Олимпиадные задания по марийскому языку
олимпиадные задания (9 класс) на тему

Олимпиада
по марийскому (государственному) языку

9 класс

Состоит из 2 частей включающих 10 заданий

Часть 1 (чтение) включает 5 заданий.

Часть 2 (письмо)  включает 5 заданий.

Чистое время проведения проверочной работы 90 мин.

Часть 1. Чтение

Задания А1-А3

Задание А1

Марий кундемын рÿдолашкыже унала толшо еҥ öрын ойла: «Тыгай изи олалан вич театр? А калыкше вара спектакльыш коштеш мо?». Тыге каласымылан ме вашештена: «Олана изи гынат, калыкше шуко огыл гынат, театрым йöратыше ятыр!».

М.Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театр, Э.Сапаев лÿмеш Марий кугыжаныш опер да балет театр, Марий самырык театр, Г.Константинов лÿмеш Руш академический театр, Республикысе курчак театр – теве тыгай театр-влак мемнан олаште улыт.

Эн тошто театр – тиде М. Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театр. Тудо 1929-ше ий гыч профессиональный театр семын пашам ышташ тÿҥалын.

А1. Йошкар-Олаште могай театр эн тоштылан шотлалтеш?

1. Г.Константинов лÿмеш Руш академический театр.
2. Республикысе курчак театр.
3. Э.Сапаев лÿмеш Марий кугыжаныш опер да балет театр.
4. М.Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театр.

Задание А2.

Марий кундемыште 14 район уло. Ик эн сöралже – Провой кундем. Тудын вер-шöрлажым шурно пасу, пеледышан олык, ужар чодыра сöрастарат. Мландыжым Юл, Элнет, Кугу Какшан, Ӱшÿт эҥер-влак ныжылгын мушкыт.

Район 1924-ше ийыште ышталтын. Тудын поро пошкудыжо-влак – Морко, Юлтÿр, Медведево район-влак. Юл гоч пошкудо Чуваш республик верланен. Провой кундемын ола ден яллаштыже марий, руш, татар, чува да молат келшен илат.

А2. Провой кундемым могай эҥер-влак мушкыт?

1. Элнет, Кугу Какшан, Юл, Вончо.
2. Виче, Кугу Какшан, Элнет, Юл.
3. Юл, Элнет, Кугу Какшан, Ӱшÿт.
4. Юл, Элнет, Кугу Какшан, Немда

Задание А3.

Кодшо каныш кечын Вера йолташ ÿдыржö дене ял воктенысе тумерлаш пеледыш погаш миен. Кече пеш веселан ончен, сандене ÿдыр-влак курткым чиен огытыл. Пеледышым погымышт годым кенета писе мардеж тарваныш, шем пыл кавам петырен шындыш, шолеман йÿр оптале. Ӱдыр-влак чылт нöрен пытышт. Вера кем тич вÿдым коштале. Ӱдыр-влак ночко чывиге гай мöҥгö пöртыльыч.

А3. Вера ден йолташ ÿдыржö мöҥгö могай пöртылыныт?

1. Ночко комбиге гай.
2. Ночко презе гай.
3. Ночко чывиге гай.
4. Ночко пырыс гай.

Задания А4-А5

Задание А4

Тексты

1. Авана – мыланна кеч-кунамат лишыл йолташ. Уло чон йÿлымынам, куаннам да ойгынам ме эн ончыч тудлан луктын каласена. Кеч-могай йöсö годымат ава тыланет поро каҥашым пуа, туткар гыч утлаш корным ончыкта. Тунеммаштынат кертмыж семын полша. Мемнам йöратен ончен кушта.

2. Эр. Мландым мамык гай лум леведын. Рвезе-влак уремыш лектыт. Теве Лариса капка воктене кольмым кучен шога. Молат кольмо дене лектыныт. Толик ден Миклай издереш яшлыкым шынденыт. Кульма воктелан курыкым ышташ пижыч: лумым куат, издер дене шупшыктат. Жап эртымым шиждеак кодыч: курык лийынат шинче. Курыкешышт вÿдым шавыштат, мöҥган-мöнгышкышт куржыч.

3. Йÿд пычкемыш огыл гынат, уремыште нимат ок кой. Сурткöргыштет чыла тÿрыс уло гын, тыгай поранан годым пÿйым шырен гына шинчет. Мичу изи лампеш тулым чÿкта, шке, окна янакыш эҥертен шинчын, уремыш онча. Ачаж деч серышат ыш тол, нимогай уверат ыш шокто.

4. Йырваш шып. Мардежат уке, йÿк-йÿанат ок шокто. Пушеҥге-влак нерен шогат. Нуным лум леведын гынат, кож, пÿнчö да нулгын ужар ужгаштым садак шойыштен шуктен огыл. Мландат пушкыдо лум дене леведалтын.

