тесты
олимпиадные задания (5 класс) по теме

                                  5-се класс

1.Һөйләм аҙағында ниндәй тыныш билдәһе ҡуйыла?

Һин нисәнсе синыфта уҡыйһың

• нөктә
• өндәү
• һорау

2.Һөйләмдә аҫтына һыҙылған һүҙ ниндәй һорауға яуап бирә?

Мин  яңы китап алдым.

• кем?
• ҡасан?
• ниндәй?

3.Был һүҙҙең антонимын тап.

Яҡшы.

• матур
• насар
• йылы

4.Был һүҙгә ниндәй күплек ялғауы ҡушыла?

  Әсәй.

• ҙәр
• дәр
• тар

5.Һөйләмгә дөрөҫ ҡылым яҙ.

Мин көн дә мәктәпкә …

        -уҡыйым

• бешерәм
• барам

6.Был һөйләмгә ниндәй һүҙ өҫтәргә кәрәк?

    Беҙҙең … бөтәһе 25  уҡыусы.        

• өйҙә
• синыфта
• урамда

7.Был һүҙҙә ниндәй киҫәксә яҙырға кәрәк?

Атайым кисә эшкә бар…ны.

• ма
• мо
• мә

8.Был һөйләмдә ниндәй алмаш яҙырға кәрәк?

     Уҡытыусы  … яңы дәреслек бирҙе.

• миңә
• мине
• минән

9.Аҫтына һыҙылған һүҙ ниндәй килештә?

Мостай Кәрим Келәш ауылында тыуған.

• эйәлек
• төшөм
• урын- ваҡыт

 10.Ҡылымдың аҙағында ниндәй ялғау кәрәк?

Рәми Ғарипов бик күп шиғырҙар яҙ…  .

• ҙы
• ыр
• ған

11.Был һүҙгә синоним һайлағыҙ.

Һылыу  ҡыҙҙар һыуға бара.

• яҡшы
• төҙ
• гүзәл

12.Аҫтына һыҙылған һүҙгә ниндәй ялғау яҙыла?

Башҡортостан… баш ҡалаһы - Өфө.

• ға
• дан
• дың

   Тест №3

Был һөйләмдә ниндәй һанды ҡуйырға кәрәк?

Апайым … синыфта уҡый.

• 1
• 13
• 10

Был һөйләмдә ниндәй алмаш ҡуйырға еәрәк?

Ағайым … коньки шыуырға өйрәтте.

    - мине

    - һинән

    - уның

Был һөйләмдә ниндәй исем ҡуйыу дөрөҫ булыр?

Мин был … бик ҡыҙыҡһынып уҡыным.

• телевизорҙы
• киноны
• китапты

Был һөйләмдә  ниндәй ҡылым ҡулланыр инең?

Әсәйем заводта аппаратсы булып …  .

• йәшәй
• ярата
• эшләй

Был һөйләмде дөрөҫ тамамла.

Мин Яңы йылды яҡшы билдәләр менән …  .

• ҡайтып киттем
• алып килдем
• ҡаршы алдым

Был һөйләмдә ниндәй теркәүес ҡулланыла?

Мин дуҫым … киноға барҙым.

• һәм
• менән
• тик

VI Cbysa \

Ktrcbrf?

I N5,2yl2ut 35662h6t rbktg cs4sis z4syfy ehsykfinsh?

1. @c2q/ fnfq/ q5r2/ tk2y/ 28u2v2/ fqhfy?
2. @62g/ y29tk/ c2q2[2n/ v26h2c2/ f7sk/ rbnfg?
3. Nf9nfvfk/ ,szkf/ ,2[tn/ ,f6fh/ l5i2v,t?
4. Cbncf/ r2yabn/ 7fkfc/ ‘ik2g2/ cjkfy/ ,b6h2?
5. Ytufnbd/ athvf/ lbhtrnjh/ ,jrc/ rhjcc?

Zefgnfh=

f| Afhcs?

,| N0g ,fi7jhn 356t?

d| Hec ntkty2y?

u| $2h2g ntkty2y?

4| Bynthyfwbjyfkm 35662h?

II %6k2inthtku2y 35662h6t v242y2k2hty2 7fhfg l0h09k2?

1. Lby 32v cfe6f v0y2c2,2nt fif ,fi7jhn [fk7sys8 40h0a-4262nty2/ q2v4b2n njhvjijyf ,bkl2kt l2h2;2k2 qj4jynj z3f4fy/ e7se-e7snse 32v n2h,b2 ‘ity2 ,2qkt 35662h?
2. Cfe6f fif rbktg byu2y/ njhvji-r0yr5hti 2q,th62hty ,tklth2?
3. N0hk0 ajytnbr 56u2htin2h rbcthtg/ njhvji-r0yr5htint8 r5g nfhvf7nfhsyf ,2qkt 35662h?

Zefgnfh=

f| Hec ntkty2y?

,| $2h2g ntkty2y?

d|

u| Afhcs ntkty2y?

III #566t l0h09 ehsykfinsh?

1. Ahfptjkjubr ,th2vtrn2h?
2. Lbfktrn 35662h?
3. Ytjkjubpvlfh?
4. Fh[fbpvlfh?
5. Ghjatccbjyfkm 35662h?

Zefgnfh=

f| Cf,fnf/ 2cv5[2/ v2hr2p/ 7fynfh?

,| Afrc/ vtytl;th/ r0q2hv2y?

d| Yjnf/ gbfybyj/ ,byn/ qjl?

u| By2q/ n2u2c/ 2,thc2/ bhr2v?

4| Ntkt ntku2 qj7vfq/ r56 3fkse/ enks nf,f4f ,f9nshse?

IV -)9n2k_ 356t ,fi7jhn ntkty2 ybyl2q ntkl2y 56k2inthtku2y!

f|Ehs9 ntkty2y?  

