Авыр орфограммалар сүзлекчәсе
методическая разработка на тему

А

абунәче

автомобиль,автомобиленә

автономия

автоэчергеч

“Авыл утлары” газетасы – ялгызлык исем

авыр – нинди?

авыр (нишлә?),авырачак

авыру

адәм

Адәм – ялгызлык исем

адресант– хат салучы

адресат – хат алучы

адъютант

аз // әз

аз-маз // әз-мәз

ай-һай

акбур

аккордеон

аккош

акрын // әкрен

аксакал – ихтирамга лаек карт (“ак сакал” белән бутама)

аксөяк

актив – активы – активка

Акъәби – ялгызлык исем

алай-болай

Алабуга автомобиль заводы // АлАЗ

алдынгы

аллея

алъяпкыч

альбом

Ангара – ялгызлык исем

Англия – ялгызлык исем

аннотация

ансамбль, ансамбленә

антенна

аңлау

апелляция

аппетит

аппликация

апрель, апрелендә

армиясенә

архив – архивы – архивка

ары, арыячак

аръяк

ассамблея, ассамблеясенә

ассимиляция

ат, атарга

ата-ана // әти-әни

ателье, ательеда

аттестат

аттракцион

ау, аву, аварга

афәрин – браво

афәт

ахак

аһәң

ашханә - столовая

ашъяулык

аэрочана

ая, аяячак

Ә

әверелү

әгъза

әдәбиятына

әдәп – әдәбе – әдәпле

әз // аз

әзер

әкрен // акрын

Әкълимә

әледән-әле

әллә

әллә кайчан

әллә кем

аллеясына

әманәт

әмма

әрәмтамак

әсбап– әсбабы

әти-әни // ата-ана

әүвәл

әфлисун

әфьюн

әхлак, әхлаклы

әһәмият

әчкелт // әчкелтем

Б

Багышай күле // Бахшай күле – ялгызлык исем

бадьян

бае, байыйм, байыйк, баеячак

баерак  (“байрак” сүзе белән бутамас өчен шулай языла)

Байкал-Амур магистрале – ялгызлык исем

бал - мёд

балл - бәяләү һәм үлчәү берәмлеге

бала-чага

балачак – детство (“бала чагым (вакытым)” белән бутама)

балчык (“валчык” белән бутама)

барсы // барысы

басмаханә –типография

бандероль, бандероленә

бассейн

басынкы

батальон

бау– бавы

Баулы – ялгызлык исем

башкала

бәбкә

бәгырь, бәгыре, бәгырем, бәгърем

бәла

бәлигъ

бәллүр

бәп-бәләкәй

бәрабәр

бәрәңге

бәрелүе

бәхәс

бәһа // бәя

бер мең тугыз йөз бишенче ел

бер үк(“берүк” модаль сүзе һәм рәвеше белән бутама)

бераз

бербөтен

бергә-бер

бердәнбер

беркатлы – үтә эчкерсез (“бер катлы” белән бутама)

беркем (истә калдыр: “Беркем дә, бернәрсә дә онытылмый”)

Берләшкән Милләтләр Оешмасы // БМО – ялгызлык исем

бермә-бер

берникадәр

берничә

берөзлексез

беррәттән

берсекөнгә

берсеннән-берсе

берсүзсез

бертавыштан

берүк (“бер үк” белән бутама)

берьюлы

берьяклы

берьялгызы

бигайбә

бие, биим, биик, биеячәк

бишбармак –милли аш (“биш бармак” белән бутама)

бишенче бүлек // V бүлек

бишьеллык

бияләй

БМО // Берләшкән Милләтләр Оешмасы – ялгызлык исем

болай (“булай” түгел)

“Болгар” кунакханәсе – ялгызлык исем

болын

борын

борынгы

бөдрә

Бөтендөнья Тынычлык Советы – ялгызлык исем

Бөтенроссия фәнни-гамәли конференциясе – ялгызлык исем

Бөтентатар иҗтимагый үзәге – ялгызлык исем

бриллиант

буя, буйыйм, буйыйк, буяячак

буяу, буявы

бүгенге

быел (“буел”, “бу ел” түгел)