Кас лишемеш, кундемым шем-канде тÿс леведеш.  

А4. Тематические рубрики

А. Сылне пагыт.

Б. Увердыме йÿд.

В. Пашаче-влак

Г. Эн кугу эҥертыш.

Задание А5  

Тексты

1. Германийысе кумдан палыме лингвист Вольфганг Веенкер Гамбургысо университетыште ятыр ий финн-угор семинарым вÿден. Ученый шкеже марий йылме да литератур дене шымлымаш-влакым эртарен. ФРГ-ште, тÿнямбалсе ятыр эл семынак, мемнан калыкнан историйжым, культуржым палаш шонышо-влак ешаралтыныт. Тидым шотыш налын, Веенкер икмыняр марла пособийым савыктен. Нунын кокла гыч кумытшым марий ученый Г.Айплатовлан колтен.

2. Унаеҥым Сомбатхей олан эн мотор микрорайонжо шокшын саламлен вашлиеш. Йоча йÿк-йÿан ден темше школ деч тораште огыл мемориальный оҥа кеча. Ожнысек чапланыше Саварий мландын рÿдолаэшыже шочшо эше ик вер-шöрын лÿмжым историйлан шарнаш курымешлан возен сакыме. Тудо, поэт манмыла, моткоч марий лÿман – Йошкар-Ола.

3. Уста художник Николай Иванович Фишин 1881-ше ийыште Озаҥыште шочын. 14 ияшыже годым ачаже тудым художественный школыш тунемаш пуа. А умбакыже талантан рвезе Петербургысо  Художество академийыште тунемеш. Студент улмо жапыште Марий кундемыш толеш. Морко велысе кушна да Првой вел Липша яллаште ила, шуко этюдым ышта. «Марий сÿан» кумда сÿретлан материалым пога. Искусствовед С.Червоннаян ойлымыж почеш, тиде сÿрет марий илышым ончыктышо икымше профессиональный произведений лийын.

4. Тÿрлö паша, тÿрлö творческий ой Николай Мухинын, рвезе писательын, кумылжым шупшын. Но тудо шкенжын тÿҥ пашажлан эреак школ пашам шотлен. Граждан сар жапыште Турун, Алсола школлаште, варажым Арын кыдалаш школышто, Морко рабфакыштн, Морко педтехникумышто пашам ыштен. Чыла вережат уста педагог улмыжым ончыктен.

А5 Тематические рубрики.

А. Икымше профессиональный произведений.

Б. Изак-шоляк ола.

В. Шкенжын тÿҥ пашажлан эреак школ пашам шотлен

Г. Марий йылме да литератур дене шымлымашым эртарен.

Часть 2. Письмо

Задания В1-В5

Задание В1

В1.

1. Кугу Отечественный сар ________ Сережа тулыкеш кодын. 2. 142-шо гвардий полк тулык ________ воспитанник ________ налын. 3. Сережалан тунам куд _________ лийын. 4. Чыла салтак-влак тудым моткоч _______. 5. Сережа пеш тале да ________ рвезе улмаш. 6. Икана тудо шке ________ утарен. 7. Тидлан тудым  медаль дене ___________.

Слова для справок: ияш, йöратеныт, командиржым, семын, палемденыт, ушан, годым, рвезым, кызыт.

Задание В2.

В2.

1. Мый колым ______________ (кочкаш).

2. Петя Какшан серыште _____________ (канаш).

3. Мыйын пырысем колям ______________ (кучаш –в  отрицательной форме)

4. Эчан шольыжлан урокым ________________ (ышташ полшаш).

5. Ме каникул годым чодыраш _________________ (кошташ).

6. Мый кеҥежым ____________ (йÿштылаш - в  отрицательной форме).

Задание В3.

Тÿняште моткоч шуко профессий уло. Кудыжым ойырен налшаш, ала?

Изирак классыште тунеммем годым ачам семын шофер лияш шоненам. Визымше классыште тунеммем годым десантник-влак нерген кином онченам. Нуно тыгай чулым, лÿддымö улыт. Мыланем военный профессий келшен. Ий мучко эре, офицер лиям, манын, ойлен коштынам.

Тений мыйын шонымашем адак вашталтын.

Но мый иктым сайын палем: илышыште чыла лийже манын, школым сайын тунем пытарыман, кÿкшö образованийым налман. Сандене мый урокым кодымаш уке.

Задание В4.

План:

1. Мемнан республикына.
2. Тӱрлӧ район-влак.
3. Провой кундем.
4. Лÿмлö еҥ-влак.

Опорные слова: верланен, ваштар лышташ гай, айла, чекла, келшен илат, Юл, пошкудо-влак, кугешна, икымше марий композитор, поэт-влак.

(до 10 предложений)

Задание В5.

Объем текста 50-80 слов