Шагнын чаазы – Шагаам келди!!!
план-конспект на тему

Шагнын чаазы – Шагаам келди!!!

Сорулгазы:

Оюннарнын болгаш айтырыгларынын дузазы-биле Шагааны канчаар эрттирип чораанын билиндирер.

Дурген бодап, шын харыыларны берип ооредир, чугаа-домаан сайзырадыр.

Тыва чоннун национал байырлалын болгаш  чанчылдарын хундулеп, сагып чоруурунга кижизидер.

Башкынын киирилде чугаазы:

Кандыг-даа чон бодунун бурунгу культуразын, чанчыл-ёзулалдарын коргускен, национал чоргааралын илереткен байырлалдарлыг болур. Ынчангаш ол байырлалдарны «национал» дээн ужур-утказы ында.

Чижээ: орус чоннун – Масленица, татар чоннун – Курбан-байрам.

Шагаа – тыва чоннун национал, эн бедик сузуглелдиг бацырлалы. Оон сузуглели чудел? Шагаага баш удур белетткенип, ону сузуглеп манаар, а эн-не кол чуве – Шагаа хунунун сагылга, ёзулулдарын эрттирери. Шага дунезинде удувас, ожукта отту успес, чула-ден ожурбес.

Амгы уенин аныяктарынга бузуренчиг эвес-даа болза, чон ёзулалдарын чыяк сагып чораан. Будууде удуваан кижи эрлик ораннын кара данзызынга кирбес деп санаар, харын-даа одуг хонган кижи назынынга 1 чылды немээр, хып хонган от, чула-ден ог-оранга хай-бачыт киирбес, камгалакчы болур деп сузуглеп чораан.

Тываларнын сузуглээни

Тыны тудуш ыдыы чудел?

Тыва кижи омакшылын

Кыптыктырар соруу чудел?

Сагыызын дег хумагалыг

Чанчылдарда, ужурларда

Бурун шагнын Шагаазында

Буян оргээн шажынында.

1. Класс бурузу ады, кыйгырыын адап, белеткенип алыр, таныштырар.
2. Класс бурузу айтырыгларны сывырып алгаш, харыылаар (сумележир).
3. Оюн Дурген –харыылар (1 кл 1 кижи)

- 1 деп чул? (Бир коргенин утпас бе?)

- 2 деп чул? (2 холдап тутса салыр бе?)

- 3 деп чул? (Делегейде 3 дурген: угаан, чырык, карак)

- 4 деп чул? (4 даванныг аът мунупса, четтирер бе?)

- 5 деп чул? (5 салаа-биле чуну-даа кылбас бе?)

- 6 деп чул? (6 чузун малдыг кижини бай дивес бе?)

- 7 деп чул? (Чеди-Хаан сылдыс эжик бажынга кээрге, дан атпас бе?)

- 8 деп чул? (2 аъттын даваннары 8 болбас бе?)

- 9 деп чул? (9 каттангылыг чорза донар бе?)

- 10 деп чул? (10 оолдуг кижи чоргаар болбас бе?)

Оюн «Ужар-ушпас»

(Ужар чувелер адаарга холун кодурер, ушпас чуулге кодурбес)

- Таан ужар бе?

- Тавак ужар бе?

- Даш ужар бе?

- Тараа ужар бе?

- Тал ужар бе?

- Улар ужар бе?

- Урук ужар бе?

- Хокпеш ужарп бе?

- Хортук ужар бе?

- Куш ужар бе?

- Кускун жар бе?

- Курут ужар бе?

- Алак-таагы ужарбе?

- Айбаангы ужар бе?

- Бора-хокпеш ужар бе?

- Бобак кулча ужар бе?

- Кара-баарзык ужар бе?

        - Кара-саазын ужар бе?        

Эр-хейлер! Эки ойнадынар.

4. Ам аас-чогаалынга моорейлер.

а) дурген-чугаа

б) узун-тыныш

в) улегер домактар

г) тывызыктар

5. Моорей – чурук чуруур «Кым шыдаарыл»

Самбырага караан шарып каарга, Тоолай чуруур.

6. Моорей «Кожамыкка кончуг-ла бис». Темазы: Школа, клазы, эш-оору.
7. Алгыш-йорээл чугаалаар моорей.
8. Туннел.
9. Шанналдар.