Хэшээлһээ гадуур худэлмэри
учебно-методический материал

Цырендоржиева Оюна Мэлсовна

Хэшээлһээ гадуур худэлмэри

Скачать:


Предварительный просмотр:

Буряад хэлэ ба литературын декадын түсэбC:\Program Files (x86)\Buryad xelen\data\info\traditions\2\201\p3020113.jpg

Гол сэдэб: «Арбан хоёр жэлэй магтаал»

Хэмжээнэй гол зорилгонууд: хүүгэдые түрэл тоонто нютагайнгаа түүхэтэй, буряад арадайнгаа ёhо заншалтай, арадай аман зохёолтой танилсуулха, мэдэсыень үргэдхэхэ, буряад хэлэндээ энхэргэн хандаса хүмүүжүүлхэ,  хэлэлгэ баяжуулха.

Гол хэмжээ ябуулганууд

Һара, үдэр

Сэдэб

Хэмжээ ябуулга

Мүрысөөнүүд дүримүүд

Класс

25.01

Буряад хэлэ ба литературын декада нээлгэ

5-11

26.01

«Ама сагаан Хулгана жэл» ба «Аша ехэтэй Үхэр жэл»

«Cагаан эдеэнэй дээжэ» гэhэн сэдэбтэ диктант бэшэлгэ

Диктант бэшэлгэ

5-7

8-11

27.01

«Уур ехэтэй Бар жэл» ба «Булшан ехэтэй Туулай жэл»

«Сагаалганай ёhо гурим» гэhэн сэдэбтэ СМС-викторина

3 асуудалда СМС-ээр 89246531389 гэhэн утаhаар харюусаха. Харюу бүхэн тобшохон байха ёhотой. Харюугайнгаа hүүлдэ заатагүй нэрэ обогоо, классаа бэшэхэ.

5-11

багшанар

28.01

«Абарга дуутай Луу жэл» ба «Уран хэлэтэй Могой жэл»

«Сагаалганай угалзанууд» гэhэн эдир дизайнернуудай мүрысөөн

5-11 классай басагад буряад стилизованна гү, али үндэһэн буряад дэгэлнүүдэй зурагуудые тус мүрысөөндэ дурадхаха. Зурагуудай үзэсхэлэн бүтээгдэжэ, һайшаагдаһан зурагай түлөө хүн бүхэн өөрынгөө һанамжа үгэхэ.

5-11

29.01

«Агуу хүсэтэ Морин жэл»

  1. «Морин эрдэни» нээмэл хэшээл (8 класс)
  2. «Будамшуугай ороноор Сережын аяншалга» (5 класс)
  3. Мастер-класс «Шүдэр томохо шадал»

(5-11 классай хүбүүдтэ)

  1. «Буряад КВН»:

  1. Класс бүхэн өөрынгөө жэл дурадхаха: 5 кл. – тахяа жэл, 6кл. – бишэн жэл, 7 кл. – хонин жэл , 8 кл. – морин жэл, 9 кл. – могой жэл , 11 кл. – туулай жэл.
  2. Капитануудай мүрысөөн. (Капитан бүхэн нэгэ энеэдэтэй ушар хөөрэхэ).
  3. «Сагаалганай уулзалга» гэhэн дуунай мүрысөөн (дуу, шүлэг, сценкэ г.м. дурадхахада болоно).

5-11

01.02

«Хонгор сагаан Хонин жэл»

Мастер-класс «Хониной нооhо яагаад ээрэхэб?»

5-11

басагад

02.02

«Хөөрүү аашатай Бишэн жэл»

«Табан бүхэ» гэhэн сэдэбтэ наадан

Класс бүхэнhөө 5-5 хүнһөө бүридэhэн команда хабаадаха.

5-7

8-11

03.02

«Сагые мэдэдэг Тахяа жэл»

Буряад кино ба мультфильмын кинотеатр

Буряад хэлэн дээрэ кино ба мультфильмүүдые харалга.

