Марий литератур дене паша программе
календарно-тематическое планирование (5 класс)

Умылтарымаш

5 классыште йоча-влак у предметым - марий литрературым - тунемаш тӱналыт.Марий писатель-влакын сылнымутан произведенийышт дене палыме лийыт. Литератур герой-влакын образышт поро чонан, ончыл шонымашан, пашам йӧратыше самырык тукымым ончен кушташ полшат.

Программе почеш пуымо произведенийлам идейно-тематический принцип шот дене радамлыме. Учебник-хрестоматийыште 5ужаш уло. Кажне ужаш эпиграф дене почылтеш. Эпиграф темлыме произведений-влакын темышт, содержанийышт да тӱн шонымашыштлан клыштаралтын.

1. ужаш калык ойпого, авторский йомаклан пӧлеклалтын.Калык ойпогын кугу вий-куатше-сылне содержанийыштыже, келге идейыштыже. Йомакым, туштым, калыкмутым тунемын, икшыве-влакын илыш умылымашышт клгемеш.Калык ойпого поро ден осальгм ойырен мошташ, пашаче еным пагалаш, чын верч пенгыдын шогаш туныкта.
2. ужашыш ончыклык илыш, шочмо элым да тудын поянлыкшым аралыме нерген произведений-влак пурат. М.Шкетанын «Мичун уке ачажат...», К.Беляевын «Изи тумо», «Ик ялыште» ойлымашласе герой-влакын образьшгт: Мичун, Павликын,Витя ден Галян -йоча-влакын чонешышт порылык, ласкалык шижмашым шочыктат, ончыклык сай илышлан ӱшаным ылыжтат, тушман деч шочмо элнам арален кодышо калыкын подвигше дене кугешнаш, тыныслыкым аралаш туныктат.
3. ужашыште И.Одарын «Таргылтыш» ойлымашыже тунемалтеш.Автор йоча-влакым чыла палаш, чьным умылаш тыршыше, Марий илыш-йӱлам, койыш-шоктышым пагалыше, поро кумылан лияш тарата.Тошто коса ваштаре онай, мыскара йӧн дене кучедалаш ӱжеш. Тиде ужашыштак идалыкын сылне жапше-шошо-да айдемын суапле пашаж нерген пален налына. Шошо пӱртӱсын сылнылыкше, моторлыкшо, помыжалтме жапше, пашаче енын вий-куатше, сенымашыже кугешнымаш кумылым вияндат.
4. ужашыште Олык Ипайын «Чодыра да пасу, ужаролык», В.Колумбын «Чодыра йомак», К.Васйнын «Канде ер воктене» произведенийлашт тунемалтыт.Тӱн темышт-пӱртӱс да айдеме. Йоча-влакым пӱртӱсын вий-куатшым, поянлыкшым жаплаш, кугыен-влак дене пырля тудым тӱзаташ, поянлыкшым шымлаш ӱжеш.

5 ужашыште айдемын илыш-корныш лекмыжым, нелылыкым сенен, ончыко кайымыжвгм, аван икшывылан ӱшанле энертыш улмыжым, шочмо кундемын ш^таотан ойыртемжым, ӧрдыж верыш кайыше еным шке декше, шочмо «пыжашыш», ӱжмыжым, вий-куатым пуымыжым пален налына.

5 классыште тунемшаш чыла произведений икышве-влакын уш-акылыштым, койышыштым шуараш,илыш да калык нерген шинчымашыштым пойдараш, культурыштым нӧлталаш, марий литературын положительный геройжо-влак семын илаш, ончыклык кугу пашалан сайын ямдылалт шуаш туныкта.

Сылнымутан литератур мут искусство радамыш пура. Тудо калыкын эртышыже корныжым, илышыжым. Йулажым, ойгыжьш, куанжым йылме поянлык почын ончыкта, лудшо енын илыш умыльгмашым кумданда, чонешыже поро койышым шындал

Марий литератур паша программе 5 класслан тыгай нормативный документлан да методический полшыклан энертен возалтын:

Марий Эл Конституций(1997), «Образований нерген закон» (1992), «Марий Эл Республикысе йылме закон» (1995), «О регулировании отношений в сфере образования на территории РМЭ» закон (2001), Марий Эл национальный политикын концепцийже, «О создании рабочей группы по разработке программ и учебных пособий по предметам, обеспечивающим языковые права и этнокультурные потребности обучающихся» законын приказше МОиН РМЭ 22. 12. 2010 №1312.