,| $2h2g ntkty2y?

d| Afhcs ntkty2y?

V

f| Eqkfe?

,| Nfnse3s6ks7?

d| &fhfe?

VI Uhtr/ kfnby/ ytvtw/ ahfywep ntkl2hty2y 35662h ,fi7jhn ntkty2 ybyl2q ntk fif byu2yl2h!

f| Hec ntkt?

,| $2h2g ntkt?

d| Afhcs ntkt?

VII Ybyl2q 35662h lbfktrn 35662ht ,ekf!

f| B9rthu2y 35662h?

,| Z8s 35662h?

d| Thkt 30qk2in2 7ekkfysk4fy 35662h?

VIII Ahfptjkjubr ,th2vtrn2h 35662y ybv2 vty2y fqshskf!

f|  f8kfnf?

,| R5g n0hk0 v242y2 f8kfnf?

d| Ktrcbr v242y2 f8kfnf?

IX Ahfptjkjubr ,th2vtrn2h ybyl2q v242y2k2 7ekkfyskf!

f| Nehf v242y2k2?

,| R5cv2 v242y2k2?

X Ybv2 ek ktrcbrf!

f|

,| L0h09 z6se 7f4b62k2hty 0qh2y2?

XI

f| N0hrb ntkl2ht?                                                           ,| #byl - Tdhjgf ntkl2ht?

IX синыф. Үҙ  аллы эш һорауҙары

1. Әҫәрҙең авторын билдәлә:

1) "Урыным зиндан...", "Мәжлесенә ҡарай ғына", "Инсафлыҡ";

2) "Йомран иле", "Бөйөк шағир А. Пушкин", "Башҡорттар";

3) "Әсмә";

4) "Башҡорт ағаларыма хат", "Дим буйы", "Ҡитға";

а) Р. Фәхретдинов;        в) М. Аҡмулла;

б) С. Яҡшығолов;        г) М. Өмөтбаев?

2. Өҙөктәрҙең исемдәрен дөрөҫлә:

1. Мәгәр һыу йүкәнең төҫөн асалыр,

 Һыу менән күп ергә дәүләт сәсәлер.

 Нисек Ҡайыш тота ҡорола майҙан,

 Йүкә һыуҙа көс алмыш һәм хоҙайҙан.

2. Был ерҙә тапмаһаң ҡарар,

Бишул, Талпағайҙан арар.

Атың арымаһа, юҡ зарар,

Табырһың төрлө наҙҙарҙан.

3.Сығып китте улар ғазым сәфәргә,

Сеңелдәшеп, сыуылдашып сәсәргә.

Бер аҙ төрлө көйгә көйләнеләр,

Былар ҡыҙға күп өгөт һөйләнеләр.

а) "Йомран иле";

б) "Үткән заманда башҡорт ҡыҙҙарының оҙатлыуы";

в) "Ҡайыш илә йүкә"?

3.Түбәндәге өҙөктәрҙең исемен һәм авторын тап.

1. Башҡорттарҙың   боронғо   йыры   өләң   тип   атала.   Өләң   -   ул хикәйәт,  йәғни  эпос  ...  аралаышҡандан алып өләңдәр дүртәр юллыҡ лирик рифмаларға әүерелә.
2. Башҡорттар хаҡында, дөрөҫмө-түгелме, ҡымыҙға һыу ҡаталар,
   һыйыр вә кәзә һөтө ҡатыштыралар тиә бер һүҙ мәшһүр улдығындай,
   ҡымыҙ эсергә килгән кәмсәләр мәсрафтарға күп илтифат итмәй...

а) "Әсмә" Р. Фәхретдинов;        

б) "Башҡорттар" М. Өмөтбаев?

4. Түбәндәге аңлатмаларҙы дөрөҫлә:

1.  башҡорттар   уны   сәсән  телле   шағир   тип   һанаған,   ҡаҙаҡтар аҡын тип таныған;
2. тарихсы,    ғалим,    әҙәбиәтсе    һәм    фольклорсы,    тел    белгесе, тәржемәсе, шағир;
3. үҙ заманының ғалимы, ислам дине белгесе, тарихсы, фәйләсүф, мәғрифәтсе, журналист, шағир.

а) Р. Фәхретдинов;        б) М. Аҡмулла;        в) М. Өмөтбаев?

5. Түбәндәге образдарҙы дөрөҫ урынлаштыр:

1. Шәкерт, Сәлимә, Фараби, Сәғди, Хафиз, Фирҙәүси;
2. Ғәббәс мулла, Ғәйшә, Зәйнәп, Йософ, Ғәли;

а) "Әсмә";        б) "Сәлимә"

6. Аңлатҡан мәғәнәләренә ҡарап, яҙыусыларҙы тап:

1. Әҫәрҙәрендә халыҡты мәғрифәткә өндәүсе, феодаль иҫкелеккә, дини фанатизмға ҡаршы көрәш, халыҡ педагогикаһын сағылдырыусы, поэтикаһында башҡорт, ҡаҙаҡ   фольклоры традицияларын дауам итеүсе, сәсән телле шағир.
2.  Имам, ҡазый, мөфтөй, журналист. Балалар һәм ололар өсөн нәсихәт, ғаилә тәрбиәһе, әҙәп-әхлаҡ мәсьәләһенә арналған йыйьнтыҡ авторы.
3. Мәғрифәтсе һәм  шағир. Рус теле һәм мәҙәниәтен ныҡлап үҙләштергән эшмәкәр.    Башҡортостандың тарихы, этнографияһы, фольклоры буйынса хеҙмәт авторы.

а) Р. Фәхрединов;        б) М. Өмөтбаев;        в) М. Аҡмулла?

7. М. Өмөтбаев ҡайһы йылдарҙа йәшәгән?

а) 1831 —1896;        г) 1871 —1931;

б) 1889—1976;         ғ) 1859—1936.