5-11

04.02

«Хүдэр нэрэтэй Нохой жэл»

«Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!» гэһэн оршуулгын мүрысөөн

Класс бүхэн булта бүгэдөөрөө хабаадаха.

5-7

8-11

Кл.рук.

05.02

«Хүсэ ехэтэй Гахай жэл»

«Уран үгын шэмэг» гэһэн уран шүлэгшэдэй мүрысөөн

Класс бүхэнhөө дуратайшуул хабаадаха. Буряад уран зохёолшодой шүлэгүүдые, мүн прозын хэhэг дурадхахада болохо. Жюриин гэшүүд нютагай уран бэшэгшэд, уран үгэдэ дуратайшуул байхаар хараалагдана.

5-11

06.02

Буряад хэлэ ба литературын декадын түгэсхэлэй ёhолол

«Дангина-Гэсэр-2016»

«Дангина»:

  1. Визитка (өөр тухайгаа хөөрэхэ, нэгэ дуу дурадхаха) – 3 мин.
  2. Хатар – 3 мин.
  3. «Эдир гоёнсуу»
  4. Дефиле (буряад стилизованна дэгэл дурадхаха).

«Баатар»:

  1. Визитка (өөр тухайгаа хөөрэхэ, нэгэ дуу дурадхаха) – 3 мин.
  2. Хатар – 3 мин.
  3. «Далан худалша» - энеэдэтэй ушар тухайгаа хөөрэхэ.
  4. Дефиле (буряад стилизованна дэгэл дурадхаха).

1-11

Хүндэтэ хабаадагшад!

Та бүгэдэниие эдэбхитэйгээр хабаадахыетнай уряалнабди!

Аза талааниие тандаа хүсэе!

СМС-викторина

Хүндэтэ һурагшад! СМС-викторина 3 асуудалһаа бүридэнэ. Асуудалнуудай гол сэдэб (темэ) «Сагаалган» болоно. Харюу мэдэхэ зон 89246531389 гэһэн номерто СМС-ээр эльгээхэ. Харюунуудаа тобшохоноор, запятойнуудаар илгаад бэшэхэ, жэшээнь: морин, хадаг, гал заяашан. Заатагүй нэрэ, обогоо, классаа бэшэхэ.

1 асуудал. Хэды онһоо  Сагаалганай һайндэр гүрэнэй хэмжээндэ хуулита болоод, тэмдэглэгдэжэ эхилээб?

2 асуудал. 60 сантиметрһээ 1 метр хүрэтэр утатай хадаг юун гэжэ нэрэтэйб?

3 асуудал. Сагаалганай һүни ямар бурхан эрьедэг бэ?

C:\Program Files (x86)\Buryad xelen\data\info\traditions\2\201\p3020112_20.jpg

«Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!» гэһэн оршуулгын мүрысөөн

5-7 класс

  1. Блиц-наадан

Словарь хэрэглэн үгэнүүдые оршуулха.

  1. Шүлэгэй оршуулга
  2. Дуунай оршуулга
  3. Мультфильмын оршуулга

Нээмэл хэшээл.

8 класс

«Морин эрдэни»

Эпиграф

«Ута газарые гаталха – морин эрдэни»

  1. Эмхидхэлэй үе.
  2. Багша: Сайн байнат, үхибүүд! Номоо, дэбтэрээ бэлдэгты. Номоо нээгээд, 65 нюурта 143 даабариин текст уншагты. Текст уншаад, юун тухай мүнөөдэр хэшээлдээ хөөрэлдэхэбибди гэжэ таанар ойлгохот.

(Морин тухай текст).

Багша: Зүб. Энэ текст морин тухай байба. Үхибүүд, мүнөөдэрэй хэшээлдэ би иимэ эпиграф абаһан байнаб. Энэ оньһон үгэ уншаад, удхыень юун гэжэ ойлгонобта?

Багша: Зүб. Үшөө тиихэдэ энэ хэшээлнай баһа зорилготой байха ёһотой. Бидэ урда хэшээлнүүдтээ гараһан мэдэсэеэ дабтажа, бэхижүүлхэ ёһотойбди. Ямар темэ дабтаха хэрэгтэйб?

(Мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд).

Багша: Зүб.

  1. Дабталга.

Эгээ түрүүн гол дүримүүдээ һаная, дабтая. Дүримүүдые хүсэд дүүрэн болгоё.

  1. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд хадаа … ба … болоно.
  2. Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр мэдүүлэлэй … … болоно.
  3. Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд  …, …, … болоно.
  4. Нэмэлтэ … ба …. гэжэ илгардаг.
  5. Элирхэйлэгшэ … гэһэн асуудалда харюусадаг.
  6. Ушарлагша …, …, …, …, …, …, … гэжэ илгардаг.

  1. Слайд дээрэ үгтэһэн текст уншагты. (Тубанова Лера уншана).

Текст үгтэнэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно. Буряад арад гээшэ мориие «морин эрдэни» гэжэ дэмы нэрлээгүй. Морин хадаа малша арадаймнай эгээл ехэ туһалагшань байгаа бшуу. Эгээл тиимэһээ буряад хүн морин хоёр таһаршагүй нягта холбоотой. Урда сагта буряад үхибүүд гээшэ 3-4 наһатайһаа эхилжэ, номгон мориной нюрган дээрэ ябажа һурадаг байгаа бшуу.

Даабари. Мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри хэхэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно.

  1. (Жигжитова Эльнара уншана).

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалхаһаа гадна, холо ойгуур аяншалан ябажа, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн. Морин эрдэни гээшэ сула шамбай бэетэй, харайсатай байгаа. Эгээл тиимэһээ монгол арадууд гээшэ хүлэг мориёо магтан дуу, хурдан түргэн шүлэг зохёодог, үльгэр түүхэдээ түүрээдэг байгаа.

Даабари. Мэдүүлэл соо нэмэлтэнүүдые олоод, доогуурнь зурагты.

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалдаг, холо ойгуур аяншалдаг, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн.

  1. (Хандуева Аяна уншана).

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй. Жэшээнь, монгол морид дайн сэрэгэй үедэ нэгэ үдэрэй туршада хэдэн зуугаад модо гаталдаг байгаа. Тиихэдээ нэгэ сэрэгшэ хэдэн моридые һэлгүүлэн, торон тогтонгүй һэтэ гүйлгэдэг һэн.

Даабари. Мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэнүүдые олоод, доогуурнь зураха.

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй.

  1. Манай арадта морин тухай олон оньһон үгэнүүд бии, тэдэниие анхарая. Юун гэжэ ойлгонобта?

Тоогой диктант

  1. Агта алдабал баригдаха, ама алдабал баригдахагүй.
  2. Хулэг морин – хунэй нухэр.
  3. Морин дурбэн хултэйшье hаа, будэрдэг. 
  4. Һайн хүн нэгэ үгэтэй, һайн морин нэгэ ябадалтай.
  5. Уула мори зобоохо, уур хуниие зобоохо.

  1. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо нэрлүүлэгшэ үгыб?
  2. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэ тоогой нэрээр гаранхайб?
  3. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо болзоогой ушарлагша бииб?
  4. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо хэлэгшэ юумэнэй нэрээр гаранхайб?
  5. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэ тэмдэгэй нэрээр гаранхайб?
  6. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо ганса сэхэ нэмэлтэнууд бииб?

Харюу:

  1. 1
  2. 3
  3. 1
  4. 2
  5. 4
  6. 1, 5
  1. Багша: Мүнөө нэгэ заа амараншаа, наада наадая. Морин гэһэн үгэдэ синонимуудые һаная.
  2. Багша: Мори урилдаанда түрүүлжэ ерэһэн хүлэгтэ юу түүрээдэг бэ?

(мориной соло).

Энэ слайд дээрэ мориной солын багахан хэһэг үгтэнэ. Зурлаануудай орондо нэмэлтэнүүдые нэмээд үзэе.

