Әдәби әсәргә анализ
методическая разработка на тему

                                         Әдәби әсәргә анализ

     Барлык жанрларга караган сораулар:

1. Әсәр кайсы елларда язылган?
2. Әсәр язылган чорда илдәге социаль-экономик, сәяси ситуация
3. Әсәрне язган вакытта язучының иҗади югарылыгы

Чәчмә әсәргә анализ

1. Жанры (ни өчен роман, повесть, очерк, әкият, хикәя икәнен аңлатырга)
2. Әсәрнең темасы (әсәр нәрсә турында)
3. Әсәрнең идеясе (язучы әйтергә теләгән фикер)
4. Проблема (төп проблема һәм вак проблемалар)
5. Сюжет элементлары:

•   пролог (әсәрдә сөйләнәчәк тарихтан бик күпкә элек булган вакыйгаларны ниндидер максат белән әсәр башында сөйләп кую);  
• экспозиция (конфликтны барлыкка китерүче сәбәпләр, төп текстка кереш, башлам)                                                                            

• төенләнеш (конфликтның башлану ноктасы);                                  
• вакыйгалар үстерелеше (конфликтның зураюы, тирәнәюе, аны чишәргә омтылышлар ясалу);
• перипетияләр(геройлар язмышындагы, вакыйгалардагы көтелмәгән борылышлар ) – еш очрамый;
• кульминация (әсәрдәге вакыйгаларның, көрәшнең иң югары ноктасы);
• чишелеш (конфликтка нокта кую, проблеманың хәл ителүе. Ул я конфликтның юкка чыгуын, я чишелә алмаслыгын күрсәтә);

• эпилог (соңгы нәтиҗә, геройларның алдагы язмышларын хәбәр итү яки автор мөнәсәбәтен ачыклау)    

6. Образлар системасы ( төп, ярдәмче образлар, актив һәм пассив образлар, табигать образлары, әйбер образлары)
7. Әдәби детальләр (тышкы - портрет, пейзаж, әйберләр дөньясы; психологик – уй-фикер, хис-кичереш, теләк-омтылыш)
8. Әсәрнең теле (лингвистик анализ – әдәбият теориясе + грамматик анализ: лексик югарылык, морфологик югарылык, синтаксик югарылык)
9. Әһәмияте (тәрбияви, эстетик кыйммәте, әсәрнең татар әдәбиятында тоткан урыны)

  Драма әсәрләренә анализ

1. Жанры (драма, комедия, трагедия)
2. Темасы (әсәр нәрсә турында)
3. Идеясе (автор әйтергә теләгән фикер)
4. Проблема (төп һәм вак проблемалар)
5. Сюжет элементлары:

•   пролог (әсәрдә сөйләнәчәк тарихтан бик күпкә элек булган вакыйгаларны ниндидер максат белән әсәр башында сөйләп кую);  
• экспозиция (конфликтны барлыкка китерүче сәбәпләр, төп текстка кереш, башлам)                                                                            

• төенләнеш (конфликтның башлану ноктасы);                                  
• вакыйгалар үстерелеше (конфликтның зураюы, тирәнәюе, аны чишәргә омтылышлар ясалу);
• перипетияләр(геройлар язмышындагы, вакыйгалардагы көтелмәгән борылышлар ) – еш очрамый;
• кульминация (әсәрдәге вакыйгаларның, көрәшнең иң югары ноктасы);
• чишелеш (конфликтка нокта кую, проблеманың хәл ителүе. Ул я конфликтның юкка чыгуын, я чишелә алмаслыгын күрсәтә);

• эпилог (соңгы нәтиҗә, геройларның алдагы язмышларын хәбәр итү яки автор мөнәсәбәтен ачыклау)    

6. Драма әсәрләренә хас элементлар (персонажларның исемлеге – образлар системасы, ремаркалар – автор бәяләмәсе, декорация – әсәрнең эчтәлеген ачучы юл, монолог – аерым бер образның эчке сөйләме, диалог )
7. Әдәби детальләр (тышкы - портрет, пейзаж, әйберләр дөньясы; психологик – уй-фикер, хис-кичереш, теләк-омтылыш)
8. Әсәрнең теле (лингвистик анализ – әдәбият теориясе + грамматик анализ: лексик югарылык, морфологик югарылык, синтаксик югарылык)
9. Әһәмияте (тәрбияви, эстетик кыйммәте, әсәрнең татар әдәбиятында тоткан урыны)

Тезмә әсәргә анализ

1. Жанры (газәл, мәдхия, мәрсия, касыйдә һ.б.)

2. Темасы (мәхәббәт, патриотик, фәлсәфи, сугыш, тарихи  һ.б.)

         3. Идеясе (автор әйтергә теләгән фикер)

         4. Лирик герой белән авторның туры килү-килмәве

         5. Тел-сурәтләү чараларының кулланылышы (чагыштыру, метафора, сынландыру, эпитет һ.б.). Поэтик образлар, символик образлар

          6. Иҗат методы