бюллетень, бюллетененә

бюро

бюст

В

вазифа // вазыйфа

вак

вакыйга

вакыт

валчык (“балчык” белән бутама)

варенье, вареньелап

васыять

ватан

Ватан – ялгызлык исем, ил атамасы

ватык

вәгазь

вәгъдә

вәзгыять

Вәлиев - ялгызлык исем

Вәсимә – ялгызлык исем

вәхши – нинди?

вәхшәт – нәрсә?

видео

виолончель

власть, властька, властена,

вокзал

Г

Габбас

Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты – ялгызлык исем

Габдулла Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясе – ялгызлык исем

гадәт

гадел

гади

гаепле

гаҗәеп – искиткеч, сокланырлык, кызыклы

гаҗәп – сәер, гаҗәпләнерлек

газәл

газета (// гәзит // газет // гәҗит – әйтелешкә хас орфографик вариант)

газиз

Газиз – ялгызлык исем

гаилә (“гайлә” түгел)

гайбәт

гайре

гайрәтле

галәм

галереясына

гали – бөек, олы, югары

Гали – ялгызлык исем

Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры – ялгызлык исем

галибанә

галиҗәнап

Галимә – ялгызлык исем

гамәл – нәрсә?

гамәли – нинди?

гамь

Гарәбстан – ялгызлык исем

гарип

гармун

гарьлек

гаскәр

гастроль, гастроленә

гашыйк – нинди?яратучы, сөюче (“гыйшык” белән бутама)

гаять

гаярь

гәрәнкә

генерал – кем?

генераль – нинди?

гербарийга, гербариена

гозер

гомер

гореф-гадәт

Гөлназ – ялгызлык исем

Гөлйөзем – ялгызлык исем

гөж килү, гөжләү

грамм

грипп

гыйбадәтханә – дом богослужения

гыйбарә – өзек, әйтелмә, тәгъбир

гыйбарәт (“гыйбрәт” белән бутама)

гыйбрәт(“гыйбарәт” белән бутама)

Гыйззәт – ялгызлык исем

гыйлем (нәрсә?) – гыйльми (нинди?)

гыйнвар, гыйнварында

Гыйльман – ялгызлык исем

гыйнвар – гыйнварында

гыйшык – нәрсә? мәхәббәт, ярату хисе (“гашыйк” белән бутама)

Д

дәва, дәвалану

давыл

данә

даруханә –аптека

даһи

дәвам

дәгъва

дәрья – дәрьясы

Дәүләт Думасы – ялгызлык исем

дәүләтара (әмма “дәүләт арасында)

дәүләткүләм (әмма “дәүләт күләмендә”)

дәһшәт

декабрь, декабрендә

дендрарий, дендрарийда

деталь, деталенә

дикъкать

диңгез

диск // дискы // диска

дискуссия

Дөбъяз – ялгызлык исем

дөм (караңгы)

дөнья– дөньясы

дөрес

Дуслык чишмәсе – ялгызлык исем

дустанә – нинди?

дуэт

дүртьюллык

дүшәмбе - понедельник

Е

еврейчә

Ерак Көнчыгыш – ялгызлык исем

егерме беренче гасыр // XXIгасыр

елдан-ел (әмма “елдан елга”)

Ж

жалюзи, жалюзие

жәл, жәлләү, жәлләячәк

женьшень, женшеньгә

жокей, жокеена

жюри, жюрига, жюрины

Җ

җавап

җәенке

җәза, җәзасыз

җәй, җәячәк

җәмгыять, җәмгыятенә

җәнлек

җәүһәр // гәүһәр

Җәүһәр, Җәүһәрия, Гәүһәр, Гәүһәрия– ялгызлык исем

җәфа, җәфалану

җәһәт

җәяү

җепшек

җете (кызыл)