Дурам шэнги нюдэтэй,

Дун сагаан шүдэтэй,

Хомигор бүтүү туруутай,

Хоёр һормон шэхэтэй,

Хүжэ загаһан нюргатай,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта нюдөөрөө

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор шэхээрээ

Холын абяа шагнадаг,

  1. Даабари. Тус үгтэһэн шулэг соо юрын гэшүүдые нэмэгты. Танай һанамжаар юрын гэшүүд ямар үүргэ дүүргэнэб? Гэрэй даабари. Мориной соло сээжэлдэхэ.

Һурагшын хуудаһан

  1. Даабари. Мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри хэхэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно.

  1. Даабари. Мэдүүлэл соо нэмэлтэнүүдые олоод, доогуурнь зурагты.

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалдаг, холо ойгуур аяншалдаг, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн.

  1. Даабари. Мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэнүүдые олоод, доогуурнь зураха.

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.



Предварительный просмотр:

Буряад хэлэн болон литератураар неделиин түсэб

Неделиинүдэр

Хэмжээябуулганууд

Конкурснууд

Классууд

Саг

11. 11.

Буряад хэлэ болон литератураар неделиин нээлтэ

«Минии уг гарбал» гэhэн темээр зохёолго (сочинени) болон проектнүүдэй мүрысөөн

Неделиин турша соо

12. 11

Буряад хэлээр мини-олимпиада

1-4 кл

5-7 кл

9-10 кл

Хэшээлэйүедэ

13. 11

«Эрхим диктант» гэhэн мүрысөөн

1-4 кл

5-7 кл

9-10 кл

12.00ч

13.00ч

14.00ч

14. 11

«Эрдэниин хумха» буряад хэлээр, литератураар арадай аман зохёолоор, ёhо заншалнуудаар нааданууд

1. Викторина

2.Оньhон ба хошоо үгэнүүдэй, таабаринуудай, арадай дуунуудай хаялсаан.

3.Онтохонуудай удхаар зүжэгүүдэй мүрысөөн.

1-4 кл

5-7 кл

12.00ч

13.00ч

15. 11

1. «Оюун Бэлиг» («Минута славы»)

В. Гомбоевой, В. Данжаловай, Б. Гомбоевой дурасхаалда зорюулагдаһан «Мүнхэршэхэ дурам хүрэнэ, мүнөө түрэһэн түрэлдөө…» гэһэн литературна үдэшэ

Уран шүлэгшэдэй, дуушадай, зүжэгшэдэй, г.м. мүрысөөн.

Yдэшын программа:

  1. 1. В. Гомбоевой «Юртэмсын залгаа» гэһэн шүлэгөөр литературна композиции дурадхалга.
  2. 2. Поэдүүд тухай презентации дурадхалга.
  3. 5-6 кл – «Б. Б.  Гомбоев – манай багша»;
  4. 7 кл – «В. Н. Данжалов – «Мэлэ нютагаа түүрээгшэ»;
  5. 9-10 кл. – «Багша, поэт В. Б. Гомбоев тухай».
  6. 3. «Оюун Бэлиг» («Минута славы») гэhэн уран шүлэгшэдэй, дуушадай, г.м. мүрысөөн.

0-4 кл

5-10 кл

14.00ч

16.00ч

16. 11

Дүнгүүдые гаргалга, мүрысөөнүүдтэ илагшадые шагналга



Предварительный просмотр:

Буряад хэлээр мини-олимпиада

9-10 классууд

  1.  Лексикологи гэһэн һалбариин гол единицэ?

                                                   а) абяан

                                                   б) морфемэ

                                                   в) үгэ

                                                   г) холбуулал

                                                   д) мэдүүлэл           

 

2.  Үгын уг гарбал элирүүлдэг эрдэм?

а) морфологи

б) фонетикэ

в) лексикологи

г) синтаксис

3. Буряад хэлэндэ хэды бүдэхи хашалганууд бэ?

                                                            а) 10

                                                            б) 11

                                                            в) 12

4. Буряад хэлэндэ хэды эрэ аялганууд бэ?

