Воспитательный час, посвященный Дню Матери
методическая разработка (6 класс)

Тема: Әниләр бәхете нәрсәдә?

Максат: Балаларны әниләрне ихтирам итәргә, сүз тыңлаучан булырга

                 өйрәтү. Әниләргә каршы сүз әйтергә, тупас мөгамәләдә булырга

                 ярамаганлыгын, киреләнүнең начар гадәт икәнлеген төшендерү.

                 Әниләргә карата җылы мөнәсәбәт тәрбияләү.

Җиһазлау: 1.Техник чара- магнитофон,

                      2.Җыр “Әнием бар шул минем”

                      3.Презентация “ӘНИЛӘР БӘХЕТЕ НӘРСӘДӘ?”

                      2.Мәкальләр язылган карточкалар.

Дәрес барышы

I. Эмоциональ халәт тудыру

Җыр тыңлау “Әнием бар шул минем”

Укытучы сүзе:

Әни! Дөньядагы бердәнбер иң матур, иң кадерле, иң татлы сүзләрнең берсе.

II. Әңгәмә темасын укучыларга җиткерү.

Аналар бәхете нәрсәдә?

Бу сорау Фәнис абый Яруллинның шигырь юлларыннан алынган.

- Сез язучы фикере белән килешәсезме?

(Балалар җавабы)

1. Аналар бәхете нәрсәдә?

Табыннар муллыктамы,

Торган, яшәгән йортының

Нигезе ныклыктамы?

Аналар бәхете нәрсәдә?

Гаилә татулыктамы,

Сандугачларга җыр биргән

Таңнар матурлыктамы,

Аналар бәхете нәрсәдә?

Илләр иминлектәме,

Балалар көлүендәме,

Күкләр биеклектәме?

Аналар бәхете нәрсәдә?

2. Сорауга җавап бирү.

3. – Эниләрне бәхетле итү өчен без нәрсәләр эшли алабыз?

(укучылар җавабы)

Әйе, һәр ана үз баласының тәрбияле, яхшы күңелле, шәфкатьле, мәрхәмәтле, хезмәт сөючән, сау – сәламәт булып үсүен тели. Ул һәрвакыт синең яныңда. Көне буе күпме эш эшләргә өлгерә ул. Беренчедән, бик иртә тора, иртәнге ашны әзерли, табын җыештыра. Сине мәктәпкә озата, үзе ничә сәгать эшләп кайта, кибеткә бара, кичкә аш пешерәз, өй җыештыра, синең дәресләреңне әзерләшә, сине юындырып йокларга яткырырга да өлгерә. Ул үзе арыган, хәтта авырган вакытларында да безне туйдыра, иркәли, яхшы киңәшләр бирә.

4. Укучылар язган иншаларны, шигырьләрне уку.

- Сез әниләрегезне бик яратасыз, һишчиксез бәхетле итәрсез.

5. “Болай булма”. Ситуацияләрне анализлау.

а) Самат, җиңнәреңне сызганып нишлисең?

- Өй җыештырам, бүген әниләр бәйрәме бит.

- Самат, өстәл тулы савыт-саба, юып куйсаң иде?!

- Әниләр бәйрәме үтте ич.

-Самат дөрес эшлиме?

б) Бер көйсез бала әнисеннән су сорап елаган. Су биргәч, сөт сораган, анысын биргәч:

- Суга сөт кушып бир!- дип елаган. Әнисе суга сөтне кушканнан соң:

-Сөтне судан аерып бир!- дип еларга тотынган.

-Бала нинди начарлык эшләгән?

Киреләнү, әнине борчу – бик ямьсез күренеш.

в) Кунак апа кечкенә Миләүшәгә ике алма тоттырган. Кыз алманың берсен кесәсенә тыккан, икенчесен шунда ук ашый башлаган.

-Миләүшә урынында булсагыз, нәрсә эшләр идегез?

- Кайбер балалар үзләренең әниләрен аңлап бетермиләр. Дөньяда әниләренең изгелеген оныткан, ана рәнҗешеннән, күз яшеннән курикмаган миһербансыз балалар да бар икән.