җидееллык

җиз

җиләк-җимеш

җилем

җинаять, җинаятькә бару

җиңел

җиңги

җир

Җир – ялгызлык исем

җирәнеч // җирәнгеч // җирәндергеч

җитди

җиткерү

җиһаз

җомга - пятница

җөмһүрият, җөмһүриятенә

җый, җыйыйм, җыйыйк

җылы

җырлыйсы (“җырласы” түгел)

З

завод – заводы – заводта

замша // замш

зәвык

зәгъфран

зәгыйфь

зәмһәрир

зәңгәр, зәңгәррәк

зәп-зәңгәр

зәһәр

зиндан

зинһар

зифа

Зифа – ялгызлык исем

Зифа Басыйрова урамы– ялгызлык исем

зиһен, зиһенле

зуррак

И

иганә, иганәче, иганәчелек

игълан

игътибар

идарә

идеал – нәрсә?

идеаль – нинди? (идеаль кеше, идеал-кеше)

идея, идеягә, идеясенә

из, изәргә

известь, известенә

иелү

Ижевск, Ижевскида

иҗтиһат

ик, игәргә

ике мең уникенче ел

икейөзле – двуличный (“ике йөзле” белә бутама, мәсәлән, ике йөзле пычак, әмма икейөзле кеше)

икърар

Илдус (Ильдус түгел)– ялгызлык исем

Илһам - вдохновение

Илһам – ялгызлык исем

илле

илһамият, илһамиятенә

Ильяс – кеше исеме

иммиграция // эмиграция

иммунитет

инглиз

инкарь // инкяр

иннек –помада

инсанияте

интервью, интервьюны

иң (матур)

иңбаш – гәүдә өлеше (“иң баш” белән бутама)

иңгән

иңкү, иңкүлек

Ирек мәйданы – ялгызлык исем

иртәнге

искиткеч

ислемай - духи

итагатьле

ихтирам

ихтыяр

ишарә

июль, июлендә

июнь, июнендә

Й

йог

йод

йодрык

йокы

йолдыз

Йолдыз – ялгызлык исем

йомры(истә калдырыгыз: йомры йомшак сары йомгак йөгереп йөри чирәмдә)

йомшак

йомры

йомырка

йон

йоп- йомшак

йөгән

йөз, йөзәргә

йөзгә-йөз – ничек?

йөзек

йөзлек

йөзьяшәр

йөк

йөрәк

К

кабарынкы

кабахәт

кабер

кагыйдә

кадәр

кадер

каенсеңел

Казан дәүләт университеты – ялгызлык исем

Казан (Идел буе) федераль университеты // КФУ

Казан Кремле – ялгызлык исем

“Казан” милли-мәдәни үзәге – ялгызлык исем

кайбер

кайсыдыр

кайчан да булса

каләм

календарь, календарьга, календарена

Кама автомобиль заводы // КамАЗ

камил

Камил– ялгызлык исем

канәгать

канечкеч

капитал – нәрсә?

капиталь – нинди?

карабүрек - снегирь

карават // кровать

караңгы

каратэ

кардәш

карьер – атның тиз чабышы, файдалы казылманы чыгару урыны

карьера – күтәрелү, үсү, дан казану

касә

Каспий, Каспийга – ялгызлык исем

касса

кассета

кассир

катгый

каһарман

каһәр

кайда – где?

кая – куда?

каян // кайдан – откуда?

