Фонетика буенча контроль күчереп язу өчен текстлар
материал (9 класс) на тему

Фонтика

Күп нокталар урынына төшереп калдырылган хәрефләрне  куеп һәм җәяләрне ачып, текстны күчереп языгыз.

Ак төнб...ек

Төннең иң кыска вакыты. Без печә...гә төштек. Менә (бер)заман күңелле елма...п, ко...ш күтәрелә. Сәг...т(ь) биш тә тула. Шунда яшел чәчәк тө...мәләре, сүз ку...шкандай, бердәм ачылып китә. Ачылган бере ак йолд...з булып кабына.

    Ак төнб...ек! Табиг...т(ь) бу чаклы да матурлыкны тудырыр, пак...л...к-сафлыкны иҗат итәр икән дип, он...т...лып карыйбыз, сокланып туя алмыйбыз.

    Исемгә бай ул төнб...ек. Ак лал... исемле дә ул. Су (гөл)чәчәге дә ул. Хәтт... нимфея дә. Берсеннән –берсе матур исемнәр!

    Соңгысы – бор...нгы греклардан чыккан сүз. Имеш, бер с...лу нимфа ак төнб...еккка әйләнгән. Легенда инде бу! Тик аның легендага кер...енә г...җәпләнер урын юк: шулчаклы гүзәл чәчәккә бор...нг...лар да сокла...мый булдыра алмаганнардыр.

   Һәр чәчәк уртасында бер к...яш! Әйтерсең лә күктәге якты к...яш белән игезәк. Шул сары “к...яш”ларын күркәм турсайтып, алар көннәр буе к...яштан күз алмый.

   Кичке биштә янә су төб...нә иңәләр. Элек дүрт кас... яфракларын төреп ябарлар, аннары гына әйләнеп тә, тулганып та бата башларлар. Ә хәзергә су өст... бәйрәм көне күк! Якыннырында сары төнб...еклар. Болары су өстенә дә кагылмый, чак кына өскә күтәрелеп торалар, гүя шулай калкынып нидер к...тәләр. (Г. Хәсәнов)

Фонетика

Күп нокталар урынына төшереп калдырылган хәрефләрне  куеп һәм җәяләрне ачып, текстны күчереп языгыз.

Идел – йортыбызны саклыйк

   Идел дәр...ясы, мөг...ен, илдә яшә...че барлык кешеләр өчен(дә) к...дерледер. Безгә ул а...руча якын. Юкка гына бор...нгы бабаларыбыз аны Идел-йорт дип ол...ламаган. Ул безнең өчен ил(дә), Ватан(да).

   Без инде аңа (шул)к...дәр күнеккәнбез: ул безнең өчен к...яш кебек, ...ава кебек, күк йөзе... кебек табиг.... Ул (һәр)вакыт(та) шулай к...чле, к...дрәтле, юмарт булыр ...икелле. Җырдагыча тирән, киң булыр ...икелле. Башкача күз алдына китерү(дә) мөмкин түгел. Сары ярларга бәрелеп киткән дулкыннар, ишкәк та...ышлары, пар...ходларның серле ухылда...лары, акчарлакларның кычкырып-кычкырып очулары, томаннарга төр...неп утырган яшел утра...лар – барысы(да) (һәр)вакыт булыр ...икелле. Тик юк шул! Бу Идел идиллиясе минем күңелем(дә) генә. Инде күптән чирле, авыру ул Идел-ана. Ул күптән инде бездән ярд...м сорый. Әгәр(дә) безнең аңа мөнәсәбәтебез үзгәрмәсә, иртәгә ул ...әлак булачак.

   Чыганагыннан ди...гезгә к...дәр Идел өч мең биш йөз егерме чакрым юл уза. Шушы юлда аның белән йөз илле мең кушылдык килеп ка...ышы. Идел ярларында алтмыш милли...н кеше яши. Аларның көндәлек борчу-гам...нәре шушы елгага килеп бәйләнә.

   Бүген Идел-йортка г...мумэкологик катастро...а яный, аны булдырмау – безнең изге бурычыбыз. (Көндәлек матбугаттан)

Фонетика

Кирәкле тыныш билгеләрен, күп нокталар урынына төшереп калдырылган хәрефләрне  куеп һәм җәяләрне ачып, текстны күчереп языгыз.

Ка...арман очучы

Бөек Ватан сугышы башланганда Михаил Петрович Девятаев Белоруссиядә ...езмәт итә.