в) 1841—1907;

8. М. Өмөтбаев төп белемде ҡайҙа ала?

а) Ырымбурҙа;        г) Дәуләкәндә;

б) Ҡарғалыла;        ғ) Троцкиҙа.

в) Өфөлә;

9. Был өҙөк ҡайһы шиғырҙан?

Шифа тапһа берәу сиренә һыуҙан,

Зарар килер берәугә шул дарыуҙан.

а) «Һағыныу хаты»;        г) «Дуҫҡа»;

б) «Ҡайыш менән йукә»;        ғ) «Бәйет».

в) «Бер ҡалала гузәл курҙем»;

10. М. Өмөтбаев рус шағирҙарынан кемдең әҫәрен башҡортсаға тәржемә итә?

а) А. Пушкин;                      г) А. Жуковский;

б) М. Лермонтов;                      ғ) А. Некрасов.

в) С. Никитин;

11. Р. Фәхретдинов ҡайһы йылдарҙа йәшәгән?

а)        1831 —1896;                    г) 1871 —1931;

б)        1889—1976;          ғ) 1859—1936.

в)        1841—1907;

12. Р.Фәхретдинов тәүге мәҙрәсә һабағын ҡайҙа ала?

а) Өфөлә;                      г) Троицкиҙа;

б) Шилселелә;        ғ) Ҡазанда.

в) Ырымбурҙа;

13. Мысыр университетында белем алған ҡыҙ Фәхретдиновтың ҡайһы әҫәр геройы?

а) «Әсмә»;        б) «Сәлимә».

14. Болғар  дәүләте  һәм  тарихы  тураһындағы  мәҡәләләре Р. Фәхретдиновты ниндәй өлкә белгесе итеп күрһәтә?

а)        яҙыусы;        г) фольклорсы;

б)        тарихсы;        ғ) сәйәсмән.

в)        мәғрифәтсе;

15. Р. Фәхретдиновтың «Әсмә» романында төп герой һуңынан ниндәй исем менән йөрөй?

а)        Зәйнәп;        г) Айһылыу;

б)        Сәлимә;        ғ) Ғәзимә.

в)        Ғәлимә;

УҢЫШТАР ҺЕҘГӘ !!!



VII синыф. Үҙ  аллы эш һорауҙары

1.) Бындай әҫәрҙәр нисек атала:

1. Халыҡ тормошонда йәки тарихта булып үткән мөһим хәл - ваҡиғалар,   тарихи  шәхестәр тураһында һөйләгән әҫәрҙәр - халыҡ хикәйәләре;

2. Фантастик элементтар күп урын алған, серлелек өҫтөнлөк иткән әҫәрҙәр;

а) легенда;        б) риүәйәт?

2.) Халыҡ ижадының түбәндәге төрҙәрен тап:

1. Шиғыр формаһында ижад  ителеп, оҙон һәм ҡыҫҡа көйгә йырлана торған фольклор әҫәрҙәре;

2. Бик боронғо замандарҙа патриархаль - ырыу тормошо шарттарында тыуып, ҡатын-ҡыҙҙар тарафынан ижад ителеп килгән фольклор әҫәре;

а) сеңләүҙәр;        б) йырҙар?

3.) Түбәндәге шиғыр юлдары ниндәй әҫәрҙән һәм авторын яҙ:

1  .Күкрәп күккә үрелгән
Ҡарлы башын Уралдың,
Күҙҙең яуын алырҙай
Матурлығын ҡырҙарҙың
Мәңге маҡтар инем мин,

Мәңге данлар инем мин.

2. Ҡыҙарып ҡалҡҡан ҡояшты
      Һайрап ҡаршылай ҡоштарың,
Тонйорап батҡан ҡояшты
Һайрап оҙата ҡоштарың.

а) "Уралым";        б) "Тыуған илем"?

4.) Мәғәнәләренә ҡарап аңлатманы дөрөҫлә:

1. Талантлы һәм һүҙгә оҫта кешенең нимә хаҡында булһа ла шунда уҡ яттан шиғыр йә йыр сығара алыу һәләтлеге;

2. Нимә хаҡында булһа ла шунда уҡ яттан шиғыр йә йыр сығара алыусы кеше;

3. Борон төрлө йыйындарҙа, һабан туйҙарында шиғыр һөйләр, һүҙ
ярыштарында ҡаткашҡан һүҙ оҫталары;

а) сәсән;        б) импровизатор;        в) импровизация.

5.) Бындай күренештәр нисек атала:

1. Фольклорҙа һәм әҙәбиәттә образлылыҡты һәм матурлыҡты көсәйтеү өсөн кеүек, һымаҡ, шикелле, -дай-дәй, -тай-тәй, -ҙай-ҙәй, - лай-ләй һүҙҙәрен һәм ялғауҙарын ҡулланыу;

2. Бер предметтың сифатын икенсеһенә күсермә мәғәнәлә һүҙ аша биреү;

а) метафора;        б) сағыштырыу?

6.) Түбәндәге өҙөктәр ниндәй әҫәрҙән:

1. Кеҫәмдә ярты аршын оҙонлоғо, беләк йыуанлығы энәм бар ине.
Аптырағас, шуны бәкемә ҡаҙап, осона баҫып ҡараным,- бейәм яҡындағы табаҡ ҙурлығы күлдең теге яғында утлап йөрөмәһенме!

2. Ул кейем кешене башынан алып биленә тиклем ҡаплап тора. Мин  уны  кейеп ҡарарға теләгәйнем дә - булдыра алманым. Уны яҡындан атҡанда ғына пуля тишеп үтә алыр ине.

а) "Йәнтүрә хикәйәһе";        б) "Ерәнсә сәсән"?

