Портфолио учителя географии
статья по географии по теме

Хәерле көн, хөрмәтле жюри, коллегалар.

 Мин Заһидуллина Зөлфия Дамир кызы, Әтнә  муниципаль  районы Күшәр төп  гомуми белем бирү мәктәбенең география укытучысы. Эш стажым-22 ел

Методик темам : “География дәресләрендә укучыларның  танып-белү эшчәнлеген активлаштыру”

Максатым: Укучыларның география фәне буенча югары сыйфатлы белемнәргә ия булуларына  ирешү, һәр укучының иҗади сәләтен үстерү, белем бирү процессын оптимальләштерү

Теманын актуальлеге:

   Бүгенге көндә җәмгыятьтә каршылыклы ситуация туды: бер яктан караганда,  җәмгыятькә халыкның географик һәм экологик аңлылыгы мөһим булса икенче яктан караганда, материаль байлыкларның  приоритет алуы сәбәпле,  географик һәм экологик белемнәргә  нигезләнгән эш төрләре  югары хезмәт хакы алып эшләп булмый торган профессияләргә әйләнеп калдылар һәм кучыларның география фәненә карата кызыксынуы бик нык кимеде.

Барлыкка килгән  ситуация  әлеге проблеманы чишү юлларын эзләүне таләп итә. Бары тик уңай мотивация генә укучының дәрестә актив эшчәнлеген тәэмин итә, ә моның өчен укучыда предметка карата кызыксыну уятырга  кирәк.

• «На земле интерес есть великий волшебник, изменяющий в глазах всех существ  вид всякого предмета» Гельвеций Клод Адриан Французский философ)

Тәҗрибәнең теоретик нигезе:

Тәҗрибә нигезендә И.Песталоцци, В.А.Сухомлинский, А.Дистервег кебек күренек-ле педагогларның  идеяләре ята : белем бирү һәм тәрбия процессы уңышлы булсын өчен укучыларның танып белү активлыгын, иҗади сәләтләрен үстерү мөһим.

Укытучының бурычы – белем бирүнең актив методларын куллану аша,  укучыларга белем алу   өчен шартлар тудыру, аларны “кечкенә ачышлар” ясарга өйрәтү.

    «Плохой учитель преподносит истину, хороший учит ее  находить»   А. Дистервег (немецкий педагог)

Укучыларның танып-белү эшчәнлеген активлаштыру юнәлешендә түбәндәге технологияләрне кулланам:

• үстерелешле укыту технологияләре;
• сәламәтлекне саклау технологияләре;
• шәхескә юнәлдерелгән технологияләр;
• информацион-коммуникатив технологияләр;
• дифференциальләшкән укыту технологияләре;
• уен технологияләре.

Дәресләрдә,класстан тыш чараларда куллана торган бирем типларын 3 төргә бүләргә мөмкин:

Репродуктив

Өлешчә эзләнүле

Тикшеренү эше

Әлеге бирем типларының танып-белү активлыгына тәэсирен географик карталар белән эшләү мисалында китерәм:

Репродуктив дәрәҗәдәге биремгә мисал - карта буенча номенклатура барлау. Мәсәлән:”Россия территориясенең ярларын юучы диңгезләрне табып күрсәт”

  Өлешчә-эзләнү дәрәҗәсендәге биремнәр, аларның аермасы шунда: укучы картаны анализлый  һәм географик белемнәрне карта белән эшләгәндә куллана белергә тиеш. Мәсәлән: “Сурәтләү буенча объектны билгелә: Бу елга-Көнчыгыш Себернең төп артериясе.Ул Байкал күленең көнбатыш ярыннан 30 км ераклыкта башлана, суларын төньякка, Лаптевлар диңгезенә алып бара”

Эзләнү тибындагы биремнәр: берничә картаны анализлауга нигезләнеп нинди дә булса закончалык, географик күренеш яки процесс турында нәтиҗә ясау. Мәсәлән: “Россиянең тектоник һәм физик карталарын чагыштырып, таблицадагы рельеф формаларының җир кабыгының нинди участокларында урнашуы турында нәтиҗәләр ясарга”

Взаимосвязь рельефа, геологического строения и полезных ископаемых

Куллана торган эш алымнарым:

1. Практик эшләр, карталар белән эш
2. Иҗади эшләрр (реферат, иҗади инша)
3. Фәнни тикшеренү эшләр
4. .Проблемалы укыту
5. Проект эшчәнлеге
6. Терәк конспектлар төзү
7. ГИА биремнәре чишү
8. Уеннар,
9. Олимпиадаларга әзерлек

10. Географик конкурслар
11. Хәзерге заман укыту методларын куллану

1. Практик эшләр

Практик эшләр вакытында укучылар төрле белем чыганаклары белән эшләргә күнегәләр, мәгълүматны мөстәкыйль рәвештә табарга, чагыштырырга, анализларга, нәтиҗәләр ясарга һәм үз фикерләрен әйтергә өйрәнәләр. Эш нәтиҗәләрен төрлечә - тезислар, логик схемалар, таблицалар формасында тәкъдим итәләр. Мәсәлән: 7 сыйныфта практик эш:Австралиянең климат поясларына хар-ка. Әлеге эш атластагы берничә картаны, статистик мәгълүматларны, дәреслек текстын анализлауга нигезләнеп башкарыла. Нәтиҗәләр таблица формасында ясала.

