Использование игровых элементов на уроках химии
статья по химии

Химия дәресләрендә хәтерне күнектерү (эш тәҗрибәсеннән)

Укучылар еш кына фәнни материалны истә калдыра алмауга зарланалар. Һәм бу белем алу процессын катлауландыра. Күпчелек укытучыларга бу проблема таныштыр.

М. П. Зяблицеваның «Моментальные приемы запоминания» дигән китабы бар. Шуның нигезендә химик эчтәлекле биремнәр комплексы эшләнгән. Бу биремнәр укучыларга үз хәтерләренең индивидуаль үзенчәлекләрен билгеләргә, химик материал ярдәмендә аны күнектерергә ярдәм итә.  

Мисал итеп химия дәресләрендә һәм класстан тыш чараларда кулланырга мөмкин булган берничә биремне карап үтик:

1. «Химик элемент»

Мин сез уйлаган теләсә кайсы элементны белә алам. Бер элемент уйлагыз. Тәртип номерын 2 гә тапкырлагыз, 5 не кушыгыз, 5 кә тапкырлагыз. Укучы соңгы санны әйтә, мин элемент исемен (Соңгы цифрны төшереп калдырырга  һәм калган саннан 2 не алырга кирәк).

2. «Лаборатор җиһаз»

Укучы 10 секунд демонстрацион өстәлдәге лаборатор җиһазларга карый. Аннан борылып баса һәм укытучының сорауларына җавап бирә:

– Өстәлдә ничә предмет иде?

– Лаборатор җиһазларны әйтеп чык.

3. Хәтернең төрләре.

Күпчелек кешедә күрү хәтере дә, ишетү хәтере дә яхшы үсеш алган. Кайсыдыр төр өстенлек итәргә мөмкин (аудиаллар һәм визуаллар).

Тест «Ишетәм - күрәм».

1. Ишетү хәтере. Сүзләрне тыңлагыз:

Оксид, галоген, каучук, гибридлашу, спиртовка, колба, электрон, период, тимер, штатив.

Истә калган сүзләрне языгыз. Тагын бер тапкыр тыңлагыз һәм ничәсен дөрес язганны санагыз.

2. Күрү хәтере. Сүзләрне укыгыз:

Индикатор, гидратация, кислород, гипс, нефть, кислота, штатив, хроматография, орбиталь, сода.

Истә калган сүзләрне языгыз. Тагын бер тапкыр укыгыз һәм ничәсен дөрес язганны санагыз.

Беренче очракта күбрәк сүз истә калса – сез аудиал. икенче очракта – визуал.

4. «Образлы хәтер»

Укучы 1 минут дәвамында алдындагы лаборатория предметларына карый. Аннары борыла, ә партадашы берничә предметны алмаштыра яки алып куя. Күбрәк аерма табу образлы хәтернең яхшы икәнлеген күрсәтә.

5. «Логик хәтер»

10 пар сүзне укырга, кәгазьнең икенче ягына сүзләрнең парын язарга:

Валентлык – бәйләнеш

Җылыту – температура

Водород – газ

Кальций – тешләр

Күмер – ягулык

Пробирка – реакция

Кудыру – йод

Индикатор – тирәлек

Коррозия – тимер

Изомерлар - гомологлар

Валентлык –

Җылыту –

Водород –

Кальций –

Күмер –

Пробирка –

Кудыру –

Индикатор –

Коррозия –

Изомерлар -

6.  «Ассоциация».

Ассоциация – образлар арасында бәйләнеш. Ниндидер ачык сурәт уйлап таба алганда күбрәк сүзләр истә калачак.

Ассоциация гадәти булмаган, стандарт булмаган, хәтта абсурд булса әйбәт. Югыйсә тиз онытылачак.

Мәсәлән, су молекуласы – “колаклы”.

Электродларны сүздә хәрефләр саны буенча истә калдыру:

Катод – минус (5 хәреф)

Анод – плюс (4 хәреф)

Беренче хәреф бунча:

Стеарин кислотасы С17Н35СООН (русча “семнадцать и стеариновая” – «С» хәрефенә башлана)

Пальмитин кислотасы С15Н31СООН (русча “пятнадцать и пальмитиновая” –«П» хәрефенә башлана)

Ассоциация ысулы ярдәмендә химик билгеләрне истә калдыру.

Мисал: алтынның химик билгесе Аu (аурум). Ассоциация төзибез: хәзинә эзләүчеләр алтын эзли һәм “Ау!” дип кычкыра... Никадәр абсурд булса, шулкадәр яхшырак истә кала.

Периодик система төзелеше буенча:

Водородның берүзенә ике фатир, ә лантаноид һәм актиноидлар...

Шулай итеп,  ассоциацияләр нинди булырга тиеш:

   1) Ачык, төсле.

   2) Хәрәкәтчән.

   3) Гадәти булмаган, стандарт булмаган, абсурд.

   4) Кызыклы.

   5) Бик зур яки бик кечкенә.

Бер күнеккәннән соң  укучылар тема буенча аларны үзләре үк уйлап таба башлаячак. Әлеге алымнарны куллану хәтерне яхшыртуга, күбрәк мәгълүматны истә калдыруга ярдәм итә. Логик фикерләүне үстерә, дәрестә уңай атмосфера тудыра.