каядыр(“каяндыр”, “кайдадыр”  белән бутама)

каяндыр(“каядыр” белән бутама)

кәгазь

кәккүк

кәкре

Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры – ялгызлык исем

кем дә булса

кием-салым

киме, кимеячәк

киоск // киоскы

кит, китәргә

китапханә –библиотека

киюе

класс

клиндер // крендель

клуб – клубы - клубта

кодрәт

кое

койрык

колледж (Англиядә һәм АКШта) // коллеж (Франциядә)

коллектив – коллективы - коллективка

колынлау

кофе, кофены

кемдер

комлык

компресс

консерв // консерва

консерваториясенә

коңгырт

Корбан бәйрәме – ялгызлык исем

Корея, Кореяны – ялгызлык исем

корректор

корреспондент

коры

Коръән // коръән

коточкыч

котчыккыч

кошчык

кояш

Кояш – ялгызлык исем

көенеч

көнбагыш

көнбатыш –запад

Көнбатыш Себер – ялгызлык исем

көнге

көнгерә

көл, көләргә,

көннән-көн (әмма “көннекен көнгә”, “көннән көнгә”)

көнчыгыш - восток

көньяк

Көньяк Урал – ялгызлык исем

көрәшче

көртлек

көт, көтәргә

көшел

кигерү

классыз (“класссыз” түгел)

крендель // клиндер

кристалл- нәрсә?, кристаллар – нәрсәләр?(“кристалллар”  түгел), кристалы – нәрсәсе?, кристаллы - нинди?

кремль, кремленә

Кремль – ялгызлык исем

кровать // карават

кросс

ку, куачак

куәтле

куй, куячак

кулбаш

кушуч

кулъязма

кулъяулык

кулъюгыч

күбрәк

күзәнәкара // күзәнәгара

күзгә-күз

күл

күм-күк

күңел

күптәнге

күпьеллык

күренгән

Куркынычсызлык Советы – ялгызлык исем

күтәренке

КФУ // Казан (Идел буе) федераль университеты

кызылканат

кызылтүш - зяблик

кыйммәтле

кыңгырау

кып-кызыл

кысынкы

кювет

Л

лагерь, лагерьга, лагерена

лалә – тюльпан

Лалә // Ләлә – ялгызлык исем

ләгънәт

ләззәт

лозунг // лозунгы

лотереясына

льгота

М

маддә – статья, пункт

майонез

майор

мал-туар

мантыйк

маңгай

маңкорт

мари, марины

матбугатына

матдә – нәрсә? материя, вещество

матди – нинди? материаль

материал – нәрсә?

материаль – нинди?

матуррак

махсус

Маһирә – ялгызлык исем

маэмай

маэстро

мәгариф

магистраль, магистраленә

мәгъкуль

мәгълүм

мәгълүмат, мәгълүматлы, мәгълүматына

мәгънә

мәгърифәт

мәгърур

Мәгъсум– ялгызлык исем

мәдәният, мәдәниятенә, мәдәниятле булу

мәйдан

“Мәйдан” журналы

мәкалә

мәкаль

мәлгунь

мәнфәгать

мәңге

Мәрҗани мәчете – ялгызлык исем

мәрхәмәт

Мәрьям – ялгызлык  исем

мәсәлән – мисал өчен

мәсьәлә – хәл ителергә тиешле эш-хәл(“мәсәлән” белән бутама)

мәхәббәт – любовь

мәхәббәтнамә

мәһабәт – величавый, очень красивый

мәшәкать

мәшгуль

мәшрикъ

мәшһүр

мәэюс

медаль, медаленә

мемориал – нәрсә?

мемориаль – нинди?

менгерү

меню

меңьеллык

меңьяфрак

металл, металлы – нинди?(“металллы” түгел), металы – нәрсәсе?

микъдар

милләт

Милли Мәҗлес – ялгызлык исем

миллиард

миллион

минерал – нәрсә?

минераль – нинди?

миниатюр – нинди?

миниатюра – нәрсә?

