Внеурочное мероприятие в 5 классе "Волшебный сундучок"
план-конспект занятия (5 класс) на тему

Внеурочное мероприятие.

Тема урока: Таабаринууд.  «Шэдитэ ханза» (Волшебный сундук)

Дата проведения: 19.02.2016г

Учитель: Малышева Р.Л.

Класс: 5

Зорилгонууд:

1.һургалгын: эхин классуудта үзэһэнөө дабтаха, наада үнгэргэхэ. Һургуули, үбэл ба сагаалган гэһэн темэнүүдээр дабталга үнгэргэхэ.  

2. Хүгжөөлгын: ухаан бодолыень, аман ба бэшэмэл хэлэлгыень хүгжөөхэ, анхаралынь хурсадхаха.

3. Хүмүүжүүлгын: команда боложо наадахадаа, бэе бэеэ хүндэлхэ, гуниглажа ябаха һанааень хүмүүжүүлхэ, үбэлэй сагта ехэ баярлажа байһыень тэмдэглэхэ.

Хэрэгсэлнүүд: карточканууд, мультипроектор, сундук.

Хэмжээ ябуулгын ябаса:

I. Эмхидхэлэй үе.

Сайн байна!

Сарюун, дорюун хүбүүд, басагад,

Удэрэй амар мэндэ!

II. Гол шата.

Гүрбэл могойн                                      У ящерицы

Хэлэн һайхан,                                         язык красив,

Гүнзэгы худагай                                    В глубоком колодце

Уһан һайхан.                                         Вода прекрасна.

(гуурһан ба бэхэ)                               (перо и чернила)  

Таабаринууд соо хүнэй ажабайдалай элдэб янзын үзэгдэлнууд нюуса удхатайгаар хэлэгдэһэн байна. Буряад таабаринууд олон ондоо байгуулгатай юм: таабаринууд-асуудалнууд, гаабаринууд-даабаринууд, таабарипууд-бодолгонууд, таабаринууд-хөерөөнүүд, гурбалжан таабаринууд, дурбэлжэн таабаринууд гэхэ мэтэ.

 Жэшээнь таабари-хөөрөөн: «Гэрһээ гарахадамни, урдаһаамни 12 гүүнүүд ба 13-дахинь унаган ерэжэ ябанад. Тэдэниие би бултыень эдихэ ёһотойб. Тиигээд эдижэ ядааб. Гансал унаганай тархи эдибэб. Бэеыень шоно ба хүнүүд эдинэ бэзэ». Энэ таабари соо айлшадые хониной төөлэйгөөр хүндэлхэ ёһо заншал тухай хэлэгдэнэ.

 Таабари-асуудалай жэшээ: «Юумэн бухэндэ юун хэрэгтэйб?» - Юумэн бухэндэ нэрэ хэрэгтэй.

Гурбалжан таабари - «Дэлхэйн гурбан сагаан?» («В мире три белых»). - «Үтэлхэ үһэн сагаан, үхэхэдэ яһан сагаан, үбэл болоходо, саһан сагаан» («У старца волосы белые, у умершего кости белые, зимой снег белый»),

Дурбэлжэн таабари - «Дэлхэйн дурбэн хунгэн?» («В мире четыре лёгких») - «Хурса хутагын эри хунгэн, худалша хунэй хэлэн хунгэн, хурдан мориной хул хунгэн, хулгайша хунэй гар хунгэн» («У острого ножа лезвие легкое, у лживого человека язык легкий, у резвого коня ноги легкие, у вора рука легкая»).

Бэшэ таабаринуудай жэшээнууд:
Хотонь хонхор                          Кошара глубокая,

Хусань мургэдэг.                        Баран бодливый.

(сай нюдэхэ)                                    (толочь чай)

Хаанай хуухэн                            У ханской дочери

Хара торгон дэгэлтэй.                Халат из черного щелка.

(эльгэн)                                                   (печень)

Мунсэгэрхэн хубуун                   На пухленьком мальчике

Мунгэн хушалтатай.                   Серебряное одеяльце.

(бөөрэ)                       (почка)

Улаан буруу                        В костяном дворе

Яһан хорёотой.                        Лежит красная телка.

(хэлэн шудэнуүд)        (язык, зубы)

Гайхамшаг ехэ бэетэй,                    Удивительно большое тело.
Газарта хүрэмэ дэлһэтэй.                А грива достает до самой земли,
(наран. наранай гуяа)        (солнце, луч солнца)

Дүрбэн галуу                                  Прилетели с шумом

Дүүеэд ерэбэ.                                   Четыре гуся.

Дүрэтэ мэргэн                                  Поймал их ловко

         Тодоод абаба.                                  Удалой молодец.

                (үнеэһааха)                                  (доить корову)

 Мүнөөдэр бидэ «Шэдитэ ханза»  гэһэн наада үнгэргэхэбди.

-Чтобы перевести слова шэдитэ ханза, посмотрите рисунок и догадайтесь.

-Энэ зураг дээрэ юуд бэ? (2-4 слайд – олон һайхан ханзанууд). Значит шэдитэ ханза – это волшебный сундук. Тэрэ ханза соо юун бииб гэжэ һананабта? (Даабаринууд).

-Зүб,  энэ ханза соо гурбан юумэн. Классhаа нэгэ хүн гараад, нэгэ дуратай юумэ гаргаха.

Таабаринуудые тааха.

1-дэхи конкурс - таабаринууд.

  2.Тоншоноб, тоншоноб, толгойм үбдэнэ,

   Тоншоогүйдэм, гэдэһэм үлдэнэ ( тоншуул).

 3.Сагаан хонин хэбтэһээр таргалдаг (саһан).

 1.Урдажа, урдажа - адхардаггүй,

    Гүйжэ,гүйжэ - байдаггүй(уһан).

   1.Үбэлдөө сагаан дахатай, зундаа боро дахатай (шандаган).

  2. Алтан шара хүнжэл хүдөө талые хушаба (модоной намаад).

  3.Мүльһэн дээрэ мүнгэн шагта (һара).

Шэдитэ ханза сооһоо - 2-дохи конкурс – «Намар» абтаба. (5 слайд)

Дни стали короче,
Длинней стали ночи,
Кто скажет, кто знает,
Когда это бывает?
(Осенью)

Осень – переведите это слово на бурятский язык.

2-дохи даабари: падежнүүдээр зохилдуулха:

Физкультминутка: 

Шэдитэ ханза сооһоо - 3-дахи конкурс – «Таабаришан» абтаба.(6 слайд)

 Хон-хон дуутай, хорой соо гүйдэлтэй. (Нохой).

Сочините на это слово загадку.

2. Минии нүхэр.

Үгтэһэн үгэнүүд сооһоо нүхэртэ таарамжатай үгэнүүдые ологты, түүжэ бэшэгты.

Һайн, һайхан, муу, хөөрхэн, сухалтай, бэрхэ, хүхюун, тэнэг, ухаатай, сэбэрхэн, сэсэн, муухай, шамбай, зүрхэтэй, зоригтой, залхуу, ажалша.

III. Хэмжээ ябуулгын түгэсхэл.

Дүн гаргалга.

-Таабаринууд гэжэ юун бэ?

- Вам понравился волшебный сундучок?

- Бултадаа бэрхэнүүд, һайнаар хүдэлөөт.

2. Сэгнэлтэ табилга.

- Дахин уулзатараа, баяртай!