КОЯШ, АЙ ҺӘМ ҖИЛ НИЧЕК ИТЕП ТӨШКЕ АШКА БАРГАННАР 
Һинд әкияте.
  Бервакыт Кояш, Ай һәм Җил Күк күкрәү абыйсы белән Яшен апасына төшке ашка киткәннәр. Ә күктәге барлык йолдызлардан да ераграк торган Йолдыз әниләре йортта калган.
  Кояш белән Җил бик саран булганнар — беркайчан да башкалар турында уйламаганнар, тик үзләре турында гына кайгыртканнар, һәм менә мәҗлестә алар туйганчы ашаганнар, ә әниләре турында уйлап та карамаганнар. Ә Ай исә ягымлы һәм игелекле булган, һәм, нинди дә булса азык китерсәләр, ул аның бер кисәген тырнагы астына яшергән — аның тырнаклары гүзәл һәм озын булган. 
Өчесе дә йортка кайткач, әниләре сораган:
- Йә, балалар, нәрсәләр эшләдегез һәм миңа нәрсә алып кайттыгыз? 
Арада иң өлкәне булган Кояш җавап биргән:
-Мин үзем туйганчы ашадым. Мин әнигә нәрсәдер алып кайтыр өчен төшке ашка бармадым бит.
- Мин сиңа тәмле азыклар алып кайтырга барды дип уйлыйсыңмы? — дигән Җил. - Мин анда күңел ачарга һәм ашарга бардым.
Ай исә:
- Әни, тәлинкә бир әле. - һәм аңа әле моңа кадәр бер кайчан да күрелмәгән азык салган.
Шулчак ерак Йолдыз Кояшка таба борылган да болай дигән:
- Син бары тик үз күңелеңне күрү турында гына уйлагансың, әниең турында уйлап та карамагансың. Сиңа шундый җәза бирәм: бүгеннән синең нурларың кызу булсын, һәм барысы да сине күрәлмәсен, сиңа карау белән башларын капласын.
Аннары Йолдыз Җилгә мөрәҗәгать иткән:
- Син сарансың һәм үз-үзеңне генә яратасың, әниең турында исеңә дә алмагансың. Яндыра торган эсселек өреп тор — бар да сиңа нәфрәт белән карасын һәм синнән качсын.
Шунлыктан һинд җиле рәхимсез яндырып торган... Айга исә Йолдыз әйткән:
- Сөекле кызым минем, син әниеңне искә алгансың һәм аның турында кайгырткансың. Син якты һәм салкынча булырсың һәм кешеләр синең сафландыра торган яктылыгың өчен рәхмәт әйтерләр.
Менә шунлыктан һиңдларның айлы төннәре нәфис, җиләс һәм гүзәл дә инде.
- Балалар, Кояш нинди бала булган?
- Ә Ай?
- Җил турында нәрсә әйтә аласыз? (Балаларның фикерләре тыңлана.)
- Шулай итеп балалар, игелекне үзеңнең гаиләңнән башларга кирәк. Гаиләңдәгеләргә хөрмәтле , ярдәмчел булыйк. Ә хәзер Башкорт халык әкиятен тыңлап узыйк. “Кошка әйләнгән әби”. (Бер укучы укып китә.)

