Игра "Жаргаланта ушар"
план-конспект

Монголова Галина Степановна,

 буряад хэлэ ба литературын багша

Баргажанай аймаг, Уланай дунда һургуули

Жаргаланта ушар.

Ч.Ц.Цыдендамбаев  «Банзарай хүбүүн Доржо»

гэжэ зохёолоор (7 класс)

               Эмхидхэлэй үе

1. Энэмнэй хэн бэ?
2. Би шамда, ши намда
3. Һорилго
4. Олзо
5. Үгэ суглуулбари
6. Капитануудай мүрысөөн

 Класс 2 бүлэг болдон хубаарха. Капитануудые нэрлэхэ. Зүб харюу-1 балл,дунда харюу-0,5 балл.

1. Шобхо үндэр малгайтай,хуушан тэрлигтэй,бүдүүн тулуур тулаhан хүн.(Хэшэгтэ)
2. Ирагар жэгдэнүүд аад, сэбэр сагаахан шүдэтэй. Үнэхөөрөө hахалгүй. Толгоень тойрожо, буржагар хара үhэн hаглайна…Нидхэ дороhоо сэлмэг сэнхир нюдэдыень сэб сэхэ харана.( Владимир Яковлевич Светлов)

2. шата: команданууд дундаа(5балл хүрэтэр, 5 минудта)
3. шата: Разминка

1. Хараасгалнууд юуд гэжэ тишаганалдана хэбэртэйб?(дархан болохош)
2. Морхогорхон хөөрхэн хамартай? (Доржо)
3. «Нюурайнь олон уршалаанууд ураар хиилэhэн үзэгүүд шэнги аржйна»хэн бэ?(Борхоног)
4. Сайбар хүхэ тэнгэриие hайхашаан шэртэнэ.Хэн бэ?(Доржо)
5. Галай алтарма дүлэн соо юун харагданаб?( Үльгэрнүүдэй hонин дэлхэй)
6. Мархансайн hамган? (Сунбад)
7. Мархансайн хамаг хүндэ ажалые хэдэг зараса? (Балдан)
8. Доржын эсэгын нэрэ? (Банзар)
9. Доржын нагаса? (Хэшэгтэ)
10. Хэшэгтэ нагасань хүбүүдые юундэ hурганаб? (Үзэгтэ)
11. «Ахах ара бэхэ аб?» Доржо юун дээрэ бэшээб? (Түйын хабхаг дээрэ)
12. «Абааш саашань энээнээ, хэрбэ зуудаг нохойн гүлгэ асараа hааш, хахад оёорсог аарсаар абахаб» гэжэ хэн хэлээб? (Мархансайн)
13. Хэн тухай хэлэгдэнэб? (Сэсэгхэн)
14. Хяагтаhаа ерэhэн эмшэн? (Мар.Ник.Орл.)
15. Затагарханай эхэнь? (Аюухан)
16. Мархансайе хэн зэмэлнэб? (Хэшэгтэ)

17.Аюуханай сабшалган түрүүн, унагаая гэжэ хэн хэлэнэб?(Үхинхэн)

18. Мархансайн мориной зүhэ? (зээрдэ)

19.Эсэгэнь Доржые хаана абаашахаяа ерээб? (Троицкосовска войсковой училище)

20. hурагшадаа ехэ зондо тоолодог?( Владимир Яковлевич Светлов)

4. шата «Олзо»

1. Үхинхэн ахайнь хуушан эшэгы гэр юун боложо Доржодо гэнтэ hанагданаб? (ордон саган үргөө)
2. «Хууржа hураха гээшэ түбэгтэйл еhотой даа» - хэн хэлээб? (Затагархан)
3. «Бууралтаhан hаншагыень энхэрэн таалаhайб» - гэжэ хэн hананаб? (Доржо)
4. Мархансайн  хүбүүн? (Мундуухан, Шагдар)
5. Доржын эхэ?(Цоли)
6. Ямар шулуу Балдан хүдэлгөөб?(Эмээл шулуу)
7. Эгээ түрүүн Доржодо үзэг зааhан? (Хэшэгтэ нагаса)
8. Затагарханай хүгшэн эжы?(Тобшой)
9. Доржо хэнтэй уулзаhайб гэжэ hананаб? (Николай бестужев)
10. Мархансай юундэ обтожо Затагарханиие хүндэлнэб?(Сабшалан)
11. Бээрэhэн зүгынүүд хаана хоргодоноб? (нямняа)
12. Сонхын газааа хаагдаhан юумэн? (hалхин)
13. Ямар таха , ямар гайхамшагта магнит эгээн гайхамшаг замаар таниие дахуулнаб? (Эрдэм наукын)
14. Магтаалнуудые бэшэдэг Россин эгээ эрхим поэт?(Гаврил Державин)
15. Доржо эхин түрүүлээ Владимир Яковлевичhаа юун тухай дуулааб? (Казанскэ университет)
16. Хэн үхибүүдые Казань абаашаха болооб? (Хэшэгтэ нагаса)

5. шата. Үгэ суглуурбари

hогооборинуудай

6. шата Капитануудай мүрысөөн (Доржын дүрэ)