7.) Әҫәр исемдәрен образдарға ҡарап урынлаштыр:
1. Хан, Муса, аҡ һаҡаллы ҡарт, Айбикә;

2. Старшина, Нәгип, хәҙрәт;

а) "Йәнтүрә хикәйәһе";        б) "Ерәнсә сәсән"?

8.) Түбәндәге шиғыр өҙөктәренең авторҙарын тап:

1. Бай уйлар, ҡалай ярлы булмайым, тип,
Фәләнсө байҙан артта ҡалмайым, тип.
Бер уйлаған байына малы етһә,

Йәкә уйлар алдына һалмайым, тип.

2. Салауат - йәнле шәжәғәт,
Салауат мәңге сәләмәт,
Ҡаны беҙгә аманат,
Килтермәбеҙ яманат!

3. Ҡыҫмаҡ үтеп, ҡыш үткәндән һуң, килде яҙ,
Ҡыйҡыуланып, килде осоп өйрәк-ҡаҙ.
Ян-януар йәшел үләнгә сығып,

Көллө ғәләм шатланышып булды мәж.

Ҡайҙа ярлы, ҡайҙа ярлы, ҡайҙа моңлолар була,
Мин шулар янында булам, улар менән килешеп була.

а) М. Ғафури;        б) Ш. Бабич;        в) М. Аҡмулла?

9.) Авторҙарҙы шиғырҙарҙың исеме буйынса урынлаштыр.
1. М. Аҡмулла;        2. М. Ғафури;        3. Ш. Бабич;

а) "Нәфсе", "Бәхет", "Өлгөр һүҙ";

б) "Үҙем һәм халҡым", "Гөлдәр баҡсаһында", "Мин ҡайҙа?";

в) "Ҡурайҡайға", "Салауат батыр", "Йәшәһен эшселәр"?

10.) Түбәндәге өҙөктәр ниндәй әҫәрҙән:

1. Кис  булғас, ат менән ҡунырға киләм. Төндәр буйы ат көтөп сығам. Таң беленеү менән тағы өйгә, тағы эшкә, тағы көрәшкә! Минең көндәрем шулай үтәләр, Минең бөтә тыныслығым ошонда ғына.

2. Уға яңы ун дүрт йәш тулғайны шикелле, уны һорап, күрше ауылдан яусы килде. Оҙаҡ тартышып торманылар, "урыны яҡшы, улы аҡыллы,  тип әйтәләр", - тип,  ун алты һум мәһәр, туйына бер ҡуй һуйып, уны кейәүгә биреп тә ебәрҙеләр. Мулла никах уҡыны.

а) "Айбикә" повесы;    б)"Тимеркәй фәлсәфәһе" хикәйәһе?

11.) Өҙөктәрҙең авторын дөрөҫлә:

1) "Айбикә" повесы;    2)"Тимеркәй фәлсәфәһе" хикәйәһе?

а) Д. Юлтый;        б) Һ. Дәүләтшина?

12.) Түбәндәге образдар ҡайһы әҫәрҙән:

1. Сәми ҡарт, Никлудин баяр, Ҡотлояр;

2. Ғәйшә, Көнһылыу, Ишбулды, Бибекәй, Юлдыбай, Фәғилә әбей?

а) "Айбикә" повесы;    б)"Тимеркәй фәлсәфәһе" хикәйәһе?

УҢЫШТАР ҺЕҘГӘ !!!



9 –сы класс

1.Ҡаршлауыҡ, сәкмән, йәш-елкенсәк, ҡарт-ҡоро, Ағиҙел һүҙҙәренең яһалыш юлдарын яҙығыҙ.

2. Башҡорт телендә киң ҡулланышлы һүҙҙәр бар. Уларға миҫалдар килтерегеҙ. Ҡулланылышы яғынан тағы ниндәй һүҙҙәр бар? Миҫалдар менән дәлилләгеҙ.

3.Ҡылым һөйкәлештәре: төрҙәре, грамматик формалары, уларҙы ҡулланыу үҙенсәлектәре. Миҫалдар менән дәлилләгеҙ.

4.Эшләмәгән ашамай. Был ниндәй синтаксик конструкция?

5. Кәрәкле тыныш билдәләрен ҡуйығыҙ, тулы синтаксик анализ яһағыҙ:

    Ҡарты менән ҡыҙы ҡайтыуына Муйылбикә сәй әҙерләне бөгөн генә бешкән майын тәрилкәгә һалып уның янына яңы ғына усаҡтан сыҡҡан сөсө күмәсте ҡулдарын бешерә-бешерә бүлгеләне лә батмус тирәләй әйләндереп ашъяулыҡҡа һалды.

                                                                                           Һ.Дәүләтшина.

6.Ғәббәс мулла, Ғәйшә абыстай, Сәлим бабай һ.б. геройҙар ҡайһы яҙыусының ниндәй әҫәренән?

7.Талха Ғиниәтуллиндың -Әсә һәм бала- хикәйәһенең идеяһы – автор әйтергә теләгән төп фекере нимәлә?

8.Түбәндәге юлдар кемдең ниндәй әҫәренән алынған?

Телең барҙа илең бар,

Илең барҙа иркең бар,

Иркең барҙа күркең бар,

Ил биҙәргә дәртең бар.

Шул дүртәүҙән башҡа заттан

Кешегә һуң ни кәрәк?

9. Ниндәй әҫәрҙәр лиро-эпик әҫәрҙәр тип йөрөтөлә (билдәләмә бирегеҙ); уларға ниндәй жанрҙар ҡарай?

10.Поэтик синтаксис тип нимәгә әйтәләр? Уға ниндәй һүрәтләү саралары инә?        

6-сы класс

1. Башҡорт алфавитында нисә хәреф бар?

2. Түбәндәге мәҡәлдәрҙе дауам ит:

    Теле барҙың…

     Йөҙ һум аҡсаң булғансы, …..