а) 2

б) 4

в) 6

5. Шииганана, хиидхэнэ, бүлеэн. Эдэ үгэнүүд ямар ёһо баримталан бэшэгдэнэб?

а) аялганай тааралдал

б) аялганай нугарал

в) аялганай hубарил

6. Үгтэhэн үгэнүүд соо алиниинь үлүүб?

                                                   а) алаг

                                                   б) оймһон

                                                   в) хөөрэлдүүлээ

7. Yгын илган хэблэгдэhэн хуби нэрлэгты.

1. хашалганай           а. үндэhэн

5. хүйтэрбэ              б. суффикс

6. үйлэдэхэ               в. залгалта

7. ябуулха                   г.гараhан hуури

8. Үгтэhэн үгэнүүд ямар хэлэлгын хубинууд болоноб?

                                  1. мянган                   а. юумэнэй нэрэ

                                  2.өөдэ                    б.тоогой нэрэ                                                                   

                                  3. шанга                    в. дахуул үгэ

                                  4. жалга                     г. тэмдэгэй нэрэ

9. Буряад хэлэндэ хэды туһалагша хэлэлгын хубинууд бииб?

                                                  1. 1

                                                  2. 3

                                                  3. 6

10. Нэгэдэхи ганса нюурта хамаадалай залгалта ологты.

                                                   1. –мни

                                                   2. –шни

                                                   3. –тнай

11. Үгын үндэһэндэ залгагдажа, шэнэ үгэ бии болгодог хубиие юун гэдэг бэ?

                                                  1. Суффикс

                                                  2. Залгалта

                                                  3. Частица

 12. Точконуудай орондо таараха дүрим баримталжа, удаадахи үгэнүүдые хүсэлдүүлжэ бэшэгты.

                                                  1. Үдэр ер…                                а) –өө

                                                  2. Нүхэдт… туһалаа                   б) –эй

                                                  3. Гэрт… болоо                           в) –ээ

13. Ямар холбуулал бэ?

                                               1. Сэлмэг үдэр                                  а) сүлөө

                                               2. Машинаар гүйлгэхэ                     б) тогтомол

                                               3. Ухаагаа гүйлгэхэ         

14. Ямар холбуулал бэ?

                                                   1. Сэбэр шарай                           а) нэрэ

                                                   2. Алирһа түүхэ                          б) глагол

                                                   3. Амтатай эдеэн

                                                   4. Сай шанаха    

15.  Тогтомол холбуулалнуудые нэгэ үгөөр hэлгэгты.

                                            1. Улхархайгаа бусалгаха              а) мэхэлхэ

                                            2. Саарһан малгай үмдэхүүлхэ      б) сохихо

                                            3. Тооһыень гүбихэ                         в) унтаха 

16. Ямар хабсарал бэ?

                                             1. Дулаан болобо                              а) холбуулал

                                             2.  Үдэшын боро хараан                 б) мэдүүлэл

                                             3. Утаан, манан…

                                             4. Жабартай үдэр

17. Ямар мэдүүлэл бэ?

                                            1. Бороо орожо байна.                  а) нэгэ бүридэлтэ

                                         2. Энэ һарада бороожобо.          б) хоёр бүридэлтэ

                                         3. Айлһаа бэдэрэнхаар, абдараа уудала.     

                                         4. Нүхэрни шамһаа набтаршаг.

18. Үгтэhэн мэдүүлэл соо илгагдаhан үгэнүүд ямар синтаксическа үүргэ дүүргэнэб?

                  Морин хадаа(1) буряад(2) зоной(3) эгээл(4) дуратай амитанай нэгэниинь(5).