мирза // морза

миһербан

могҗиза

могтәбәр

модель, моделенә

моңлы

морза // мирза

мохтаҗ

мөбарәк

мөгаен

мөгаллим

мөгамәлә (мөгаләмә түгел)

мөкатдәс

мөлаем, мөлаемлык

мөрәҗәгать

мөстәкыйль

мөхәррир

мөхтәрәм

мөһим

мөэмин

муен

Муса Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет академия театры – ялгызлык исем

мультимедиа

мультфильм, мультфильмы

мышьяк

мэр

Н

Наил, Наилә (“Найлә” түгел)

нәзакәтле

нәкъ

нәркис // нәркиз // нәркәс

Нәркис, Нәргиз, Нәргизә – ялгызлык исем

нәрсәдер

нәшрият, нәшриятка, нәшриятына

нерв // нерва // нервылы

нефть, нефтенә

нефтьче

нигъмәт

Нигъмәт – ялгызлык исем

низаг

ниһаять

ничаклы

Новосибирск, Новосибирскига – ялгызлык исем

ноль // нуль (искечә)

ноябрь, ноябрендә

Нью-Йорк – ялгызлык исем

О

объект

Одесса

оҗмах

озынборын– комар, долгоносик (“озын борын” белән бутама)

октябрь, октябрендә

олуг

онык

оранжереясенә

оригинал – нәрсә?

оригиналь – нинди?

орлык

орфограмма

остаханә –мастерская

от,отарга

отпуск // отпуска, отпускысын

охшарга – быть похожим

охшаш –похожий

оч,очарга

очкыч

очлы

очрак

очрау

очсыз - кырыйсыз

ошарга –нравиться

ошбу // ушбу

оя

Ө

өем

өйләнгән

өр-яңа

өрәңге

өскорма

өчпочмак – камыр ризыгы (“өч почмак” белән бутама)

өчьяклы

өянке

П

пакь - пакьлек

пальма

параллель

парашют

пароль, парольгә, пароленә

партиясенә

парфюмерия, парфюмерияне, парфюмериясенә

пәйда булу

пәнҗешәмбе- атнакич, четверг

пәрәвез

пәһлеван

печенье, печеньега

пеш, пешәргә

повесть, повестька, повестена

подъезд – подъездга – подъезддан – подъезды

поезд – поездга – поездан– поезды

положение, положениене, положениесенә

портфель, портфеленә

поход – походы - походта

поэзия

поэма

пөхтә

прәник // прәннек

прәшкә

предриятиесенә

премьер-министр

пресса

прииск // прииска

пристань, пристаньга, пристанена

программа

прогресс

продукт // продукты

промышленность, промышленностька, промышленностена

пропуск // пропускы, пропускысыз

профессор

профиль, профиленә

пульс

пьедестал

пьеса

Р

Равил– Равилне

район

расписаниесенә

рәвеш

Рәис, Рәисә (“Рәйсә” түгел)

рәссам

Рәфыйк // Рәфикъ

рәхәт

револьвер

резюме, резюмесы

режиссёр

рельс

репрессия

риваять

роль, роленә

Россия Федерациясе // РФ

рөхсәт

русча

рюкзак

Рязань, Рязаньга, Рязанена – ялгызлык исем

С

сабан туе // Сабантуй

сабанга

сава

савыт-саба

садә – нинди?

сайрак

салават

Салават – ялгызлык исем

Салих  Сәйдәшев исемендәге Дәүләт Зур концертлар залы  – ялгызлык исем

самавыр // самовар

санаторийга,  санаториена

саңгырау

Саттар – ялгызлык исем

сау, савыйм, савыйк, савыгыз

саулык

сәгадәт - бәхет

Сәгадәт – ялгызлык исем

сәгать

“Сәйяр” труппасы – ялгызлык исем

сәламәт, сәламәтлек

сәмруг

сәнгать

сәхнә

сәяхәт, сәяхәтнамә

Свердловск, Свердловскига

Севастополь, Севастопольгә – ялгызлык исем

секретарь,секретарьга, секретарена

сентябрь, сентябрендә

сеңел, сеңелгә, сеңлем, сеңлемә

сеңгән

сессия

Сибгать– ялгызлык исем (әмма “Сибгат Хәким”)

сигезьеллык

силуэт

сирень, сирененә, сиреньнәр, сиреньне

сишәмбе –вторник

слесарь,слесарьга, слесарена

совхоз

солы

соңгы

соры

сорыкорт

социаль(нинди?)