Литератур предмет программылан энертен туныкталтеш. Марий литератур программе - туныктымо пашаште тун документ. Тиде документыште тунемше-влакын ийготыштым да шинчымаш кукшытыштым шотыш налын чонымо. Тунемшаш произведений идейно-художественный содержанийышт, нунын тематический, историко-хронологический негызышт гыч радамлалт иктешлалтеш. Тидыже марий сылнымутан литератур нерген шинчымашыштым да умылымашыштым келгемдаш йоным ышта. 

Программын авторжо - П.А.Аппакев, В.Т.Михайлов  Учебникын авторжо-П.А.Апакаев ден Г.Н.Бояринова

Чылаже – 51 шагат,

Лудаш да тунемаш-32

ЙЛП – 10 шагат,

Шке семын лудаш да канашаш – 7 шагат;

Ешартыш жап– 2 шагат

Личностный УУД.

Сылнымутан произведений -влак гоч самырык тукымым илышым чын умылаш, Родиньш пайдале енже лияш, шумбел мландым да шочмо калыкым алал кумылын, шокшын йораташ туныкташ, России элнам утыр тузандаш кумыландымаш. Тунемше -влакын кутырымо да возымо йылмыштым виянден, келгемден толмаш. Марий калыкын курым дене аралтше йулажылан да ойпогыжылан энертен, поро ден осалым ойыраш сылнымутан произведеният полшышаш. Тунемше -влакын шочмо марий йылме деке поро да пагалыме кумылым марий литературат шке сылнымутшо гоч лукшаш.

Регулятивный УУД.

Писатель-влакын сылнымутыштлан энертен, шке вуя почеламутым, кучык ойлымашым возаш туныктымаш. Текстым лудын, турло йыжынан проблемым муын мошташ, нелылык гыч лекташ йоным кычалаш да тудым сенаш туныкташ. Шке шонымашыш шуаш, чын корным кычалаш да муын мошташ полшаш.

Шкевуя шымлымаш пашам шукташ да иктешлашым ышташ, шке творческий сыпан пашам аклаш туныктымаш.

Кеч-могай творческий пашамат танастарымаш йон шукташ туныктымаш.

Познавательный УДД.

Марий писатель-влакын возымаштышт нолталме проблемым муын мошташ , тудо пагыт дене кылден мошташ туныктымаш. Кеч-могай произведенийым анализироватлаш тунемшаш улыт:

• идей да темым чын муын моштышаш;

• могай жанрлан энертен возалтын сылнымут палышаш;
• герой-влаклан характеристикым пуышаш;
• икмыняр произведений дене танастарен да шымлен лончылышаш.
• турло сорастарыме йоным кычалаш тунемшаш;

• Критический статья-влаклан энертен, турло произведенийлан акым пуаш туныктымаш.

Коммуникативный УДД.

Арун да яндарын лудаш туныктымаш, лудын лекмеке, содержанийым почын пуэн кертшаш;

Сылнымутлан энертен, кучыкын да раш каласкален кертшаш, иктешлымашым ыштен моштышаш, йодышлан раш вашмутым почын пуышаш, монологан але диалоган текстым ыштен моштышаш.

Турло сообщений дене йолташ-влакым рпезентаций, доклад гоч палдарен кертшаш. Тушка вий дене произведений гыч ужашым модын моштышаш улыт. Турло сынан ойлымашым возаш туныктымаш.

Тунемме ий мучашлан тунемше палышаш да шарнышаш.

Визымше классыште тунемше шочмо калыкшын илышыжым, культуржым, литературжым сайын палышаш, порылыкым чонешыже шындарышаш, шкенжым порылык туняште кучышаш, событий ден герой-влакым чын аклен, пален налме шинчымашыжым илышыште кучылт моштышаш.

Почеламутым але сылнымутан произведений гыч ужашым сылнын лудын моштышаш. Иукын произведенийым лудмеке, каласкален кертшаш.

Произведенийьш авторжьгм, жанржым, герой-влакым палышаш. Справочник да моло литератур дене энертен пашам ыштен моштышаш. Сылнештарыме йон ым произведенийлаште муын моштышаш. Творческий пашам тушкаште шуктышаш.

Календарно- тематический план