                                                                                               а) нэрлүүлэгшэ

                                                                                               б) хэлэгшэ

                                                                                               в) нэмэлтэ

                                                                                               г) ушарлагша

                                                                                               д) элирхэйлэгшэ    



Предварительный просмотр:

«Жаргалтай гэр бүлэ»

 (хүгшэн эжы аба – аба эжы – хүүгэд (аша зээнэр)

Сайн байнат, үхибүүд! Би энэ хэмжээндээ багахан хайрсаг абаад ерэбэб. Энэ хайрсаг соогоо хэрэ угhаа хойшо манай буряад зоной үе үеhѳѳнь эхэ эсэгэнэрэй үри хүүгэдтээ дамжуулжа байгаа шүтѳѳнүүд хээтэй.

I шата

Хэтэ, хутага.

- Энэ юум бэ, мэдэхэ гүт?

- Хутага, хэтэ.

- Юундэ эсэгэ хүбүүндээ хутага, хэтэ хоёрые дамжуулдаг байгааб? Энэнь ямар удхатай байгааб гэжэ hананабта?

hурагшад харюусана.

Анханhаа хойшо хутага гээшэмнай эрэ хүнэй hүлдые, наhанай эршэ хамгаалдаг зэмсэг болодог. Хэтэ болбол гал аһааха хэрэгсэл гээшэ. Гал гээшэмнай ами наhанай, дулаанай, ариг сэбэрэй, hэргэлгын hүлдэ тэмдэг ха юм даа.

- Зай, самбарта hэеы гэр харанат. Гэр хадаа гэр бүлэ бүхэнэй гуламта болоно. Гэр бүлэ соо эхэ, эсэгэ, үри хүүгэд ѳѳрын үүргэтэй.

Саарhан дээрэ эхэ эсэгын эрдэм, үүргэнүүд бэшээтэй, эсэгын эрдэмүүдые шэлэжэ баруун эрын талада няая.

Уужам ухаан.

Хатуу зориг.

Бата журам.

Гэр бүлын түшэг.

Үри хүүгэдэй һүр һүлдын зэргэ.

Эрхи.

- Анхарагты, энэ юум бэ?

- Эрхи.

- Юундэ эрхиеэ түрэлхид үхибүүдтээ дамжуулдаг байгааб? Бодомжолжо узэгты.

Урданай ёhо заншалаар тарни маанияа уншажа эрхи татахадаа, түрэлхид үри хүүгэдэйнгээ түлѳѳ буян хуряадаг байгаа, харгы замыень арюудхажа, амгалан тайбаниие, элуур энхые үршѳѳдэг hэн. Зүгѳѳр саашадаа үхибүүдынь эрхи татахадаа, түрэлхидэйнгөө хойтын буян бүтээхэ гэhэн удхатай.

Хурабша.

- Энэ юум бэ, басагад?

- Хурабша.

- Хэндэ хурабша дамжуулдаг байгааб гэжэ hананабта, ямар удхатайб?

Басагад эхэнэр болоходоо, утаһан һабагша, ульгам зүүн, алтан хайша, мүнгэн хурабшын эзэн болохо ёһотой hэн.

- Зай, мүнѳѳ эхэнэр хүнэй зүүн талада эхэ хүнэй үүргэнүүдые шэлэжэ абаад, hэеы гэрэй эхэнэр талада дээрээ няая.

Үридэ энхэрэлтэй.

Ханидаа түшэгтэй.

Гэр байраяа сэбэр байлгаха

Үнгэдэ сэбэр.

 Үйлэдэ уран.

Шагай.

- Энэ юум бэ, таниба гут?

- Шагай.

- Зуб даа. Энэ ямар удхатайб?

Таанад дуулаагүй байгаа ёhотойт. Шагай дамжуулхадаа, олон үхибүүдтэй боложо, уг гарбалаа үргэлжэлүүлээрэйт гэhэн удхатайгаар эхэ эсэгэнь ухибүүдтээ дамжуулан үгэдэг байгаа.

Шонын hабар.

-Энэ юунэй hабар бэ?

- Шонын.

- Юундэ хэрэглэдэг бэ? Яахаяа дамжуулдаг бэ?