КОШКА ӘЙЛӘНГӘН ӘБИ
Башкорт халык әкияте
  Борын-борын заманда яшәгән, ди, бер әби белән бабай. Булган, ди, аларның дүрт улы. Әйбәт кенә яшәп ятканда, әби дә, бабай да авырып киткән. Бабай дөнья куйган. Әби авырган да авырган. Дүрт баласының, ичмасам, берсе генә дә аны карамаган. Көн-төн уйнап йөргән, ди, алар. Карт ананың тамагы кибеп, бер тамчы суга зар булып яткан. Беркөнне ул балаларын чакырып алган да:
— Инде күп ятмам. Дөнья үзегезгә калыр. Шуңа кадәр су китереп эчереп торыгызчы! — дип ялварган.
— Мә, эч! — дип кайсыдыр бер чүмеч су биргән дә, әйләнеп, тагын уенга тотынган...
  Көз җиткән. Кошлар тезелешеп җылы якларга китә башлаган. Карт ана: «Кошлар кебек оча алсам икән... Алар бер күл буена ялга туктар... Туйганчы су эчеп алырлар», — дип уйлаган, ди. Кинәт кош тавышлары ишетелгән.
— Кил, әйдә, очыйк! '
— Ятма зарыгып!
Шул вакыт моның өстенә бер тун килеп төшкән, ди. Ана, көч-хәл белән калкынып торып, шул тунны кигән дә, кошка әверелеп, тәрәзәдән очып чыккан да киткән, ди.
Һаман уйнап йөргән балаларның берсе:
— Әниебез кош булып очты! — дип кычкырып җибәргән.
— Әни!  
— Калдырма безне! — дип ялварган, ди, башкалары да. Әниләре артыннан әй йөгерә, әй йөгерә, ди, болар.
— Соң инде, балакайларым. Бәхил булыгыз! — дигән моңсу тавышы гына кайткан, ди, аналарының.
Дурт малай дүрт урында тәгәрәп йөреп елаган. Башларын ташка бәреп, канатып бетергәннәр, ди. Тик бик тә соң булган шул. Ана кадерен вакытында белү кирәк.
-Бу балалар турында нәрсә әйтә аласыз? (Балаларның фикерләре тыңлана.).

К. Ушинский 
ДАРУ
Бер кызның әнисе авырып китә. Доктор авыруга бик әче дару бирә. Кызыкай әнисенең даруны бик кыенлык белән эчкәнен күрә дә:
— Кадерле әнием, бир бу әче даруны синең өчен үзем эчим, — ди.
(Балаларның фикерләре тыңлана.)
- Дөрес әнисе өчен борчылучы, әнисен яратучы кыз.

6. Уен. Әниләргә яратып нинди сүзләр белән эндәшәбез? 

 7. Акыл штурмы.

    -Әниләр – безнең өчен иң кадерле, иң газиз кешеләр. Әйдәгез, без бергәләп әниләргә хас сыйфатларны саныйк.

              - күркәм,  эшчән, сөйкемле, уңган, ягымлы, көләч.

7. Тактага эленгән мәкальне уку.Мәгънәсен аңлату.

- Сез әниләр турында нинди мәкальләр беләсез?

• Ана – шәфкать диңгезе.
• Ана җылысы – кояш җылысы.
• Әткәй – шикәр, әни – бал.
• Әнкәм йорты – алтын бишек.
• Баласы өчен ана арыслан утка кергән.
• Ана күңеле һәрчак күләгәсез,

          Ана күңеле берчак бозланмый,

          Кирәк икән –ул баласы өчен

          Гомерен дә хәтта кызганмый.

7. Уен – шигырь.

Тормышыбызны ямьләүче иң шәфкатьле, иң акыллы кем соң ул? ( Тактада ярдәмче сүзләр: кадерле,сөекле, газиз, алтын куллы. Балалар дәвам итә.)

У.- Ул минем  КАДЕРЛЕ әнием.

Дөньяда иң мәрхәмәтле кеше кем соң ул?

У.- Ул минем  СӨЕКЛЕ әнием.

Үзе сөйкемле булу белән бергә күңелле дә матур, гүзәл ханым...

У.- Ул минем ГАЗИЗ әнием.

Өйне ямьле, ризыкны тәмле итүче өлгер хуҗабикә...

У.- Ул минем АЛТЫН куллы әнием.

Йомгаклау.

Синең өчен кайгыртучан әни яныңда булу – зур бәхет. Бу бәхетне күз карасы кебек сакларга кирәк.

Әниләр бәхетле булсын өчен аны ярату гына җитми:

- аның сүзен тыңларга;

- юк-бар сорап йөдәтмәскә, рәнҗетмәскә;

- булышырга, авырганда ярдәм кулы сузарга;

- яхшы укуың, үрнәк тәртибең, эшкә өйрәнеп үсүең белән аны шатландырырга кирәк.

Ә тәртипле, әдәпле бала әнисен беркайчан да рәнҗетми.

- Әниләребез безне назлары белән иркәлиләр, сулышлары белән җылыталар, тәмле ризыклар ашаталар. Кояш җирне җылытса, икенче кояш - әни безне җылыта.