     Ете ҡат үлсә…

3. Класс һүҙен килеш менән үҙгәрт.

4.Башҡорт яҙыусыларынан һәм шағирҙарынан кемдәрҙе беләһең?

Яҙыусылар-                                                                 шағирҙар-

4. 5-се класта уҡыған 5 әҫәрҙе яҙ.

5. Башҡортостанда нисә ҡала бар?

6. Түбәндәге һөйләмдәр ниндәй һүҙ төркөмөнә ҡарай?

Ҡояш-исем                                                     уйнай-

Ҙур-                                                                  иғтибарлы-

Олатай-                                                           биш-

7. Хәбәр һөйләмдең аҙағында ниндәй тыныш билдәһе ҡуйыла?

8.Кем ул Салауат Юлаев?

9. Тексты башҡортсаға тәржемә ит.

           Айдар остался на улице, а Габдулла забежал к себе домой. Схватив горбушку хлеба и бабушкин нож, которым она пользовалась только для резки лапши, он уже вышел на крыльцо, как вдруг появилась бабушка Нагима…

10. Тексты  рус теленә тәржемә ит.

         Мин һәр көн иртән һандуғас һайрауына уянып китә башланым. Уянғас, урынымдан тормай ғына, баҡсала өҙөлөп сутылдаған ҡоштоң концертын тыңлайым, уның күңелендә нимә барын аңларға тырышып, бер талай тын ятам.

7-се  класс

1. Башҡорт алфавитында нисә хәреф бар?

2. Түбәндәге мәҡәлдәрҙе дауам ит:

    Теле барҙың…

     Йөҙ һум аҡсаң булғансы, …..

     Ете ҡат үлсә…

3.   Жюри  һүҙен килеш менән үҙгәрт.

4.Башҡорт яҙыусыларынан һәм шағирҙарынан кемдәрҙе беләһең?

Яҙыусылар-                                                                 шағирҙар-

4. 6-сы класта уҡыған 5 әҫәрҙе яҙ.

5. Башҡортостанда нисә район  бар?

6. Түбәндәге һүҙҙәр ниндәй һүҙ төркөмөнә ҡарай?

Ҡояш-исем                                                     уйлай-

Бейек-                                                              зәңгәр-

Эшләй-                                                            бара-

7. Өндәү  һөйләмдең аҙағында ниндәй тыныш билдәһе ҡуйыла?

8. Рус телендә булмаған хәрефтәрҙе яҙ.

9. Тексты башҡортсаға тәржемә ит.

           Айдар остался на улице, а Габдулла забежал к себе домой. Схватив горбушку хлеба и бабушкин нож, которым она пользовалась только для резки лапши, он уже вышел на крыльцо, как вдруг появилась бабушка Нагима…

10. Тексты  рус теленә тәржемә ит.

         Мин һәр көн иртән һандуғас һайрауына уянып китә башланым. Уянғас, урынымдан тормай ғына, баҡсала өҙөлөп сутылдаған ҡоштоң концертын тыңлайым, уның күңелендә нимә барын аңларға тырышып, бер талай тын ятам.

“Сифат” темаһына тестар

1. Сифат ниндәй һүҙ төркөмөнә инә?

1. ярҙамсы һүҙ төркөмөнә;
2. үҙ аллы һүҙ төркөмдәре;
3. модаль һүҙҙәр.

2.Морфологик яҡтан сифаттарҙың төп характерлы үҙенсәлеге нимәлә?

1) үҙгәреүсән;

2) үҙгәреүсән.

3. Лексик-грамматик яҡтан сифаттар нимәне белдерә?

1) предметты белдерә;

2) эштте, хәрәкәтте;

3) предметтың билдәһен белдерә.

4. Түбәндәге сифаттар ниндәй һөйләм киҫәге булып килгән?

Ҙур йорт, түңәрәк өҫтәл, уйсан бала, тарихи урындар, мөһим мәсьәлә, рәсми кеше, субъектив ҡараш.

1) тултырыусы;

2) хәл;

3) аныҡлаусы;

4) хәбәр.

5. Түбәндәге һүҙ төркөмдәре ниндәй һөйләм киҫәге булып килгән?

Ағас япраҡтары йәм-йәшел. Көн ямғырлы. Күңел шат.

1) хәбәр;

2) агыҡлаусы;

3) тултырыусы;

4) хәл.

6. Түбәндәге сифаттар ниндәй һөйләм киҫәге булып килгән?

Күңелле йәшәйбеҙ, матур йырлай, яҡшы эшләй, еңел атлай, йәмһеҙ ҡылана.

1) хәбәр;

2) агыҡлаусы;

3) тултырыусы;

4) хәл.

7. Ниндәй шарттарҙа сифаттар рәүеш булып киләләр?

1) предметтың билдәһен белдергәндә;

2) предметтың күләмен белдергәндә;

3) эш йәки хәлдең билдәһен белдергәндә.

8. Сифаттар ниндәй һорауҙарға яуап бирә?

2. Кем? Нимә? Ни?
3. Ниндәй? ҡайһы? Ҡайҙағы? Ҡасанғы?
4. Ҡайҙа? Ҡасан? Нисек?

9.Ҡайһы осраҡта сифат исемләшә?

1. аныҡланыусы һүҙ менән бергә килгәндә;
2. аныҡланыусы һүҙҙән тыш килгәндә.

10. Сифат ҡасан килеш, һан, эйәлек, хәбәрлек категориялары менән үҙгәрә ала?

1. дәрәжә ялғауҙарын ҡабул иткәндә;
2. исемләшмәгәндә;
3. исемләшкәндә.

11. Был сифаттар ниндәй төркөмгә инә?

Һары күлдәк, ҙур йорт, киң юл, түңәрәк күл, йомшаҡ икмәк, һимеҙ хайуан, нескә еп, йәш үҫемлек, уҫал бүре, тоҙло аш.

