«Буряад хэлэн – түрэл хэлэн» гэһэн шэглэлээр олимпиадын даабаринууд (5-7-дохи классууд)
олимпиадные задания

5-дахи ангиин һурагшадай

«Буряад хэлэн – түрэл хэлэн» гэһэн шэглэлээр

шалгалтын бэшэмэл хүдэлмэри

Тестнүүдые дүүргэхэдээ, үгтэhэн  харюунуудайнь нэгыень бэшэхэт.

1. Эдэ ямар аялганууд бэ:     аа, ай, у, уй,о, ой,

а) эрэ        б) эмэ        в) эрсэ

2.      8 үзэгтэй ба 6 абяануудһаа бүридэһэн үгэ тэмдэглэгты:

а) мэдээсэл       б) эрбээхэй        в) һургуули     г) өөрынгөө

3. «Зөөхэй» гэжэ үгэ хэды абяануудһаа буридэнэб:        

а) 6        б) 5        в) 4        г) 7

4. Абтаһан үгын  эсэстэ ямар залгалта байхаб?

Шлюпк...

а) э        б) а        в) о

5. Ямар үгэ соо абяан ба үзэгүүдэй тоо адли байнаб?

а) шууюур        б)хүүебэ        в) тэнгэреэр        г) таабари

6. Точконуудай орондо таараха аялган үзэг бэшэгты. Үйм... , хүдэл... ,  зүг...р, шүлэг... , хүйт...р.

а) өө        б) ээ        в) оо

7. олоной тоодо ямар залгалта бэшэгдэхэб? Ан, булан.

        а) - нууд        б) - нүүд        в) - гууд        г) – гүүд

8. Зүб харюу ологты:  а,б,в, г  столбигууд доро һубарюулжа табиһан  ээ-өө залгалтануудые точконуудай орондо табигты.

                                                                            а       б            в        г

Мориной дүр...                                  өө    ээ   ээ        өө

Үхибүүд шүүг...                                өө   ээ   ээ        ээ

Жэмэс түүг...                                      өө   өө   ээ        ээ

Шүлэг... хөөр...                                 өө   өө   ээ          өө

9.    Синонимуудые ологты:

а) зүргэ-субаса

б)ууган-одхон

 в)ульгам-хашан

г)хараал-үреэл

10.Антонимуудые ологты:

а) пилагар-тэрбэгэр

б)        ульгам-хашан

в)        үри-зээли

г)        зооглохо-залгиха

А11. «Хэбтэһэн хони бодхоохогүй» гэЬэн фразеологизм соо ямар хүн тухай хэлэгдэнэб?

а)        залхуу

б)хэрзэгы
в)түргэн
г) номгон

12. Гурба наһатай эрэ үхэр нэрлэгты:

а) буруун

б) гунан

в)        хашараг
г) дүнжэн

13. Мэдүүлэлнүүдые уншаад, бүлэг бүхэниие удхаарнь зүбѳѳр холбожо, текст болгогты. 

      Тэрэ гүлгэн ехээр даараhан байба. Долгор тэрэниие дулаасуулба, аяга соо шүлэ халаагаад, хэжэ үгэбэ.

      Басаган тэрэ гүлгэ тэжээжэ, томо болгобо. Тэрээндэ Барда гэжэ нэрэ үгэбэ.

     Нэгэтэ Долгорой газаагаа hуужа байхада, нэгэ бишыхан амитанай бархирха дуулдаба.    

    Долгор нохойн гүлгэ олоод, гэртээ асарба.

14. «Манай  нохой» гэhэн хѳѳрѳѳ бэшэхэ. (30 үгэ)

Харюунууд (5 класс):

1 а

2 б

3 в

4 а

5 б

6 а

7 в

8 г

9 а

10 б

11 г

12 б

13-3,4,1,2 – 4 балла

14 – 15 баллов – (удха, грамматика, пунктуация)

Хамта : 31 балл

6-дахи ангиин һурагшадай

«Буряад хэлэн – түрэл хэлэн» гэһэн шэглэлээр

шалгалтын бэшэмэл хүдэлмэри

Тестнүүдые дүүргэхэдээ, үгтэhэн  харюунуудайнь нэгыень бэшэхэт.

1. Хатуу хашалгануудтай  үгэнь алин бэ?

