Тыва чогаал 11 класс
календарно-тематическое планирование (11 класс) на тему

Наименование

раздела программы

Тема урока

Кол-во

часов

Срок

Элементы минимального содержания обр-я

Требования к уровню подготовки обучающихся

Дом.зад.

Дата

Бирги улдуң

Тыва литератураның амгы үези.  Билдингир шүлүкчүлер.

1

Чээрбиги ч\с чылдыё 70-80 чылдардан , 2012 чылдарга чедир тыва литератураныё чечен с=ст\ё х=гж\лдези. Амыдырал болгаш Кижи дугайында чогаалдар, шоодуг болгаш дузаашкынныг чогаалдар. Тыва литератураныё сайзыралыныё оруунга нарын шаптараазыннар. Совет Эвилелинге эде тургузуушкуннуё чылдарында с=ст\ё уран ч\\л\нче к\р\нениё кичээнгей салбайн барганы, чогаалчыларныё сандарааны, делегей к=р\\шк\н\н\ё =скерилгени.

Чаа чээрби бирги ч\с чылдыё эгезинден бээр Тыва литератураныё улусчу м=з\-шынарыныё катап к\штелип олурары.

Тыва литератураныё амгы \е-чадазын этаптарга хуваарыныё дугайында башкыныё бодалы.

Ийиги салгалдыё чогаалчыларыныё чогаадыкчы мергежилдиё ус-дарганнары кылдыр =з\п келгени. Салым чаянныг аныяк чогаалчыларныё литература херээнге киржи бергени.

Амгы тыва литературада шүлүкчүлер.

1 шулук доктаадыр

К.д.н. Ш.Суваң «Хоорай ыттары» ( «Чагаа»)

1

Амгы тыва литературада шыырак прозучунуң чечен чугаазы.

Мөзү-бүдүш темазы – хүннүң чугула айтырыгларының бирээзи.

Рецензия бижиир.

С.Сюрюн-оол. Чогаадыкчы намдары.  Шүлүктери «Көк-көк даглар» «Ак».

1

Кижиниё салым-чолунуё чон-биле, т=рээн чурту-биле чарылбазыныё болгаш найырал дугайында бодалдарны илереткени.

Төрээн чер дугайында шүлүктери. «Көк-көк даглар» «Ак».

Шилилге шулук доктаадыр.

Тоожу «Авазынга даңгырак» (ар.8-41).

1

Эрткен ч\с чылдыё ийиги чартыында тываларныё чаагай чаёчылдарынга хоралыг уржуктарлыг, кайы хамаан чок аалдажыр, амыдыралга болган аар-саар болуушкуннарны х==редип демдеглээр чоруктарныё немешкени. Оларныё аныяк =скенниё келир \езиниё сорулгаларынга шаптыктай бергенин тоожуда к=рг\скени.

Чогаалдыё тыва литературага чаа темалыг угланыышкынны кииргени. Тоожунуё темазын авторнуё «Кымныё оглул?», «+ске кадай» деп романнарда улам илереткени.

Чогаал-биле таныжылга.

Ар.8-41

Тоожу «Авазынга даңгырак» (ар.41-61).

1

Тоожуда кол маадырларның овур-хевири. Адалар болгаш уруглар темазы.

Бойдус камгалалының темазын чырытканы.

Чогаал маадырларынга характеристика. Чогаал болгаш амгы үе.

Ар.41-61,овур-хевирлерге характеристика

С.Сюрюн-оол «Ногаан ортулук».

1

Бойдус камгалалыныё дугайында чээрбиги ч\с чылдыё орта \езинде тыва литературага тургустунган айтырыг амгы \еде онза чидий берген болгаш м=з\-шынар, база чаёчылдар дугайында темалар-биле капсырлажы бергенин чогаалчыныё «Ногаан ортулук» тоожузунда х=й темалыг кылдыр чуруп к=рг\скени.

Улуг кижилер болгаш аныяктар аразында харылзаа.

Бойдус болгаш кижи деп темага уругларның хамаарылгазы.

План тургузар, номда айт.харыылаар.

Ч/С «Ырлап эвес, ыглап чыдар хөл»

2

Бойдус камгалалынга хамаарышкан материалдар чыып, бот-тускайлан ажылдадыры.

Чугаа сайзырыдылгазы.

Ю.Ш.Кюнзегеш Чогаадыкчы намдары. Шүлүктери. “Саргатчай”. “Шүлүкчүнүн орнукшулу ыржым, шириин”. “Хадың”.

1

«Саргатчай», «Дуруяалыг-Хем», «Т=рээн хемим эриинде» деп ш\л\ктерде кижиниё ие-чуртунга эргеленген сеткилдерин илереткени. Ол сеткилдерниё уран-чечени, аян сырынныы. Ш\л\ктерниё тургузуунда, дылында онзагай талалар.

Улуг шүлүкчү С.Пюрбю дугайында сактыышкын.