сочинениесенә

сөенеч

сөй, сөячәк

сөйлә, сөйләячәк

сөйләү, сөйләве

сөйләнгән

сөйлисе (сөйләсе түгел)

сөңге

сөя, сөяячәк

спектакль, спектакльгә, спектакленә

стресс, стрессыз (“стресссыз” түгел)

стюардесса

судья

сук, сугарга

сүзгә-сүз (әмма “сүзен сүзгә”)

сүрә – Коръәндәге бүлек, дога

сурәт, сурәтләү

суүлчәгеч

суүсем

сценарийга, сценариена

сыйныф, сыйныфы (сыйнфы түгел, әмма сыйнфый)

сырхауханә –больница, поликлиника

Т

табель, табеленә

табиб

табигать

табигый

тавыш

таҗ

таз– (нинди?) чәчсез калган

такси, таксида

таләп – таләбе - таләпләр

тальян

там, тамарга

таны, таныячак

таныкнамә – таныклык кәгазе, паспорт, пропуск, белешмә

таңга кадәр

таррак

тартынкы

тас // таз – (нәрсә?)савыт

тасвир (“тәфсир” белән бутама), тасвирлау

Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле – ялгызлык исем

Татарстан Дәүләт музее – ялгызлык исем

Татарстан Министрлар Кабинеты – ялгызлык исем

Татарстан Президенты – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Байрагы – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Гербы – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Гимны – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Дәүләт Советы – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Конституциясе – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгы – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы Сәламәтлек саклау министрлыгы – ялгызлык исем

Татарстан Рәссамнар берлеге – ялгызлык исем

Татарстан Республикасы // ТР – ялгызлык исем

Татарстан Фәннәр академиясе – ялгызлык исем

Татарстан Югары Советы Президиумы Указы – ялгызлык исем

Татарстан Югары Суды – ялгызлык исем

Татарстан Язучылар берлеге – ялгызлык исем

Татарстанның атказанган укытучысы – ялгызлык исем

Татарстанның халык артисты – ялгызлык исем

“Татмедиа” – ялгызлык исем

Таһир – ялгызлык исем

ташбака - черепаха

тәвәккәл

тәгаен

тәгъбир

тәгълимат

тәкать

тәкәббер

тәкәллеф

тәкъдим

тәкъдир

Тәлгать – ялгызлык исем (әмма “Тәлгат Галиуллин”)

тәлинкә

тәмам , тәмамланган

тәмле

тәмуг

тәнкыйть

тәңгәл

тәңкә

тәңре

Тәңре – ялгызлык исем

“Тәүбә” мәчете – ялгызлык исем

тәүге

тәүфыйк

тәхет

тәэмин

тәэсир

тәэссорат

теге-бу

тегенди-мондый

тез, тезәчәк

теләсә кем

теләсә нинди

телеграмма

теннис

теңкәгә тию

терекөмеш

терраса

территория, территориясенә,

тетрәү

тигезьяклы

тигезьянлы

тиктормас

тимераяк –коньки

тирә-юнь

тирә-як

тиш, тишәргә

тозсыз

тома (сукыр)

Томск, Томскины

тонна

тотрыклы

төен

төер

төзә, төзәячәк

төзе, төзеячәк

төзелеш

төй, төячәк

төнбоек

төнге

төньяк

Төньяк Боз океаны – ялгызлык исем

төссез

төтен

төшенке

төя, төйим, төйик, төяячәк

ТР // Татарстан Республикасы – ялгызлык исем

традиция, традицияне, традициясенә

трасса

троллейбус

тугры

тугызъеллык

тукран

тукранбаш

туннель, туннеленә

туңган

туфрак

түбәнге

түз, түзәргә

түм-түгәрәк

түнгән

тыкрык (тыкырык түгел)