1. төп сифаттар;
2. шартлы сифаттар.

12. Был сифаттар ниндәй төркөмгә инә?

Көҙгө ел, шәхси мәсьәлә, һөтлө сәй, ҡораллы ғәскәр, әҙәби кисә, документаль фильм.

3. төп сифаттар;
4. шартлы сифаттар.

13. Ҡайһы төркөмгә ҡараған сифаттар дәрәжә категорияһы менән үҙгәрә алалар?

1. төп сифаттар;
2. шартлы сифаттар.

14. Түбәндәге сифаттарҙың дәрәжәһен билдәләгеҙ.

Аҡ ҡар, ҡараңғы төн, таҙа егет, тәүге мөхәббәт, матур ҡыҙ, рәсми ҡағыҙ.

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

15. Түбәндәге сифаттарҙың дәрәжәһен билдәләгеҙ.

Ҡыҙылыраҡ төҫ, көслөрәк яу, тығыҙыраҡ ҡапсыҡ, олораҡ кеше, моңлораҡ йыр, тоҙлораҡ аш.

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

16. Түбәндәге сифаттарҙың дәрәжәһен билдәләгеҙ.

Ҡып-ҡыҙыл алма, һап-һары себеш, иң аҡыллы бала, дөм-ҡараңғы урам, тип-тигеҙ юл, матурҙан матур сәскә, өр-яңы кейем.

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

17. Түбәндәге сифаттарҙың дәрәжәһен билдәләгеҙ.

Һарғылт яулыҡ, күгелйем офоҡ, зәңгәрһыу сәскә, йылымһа һыу, оҙонса ҡыяр.

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

18. Ҡайһы сифат дәрәжәһенең махсус ялғауҙары юҡ?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

19. Ҡайһы сифат дәрәжәһе өс төрлө юл менән яһала?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

20. Предметтың төп билдәһен, уның уртаса самаһын ниндәй сифат дәрәжәһе белдерә?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

21. Бер предметтағы билдәнең икенсе предметтағы шундай уҡ билдәһенән артығыраҡ икәнлеген күрһәтеүсе сифат ниндәй дәрәжәгә инә?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

22.Был сифаттар ҡайһы дәрәжә мәғәнәһен белдерәләр?

Һинән оло кеше, һиңә ҡарағанда оло кеше, минән күпкә йәш егет, башҡаларҙан аҡыллы бала.

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

23. Предметтағы билдәһенең бер предметтар менән сағыштырғанда барыһынан да артығыраҡ булыуын белдерүсе сифат ҡайһы дәрәжәгә инә?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

24. Предметтағы билдәһенең төп дәрәжәнән, норманан аҙыраҡ булыуын белдереүсе сифат ҡайһы дәрәжәгә инә?

1. төп дәрәжә;
2. сағыштырыу дәрәжәһе;
3. артыҡлыҡ дәрәжәһе;
4. аҙһытыу дәрәжәһе.

25. Был сифаттарҙы дәрәжәгә ҡуйы буламы?

Аҡһаҡ, ҡулһыҙ.

1. ҡуйып була;
2. ҡуйып булмай.

26. Был сифаттарҙың яһалыш ысулын күрһәтегеҙ.

Нурлы иртә, йәмһеҙ көн, ҡышҡы ваҡыт,ҡунаҡсыл халыҡ, оялсан бала, киртләс тау, иҫкиткес мөғжизә, айырым ҡыуаҡ, документаль фильм, ғилми әҫәр.

1. тамыр;
2. яһалма;
3. ҡушма;
4. парлы;
5. теҙмә.

27. Был сифаттарҙың яһалыш ысулын күрһәтегеҙ.

Иҫәпле-хисаплы эш, уйынлы-көлкөлө тамаша, ҡараңғылы-яҡтылы сәфәр, ҙур-ҙур йорттар.

1. тамыр;
2. яһалма;
3. ҡушма;
4. парлы;
5. теҙмә.

28. Был сифаттарҙың яһалыш ысулын күрһәтегеҙ.

Берҡатлы фекер, бертөрлө аш, эскерле егет, атҡаҙанған артист, алмасыуар ат, эсбошорғос фильм.

1. тамыр;
2. яһалма;
3. ҡушма;
4. парлы;
5. теҙмә.

29. Был сифаттарҙың яһалыш ысулын күрһәтегеҙ.

Ғәҙәттән тыш ваҡиға, күҙ асҡыһыҙ буран, ҡуйы йәшел буран, аҙ һүҙле кеше.

1. тамыр;
2. яһалма;
3. ҡушма;
4. парлы;
5. теҙмә.

30. Был сифаттарҙың яһалыш ысулын күрһәтегеҙ.

Матур күлдәк, сибәр ҡыҙ, зифа буй, дөм-ҡараңғы урам, йәшел яулыҡ, оло кеше.

1. тамыр;
2. яһалма;
3. ҡушма;
4. парлы;
5. теҙмә.

31. Был парлы сифаттар ниндәй һүҙҙәрҙе йәнәшә ҡуйыу юлы менән яһалғандар?

Иҫәпле-хисаплы эш, уйынлы-көлкөлө дәрес.

1. омонимдарҙы;
2. синонимдарҙы;
3. антонимдарҙы;
4. бер үк сифаттарҙы ҡабатлау.

32. Был парлы сифаттар нисек яһалған?

Ҙур-ҙур йорттар, матур-матур ҡыҙҙар, эре-эре алмалар.

1. омонимдарҙы;
2. синонимдарҙы;
3. антонимдарҙы;
4. бер үк сифаттарҙы ҡабатлау.

33. Был сифаттар ниндәй һүҙ төркөмө нигеҙендә барлыҡҡа килгәндәр?

Ҡайнар һыу, туған тел, уңған малай, булган ҡатын.