“Саргатчай”. “Шүлүкчүнүн орнукшулу ыржым, шириин”. “Хадың”. Шүлүктерниң философчу утказы. Уран чечени.

Ю.Ш.Кюнзегеш «Куда».

1

Тыва улустуё бир улуг чаёчылы болур куда дугайында чугаа. Эрги кудалажыышкын деп чаёчылдыё амдыгаа дээр артканы, Ш\л\глелдиё уран-чечени, дылы, ш\л\к тургузуу болгаш амгы \еде ужур-дузазы. Эрги кудалажыышкынның чамдык хоралыг талаларын ш\л\глелде к=рг\скени. Хенчейниё к\зел-соруун куда чаёчылыныё \зе киргени. Кол маадырныё болгаш Суланыё овур-хевирлери.

Чогаалдың дылы. Улусчузу.

Шүлүглелдиң амгы үеде туружу.

Дылынын онзагайын сайгарар.

Ийиги улдуң

1

Ш.Д.Куулар «Баглааш».

1

«Баглааш» – м=ёге амыдыралдыё читпес демдээ деп философчу бодалды роман-дилогияда чогаалчыныё илереткени. Чогаалда болуушкуннар С\т-Х=л девискээринге чээрбиги ч\с чылдыё ортаа \езинде болуп турарлар. Ынчан тываларныё мурнунга \ш улуг шилилге турган: улусчу эрге-чагырганы х\лээп алыр бе? Совет улустуё Ада-чуртунуё дайынынга киржир бе? Совет к\р\неге каттыжып алгаш, сууржулганыё база коллективизацияныё оруунче кирер бе? Чигзиниглиг, частырыглыг билиишкиннер ол т==г\л\г \еде х=й турза-даа, чон кедилиг х=гж\лдениё оруктарын шилип алган деп бодалдыё чогаалдыё композициялыг тургузуун, сюжеттиг шугумнарын углап-баштап турары.

«Баглааш» – тыва улустуё делегей к=р\\шк\н\н, медерелиниё, эртем-билииниё шапкын х=гж\п келгенин к=рг\скен символ.

Романда чон ортузундан шылгараан бурунгаар к\зел-соруктуг кижилерни, оларныё эртем-билиглиг салгакчыларын тода чураанын тодарадыр.

Узунду доктаадыр.

Чурумалдыг символ дугайында билиг.

1

Чогаал теориязы-биле таныжылга.

Тыва чечен чогаалдарда чурумалдыг символ көргүскен шүлүк чогаалдары.

Конспект кылыр.

Ч/С Бот ажыл.

1

Чогаал теориязынга билиин хынаар.

Бот-тускайлан ажылдаары.

О.Ө.Сувакпит  Шүлүктери. «Даг Алтайы». «Сат Бүрзеккей дугайында баллада».

1

Чогаалчынын намдары. Торээн чер дугайында шулуктери.

Шулуктернин бижиттинген тоогулуг байдалдары.

О.Ө.Сувакпит  «Шүлүктээн тоожу». «Аревэчи».

1

Тоогулуг уени коргускени.

Дылынын уран-чечени.

Ч\С Аянныг номчулга.

1

Үшкү улдуң

1

Амгы тыва проза чогаалы.

К.К.Кудажы  Чогаадыкчы ажыл-херээ. Уйгу чок Улуг-Хем.

1

Дарлакчыларга удур чоннуё соксаал чок демисели – романныё =зек темазы

Тывага хувискаал тиилээн соонда улустуё т==г\з\нге, амыдыралынга болган =скерлиишкиннер, кижилерниё чаа ажыл-херекче ч\тк\л\, ооё боттанып азы б\тпейн тургулааны. Чоннуё депшилгеже улуг базымнарны болгаш оларга моондак болгулаан кижилерни н\г\лдээр, хоругдаар болгаш буруу чок черге херекке онаар чоруктарны романныё м=ёг\н болгаш алдын томнарында к=рг\скени.

С\лдемниг кезектиё кижилериниё овур-хевирлериниё ужур-дузазы. Буян биле Анай-Караныё овур-хевирлери, чоннуё аас-кежии, хосталга дээш демиселини.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем» (кара том). Чогаалда овур-хевирлер.

1

 Романныё сюжеттиг шугумнарын харылзаштырып, идеяларын ажыдарынга Маёгыр чейзеёниё, ооё оглу Чудурукпайныё, Херик чейзеёниё, Домогацкихниё овур-хевирлери. Оларда дарлакчы аёгыныё бир м=з\леш аажы-чаёнарын илереткени.

Романныё маадырларыныё амыдыралында, аажы-чаёнарында, психиказында =скерлиишкиннер, тыва улустуё чаагай езу-чаёчылдары, чогаалда ажыглаттынган т==г\ материалдарын диргизип турар уран-чечен аргалар.

