Класс шагы:"Торээн чогаалдын сылдыстары (5 класс)
классный час (5 класс)

Кичээл-мѳѳрей

«Сылдыс шагы»: «Төрээн чогаалдыӊ сылдыстары» (5 класс)

Сорулгазы: 

1. Төрээн чогаал кичээлинде өөреникчилерниӊ чедип алган билиглерин хынаары, делгемчидери.

2. Уругларны сагынгыр-тывынгыр чорукка, мөзүлүг аажы-чаӊга хевирлээри.

3. Аас, бижимел чугаа сайзырадылгазын чорудары.

Дерилгези: сылдысчыгаштар,  слайдыларда аттыг чуруктар, авторларныӊ чуруктары, санныг карточкалар, коӊга, Тываныӊ картазы, саазын, фломастер, демир-үжүк, магнитофон, суй-белекчигештер, ооӊ хааржакчыгажы, самбыра дерилгези, калбак тавак.

План:

I.Организастыг кезээ:

а) ажыдары;

б) темазын, сорулгазын таныштырары;

в) аалчыларны таныштырары;

г) айтырыглар езугаар киржикчилерни илередири.

    II. Мөөрей: 1 тур.

Чапсар: көрүкчүлер-биле оюн (карта-биле ажыл)

              2 тур.

Чапсар: аянныг номчулга.

Кадыкшылга минутазы

               3 тур.

Чапсар: кроссворд-биле ажыл.

              4 тур.

Чапсар: кроссворд-биле ажыл

5. тур. (супер-оюн)

III.Онаалга: чогаадыг 1)«Сонуургаан чогаалчым»

                                2)Дыӊнадыг  «Сылдысчыгаш»-уруглар солуну.

IV.Түӊнел.Рефлексия.

Чорудуу:

1. Организастыг кезээ:

– Экии, уруглар база башкылар! Бөгүн бистер төрээн чогаал кичээлинде 5 класска чыл дургузунда алган билиглеривис хынаар, катаптаар, делгемчидер сорулга-биле «Төрээн чогаалдыӊ сылдыстары» деп темалыг «Сылдыстыг шагын» эрттирер-дир бис. Аӊаа өөреникчилерден чогаалга кымнар сонуургалдыгыл, сундулуу, кымнар эки номчуттунуп турары бо бүгү илереп кээр ужурлуг. Ынчангаш оюннуӊ хуулгаазын эжиин аыдарын чөпшээреп көрүӊер (адыш часкаашкыны).

Мөөрейниӊ негелделери, чуруму-биле таныштырыптайн: оюн 5 турдан тургустунган, турлар соонда-ла литературлуг чапсар, көрүкчүлер-биле оюн турар. Тур бүрүзүнге 3 киржикчи ойнаар, оларны бис айтырыглар дузазы-биле илередип алыр бис. Оюнга шын харыылаан уругларга сылдысчыгаштар немээр. Кымнарныӊ сылдызы хөй болур-дур, олар 4,5 дугаар оюннарга киржир эргени чаалап алыр. Ынчангаш уруглар, силерге чогаалдыӊ ховар эртинелери – хөй-хөй сылдыстарны чаалап ап, тиилелгениӊ делгеминче сылдыстар-биле кады ужуп үнериӊерни күзедивис. Ам дараазында 1 турнуӊ киржикчилерин тодарадып алыылыӊар.

1 тур. Шилилге айтырыглар:

1.Чогаалчылар  чуруу көргүзер. «Кым эӊ ажыктыгыл?» деп тоолдуӊ чогаалчызы кымыл?

А. К-Э. Кудажы  +

Б. М. Кенин-Лопсан

В. В. Көк-оол

2. Кымныӊ портреди-дир. «Олбук кырында баскактандыр олуруп алган, мойнун куду дери төктүп баткан, дери бусталган, …, тонунуӊ моюндуруу тарлаанындан ышкыштап, сүттүг шайын аартап олур».

А. «Балыкчы Багай-оолда» Караты-Хаанныӊ

Б.С. Тока «Ававыс чокта» деп эгеде Даш-Чалаӊныӊ

В. «Лю алышкылар» деп кыдат тоолда чагырыкчыныӊ.

3. Бо домакта артык чүү бар-дыр? «Улустуӊ аас чогаалынга улегер домак,

шүлүк, тывызык, тоол хамааржыр».

А. Тывызык

Б. Тоол.

В. Шүлүк +

4. «Узуп ижер суг дег херек,

     Угаан, билиг далайы ном» - бо шүлүктүӊ автору кымыл?

А. С. Серен

Б. С. Сарыг-оол +

В. В. Эренчин.

Деӊ апарза: сөстер тургузар.

Чапсар: карта-биле ажыл. К. Кудажы, С. Тока, О. Саган-оол каяа төрүттүнгенил?