а) зорилго б) зохёол  в) хуби  г) янза

2. 7 үзэгhөө ба 7  абяануудhаа бyридэhэн үгэ тэмдэглэгты:

а) гүрэнэй б) гэршэлнэ в) ябанхай г) зорюута

3. «Аюултай» гэжэ үгэ хэды абяанhаа бүридэнэб?

а) 7   б) 6    в)  5     г) 4

4. Хэлэлгын абяануудые шэнжэлдэг эрдэмэй hалбари юун гэжэ нэрэтэйб?

а) орфографи   б) орфоэпи   в) фонетикэ   г) лексикэ

5. Ямар залгалта бэшэхэб?

             Эхэ эсэгынг…  нэрэ бү бузарлагты.

                   а) ээ  б) эй  в) залгалтагүй  г) өө

        6. Абтаhан үгын эсэстэ ямар залгалта байхаб?

         Медицинск..

         а) о  б) а  в) э  г)  и

7. Доро үгтэhэн юумэнэй нэрэнүүд олоной тоодо ямар залгалта абахаб?

            Ураг, буряад

           а) –нууд;  б)  - нүүд;  в) – yyд;  г)  - үүд

8. Точконуудай орондо таараха аялган үзэг бэшэгты:

          Гүйг…шэ, түйс…р, гүрл…, гүлз…ргэнэ, гүр…hэшэлхэ, үгл…гүүр

                      а) oo;  б) ээ;  в) эй   г) өө

9.  Тус үгэнүүдые ород хэлэнhээ оршуулагты:

              а) наука

              б) студент

              в) заявление

              г) родник

              д) профессия

10. Адлирхуу удхатай  үгэнyүүдые тааруулан бэшэгты:

             а ) hанаан

             б) сэсэн

             в) үндэр

             г) гоё

            д) харанхы

11. Эдэ ямар  үгэнүүд бэ?

1. бүлэ  - нэгэ гэрэй түрэл зон
2. бүлэ – эгэшэнэрэй үхибүүд
3. бүлэ – шэнгэн зүйл буйлажа сохихо

  а) антоним

 б) синоним

 в) омоним

 г) шэлжэһэн удхатай үгэ

12. Yгын ямар хуби илгаатай байнаб?

     а) барагдажа

     б) далинуудаа

     в) тэмдэглэл

     г) байшанайнгаа

    д) абяагүй

13.   Хаалта соохи үгэнүүдые оршуулаад, таараха түхэлдэнь табигты.

       /Молодой/ хүнэй баяан дээрэ наадахые Цэрэгмаа /с интересом/ харана. Хүгжэмшын /облик/ зайн галай гэрэлдэ /мягко/ энеэбхилһэндэл үзэгдэжэ, /его пальцы/ һурамхи хурдаар хүдэлнэ. Баяанай ирагуу /мелодия/ басаганай /душе/ сэнгүү зугаа түрүүлхэдэл гээд, нюур шарайнь халуу бусалшахадал болоно. /Своей учебы/ үедэ баяанаар бэрээлжэ, дүйтэй болоһоноо /вспомнив сама/, мүнөө наадажа шадаха гүб гэжэ Цэрэгмаа /задумывается/.

Харюунууд (6 класс):

1 г

2 в

3 б

4 в

5а

6в

7  в

8 г

9  эрдэм, оюутан, мэдүүлгэ, булаг, мэргэжэл ( 5 балл)

10 – 5 балл

11-в

12 – залгабари, залгалта, үндэһэн, үндэһэн, зүйр үгэ ( 5 балл)

13 – 10 балл   (Оршуулга 1. Залуу,  2. һонирхол  3. Шарай 4. Зөөлэнөөр 5. Хургадынь 6. Аялга 7. Сэдьхэлдэ   8. Һуралсалайнгаа    9. Һанахадаа 10. Бодолго болоно).

Хамта: 34 балл

7-дохи ангиин һурагшадай

«Буряад хэлэн – түрэл хэлэн» гэһэн шэглэлээр

шалгалтын бэшэмэл хүдэлмэри

Тестнүүдые дүүргэхэдээ, үгтэhэн  харюунуудайнь нэгыень бэшэхэт.

1.  Хэлэлгын абяануудые үзэдэг эрдэм:

           а) морфологи  б) фонетикэ   в) лексикэ

2. Эдэ ямар аялганууд бэ: өө, ү, эй?

