-биле ч\н\ сактып алыр ужурлуг силер?

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

IV. Чаа билиглиг болурун чидигленидрери.

1. 1. Словарьлыг диктант.

Х=й сектер орнунга ъ киирип азы киирбейн д\ж\р\п бижээш, ук с=стер причастие болур кылдыр с=с каттыжыышкыннары тургузар.

А…ттаныр

О…ттаар

Ка..ттаныр

Э…ттээр

д\...штээр

ч\...ктээр

а…штаныр-чемненир

2. 2. Беседа.

- Словарьлыг диктантыда кандыг причастиелер бижип алган-дыр силер?

- Ч\н\ ==ренир-дир бис?

Башкарлырыныё:

4. Бодунуё хайгааралдарынга даянып, даап бодаашкыннарын чугаалаар.
5. Кичээлдиё темазын, сорулгазын тодарадыр.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

V. Чаа теманыё ажыдыышкыны.

1. /ст\нде причастиелер канчаар тургустунган-дыр?

Кылыг с=з\н\ё д=з\нге –ар/-ер/-ыр/-ир/-ур/-\р деп кожумактарныё немешкени-биле тургустунар.

Кылыр ажыл х=й.

2. Ном-биле ажыл.

Номда (арын 76) ч\\лд\ кичээнгейлиг номчааш, дараазында айтырыгларга харыылаар:

- Келир \ениё причастиезиниё болбас хевири канчаар тургустунар-дыр?

- Келир \ениё причастиезиниё кандыг хевири бар-дыр? (Болгалак \ениё причастиези)

Саггалак, доруккалак.

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. Билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

2.  Материалды системалыг болдурар

3. Номчулганыё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир (таныжылга, сайгарылга).

VI. Баштайгы быжыглаашкын.

1. Мергежилге 171 (аас-биле).

Билип алырыныё:

Материалды системалыг болдурар.

Деёнээр, анализтээр, т\ёнелдерни \нд\рер.

VII. Быжыглаашкын.

1. Мергежилге 172.

Келир \ениё причастиелери: металл, шуугай кезер хачылар, \н\штер таарып кезер, торттар кезер, хеп быжар, дижилер кезер хачылар, будук кезер хачылар, баш таара хачы.

Эрткен \ениё причастиези: чер кырынга тыптып келген хачылар.

2. Кадыкшыл минутазы.
3. Мергежилге 173 (аас-биле).

4. Домактарныё синтаксис-морфологтуг сайгарылгазы.

Ыракта к=ст\п тура к=к-к=к даглар артында даё хаяазы хереп олурган.

Частырыг кылып турарыёны билин.

Домактыё утказы-биле ажылдаар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализ кылыр, б=л\ктээр, т\ёнел \нд\рер.

2. материалды системажыдар болгаш шилиир аргаларны ажыглап билир.  

Чугаа сайзырадырыныё.

1. Бодалдарын аас-биле хостуг илередир, диалогтуё болгаш монологтуё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир.

2. Бот-боттарынга дузалажып, ажылдарын хынажып билир.

VIII. Кичээлдиё т\ёнели. (Рефлексия)

– Кичээл эгезинде кандыг сорулга, айтырыглар салып алган ийик бис?

– Келир \ениё причастиезиниё  дугайында ч\н\ билип алдыёар?

- Мен б=г\н … ажылдадым.

Башкарлырыныё:

1. Салган сорулгалары биле ажылыныё т\ёнелдерин  деёнээр.

2. Бодунуё ажылын т\ёнеп \нелээр.

IX.Онаалга.

Мергежилге 175, арын 77.

Кичээлдиё кезектери

Кичээлдиё чорудуу

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

I. Организастыг кезээ

Өөреникчилер-биле мендилежири. Кичээлге белеткелин хынаары.

Кичээнгейин хаара тудары.

Бот-хуузунуё:  бүгү кичээнгейни кичээлче углаары.

II. Онаалга хыналдазы

1. Онаалгада бердинген мергежилгезин хынаар.

Чугаа сайзырадырыныё:

1. Монолог чугааны шын ажыглаар.

2. +скелерни дыёнап билир.

III. Катаптаашкын.

1. Беседа.

- Причастие деп ч\л?

- Причастиелерниё хевирлери кандыгыл?

- Причастиелиг б=л\глел деп ч\л?

- Кажан причастие ч\ве адынче шилчий бээрил?

2. Схема-биле ажыл.

Дараазында схема езугаар с=стерни тургузуп бижиир.

Тут                                                                                          эрткен

Кет                    эгидиишкин залогунуё кожумаа                      \ениё

Сат                                                                                          кожумаа

Чот                              

Бижи                                                                                          келир

Чугаала                    эгидиишкин залогунуё кожумаа                      \ениё

Макта                                                                                          кожумаа

Тот                              

3. Тургузуп алган с=стерин причастие кылдыр ажыглаап 2 домак чогаадыр.

4. Кадыкшыл минутазы.

5. Мергежилге 177.

Причастиелер: карак четпес ховулар, онзаланып к=ст\р бажыё, чонуургаптар, к=р\птер ч\\лдер, киир бижиткен черлик теве.

6. Домактыё синтаксис-морфологтуг сайгарылгазы.

Ооё т=р\тт\нген суурунуё кайдазын кым-даа билбес.

Башкарлырыныё 

1. Айтырыгны (проблеманы) шиитпирлээриниё аргаларын дилээр.

2. билип алырыныё болгаш бот-хуузунуё рефлексиязын боттандырар.

Билип алырыныё:

1. Деёнээр, анализ кылыр, б=л\ктээр, т\ёнел \нд\рер.

2. материалды системажыдар болгаш шилиир аргаларны ажыглап билир.  

Чугаа сайзырадырыныё.

1. Бодалдарын аас-биле хостуг илередир, диалогтуё болгаш монологтуё янзы-б\р\ аргаларын ажыглап билир.

2. Бот-боттарынга дузалажып, ажылдарын хынажып билир.

3. Бодунуё чурумун башкарып билир.

VII. Кичээлдиё т\ёнели. (Рефлексия)

- Причастие дугайында … билип алдым.

- … ам-даа билбейн тур мен.

- Б=г\н … ажылдадым.

Башкарлырыныё:

1. Салган сорулгалары биле ажылыныё т\ёнелдерин  деёнээр.

2. Бодунуё болгаш эжиниё чедип алган ч\\л\н т\ёнеп \нелээр.

VIII.Онаалга.

Мергежилге 178.