 Львов янындагы ...ава сугышларының берсендә Михаилның самолеты яна башлый (иң)башы белән аягы яралана. Шул хәлендә ул ялкынланып янган самолеттан параш...т белән сикерә. Яраланган һәм аңын югалткан хәлдә Михаил Девятаев әсирлеккә ...ләгә.

  Төрле лагерьләарда интегеп...рүләрен Девятаев болай дип искә ала Режим бик каты иде. Безне иртән дүртенче яртыда уятып урамга куып чыгаралар. (Ярым) ялангач аякларына кысан колодкалар кигән тоткыннырны терлекләр кебек ише...алдында йөртәләр чүгәләп би...ргә ...герергә җиргә ятарга сикереп торырга һәм яңадан бөтенләй хәлдән та...ганчы ...герергә мәҗбүр итәләр иде. Күп кешеләр ...уштан язып егылалар ә еш кына шунда ук үләләр иде.

   Беркөнне Михаил эшкә чыгар алдыннан иптәше Соколовка

   Йә бүген качабыз йә шушында ...әлак булабыз ди.

   Ун кешедән торган команда ул көнне аэродромдагы ч...кырларны күмүдә эшли. Ун кешенең бишесе кач...рга әзерләнүчеләр ә калганнары бу ...акта берни(дә) белми.

   Алар “хейнкель” бомбордировщигы янындарак эшлиләр. Та...ыш-тын чыгармыйча гына конвойчы солдатны үтерәләр(дә), Кривоногов дигәне, немец шинелен киеп, аның винтовкасын кулына ала һәм “конвойчы” булып иптәшләрен самолет яныны алып китә.

   “Хейнкель” кабинасына кереп утыргач Девятаевның йөрәге жу итеп китә. Ти...шле урында аккумуляторлар юк. Иптәшләре тиз арада анысын(да) китереп җиткерәләр. Самолет, моторларын үкертеп алга ...ргылса да, җирдән күтәрелеп китә алмый. Девятаев самолетны үзләрен күреп йөг...р...шеп килгән фашистлар өст...нә таба юнәлтә. Хәлсезләнгән куллары белән самолёт рычагына ябыша. Ниһ..ят... самолёт ...авага күтәрелә. (Көндәлек матбугаттан)

Фонетика

 Күп нокталар урынына төшереп калдырылган хәрефләрне  куеп һәм җәяләрне ачып, текстны күчереп языгыз.

Ка...н...ар  турында әкият

Ка...н...ар шаула...ына карап торганыгыз бармы сезнең?  Карагыз әле, әнә нәзек билле ка...н яш(ь)ләрен күрәсезме? Алар бар(ы)сы (да) ко...шка караган. К...яш – ка...н...арның яшә... чыгаганы, х...ялы, әмм... алар бу х...ялларына бер...акыт(та) да ирешә алма...чаклар, юк. Ка...н...ар моны үзләре(дә) беләләр. Беләләр, шуңа күрә(дә) үз мә...ә...әтләрен Ка...н...ар арасыннан ...злиләр.

   Күрәсезме, әнә бер ка...нның туры, з...фа булып үсеп килгән кә...сәсе кинәт бер як читкә та...пылыб(ы)рак киткән. Әйе, ул нәк(ъ) шушы урында ...нәшәсендәге ка...н сыл...ына гаш...к булган. Күрәсезме? Ләкин ка...н кызы горур зат икән – сер бирмичә ...аман туп-туры үсә барган. Җаны(да) бар икән: бер колач ара м...нгәч, ул ка...н ...гете ягына а...ышкан һәм, аларның ак беләкләре беләккә кагылган, чә...ләре чә...кә үрелгән, моңнары, ша...лары аваздаш булган... Алар шулк...дәр бәхетле, бәхетле!

    Өч...нче бер ка...н – бик карт ка...н – бөк(е)рәеп, зәг...ф(ь)ләнеп беткән, бер кулбашы бөт...нләй(дә) аска салынып төшкән. Янын(да) гына мә...ә...әте дә бар икән. Ул шундыйук карт, әмм... ак, с...лулыгын, горурлыгын югалтмаган. Менә кем өч...н саргаеп яши икән безнең ка...ныбыз. Горур мә...ә...әт алдында башын игән карт агачмиңа кызганыч то...лды.

    Мин булсам, сер бирмичә, башны югары күтәреп, мәг(ъ)р...р яшәр идем. Шулай яшәгәндә генә, сине матур язмыш көтә!

   Табиг...т... менә шундый әкият сөйләде миңа. (Г. Гыйльманов)