1. исем;
2. сифат ҡылым;
3. рәүеш;
4. алмаш.

34. Был сифаттар ниндәй һүҙ төркөмө нигеҙендә барлыҡҡа килгәндәр?

Ҡыҙыу эш, һөйөү һисе, биреү маҡсаты.

1. исем;
2. сифат ҡылым;
3. рәүеш;
4. алмаш.

35. Был ниндәй сифаттар?

Матур, сибәр, һылыу, гүзәл. Ярлы, хәйерсе, фәҡир. Батыр, герой, ҡаһарман, баһадир.

1. омонимдар;
2. атонимдар;
3. синонимдар.

36. Был ниндәй сифаттар?

Матур-йәмеҙ күренеш, ҙур-кескенә ауыл, эшсән-ялҡау кеше, батыр-ҡурҡаҡ йән, һалҡын-йылы ел.

1. омонимдар;
2. атонимдар;
3. синонимдар.

37. Был ниндәй сифаттар?

Йәш егет – күҙ йәше, ал сәсәк – ал (бойороҡ ҡылымы), көҙгө бысраҡ – көҙгө (предмет).

1. омонимдар;
2. атонимдар;
3. синонимдар.

!хи1р Х1кимов ижады

Тест

1. !хи1р Х1кимовты5 тыу7ан йылын д2р24л1.

1. 1909 йылда Д19л1к1н районыны5 И4ке Айыухан ауылында тыу7ан.

2. 1929 йылды5 августында Д19л1к1н районы Я5ы Й1нб1к ауылында тыу7ан.

II. Тормош 31м ижад юлын хронологик т1ртипк1 килтер.

1. Армияла хе8м1т ите9е.

2. Д19л1к1н педагогия училище3ы.

3. :ырмы46алы районы И4ке Мусса м1кт1бе директоры.

4. М1ск19 д19л1т университетында у6ыу йылдары.

5. Донъя 181би1те институтында аспирантурала у6ыуы.

                  а) 1956-1962 йылдар.

б) 1953-1956 йылдар.

в) 1944-1946 йылдар.

г) 1962-1965 йылдар.

7) 1946-1949 йылдар.

III. Я8ыусыны5 181би1тк1 киле9ен билд1л1.

1. Прозаик, драматург.

2. Прозаик, т1н6итсе.

3. Т1ржем1се, 181би т1н6итсе.

IV. «Быуат мен1н берг1» («С веком наравне») китабында нинд1й я8ыусыны5 ши7ри1тен1 бай6ау я3а7ан?

1. Н. Н1жми.

2. М. К1рим

3. С. :удаш.

V. А5лат6ан м171н1л1рг1 6арап 141р81рен д2р24л1.

1. Х1тир1 – с1й1х1т й1ки й1ш эшсе :ы88ы5 к95ел д1фт1рен 39р1тл1г1н 141ре.

2. Кеше к95елен, лирик кисерешт1р8е, ду4лы6 31м м2х1бб1т, 7аил1 м1сь1л1л1рене5 тормош 6аршылы6тары, заманды5 драматик ва6и7аларына арнал7ан 141ре.

3. Повесть-с1й1х1т 3ыма6 я8ыл7ан, д9рт б9лект1н тор7ан 141ре.

а) «К9пер» повесы.

б) «Б1йге» повесы.

в) «Туй» повесы.

г) «Г2лбик1» повесы.

7) «Й1й7ор» повесы.

VI. Т9б1нд1ге образдар нинд1й повестарынан

1. !хт1м, Тимерхан, Харрас, Павло, Васильев.

2. Й171ф1р, Сатаев, Фариза, Ташбулат, Талха.

3. Ислам, Сафура, Ганна, Юлай.

         а) «Туй».

б) «Б1йге».

в) «К9пер».

г) «А63а6 б9ре».

7) «Й1й7ор».

VII. А5лат6ан м171н1л1ре буйынса 141р81р8е урынлаштыр.

1. Хик1й1л19 стилене5 юмор7а бай, тормош к9ренешт1рен1 ирония 31м сатира мен1н бирелг1н романы.

2. Баш6орт хал6ы тарихында7ы 8ур 3ынылыш м1лен, Алтын Ур8а тарихын 39р1тл19се роман.

3. Баш6орт ырыу8арыны5 98 д19л1тен т2829г1 ынтылышы 31м XIV б. Алтын Ур8а мен1н Ну7ай ханлы7ы и8е9ен1 6аршы к2р1ш тасуирлана.

         а) «Думбра сы5ы».

б) «:уштир1к».

в) «№ауыр 6умта».

г) «2й2рм1».

VII. Т9б1нд1ге образдар нинд1й 141р81рен1н?

1. З2ф1р Богданов, Х18ис1 Барласова, Иск1нд1р Мора8ымов, С1л1хетдин, Фазыл, Бураншин.

2. Нурислам, М18ин1, Юныс Ш1р1й, !ниф :1й9м.

         а) «Дауылдан 6отолоу ю6».

б) «2й2рм1».

в )«:ош юлы».

IX. Нис1нсе йылда 31м нинд1й 141ре 2с2н С. Юлаев  исеменд1ге Д19л1т премия3ы бирелде?

         1. «2й2рм1» 31м «:ош юлы». (1990)

2. «№ауыр 6умта» 31м «:уштир1к». (1984)

3. «2й2рм1» 31м «Дауылдан 6отолоу ю6». (1994)

Д2р24 яуаптар:

1. 2.
2. 1-в. 2-7. 3-б. 4-а. 5-г.
3. 3.
4. 2.
5. 1-г. 2-в. 3-7.
6. 1-в. 2-б. 3-7.
7. 1-б. 2-в. 3-а.
8. 1-б. 2-а.
9. 2.

