Дуҫтарҙың ҡәҙерен беләйек (З.Биишеваның “Дуҫ булайыҡ” повесы буйынса дәрес)
статья на тему

Министерство образования   Республики Башкортостан                                       МР Салаватский район муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение    средняя общеобразовательная школа       села Янгантау

Конкурс разработок

уроков,  посвященный                                                  

110-летию Зайнаб Биишевой

Дорожите дружбой                                (по повести  “Будем друзьями”)

Выполнила

учитель башкирского языка и литературы

муниципального общеобразовательного

бюджетного учреждения средняя

общеобразовательная школа села Янгантау

Ишбулдина Алия Ишмуратовна

2017 год    

Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы

Салауат районы муниципаль районы Янғантау ауылы урта дөйөм белем

биреү мәктәбе муниципаль дөйөм белем биреү бюджет учреждениеһы

Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы

Зәйнәб Биишеваның 110 йыллыҡ

юбилейына арналған конкурсҡа

 Дуҫтарҙың ҡәҙерен беләйек  

(З.Биишеваның “Дуҫ булайыҡ” повесы буйынса дәрес)         

2017 йыл

Тема:    Дуҫтарҙың ҡәҙерен беләйек

Маҡсат: Зәйнәб Биишеваның “Дуҫ булайыҡ” әҫәренең  жанр  үҙенсәлектәрен  асыҡлау, төп  проблемаларҙы  билдәләү, геройҙарға  характеристика  биреү;                                                                                  Уҡыусыларҙың   телмәрен  һәм  фекерләү  ҡеүәһен, анализлау һәм проект төҙөү күнекмәләрен үҫтереү;                                                                                                                       Дуҫлыҡ, татыулыҡ,  тоғролоҡ, батырлыҡ  һыҙаттарын  тәрбиәләү.

Йыһазландырыу:    Әҙибәнең портреты, әҫәрҙәре  күргәҙмәһе                                                         интерактив таҡта,  мультимедиа проекторы,  ноутбук.

Дәрес  тибы: Проектлау технологияһы.

Дәрес барышы:

1. Шиғриәт минуты: (Слайдтағы шиғырҙан өҙөктө тасуири уҡып, авторын билдәләргә)

Яҡшы: ғорур, тыйнаҡ, ғәҙел булыу,

Намыҫ менән тырышып эшләүе.

Ваҡлыҡтарҙы еңеп, Кеше булып,

Күкрәк киреп ерҙә йәшәүе.

2. Өйгә эште тикшереу. Дәрес темаһын асыҡлау:

• Шиғырҙың авторы кем, уның тураһында белгәндәрегеҙҙе һөйләгеҙ.        - Башҡортостандың  халыҡ  яҙыусыһы  Зәйнәб  Биишеваның  балалар тормошо тураһында ниндәй әҫәрҙәрен беләһегеҙ?

( Күргәҙмәгә  иғтибар  итегеҙ: “ Партизан  малай ” хикәйәһе, “ Дуҫлыҡ”   пьесаһы, “ Йәнле хәрефтәр ” шиғри  әлифбаһы, “Дуҫ булайыҡ”повесы)

•  “Дуҫ булайыҡ”  повесы нисәнсе йылдарҙа яҙылған.

( Балалар   тормошона  арналған  был  әҫәр 1952-1954  йылдарҙа  яҙыла)

• Повеста  ниндәй  проблемалар  күтәрелә? (Дуҫлыҡ,  дөрөҫлөк, ялғанлыҡ, тырышлыҡ, ялҡаулыҡ, батырлыҡ, ҡурҡаҡлыҡ)
•  Әҫәр  ни  өсөн  повесть  жанрына   ҡарай?  

(Слайд. Повестә бер нисә сюжет линияһы һәм бер  нисә  герой  була, төп геройҙың тормошондағы бер нисә хәл-ваҡиға һүрәтләнә)                                                                                                                    -        Дәрестең темаһын нисек атарға була?  

3.Повесть  буйынса   эш:

1) Дәреслектән  бер  өлөштө  эмоциональ уҡыу:

-  Шатлыҡлы  тауыш менән.

-  Ел- дауыл  олоған  тауыш  сығарып.

-  Ҡайғылы  тауыш  менән.

2) Һорауҙарға  яуап:

 -  Повеста  кемдәр менән таныштыҡ? (Юлдаш, Ҡыҙырас, Ғилман,     Борис, Талип, Зарифа, Маша,Әнисә)

 -  Ни өсөн Юлдаш менән Ҡыҙырас төп геройҙар?

 - Рус һәм сит ил әҙәбиәтендә Юлдаш менән Ҡыҙырас кеүек малайҙар тураһында  уҡығанығыҙ  бармы? ( А. Гайдар “Чук һәм Гек”,  М.Твен “Том Сойер һәм Геккельберри Финн”)

4. Проект төҙөү (Төркөмдәр эсендә  эш):                                                                                         Төп  геройҙарға  характеристика  бирергә.  

