Сценарий "Юбилей села"
план-конспект занятия (9 класс) на тему

Туган авылым Рәтамак

Тема: Туган авылым Рәтамак.

Максат  1. Экологик белеем һәм тәрбия бирү.

               2. Әхлак тәрбиясе бирү.

               3. Туган авылга мәхәббәт тәрбияләү, үткәнен өйрәнү.

               4. Авылдашларга хөрмәт тәрбияләү

               5. Эстетеик тәрбия бирү, сәнгатьле шигырь укырга өйрәтү.

               6. Яхшыны яманнан аерырга өйрәтү.

План.

1. Магнитофон тасмасы аша «Рә буйлары» җыр.
2. Укытучының кереш сүзе.
3. Җыр «Саумысыз, авылдашлар.

Саумыссыз авылдашлар.

Сезгә китерде язмышлар.

Чакырды таулар, чишмәләр,

Тургайлар һәм дә таллар.

Авылымны сагындым.

Күңелемдә сагыш бар

Саумысыз, саумысыз,

Саумысыз авылдашлар.

Гомеремнең тамырлары

Шушы җирдә, тирәндә.

Чәчәкле болыннар моңы

Назлап тора тирәмдә.

Чыгып китсәм, сау бул,- диеп

Ата- баба иленнән.

Бүгенгедәй сагынып кайтам

Ыруымның җиренә.

Саумысыз, авылдашлар,

Сезгә чакырды язмышлар.

Күз алдымда кайнап тора

Әнкәй пешергән ашлар.

Укытучы.

Авылдашың, дусың, танышыңны

«Исәнмасез» диеп каршыла.

Шушы сүздән кәеф күтәрелә,

Шушы сүздән ният яхшыра.

Исәнмесез, диеп сәләмлә син,

Түбәнсетмәс сине илтифат.

Шушы сүздә- йөзләр яктылыгы.

Шушы сүздә- ният яхшылыгы,

Шушы сүздә җанга мең шифа.

   Саумысыз, кунаклар. Без бәйрәм- дәрескә җыелдык. Соңгы вакытта без авылыбыз тарихын өйрәнү буенча күп кенә эш башкардык: музейны карадык, авлдашлар алдында йортларда концерт күрсәттек һ.б.

4. Авыл тарихы альбомын төзүдә Ханбеков Хөрмәт һәм  Флүрә күп көч салдылар. Альбом барлык коллектив белән җыйган материал буенча төзелде. Күп кешеләр белән очрашып, күрешеп, сөйләшеп материал тупланды. (  Альбомны барысы да карый).
5. Күмәк җыр. Безнең Рәтамак авылы.

   Безнең Рәтамак авылы

Ямьле Ык буйларында

Ямьле Рә буйларында

Агым су кырларында.

Матур аның таулары.

Болыннары, тугайлары,

Болыннары, тугайлары,

Чайкала бодайлары.

Шул кырларда тырышып,

Халкым эшли бердәм булып,

Халкым эшли бердәм булып,

Ял итә күмәк булып.

6. Хезмәт һәм сугыш ветераны Гөмәр Ахунянович Шакиров чыгышы.  Сугыш вакыты, сугыштан соңгы елларның авыр язмышы турында сөйләде.
7. Җыр «Рә таңнары ».

Рә моңнарын отып сайрый

Чут, чут сандугач.

Шул моңнарны җырга салдым,

Өзелеп сагынгач.

Куш. Офыкларда нурлар яна,

Сандугачлар канат кага,

Сылу кызлар суга бара

Рәдә таң тугач.

Айлы кичтә баллар тама

Рә талларыннан,

Нур үрелә Рә кызының

Толымнарыннан.

Куш. Рәдә сулар ярсып ага,

Яшьлегебез канат кага,

Чәчәкләре назлап бага

Болыннарында.

8. Туган авыл турында укытучы чыгарган шигырь юллары.

Укытучы.

Рә буйларында уйнап үстем,

Хәбиендә кердем су.

Каенлыкта җиләк җыйдым,

Кара ярда бөрлегән.

Читкә киттем.

Ләкин торалмадым.

Кире кайттым өзелеп сагынгач.

Һәм әле дә йөрәк дулкынлана

Рә ярларына кагылгач.

Рә буйлары, Рә буйлары

Рә буйлары әрәмә.

Шул әрәмә эчләрендә

Бөрлегәннәр карала.

Минем әти печән чаба

Рә буйларын тутырып,

Арыгачтын ял итә ул

Яр буена утырып.