1. Газаа түхэл шарай
2. Доржын гэртэхин
3. Доржын hуралсал

VII. Хэшэлэй дүн, сэгнэлтэ

Монголова Галина Степановна,

 буряад хэлэ ба литературын багша

Баргажанай аймаг, Уланай дунда һургуули

Хэшээлэй сэдэб: Хэлэлгын хубинуудые онсодхон дабталга. (6 класс)

Хэшээлэй зорилго: 1 хэлэлгын хубинууд тухай мэдэсэеэ гуримшуулалга

  2 аман ба бэшэмэл хэлэ хүгжөөлгэ

                                       3 бүлэг соо харилсажа hургалга

                  4 ухаан бодолоо түргэн гүйлгэжэ hургалга

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: ном, дэбтэр,карточканууд.

Хэшээлэй ябаса:

1 Эмхидхэлэй үе: зорилго тухай хөөрэлдөөн, hурагшадые  бүлэгөөр хубаарилга, сэгнэлгэ- 1 асуудал нэгэ балл, сагай хубаарилга.

2 Жаргаланта ушар, нааданай шатанууд:

• Командануудай амаршалалга -2 мин – 1б
• hорилго – 1мин-25 мин – 12б
• хэн түргэн бэ – 5 мин – 4б
• олзо – 15 мин- 7б
• үгэ суглуулбари – 10 мин – 10б
• дүн гаргалга – 3 мин

«5» - 34б (обсудить с детьми.)

«4»

«3»

Туhалагша шэлэхэ.

1-хи шата: Командануудай амаршалалга

2-хи шата: hорилго: команда бүхэндэ 12-12 асуудалнууд үгтэнэ.(1 мин)

1. Буряад хэлэндэ ямар хэлэлгын хубинууд бииб?
2. Ямар хэлэлгын хубинууд яажа хубилнаб?
3. Юумэнэй нэрын зохилдол гэжэ юуб?
4. Юумэнэй нэрын ямар хамаадалнууд бииб?
5. Падежнүүдэй асуудалнуудые нэрлэгты.
6. Ямар ушарта -эй болон -ээ залгалтанууд бэшэгдэхэб?
7. Юумэнэй нэрэ гаргаха ямар суффикснуудые мэдэхэбта?
8. Ямар хэлэлгын хубиие тэмдэгэй нэрэ гэдэг бэ?
9. Ямар тэмдэгэй нэрэн үүдые шанарта болон бүридэлтэ тэмдэгэй нэрэн -үүд гэдэг бэ?
10. Ямар хэлэлгын хубинуудћаа тэмдэгэй нэрэнүүд гарадаг бэ?
11. Ямар тэмдэгэй нэрэнүүд анхан, ямарынь гараћан тэмдэгэй нэрэнүүдтэ хабааданаб?
12. Ямар хэлэлгын хубиие тоогой нэрэ гэдэг бэ?
13. Тоогой нэрэнүүд бүридэлөөрөө ямар илгаатайб?
14. Ямар ушарта тоогой нэрэнүүд ћүүлэйнгээ н хашалган гээдэг бэ?
15. Тоогой нэрэн үүд ямар хэлэлгын хубитай адляар зохилдодог бэ?
16. Тоогой нэрэнүүд яажа хамаададаг бэ?
17. Ямар хэлэлгын хубиие түлөөнэй нэрэ гэдэг бэ?
18. Түлөөнэй нэрэнүүд удхынгаа талаар ямар илгаатайб?
19. Ямар хэлэлгын хубиие үйлэ үгэ гэнэб?
20. Ямар үгэнүүдые дайбар үгэнүүд гэнэб?
21. үйлэ үгэ ямар түлэбүүдтэйб?
22. Дайбар үгэнүүд ямар хэлэлгын хубинуудћаа гарадаг бэ?
23. Тућалагша хэлэлгын хубинууд ямар шэнжэнүүдээрээ бэеэ дааћан үгэн үүдћээ илгарнаб?
24. Зүйр үгэнүүд хэлэлгэ соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

1 шатын дүн гаргалга.

3-хи шата  Хэн түргэн бэ:

 Самбарта гараад, хойно хойноhоо hубарин үгэнүүдые зүб болгоод бэшэхэ бэшэхэ, үгын бүридэлөөр шүүлбэри хэхэ.

1 командада: түрүүлэгшэ, уулзатараа, хашхаралдана, саагуур.

2 командада: hургааша, ябатараа, сугларалдана, дээгүүр

2 шатын дүн гаргалга.

 4-хи шата  Олзо - жэшээнүүдые хэлэхэ

1 Хүниие тэмдэглэhэн юумэнэй нэрэ хэлэхэ.

2 Тусхайта юумэнэй нэрэ хэлэхэ.

3 Юрын юумэнэй нэрэ хэлэхэ.