               а) эрэ  б) эмэ  в) эрсэ

3. Буряад хэлэндэ хэды аялган үзэгүүд  бэ?

           а) зургаан  б) найман  в) арбан хоер г) арбан юһэн

 4. Энэ аялган үзэгүүдэй алиниинь доогуураа зураатай аялган үзэгэй уншалгатай адлиб?

                 Баяр

               а) мяхан  б) мянган  в) нягта г) ямар

5. Доро үгтэһэн  үгэнүүдэй алиниинь  зургаан үзэг болон дүрбэн абяанһаа бүридэнэб?

                а) баарья  б) бээлэй в ) хутага  г) анахай

 6. Буруугаар бэшээтэй үгэнүүдые заагты:

   а) гашуун дабһан  

           б) дулаан оймоһон

    в) модон халбага

    г) холые хараһан

  7. Үгтэһэн үгэнүүдэй һүүлэй аялганиие тодорхойлогты:

           а) ээ  б) эй  в) уй  г) үй

            1. Хэшээл... түсэб

            2.  Гэрт... хариба

            3. Һүзэгг… хүн

            4. Олон үхибүүт... бүлэ

  8. Точконуудай орондо таараха үзэгүүдые табиха:

            О...долгүй  /1/эреэн торгон дэгэлтэй. Шоно болбол м /2/...хаша амитан. Космическ /3/... станци.

  9. Доро үгтэһэн үгэнүүдые буряад орфографиин дүрим баримталан бэшэхэ:

     1. хлеб   2. огурцы  3. сапоги

 10. Үгтэһэн үгэнүүдтэ зэбсэгэй падежэй ямар залгалта табигдахаб?

     а) – ээр;  б)  - наар;  в) – аар г) - яар

     1. таксист  2. набшаһан 3.американец

11. Үгтэһэн  холбуулалнууд сооһоо шэлжэһэн удхатайень ологты :

               а) зөөлэн гартай  б) хүйтэн хараса   в) үнгэн бугааг  г) булад хутага д) халуун үдэр

12. Доро үгтэһэн эхир үгэнүүдэй эжэлынь нэрлэгты:

              а) гал ...

              б) хорёо ...  

              в) гүйхэ ...

              г) ой ...

              д) баян ...

13. Үгтэһэн үгэнүүд сооһоо хуушарһан үгэ ологты:

              а) хутага б) хэтэ в) һиихэ г) бугааг

14. Удаадахи фразеологизмуудай дутуу үгыень хүсэлдүүлэн бэшэхэ:

              а)  ... шамажа орохо

              б)  торгон соо хүльбэрхэ,  ... соо умбаха

              в)  зөөлэн бүхэдэ ...

15. Ород хэлэндэ оршуулагты:

              а) үхэр нюдэн б) оюутан в) мэдүүлгэ

16. Үгын  удха тайлбарилха:

               малай, амитанай хүзүүндэ зүүдэг ооһор              

17. Дүтэрхы удхатай фразеологизмуудые бэшэхэ:

              а)  два сапога пара или одного поля ягода б) пройти огни и воды

18. Оньһон үгын 2-дохи хубиие хүсэлдүүлэн бэшэгты:    

              а) алдаһан хүн арбан нүгэлтэй, ...

              в) һураһан далай,  ...

Харюунууд (7 класс)

Тест – 18 заданий -37 баллов

       1.б                                                                  

2.б                                                                

3.в                                                                

4.г                                                                

5.б                                  

        6.б                                                                  

        7. 1б,  2а, 3г, 5б

        8. 1 – ё, 2 – я, 3 – а

        9. 1 – хилээмэн, 2 – үгэрсэ, 3 – сабхи

        10. 1в, 2в, 3в

11. б
12. 1 – гуламта , 2 – хото 3-харайха 4- тайга 5 –бардам                                  
13. б                                                

        14. 1хамсыгаа, 2 тоһон , 3 диилдэхэ                                                    

        15. а) пушка

            б) студент                                                  

            в) заявление                                                

       1 6. а) бойлторго                                                        

        17. а) үрөөһэн бөөрэ

            б)  халуун шулуу долёохо                                        

        18. а) олоһон хүн нэгэ нүгэлтэй

            б) һураагүй балай