Рә Ыкка кушыла

Рәтамакның янында.

Рәхәтләнеп кызынабыз

Ятып шулар ярына.

Каен, нарат утыртканнар

Рәтамакның тавына

Кыш җиткәчтен, чаңгы тагып.

Китәм урман ягына.

Безнең авыл уртасыннан

Сүлле ага җай гына

Язын, көзен, җәен, кышын

Яр буйлары шау гына.

Май аеның ямьле иртәсе,

Сызылып кына җәйге таң ата.

Кояш сибә җылы нурларын

Рә халкын назлап уята.

Бөтен җирдә тормыш җыры кайный,

Кошлар суза моңлы көйләрен.

Менә монда тракторлар гөрли,

Ә тегендә гармун моңнары

9. Җыр. «Уйна гармун» 

10. «Рә такмаклары». (Җырлы бию).

Апрель җитми, агып бетми

Сүлле суы бозлары

Су сорасаң кымыз бирә

Рәтамакның кызлары.

Әйдер генәем дә

Бәйдер генәем.

Таш ташыйлар, ком ташыйлар

Машина юлларына.

Чәбәкәйләп утырыгыз

Егет һәм кызларына.

Ач тәрәзәң, күтәр пәрдәң

Җиләктән кайтып киләм.

Ерак җирне якын итеп

Безгә кунакка килгән.

Рәтамакның урамыннан

Атлар белән үтәек.

Онытмаек, дускайларым.

Бергә Гомер итәек.

11. Укытучы сүзе.

Туган ягыбыз табигате искиткеч гүзәл. Шигырьләрдә без шуны күрсәтергә тырыштык. Шушы матурлык көннән көн тоныклана. Беренчедән борынгы исемнәр югала. Озынкырла, Кыскакул, Кызлар каенлыгы, Ишкул, Елга башы һ.б. Исемнәр генә түгел күп урыннар безнең күз алдында югала бара, үзгәрә. Ишкулның исеме генә калды, Рә кабагы ялангачланды һ.б. Дарулы чишмә. Боларны күреп җан әрни.

   Ә менә чишмәләргә килгәндә, чынлап та уйланыр урын бар. Тирә- як авыллар, чишмәләр күз карасы кебек  саклана. Ә бездә зур чишмәбезнең суы елдан ел кими. Анда вак чишмәләр тезелеп киткән идее, күбесе юк .

Х.Фәрхи җыры. Әлдермешкә кайтам әле.

Киләчәктә водопровод яраксызланса нишләргә кала ? Мондый проблемалар Җир шарында күп- күп урыннарда чишмә суын шешәләргә тутырып саталар, водовозлар белән китереп тараталар. Азон Катламы тишелә, пычраклык, күп урыннарда свалкалар, полиэтелин капчык һәм шешәләр 100әр ел черими, яндырсаң агу тарала. Җир шарын пычраклык һәм наданлык һәлак итәргә мөмкин. Яшьләр берләшеп протест белдерәләр һ.б. Барның кадерен белик, чишмәләребезне саклыйк. Кеше табигатьнең бер өлеше. Табигатьне  саклау, ул үзебезне яклау.

Җыр. Рә буйлары.

Алмагачның ак чәчкәсе

Рә суына ишелә

Чит җирләргә китәм, диеп

Сөйләгәнсең кешегә.

Эх, дусларым, Рә буйлары.

Рә буйлары киртәле.

Сагынырсың, саргаерсың

Чит җирләргә кит әле.

Рә буйлары томан, дисәм

Шомырт ак шәлен япкан.

Кеше сөйли, читкә киткәч

Онытыр, сөй-дип яттан.

Рә буйлары алан- алан,

Аланнарында Балан.

Нишлим инде, дустым китә,

Нишлим, ялгызым калам.

12. Шигырьләр.

Туган авылым, тугым минем

Нинди матур синең тугайларың.

Һәр көн иртән кояш белән торып

Сине мактап җырлый тургайларың.

Туган авылым, күңелем күрке минем.

Җырлап үстем синең кырларыңда.

Әллә ничек керә күңелләргә

Сабый чактан калган җырларыңда.

Тау башында ялгыз каен

Чугып тарый җилләргә

Тып- тып итеп энҗе кебек

Чыгы тама гөлләргә.

Сандугачкай сайрый башлый,

Дөньяны моңга күмеп.

Көтү чыга киң яланга

Кояш калыкканны күреп.

Безнең авыл гөлләр бакчасы

Чәчәк ата язын тугайлар..