Практик эш

Бирем №1 . Австралиянең климат поясларына характеристика

1.Атлас карталары буенча Австралиянең нинди климат поясларында ятуын билгеләгез

2.Һәр климат поясы өчен гыйнварның һәм июльнең  уртача температураларын билгеләгез

Телдән: Алар нинди юнәлештә үзгәрә, ни өчен?

3.Һәр климат поясы өчен температуралар амплитудасын исәпләгез

4.Һәр климат поясы өчен уртача еллык явым-төшем күләмен билгеләгез

5.Эш нәтиҗәләрен таблицага тутырып барыгыз

Өй эше: Нәтиҗәләрне контурлы картага төшерегез

2. Укучыларның иҗади эшләре

Иңади эш әзерләү-укучының актив эшчәнлегенә мисал. Мондый эшләрдә укучылар-ның индивидуаль үзенчәлекләре ачык чагыла: кемдер ачышлар ярата,кемнедер тик-шеренү эшләре, сәяхәтчеләрнең шәхесе, табигать һәйкәлләре кызыксындыра. Укучылар эш төрен үзләре сайлый алалар. Иҗади эшләр Мәсәлән:

2. реферат язу;
3. иҗади инша язу;
4. презентацияләр төзү;
5. топографик карта төзү;
6. фотосурәт төшерү, рәсем ясау;
7. ландшафт пейзажын ясау формасында була ала

3. Укучылар белән эзләнү эшләре, конференцияләргә әзерлек

1. 2009-2012 елларда укучылар белән Күшәр авылының җир асты суларын өйрәнү буенча эзләнү эше алып бардык. Эшне Сафарова Гөлназ белән башлап җибәргән идек, Халикова Энҗе белән дәвам иттек һәм соңыннан бөтен мәктәп укучылары белән тәмамладык.

(башлангыч-чишмә тирәсен чистарту, рәсем ясау, презентац ияләр карау; урта – чистарту, су сыйфатын билгеләү – исе. Төсе, тәме, үтә күренүчәнлеге; югары сыйныф – суның химик составы, чистарту , йомшарту ысуллары, авырулар, медосмотр нәтиҗәләре , диаграммалар ясау)  

2011-2012 уку елында 9 сыйныф укучылары Мәктәпнең экологик торышын өйрәнү буенча   эш алып бардылар

2013-2014 уку елында эзләнү эшен Күңгәр җирлеге халкын өйрәнүгә багышларга уйладык. Максатыбыз- демографик ситуацияне өйрәнү аша Күшәр мәктәбенең киләчәген ачыклау иде.

Эзләнү эшләре белән укучылар   конференцияләрдә чыгыш ясадылар.

• Ашыт заказнигы хезмәткәрләре оештырган Экологик конференциядә. ГПКЗ “Ашыт” “Туфрак-яшәү тирәлеге”, грамота, 2009 ел. 
• Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге республика фәнни-гамәли конфе-ренциясе, «Эчә торган суыбыз», грамота, Рәхмәт хаты, 2012 ел
• Конкурс научно-исследователь-ских и творческих работ «Нобе-левские надежды КНИТУ», «Со-     став и свойства подземных вод», сертификат участника 2012 г.
• Каюм Насыйри исемендәге XI  регионара фәнни-тикшеренү укулары, «Мәктәпнең экологик торышы», җиңүче грамотасы, 2013 ел

4. Проблемалы укыту

Проблемалы ситуациянең төп элементы-билгесезлек, ачылырга тиешле яңалык. Ләки һәр проблема укучыны фикерләүгә этәрә дигән сүз түгел .  Укучы проблема-ның чишелеше белән кызыксынса һәм аңарда проблеманы чишә башлау өчен кирәкле белемнәр булса гына фикерләү процессы барачак

Мәсәлән: “Ни өчен бары тик Җир планетасында гына тереклек бар?” Сорау кызыклы, шул ук вакытта географик белемнәргә таянып кына чишелешен табып була.