Тест

 Мостай Кәрим үҙенең “Иҫтәлектәр, мөғәләмәләр, телмәрҙәр” йыйынтығының  5 – се томында былай ти:

 “Ул минең төйәгем, ул минең терәгем. Минең башҡа тыуған төйәгем юҡ. Башҡортостан – ул минең бишегем, минең кесе илем. Ул оло тыуған илемдең уртаһында, үҙәгендә урынлашып, ҙур матрешка эсендә кесеһе кеүек.” 

- Һеҙ бының менән килешәһегеҙме? Эйе, Юҡ

“Мәңгелек хазина ул - Әхлаҡи байлыҡ. Уларҙы беҙ уйлап тапмаған.

 Ул  –  намыҫ, выждан, тоғролоҡ.   Шулай уҡ эйәләшкәнлек, тыуған илде, тыуған тупраҡты һөйөү. Әгәр ҙә шуларҙың береһе генә булһа ла юҡ икән шәһес үҙен ҙәғиф итеп һис итә.  

- Һеҙ бының менән килешәһегеҙме? Эйе, Юҡ

“Гөрөф-ғәҙәттәр йәшәү рәүешен биҙәп кенә ҡалмай, уны әхлаҡи яҡтан да күтәрә. Ата-бабаларҙың йолаларынан һәм  гөрөф-ғәҙәттәренән ситкә тайпылыу,  кешеләрҙең  бер-береһе алдындағы яуаплылығын киметә.”

- Һеҙ бының менән килешәһегеҙме? Эйе, Юҡ

НОҒМАН МУСИН ИЖАДЫ

I.        Яҙыуысының тыуған йылын һәм урынын дөрөҫлә.

Яуаптар:

1. Ишембай районы Көҙән ауылында 1925 йылдың 15 июнеңдә крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

2. Ишембай районының Урман-Бишҡаҙаҡ ауылында 1932 йылдың 1 ғинуарыңда колхозсы ғаиләһендә тыуған.

3.        Ишембай районының Ҡолғона ауылында 1931 йылдың 17 июлендә тыуған.

II.        Яҙыусының тормош һәм ижад юлын хронологик тәртипкә килтер.

1. Өлгөргәнлек аттестаты алыу йылы.
2. Маҡар ауылында уҡытыусы.

3. Тәүге хикәйәһе баҫылып сыҡҡан йылы.

4. Хәрби хеҙмәттә.

5. "Ағиҙел" журналында бүлек мөдире.

6. Тәүге күләмле әҫәре "Зөһрә" повесы баҫыла.

Яуаптар: а) 1958.

б) 1947-1949.

в) 1954.

г) 1951 – 1953.

ғ) 1947

д) 1956

ҙ) 1968

3. Түбәндәге аңлатмалар буйынса әҫәрҙәрен урынлаштыр.

1. Колхоз тормошона арналған романы.

2. Тәүге хикәйәһе.

3. Урман эшселәренең ауыр хеҙмәтен, тормош-көнкүрешен күрһәтеүсе тәүге әҫәре.

Яуаптар:

а) "Йәнле йүкә".

б) "Зөһрә".

в) "Минең дуҫ".

г) "Өҙәрем юл кешеләре".

IV.        Образдарҙы әҫәрҙәренә дөрөҫ урынлаштыр.

1. Юл төҙөүсе шофер Ғаяз.

2. Заманов.

3. Шәһүрә, Мөбәрәк.

Яуаптар:

а)

'Тревога алдынан".

б) "Ер биҙәге".

в) "Ауылым юлы".

г) "Төпкөлдән төшкән килен",

ғ) "Һинең мөхәбәтең".

V.        Түбәндәге образдар ниндәй романдарынан?

1. Төлкөсура, Сажидә, Лапшин, Роман, Мирзаев, Уйылдан, Ғилман, Мырҙабай, Ғәйсәр.

161886936. Ирназар Байназаров, Өрҡиә.

3.        Мөхтасар, Минзәлә, Рәсүл.

Яуаптар:

а) "Яралы кеше тауышы".

б)        "Зәнгәртауҙа аҡ болан".

в)        "Мәңгелек урман".

г)        "һайлап алған яҙмыш",

ғ) "Шайтан ҡуласаһы".

VI.        Дилогия һәм трилогияларын дөрөҫлә.

Яуаптар:

а) "Яралы кеше тауышы".

б) 'Таң менән сыҡ юлдарға".

в) "Зәңгәртауҙа - аҡ болан".

г) "Мәңгелек урман".

VII.        Аңлатҡан мәғәнәгә ҡарап әҫәрҙәрен урынлаштыр.

1. Замандың ауыр бер фажиғәһе - улын юғары уҡыу йортона индереү өсөн тырышып, үҙе һәләк булған һунарсы тураһындағы әҫәре.

2. Хәҙерге тормоштоң асылы, башҡорт урмандарының яҙмышын күрһәтеүсе романы.

Яуаптар:  

а) "Шайтан ҡуласаһы".

б)        "һуңғы солоҡ".

в)        "Йыртҡыс тиреһе".

VIII.        С. Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы ҡасан һәм ниндәй әҫәрҙәре өсөн бирелә?

Яуаптар:

а) "Таң менән сыҡ юлдарға" - 1988 йыл.

б)   "Зәңгәртауҙа   -   аҡ  болан"   һәм   "Ысын  күңелдән һөйләшеү" - 1991 йыл.

в) “Зәңгәртауҙа – аҡ болан” һәм “Яралы кеше тауышы” – 1985 йыл.

Дөрөҫ яуаптар:

1. 3
2. 1- г, 2 – б, 3 – в, 4 – г, 5 – а, 6 – д.
3. 1 – г, 2 – в, 3 – б.
4. 1 – в, 2 – б, 3 – г.
5. 1 – в, 2 – б, 3 – ғ.
6. Дилогия – 4, трилогия – 1, 2, 3.
7. 1 – в, 2 – б.
8. 2.