Шонын hабарые нарай нялха үхибүүдэйнгээ хажууда заяашан харууhан болгоод баряад байдаг байгаа, тиигэхэдэ үхибүүд бузартахагүй. Тиихэдээ үри хүүгэдтээ хайшан гэжэ зүбѳѳр нарай хүүгэдээ үргэхэб, аршалхаб гэжэ hургаал болгон дамжуулhан удхатай.

Yхибүүдэй үүргэ hэеы гэртээ абаашаад няая.

Эсэгэ эхэеэ дурлан хүндэлхэ.

Гэрэйнгээ ажалда туһалха.

Уг гарбалаараа омогорхохо.

Эсэгэ эхынгээ зөөриие аршалан арьбадхаха.

Түрэлхидэйнгөө хойтын буян бүтээхэ.

- Зай, энэ hэеы гэрээ дүүргэжэ, бидэ  эхэ эсэгын, үри хүүгэдэй   үүргэнүүдые илгажа гаргабабди. Эдэ эрдэм сахижа ябаа hаа, гэр бүлэ соо амгалан байдал оршожо, түрэлхид үхибүүд хоёрой хоорондо хёмороон, зүрилдөөн гарахагүй.

II шата

- Yхибүүд, мүнѳѳ багахан домог анхаралтайгаар шагнагты. (притча)

Юун гэжэ ойлгобот? Ямар мүнѳѳдэрэй проблемэ энэ домог соо харабат? (Yри хүүгэд эхэ эсэгынгээ ашые бусаанагүй, хожом ѳѳhэдынь үхибүүд баhал адляар хандана).

Хэрбэеэ уг гарбалайнгаа, гэр бүлынгѳѳ бүхы нэрлэгдэhэн ёhо заншал, журам сахижа, бэе бэеэ хүндэлжэ ябаа hаа, минии hанахада, ёhотойл жаргалтай бүлэ болохо хаш. Танай hанамжаар ямар бүлэ жаргалтайб? Эдэ үгтэhэн гүнзэгы удхатай оньhон үгэнүүд сооhоо ѳѳртѳѳ дүтэ харюу шэлэжэ, самбарта няагаад, юундэ энээниие шэлээбта гэжэ хүн бүхэн хѳѳрэжэ үгыт даа.

-Зай, хэмжээмнай түгэсхэлдѳѳ хүрэбэ. Тандаа hайниие хүсэнэб, жаргалтай гэр бүлэтэй боложо, баян тарган ажаhуухыетнай хүсэнэб. Баяртай.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Буряад литературын хэшээл 9 класс

Классhаа гадуур хэшээл....

Буряад хэлэнэй хэшээл «Баабгай Балма хоёр» УМК «Амар мэндээ!» «Баабгай Балма хоёр» (бэлэдхэлэй группа) 3-дахи хэшээл

Буряад хэлэнэй хэшээл «Баабгай Балма хоёр» УМК «Амар мэндээ!» «Баабгай Балма хоёр» (бэлэдхэлэй группа) 3-дахи хэшээл...

Классһаа гадуур хэшээл Темэ: «Үлгы һайхан Ивалга нютагнай»

Зорилгонууд:1. Һурагшадай түрэл дайда тухай эрдэм мэдэсые үргэдхэхэ, проект зохѐожо һургаха;2. Ивалга нютагайнгаа түүхэтэй, нангин шүтөөнэй газарнуудтай, аршаан булагуудтай, суута хүнүүдтэй танилсуула...

Хэшээлhээ гадуур худэлмэри

Хэшээлhээ гадуур худэлмэри...

Классhаа гадуур хэшээл

Хэзээдэш мунхэ...

Классһаа гадуур хэшээл: «Байгал -эгээн сэбэр далай» эхин классай һурагшадта. (Аяншалга - наадан).

Классһаа гадуур хэшээл: «Байгал -эгээн сэбэр далай» эхин классай  һурагшадта.(Аяншалга - наадан)....

Хэшээл "Тоолоё" (1-дэхи хэшээл) 4 анги

Хэшээл  "Тоолоё" (1-дэхи хэшээл) 4 анги...