Туган илгә байлык, ямь биреп

Тармакланып үсә  бодайлар.

Безнең авыл нурга күмелгән,

Балкп янып тора утлары.

Тәрәзәдән нурлар сибелә,

Әйтерсең  лә шәһәр утлары.

Авылның бар урманы.

Ни генә үсми анда.

Авылның бар кырлары,

Ни генә  юк кырларда.

Авылның бар чишмәсе

Инеше дә ни тора.

Яр башында малайлар

Балык тотып утыра.

Болынында чәчәкләр

Үзләре чыга шытып

Чәчәк арасында хетт,

Уйна күбәләк тотып.

Кич җиттеме , җәйләүдән,

Көтү кайта авылга.

Бөтен авыл көтүне

Чыга каршы алырга.

13. Җыр. Туган илебез. З. Хәбибуллин муз. Хәй Вәхит сүз.

Без бәхетле шат балалар.

Без кайгыны белмибез.

Эх, ямьле соң

Күңелле соң

Безнең туган илебез.

Болыннарда, бакчаларда

Уйнап- җырлап йөрибез.

Эх,  киң дә соң,

Иркен дә соң,

Безнең туган илебез.

Нурлар белән, гөлләр белән

Бизәлгән һәр көнебез.

Эх, зур да соң

Матур да соң,

Безнең туган илебез.

14. Авылыбыз кешеләре. Укытучы.

   Билгеле, һәр авыл кешеләре белән көчле. Безнең авылда да элек электән эшкә уңган, тырыш халык яшәгән. Сугыш чорларында ирләр фронта, хатын- кызлар тылда көнне- төнгә ялгап эшләгәннәр. Һәрберебезнең алар арасында якын кешесе булган. Аларны бүген тын калып искә алыйк.

Җыр. Солдатлар.

Озатып вокзаллар каршында

              үттеләр аналар.

Тузанлы юллардан үттеләр

Дөньяны күрмәгән солдатлар.

Балалар керделәр утларга,

Балалар сүз бирде тупларга.

Күпләре төренеп шенельгә

Калдылар еракта йокларга.

Торыгыз, балалар, торыгыз.

Ашыгыз суына табында.

Юк тормый, йоклыйлар солдатлар

Иделдә һәм Дунай ярында.

   Хәзерге вакытта Минневасик Абдуллин, Нурзия Багманова, Абдуллин Фәнилләр күренекле спортчылар. Мухаметзянов Әбүзәр, Насибуллин Рәсим, галимова Алия һ.б. турында сөйли.

15. Укытучының үзе язган шигыре.

Тукайга ияреп.

Тау башына салынгандыр безнең авыл.

Ике чишмә, якын безнең авылга ул.

Шул чишмәләр суын эчеп тәпи бастым.

Шул чишмәләр суын эчеп ишек ачтым.

Шул чишмәләр суы минем җанга шифа,

Шул чишмәләр суы минем тәнгә сихәт.

Кайда барсам, кайда торсам, нишләсәм дә

Хәтеремдә мәңге калыр туган җирем.

Шул чишмәләр яме, суы тәме,

Ул чишмәләр юлы- әнкәй юлы.

Әнкәй аннан сулар китергән

Чиста итеп чайкап керләр юган.

Каз бәбкәләре куып китергән.

Авылдашлар, сезгә үтенечем,

Әнкәм чишмәләрен яклагыз!

АНда чүп- чар, пычрак атмагыз!

Алар әнкәйләрнең яшьлек эзе

Шулар истәлеген саклагыз!

   Зияратларны тәрбияләп тоту турында сөйләшү.

Ярмәкәй районы белән йомгак сүз.

«Ярмәкәй чишмәләре» җыры.

Ярмәкәйнең чишмәләре

Челтерәп агып кына.

Чишмә моңнары тарала

Талларга куна- куна.

Ярмәкәйдә чишмәләр күп,

Сулары алтын- диләр.

Саф чишмәдәй пакъ күңелле

Ярмәкәйлеләр, диләр.

Ярмәкәйнең чишмәләре

Йөрәгем янулары.

Кызларның вак- вак атлап

Суларга барулары.

Ярмәәкйнең чишмәләре

Челтерәп агып кына.

Чишмә сулары тарала.

Таралмый сагыш кына.

Рәис Ханнанов иҗат иткән бу җыр белән бәйрәмне тәмамлау.

Китап күргәзмәсе. истәлекле бүләкләр бирү.