5. Проект эшчәнлеге

Еш кына без, укытучылар, укучыларны бәяләп җиткермибез, алар катлаулы ,аңла-ешсыз материалны бездән башка  аңлый, аңлата алмаслар дип уйлыйбыз. Ләкин практикада күренгәнчә, укучыларга мөстәкыйльлек бирүдән һәм үзеңне аларга  ярдәмче ролендә калдырудан курыкмаска кирәк. Мәсәлән, 9 сйныфта укучылар “Россия халыклары” темасына проект эше башкардылар. 3әр кешедән торган 3 группа  алдан әзерләгән планга нигезләнеп 1 атна вакыт эчендә үзләре сайлаган халыклар буенча  эш алып бардылар, эш нәтиҗәләрен ватман битләрендә, “Телдән журнал” формасында бергә җыеп тупладылар.

“Россия халыклары” -  телдән журнал битләре ясау

"Доктора Айболит эзләре буенча» – дөнья тирәли сәяхәт маршрутын төзү

«Кешеләр дөньяны ничек ачканнар – чыгышлар әзерләү

«Байкал-Себернең энҗе бөртеге»-презентацияләр төзү

6.  Терәк конспектлар технологиясе

  Терәк конспектлар төп фикерне табарга өйрәтә, мөстәкыйль эшләү күнекмәләрен, хәтер, фикерләү сәләтен үстерергә ярдәм итә. Шулай ук күпсүзлелекне бетерә, алынган мәгълүматтан нәтиҗәләр ясарга ярдәм итә.  Яңа тема аңлату нәтиҗәсендә терәк конспект китереп чыгару – күп төрле мәгълүматны бер йомгакка  төйнәү кебек килеп чыга.Икенче дәрестә исә киресенчә йомгакны сүтеп, конспект буенча белмнәрне тикшерергә мөмкинлек туа.

7. Олимпиада,конкурсларга әзерлек:

Олимпиадаларга, конкурсларга әзерләнү сәләтле балалар белән эшнең бер формасы булып тора.  Шулай ук читтән торып оештырылган “ЧИП”, “Молодежный чемпионат” кебек конкурсларның да укучылар өчен файдасы зур дип уйлыйм. Сораулар авыр, ә җавабын беләсе килә. Соңыннан, белмәгән сорауларын интернеттан җаваплар эзләп , укучы үзе өчен күп мәгълүмат ала.

Укучыларның олимпиада һәм конкурсларда катнашу нәтиҗәләрен слайдта күрәсез.

11. Хәзерге заман укыту методларын куллану

ИКТ дан (Информацион коммуникатив технологияләрдән файдалану укучыларның мөстәкыйль фикер йөртү сәләтен үстерергә, танып белү эшчәнлеген активлашты-рырга мөмкинлек бирә һәм үзчиртында белем сыйфатының күтәрелүенә китерә. Мин эшемдә күбрәк электрон дәреслекләрдән, Интернет ресурслардан, әзер дисклардан файдаланам.  

Бүгенге көндә дәүләт белем бирү сәясәтенең төп бурычы-яшь буынга сыйфатлы белем һәм тәрбия бирүдән гыйбарәт.Әлеге бурычны тормышка ашыру максатында ТР Фән һәм белем министрлыгы тарафыннан  Сингапур компаниясе белән берлектә  “ ТР да белем бирү сыйфатын камилләштерү” дип исемләнгән проект кабул ителде.

2013 елның октябрь аенда без, Къшщр мщктщбе укытучыларыа, әлеге проект буенча каралган структуралар буенча 2 көнлек тренингларда катнаштык. Хәзер дәресләрдә Сингапур методикасы структураларын кулланырга тырышам.

Мәсәлән: Финк райт раунд робин структурасын укучылардан үз фикерен әйтеп, дәлилләүне, иптәшләреңнең фикерләрен тыңлый белүне таләп итә торган биремнәр эшләгәндә кулланам.Мәсәлән: 9 сыйныфта “ЯЭК темасын өйрәнгәндә проблемалы сорау бирергә мөмкин:”Россиянең иң күп күмер запаслары Тунгус бассейнына туры килә,шулай булуга карамастан аннан күмер чыгарылмый.Ни өчен?”

Мин сезне кыскача гына методик темамны ачу һәм максатымны тормышка ашыру юнәлешендә , эш практикамда куллана торган технологияләр белән таныштырдым.

1. Эш алымнарым  белән , тәҗрибә уртаклашу максатында, семинарларда, конкурсларла катнаштым, һәм эшләремне

1. методик җыентыкларда, интернет порталда чагылдырдым

   Эшләгән эшләремнең нәтиҗәләрен слайдта күрәсез

Сүземне йомгаклап шуны әйтәсем килә:практикамда куллана торган технологияләр, сәләтләре нинди булуга карамастан һәр укучыга белем алу өчен шартлар тудыруга, аларда фәнгә карата кызыксыну уятуда һәм танып белү эшчәнлеген активлашты-руга юнәлдерелгән дип саныйм. Игътибарыгыз өчен рәхмәт!