Уҡыусылар  ике  төркөмгә  бүленеп  эшләйҙәр   һәм  яуап  бирәләр.

Интерактив  таҡтанан  яуаптарының  дөрөҫлөгөн  тикшерәләр.

5. Ижади эш

Мини – инша  “Минең дуҫым”

6. Ял итеү                                                                                                                            Сәләмләйбеҙ    һауаны                                                                                                    Именлек  булһын  өсөн!                                                                                               Сәләмләйбеҙ  дуҫтарҙы                                                                                                Дуҫлыҡ  ныҡ  булһын  өсөн!

7. Парҙар менән эш:

(Интерактив таҡтала схемалар)

1. Статистик парҙар: партала  йәнәшә  ултырған  уҡыусылар  бер – береһенә  һорау  бирә,  тыңлай,  төҙәтә,  һөйләмдәр төҙөй.

2. Динамик парҙар:  бер  уҡыусы  “Дауыл”  бүлегенән  өҙөктө  өс уҡыусыға  ҡабатлай.  Бер  үк  һорау өс тапҡыр ҡабатлана һәм нығытыла.

3. Вариатив парҙар: бер  уҡыусы  “Дауыл”  бүлегенән  эпизодты  өс иптәшенә  ҡабатлай  һәм  өсөһөн  дә  тыңлап  баһа  бирә.

    8. Дөйөмләштереү. Һорауҙарға яуапты текстан табырға:

• Ҡыҙырас менән Юлдаш нисек яңынан дуҫлашып китәләр?
•  Нимә ул серле ҒШЭ?  Уны нисек аңлаталар?
•  Әҫәр нисек тамамлана?

9. Рефлексия:                                                                                                                  - Һеҙ  кем  яҡлы? Ни өсөн?

     -Кемгә  Ҡыҙырас оҡшай, уның ниндәй һәйбәт яҡтары бар?                                                                   -Ҡыҙырастың холҡондағы етешһеҙлектәрҙе үҙегеҙҙә йәки дуҫтарығыҙҙа      һиҙәһегеҙме, уны нисек бөтөрөп була?

10.  Прогнозлау:

 Был  ике  малай  үҫеп,  ҙур тормошҡа  аяҡ  баҫтылар, ти.  Уларҙың  артабанғы  яҙмышын  нисек  күҙ  алдына  килтерәһегеҙ?

11.  Һығымта:

  Шулай итеп, повеста дуҫлыҡ, ғәҙеллек, дөрөҫлөк, батырлыҡ, ҡурҡаҡлыҡ проблемалары  күтәрелә.Дуҫлыҡ, берҙәмлек  темаһы   инглиз   яҙыусыһы Марк  Твендың   Том Сойер һәм Геккельберри   Финн,  рус яҙыусыһы  Аркадий  Гайдарҙың  Чук  һәм  Гек  тураһында   әҫәрҙәренән   беләбеҙ.   Башҡорт  әҙәбиәтендә  лә  бик  күп  яҙыусылар  был  теманы  яҡтырта.   Башҡортостандың  халыҡ  яҙыусыһы  Зәйнәб Биишева  үҙенең  бик  күп  әҫәрҙәрендә  балалар  тормошон  сағылдыра.  “ Дуҫ  булайыҡ “  повесында   дуҫлыҡ  һәм  иптәшлек, батырлыҡ   һәм  ҡурҡаҡлыҡ,дөрөҫлөк   һәм  ялғанлыҡ,  тырышлыҡ  һәм   ялҡаулыҡ  кеүек  төшөнсәләрҙе  балалар  үҙҙәре  аңлай  һәм  хаталарын  төҙәтә.  Беҙ  төп   геройҙар  Юлдаш менән  Ҡыҙырыстың  мауыҡтырғыс, шул уҡ ваҡытта мажаралы тормошо менән таныштыҡ .                                                                                                                             Повесть  һуңында   “серле”   ҒШЭ  асыҡлана. Был  “ ғәжәп  шәп  эш”    дуҫлыҡ,  тырышлыҡ,ғәҙеллек,  дөрөҫлөк  тип  аңлатыла.  Балалар   дуҫлыҡ  арҡаһында  мәктәпте  уңышлы  тамамлайҙар  һәм үҙ  аллы  тормош  юлына  аяҡ  баҫалар.

12.  Өйгә эш  (дифференциаль):                                                                                  

1. Проект эше төҙөү: артабан  был  балаларҙың   яҙмышын  нисек  күҙ  алдына килтерәһегеҙ?
2. Дуҫлыҡ  тураһында  мәҡәлдәр  яҙып  килергә.

13.  Баһалар ҡуйыу