Романныё дылында т==г\л\г \ениё к=ст\\шк\ннери.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем». Чогаалда төөгүлүг болуушкуннар.

2

Чогаалда төөгүлүг үе.

Т==г\ материалдарын диргизип турар уран-чечен аргалар.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем». Чогаалда символдар.

1

Кара, кызыл, мөнгүн, алдын – өңнер, анай-хаак, Беш-Мелдер –символдуг овур-хевирлер.

Символдуг овур-хевирлерниң чогаалдың идей-тематиказынга салдары..

Ч\С Чогаадыг «Уйгу чок Улуг-Хемде  Тыва биле Россияның салым-чолу» .

1

ТАР, Тыва АССР, ТР болгаш Россия. Төөгүлүг байдалдар.

Төөгүге хамаарыштыр бодунуң бодалдарын дес-дараалашкак чуруп көөрүнге чаңчыгар.

Орус, тыва чоннуң найыралын чогаалда көргүскени.

1

Орус, тыва харылзааларның тыптып келгени, улам ыңай чоок апарганы.

Овур-хевиирлерге характеристика бээр. Тываның хөгжүлдезинге улустар аразының найыралының ужур-дузазы.

Ч\С  «Уйгу чок Улуг-Хемде» Сүлдем ирейниң өг-бүлези - улуг  күрүне.

1

Өг-бүле айтырыы чогаалда.

Ада-ие болгаш уруглар аразында харылзаалар.

Тест-биле ажыл.

1

К.К.Кудажы «Долуманың хуулгаазыны».

1

Комедияныё идеяларыныё амыдыралчы \ндезиннери. Салгалдарныё кижизидилгезиниё дугайында авторнуё бодалдары.

Чогаалдыё утказы, киржикчилериниё эки база хоомай м=з\лери.

Дөрткү улдуң

К.К.Кудажы «Долуманың хуулгаазыны».

1

Чогаалдыё утказы, киржикчилериниё эки база хоомай м=з\лери.

Комедияныё кол чечен аргазын чогаалчыныё мергежилдиг ажыглааны. Чогаалдыё дылында чаа ч\\лдер.

Комедия - шии чогаалының  бир хевири.

1

Комедия – шии чогаалыныё бир чаа хевири, ооё тыва литературага тывылганы болгаш х=гж\лдези.

Тыва литературада комедиялар.

Тываның орус дылдыг чогаалчылары. С.В.Козлова. Шүлүктери. «Чаражын аар!»,  «Казах ыры», «Агы

1

Тываның орус дылдыг чогаалчылары-биле таныжылга.

«Чаражын аар!»,  «Казах ыры», «Агы».

 Шүлүглел «Сыра».

1

«Сыра» деп чогаалдың  идейлиг утказы.

Тыва хамнаашкын дугайында, дериг-херекселиниң утказы.

Е.Д. Танова Чогаадыкчы ажыл-херээ. Шүлүктери.

Шүлүглел “Арбас-Ойну мунувуткаш”.

1

Е.Танованың шүлүктеринде хамааты тура-сорукту, кижиниё амыдыралынга ханы ынакшылды, бойдусту к=р\п, дыёнап, ооё-биле с\мележип билирин к=рг\скени.

 Ш\л\глелдиё т==г\н\ё шынынга д\\шкээ. Алдан-маадырларныё демиселчи ажыл-херээниё \нген д=з\н к=рг\скенинде ылгавырлыг талалар. Ш\л\глелдиё овур-хевирлери болгаш уран-чечени. Ооё ш\л\к тургузуунда авторнуё чаа тывыышкыннары.

Шүлүктерниң сайгарылгазы.

А.А.Даржай. Хемнер бирде сыыгай-даа бээр. Игил ыызы.

1

Т=рээн черниё, езу-чаңчылдарның овур-хевири. «Игил ыызы” деп чогаалдарнында мораль болгаш т==г\-биле сырый харылзаазы.

Аянныг номчуур, уран-чечен аргаларын тодарадыр. Тема, идеязын илередир.

Ч/С Чогаадыг «Шүлүк-ырның дүлгээзини» (номчаан чогаалынга үнелел).

1

Тыва литератураны өөренген чылдарының дургузунда темаларынга хамаарыштыр бодалдарын илередири.

Бижимел чугаа сайзырыдылгазы. Бодалдарын логиктиг чыып, чаңгыс тема, идеяны чырыдып билири.

Түңнел кичээл.

1

Тыва литератураныё амгы \еде т==г\з\н\ё, чогаалчыларыныё болгаш оларныё чогаалдарыныё дугайында делгереёгей чугаалажыг.

Чечен чогаал – с=ст\ё уран ч\\л\ болур, ол барык б\г\ уран ч\\лдерниё \ндезини, кижизидилгениё \нелеттинмес чепсээ деп бодалды доозукчуларныё кезээде сактып чоруур ужурлуу.