Кичээл «Нарын чүве аттары»
план-конспект урока (6 класс)

                Тема: Нарын чүве аттары.

Сорулгазы: 1. Нарын чүве аттарын  шын бижииринге,  

                       домактар   иштинден тып билиринге, бижимел  

                       ажылдар   үезинде часпайн шын  бижип билиринге  

                       билиндирип ѳѳредири;

                       2. Уругларныӊ угаан-медерелин, дыл- домаан,

                       ниити билиин, словарь курлавырын, сактып алыр  

                       чоруун  оюннар дузазы-биле сайзырадыры;

                       3. Уругларны мѳзү-бүдүштүг, чурумнуг, сонуургак,

                        кичээнгейлиг болурунга кижизидер.

Дерилгези: Кым? Чүү? –айтырыгларны бижээн карточкалар, карточкалар

                           Кичээлдиӊ чорудуу

I Орг.кезээ.

- Экии, уруглар. Бѳгун бистерге анаа кичээлдеривистен бир янзы ажык кичээл болур. Кичээливисте башкылар аалдап келген. Ынчангаш кичээлге шупту идепкейлиг, эки харыылаарыӊарны, киржириӊерни күзедим.

- Кичээлге белен силер бе, бичии хынап, айтырыглар оюнундан ойнаптаалыӊарам.

                         Оюн: « Хыналда»

- Мен айтырыглар салырымга кижи бүрүзү чаӊгыс харыы –биле харыылаар, кончуг кичээнгейлиг олурар.

1. Дыштанылганы каяа эрттирдиӊ?( кижи бүрүзү суурунуӊ адын адаар)
2. Часкы дыштанылгаӊар солун болду бе?
3. Ада-иелериӊерге дузалаштыӊар бе? Чүнү канчап дузалашкан силер?
4. Эш-ѳѳруӊер, башкыларыӊар сактып турдуӊар бе?
5.  Школаже кээп,ѳѳренир күзелдиглер турган  бе?( бир эвес  турган болза чуге келиксеп турдуӊ деп айтырар)

- Эр-хейлер шупту эки харыылаан, кичээлдеп киреринге белен –дир силер, уруглар.

- Кичээливисте чүү деп тема ѳѳренир –дир бис, бо оюнну ойнапкаш тып алыылыӊар.

                      Оюн: «Кичээнгей»

- Сѳстерде чүү деп үн катаптаттынып турарыл тывар силер?

Ном, арын, кускун

ары, хат, дунма.

ракета, арыг, уруг

ыт, ымыраа, ыяш

ногаа, тон, ѳӊнүк

- Эр-хейлер, бо хүн «Нарын чүве аттары»-деп теманы  ѳѳренир-дир бис. Кичээлге шупту эки харыылаар, кандыг сѳстерни нарын чүве аттары дээрзин эки билип алыр силер, уруглар.

II Катаптаашкын.

1. Сигналдыг карточкалар-биле ажыл.

( Кым? Чүү? деп бижээн карточкалар уруг бүрүзүнүӊ мурнунда

--  Чүвелер аттары кѳргүзеримге, айтырыы чүү? кым? кайызы –дыр кѳдүрер силер, силерниӊ мурнуӊарда айтырыглар бар, кончуг кичээнгейлиг  болуӊар.

( 6 чурук кѳргүзер, уруглар айтырыын тыпкаш,кѳдүрер)

2. Кым? Чүү? айтырыгларны самбырага азар

( башкы уругларга  сѳстер кѳргүзерге,уруглар ол  сѳстерни хамаарышкан айтырыыныӊ адаанга .бижиир.)

              Кым?                 Чуу?

          повар                     эм

         кадарчы                  хой

         дарга                     дагаа

        чолаачы                  аът

        тудугжу                 кушкаш

- Бо талазында сѳстер чүнү кѳргүскен сѳстер-дир?

- Кижилерниӊ эртеминге хамаарышкан, силер бо эртемнерниӊ кайызын шилип алыр силер? Чүге?

III Чаа тема.

1. Тайылбыр.

Кызыл …                               Кызыл-кат

Чунар …                                 Чунар-бажын

Ала …                                    Ала-сааскан

Чыраа …                                Чыраа-кулун

2. Дурум-биле ажыл арын 115

Ийиден хѳй сѳстерниӊ каттышканындан тургустунган чаӊгыс утканы илередир чүве аттарын нарын чүве аттары дээр.

Дефистеп бижиир нарын чүве аттарындан тургустунган үнүштер, эт-сеп аймаа, кижилер, хоорайлар, суурлар, даглар, хѳлдер, хемнер дээш оон-даа ѳске чүвелер аттарын чаӊгыс сѳс кылдыр тудуштур адаар.Чижээ: Ай-Хаан, Ай-кыс, Ай-Херел,

Ак-Довурак, аъш-чем, Ыраажы-Хем, Чѳѳн-Хемчик

IVБыжыглаашкын.

1. Кыдыраашка ажыл.

Мергежилге284 (аас-биле)

                        Мергежилге 286 (бижимел-биле)

                    V Сула шимчээшкин

                     Анаа чүве аттары кѳргүзеримге олурар, нарын чуве              

                аттары коргузеримге шураар, кайы-хире үе кѳргузер-дир

                мен ол хире шураар, олурар.

                      Коррекциялыг ажыл.

( Алфавитте каапкан үжүктерни киирип бижи,

карточкалар берип каар)

1. 2 бѳлүк

А, б, …, г, д , .., ё, ж…, и,й, к, л, м, …, ё, …, =, п, р, с, т, …,\, ф, х, ц, …, ш, щ, ъ, ы, ь, …, ю, ….

III-IV  бѳлүк

2. Нарын сѳстер болу бээр кылдыр согунчугаштан чоргус.

Инек-                                   орук

Шагаан-                              караа

Ыраажы-                             Довурак

Ак-                                           сиген

Оът-                                         хем

Кызар-                                    Арыг

Демир-                                    ѳѳк

VI Туннел

1.Айтырыглар.

- Чуу деп тема ѳѳрендивис?

- Нарын дээрге кандыг сѳстер болду?

- Нарын сѳстерден адап кѳрүӊерем?

2. Демдектер.

        VII Онаалга

1. 10 нарын чуве ады тып бижип келир.

Хѳндергей школа-интернат

Тема:

«Нарын чүве аттары»

Хѳндергей школа-интернадыныӊ

тыва дыл болгаш чогаал башкызы

Тулуш Радка Монгеевнаныӊ

 6 –гы класска  болуп эрткен

ажык кичээл планы

с.Хондергей

2015-2016 ѳѳредилге чылы