2 тур. 1. Ю. Кюнзегеш каяа төрүттүнгенил?

1. Дилги кежи бөргүм даг ашты.
2. Алдын-кушкаш (орус тоол)
3. «Ногаан таӊныыл» маадырлары?

Кичээнгейлиг дыӊнаӊар. Кайы тоолдан үзүндүл?

Бо кандыг улустуӊ тоолу-дур, уруглар?

1. Кыдат

2. моол

3. тибет +

2. 5-ки класстыӊ «Төрээн чогаал» номунуӊ авторунуӊ бирээзи?

1. М.А. Күжүгет

2. К.Х. Оргу

3. Д.С. Куулар.

3. «Каш чүс чылдар халашса-даа,

Гагарин деп адаарга-ла,

Октаргайже ужудуг деп

Ол-бо дылга билир апаар»

Бо шүлүктүӊ автору.

1. Ш. Суваӊ
2. О. Сеглеӊмей
3. Б. Хөвеӊмей

4) «Бо чүү-дүр, уруглар?» (Арзылаӊ биле Пар)

«Арызлаӊ биле Пар» деп басняныӊ автору кымыл?

1. О. Сувакпит
2. С.Сарыг-оол
3. С. Пюрбю.

Деӊ апарза: Харылзаалыг чугаа тургузар (сандай, стол).

Дээринде шатыккан

Дендии чараш,

Черинде тептинген

Черле чараш. (Челээш).

Челер-челер боорда,

Чел, кудуруу чок,

Маӊнаар боордв,

Таваӊгайы чок (хат хадыыры)

Чапсар: «Арзылаӊ биле Пар» деп шүлүктү кым шээжи-биле чугаалаптарыл?

Кадыкшылга минутазы

3 тур.

Айтырыглар. 1. «Саган «

моол дылдан очулдурарга чүү дээнил?

2. Аянныг номчулга
3. «Өдүгенде чайлагда» ивижилерниӊ аттарын адаар.
4. Каӊгый, Бежендей, Албанчы кайы чогаалдыӊ маадырларыл?

Музыка. 1) «Сиген шөлүнде» ыры апарган «Төрээн хемим эриинде» деп шүлүктүӊ автору?

1. Ю. Кюнзегеш +
2. О. Сувакпит
3. Ш. Суваӊ

2) С. Токаныӊ «Ававыс чокта» деп чогаалында дузааргак, кээргээчел аӊчыныӊ ады кым ийик, уруглар?    

1. Узун-Аӊчы

2. Домбаш ирей +

3. Балыкчы Багай-оол.

3) «Артык саыгш ара дүжер» бо үлегер домак кайы чогаалга хамааржырыл?

1. Дөӊ-Хөөжүк

2. Алдын-кушкаш +

3. Балыкчы Багай-оол

4) «Үгү биле Койгун» деп басняныӊ автору кымыл?

1. С. Сүрүӊ-оол

2. С. Молдурга

3. Ю. Кюнзегеш. +

Деӊ апарза: Кайы-бир чогаалдыӊ маадыры дириг амытан чуруур.

Чапсар: Кроссворд-биле ажыл.

4 тур.

1. С. Токаныӊ «Черликпен» деп чогаалында иешкилер кайнаар көжүп чоруптарыл?

1. Сарыг-Сепче

2. Дерзиг-Аксынче +

3. Мергенче

2. Ю. Кюнзегештиӊ «Сиген шөлүнде» деп шүлүүнде сиген кескен оолдарны чүге деӊнеп турар ийик?

1. эштип турар өдүректерге

2. ужуп чоруур эзирлерге

3. эштип чоруур кастарга

3. Аът дугайында ыр, шүлүктер хөй билир болга силер, уруглар. Ам силерге база «Аъдым» деп ырыны салып берейн. Ооӊ автору кымыл, тыва силер. Ол автор «Улуг-Хем» сеткүүлүнүӊ редактору болуп ажылдап турган.

1. К. Черлиг-оол +

2. А. Даржай

3. С. Пюрбю

4. Үлегер домактар кандыг тургузуглуг болурул?

1. 2-2 эжеш одуруглуг болур +
2. 4-4 эжеш одуруглуг болур
3. 3-3 эжеш одуруглуг болур

Деӊ апарза: 1. «Ававыс чокта» деп эгеде Домбаш ирей чүү деп эъди эккелгенил?

1. Теве
2. Элик +
3. Сыын

Чапсар: көк анай хөне сөөрттү (ужуктуг ине)

5 тур. Тиилекчи-биле оюн.

Литературлуг лото. Карта-биле ажыл.

III.Онаалга: чогаадыг 1)«Сонуургаан чогаалчым»

                                2)Дыӊнадыг  «Сылдысчыгаш»-уруглар солуну.

IV.Түӊнел.Рефлексия.