4 Ямар падеж бэ- сугларагшадта (зүг)

5 Шанарта тэмдэгэй нэрэ хэлэхэ

6 Тусхайта тэмдэгэй нэрэ хэлэхэ

7 Суглуулhан тэмдэгэй нэрэ хэлэхэ

8 Тоолоhон тэмдэгэй нэрэ хэлэхэ

9 Нюурай түлөөнэй нэрэ хэлэхэ

10 Зааhан түлөөнэй нэрэ хэлэхэ

11 Хандаhан түхэлэй үйлэ үгэ хэлэхэ

12 Причастна түхэлэй үйлэ үгэ хэлэхэ

13 Деепричастна түхэлэй үйлэ үгэ хэлэхэ

14 Междомети ба абяа дууряаhан жэшээ хэлэхэ.

5-хи шата үгэ суглуурбари:

Найдабаритайхан (5 минута) ямаршье хэлэлгын хубинуудые гаргаха.

 Дүн гаргалга: баллнууд: 1-хи команда

                                           2-хи команда

 Гэрэй даабари : мүнөөдэрэйнгөө хэшээлдэ абаhан  шадал, дадалаараа, энэ үгэеэ хэрэглэн багахан найруулга- бодомжолго бэшэхэ.

Хэшээлэй дүн гаргалга, бүлэг бүхэн хэлэхэ.

Квест-игра

Интегрированная математика и бурятский язык среди 8-9 классов.

Участники: 5 смешанных команд

Время проведения: 2 часа.

Даабари 1

1  команда: Назовите 5 почитаемых у бурят животных

2 команда: Назовите 10 бурятских женских имен;

3 команда: Назовите 10 бурятских мужских имен;

4 команда: Назовите 5 любимых цветов бурятского народа

5 команда: Назовите 5 пальцев на руке  на бурятском языке

Даабари 2

1 команда Напишите числительные на бурятском языке: 9578, 2894, 6549

2 команда Напишите числительные на бурятском языке: 5078, 8947, 3764

3 команда Напишите числительные на бурятском языке: 5768, 8594, 7512

4 команда Напишите числительные на бурятском языке: 4578, 6894, 2722

5 команда Напишите числительные на бурятском языке: 5768, 8904, 2076

Даабари 3

1 команда «Абай Гэсэр» хэды hалаатайб?

2 команда Буряад хэлэндэ хэды нэрэ хэлэлгын хубинууд бииб?

3 команда Буряад хэлэнэй алфавит соо хэды аялган абяан бэ?

4 команда Буряад хэлэнэй алфавит соо хэды хашалган абяан бэ?

5 команда Буряад хэлэндэ хэды дифтонгнууд бэ?

Даабари 4

1 команда Гурбаниинь бэе бэедээ хамаатай, нэгэ үлүүень олохо.

                          Шоно, морин, хандагай, үнэгэн.

2 команда  Гурбаниинь бэе бэедээ хамаатай, нэгэ үлүүень олохо.

                            Баабгай, үнэгэн, шоно, хурьган

3 команда Гурбаниинь бэе бэедээ хамаатай, нэгэ үлүүень олохо.

Гутал, самса, үмдэн,уужа.

4 команда Гурбаниинь бэе бэедээ хамаатай, нэгэ үлүүень олохо.

                     Модон гэр, олон дабхар гэр, hэеы гэр, нохойн гэр.

5 команда Гурбаниинь бэе бэедээ хамаатай, нэгэ үлүүень олохо.

Гол, уhан, шулуун, нуур

Даабари 5

Решить логические задачи (на бурятском языке)

1. Гурбан миисгэй  гурбан минута соо гурбан хулгана баридаг. 100 минута соо 100 хулгана барихын тула хэды миисгэй хэрэгтэйб?

Харюу:

2. Хүүгэдэй номой нэгэдэхи хуудаhан дээрэ хилэн (цапля) зураатай, нүгөөдэхи дээрэнь – хүн,  гурбадахи дээрэнь – фотоаппарадай табюур,  саашань – миисгэй. Номой наймадахи хуудаhан дээрэ юун зураатайб?

Харюу:

3. Дмитрий Шпарогой экспедицын Арктикаар аяншалгын үедэ булта хабаадагшадай сананууд тоонуудтай байгаа. Өөр өөрынхиеэ бээлээр оложо, зүүн баруун хүлэйнгөө сана илгаруулхадань тэрэ тоонууд туhатай hэн.

Тэрэ экспедицын эмшэнэй сана дээрэ ямар тоонууд байгааб? 

Харюу:

Даабари 6

Соедините начало и конец пословиц (на бурятском языке)

Долоо дахин хэмжээд…                                   нэгэ дахин хараhан дээрэ.

Аймхай хүн арба үхэдэг…                                 хорин шагай гээбэ.

Долоон хүн …                                                    арба хубилха.

Мянга дахин дуулаhанhаа…                              нэгые хүлеэдэггүй.

Үгэхэб гэhэн мянган түхэригhөө….                 нэгыешье барихагүй.

Хоёр шагай бэдэрээд…                                     зүрхэтэй хүн нэгэ үхэдэг.

Аяга сай дээрэ…                                 үгөөд байhан зуун түхэриг   дээрэ.

Хоёр шандага дабтаад- …                                нэгэ дахин тайра.