тылсымлы

тынган

тынгылык

тынгысыз

тыңлау

тюлень

У

у,  уыйм, уыйк, уа, уарга

уен

уенкы

ул-бу

уналты

унбер

унбиш

ундүрт

унҗиде

универмаг

унике

унөч

унсигез

унтугыз

уңай

уңган

ур, урырга

ура, урарга

Урта Азия – ялгызлык исем

урын,  урыны (урны түгел)

учреждениесенә

ушбу // ошбу

ую, уя, уярга, уюы

Ү

үз-үзенә

үзалдына

үзбаш

үзен-үзе

үзеннән-үзе

үзеңә-үзең

үзешчән

үзйөрешле

үзмаксат

үзьяшәеш

Ульяновск, Ульяновскидан (“Ульяновсктан” түгел)

үт, үтәргә

үтә (салкын)

үтәү, үтәве

үтүк

Ф

Фатима // Фатыйма

Фатих // Фатыйх

фәкать

февраль, февралендә

фестиваль, фестиваленә

фигыль

фидакарь // фидакяр

филология факультеты // филфак

фирәзә // фирүзә

Фирүзә – ялгызлык исем

флаг – флагы – флагта

фонарь, фонарьга, фонарена

фотография, фотографиясенә

Х

хайван

хаҗәтханә - туалет

хаҗи, хаҗия

Хаҗи – ялгызлык исем

хаҗнамә

хак

хакимият

хакыйкать

халәт

халык, халкы

халыкара  (әмма “халык  арасында”)

Халыкара Кызыл Хач һәм Кызыл Ай Җәмгыяте – ялгызлык исем

Халыкара хатын-кызлар көне – ялгызлык исем

харап

Харрас Әюп чишмәсе – ялгызлык исем

хастаханә – больница, ятып дәвалану урыны

хатирә

хәвеф-хәтәр

хәзер

хәзинә

Хәким – ялгызлык исем

хәл-әхвәл

хәлбуки

хәлвә (“хәлфә” белән бутама)

Хәлимә – ялгызлык исем

хәлиткеч

хәлфә (“хәлвә” белән бутама)

Хәмзә – ялгызлык исем

хәнҗәр

хәрабә

хәрам

хәрби

Хәтимә – ялгызлык исем

хәтле

хәтта

хәтфә яшел

хәят, хәятка–тормыш, тормышка

Хәят – ялгызлык исем, Хәятның

хикмәт

химиясенә

хисап, хисабы, хисапка

хлорофилл

хобби

Ходай Тәгалә – ялгызлык исем

хозур

хоккей

хокук

холык,  холкы

хосусый

хөкем

хөкүмәт

хөрмәт

хөррияте

хуш  (Хуш киләсез!)

хушбуй - духи

хыял

Һ

һава

Һава – ялгызлык исем

Һади – ялгызлык исем

Һаҗәр – ялгызлык исем

һай // һәй

һайт // һәйт    

һаман

һәвәскәр, һәвәскәр

һәйкәл

һәлак, һәлакәт

һәмзә

Һәндәсә – ялгызлык исем

һәрвакыт

һәркайсы

һәркем(әмма “һәр кеше”, “һәр илдә”)

һәрнәрсә

һәртөрле

һәрхәлдә – во всяком случае, так или иначе

һәрьяклап – всесторонне, со всех сторон, досконально

Һиндстан – ялгызлык исем

һичбер

һичкайдан

һичкайчан

һичкем

һичшиксез

һичьюгы

һөҗүм

һөнәр

һөнәрханә - мастерская

һуш (һуш китү, һуштан язу)

Ц

циркуль, циркульгә, циркуленә

Ч

Чайковский, Чайковскийдан – ялгызлык исем

чәйнек

чәйханә – чәй эчү йорты

чалт (аяз)

чаңгы

чатнама (суык)

чәкчәк // чәк-чәк

чәршәмбе - среда

чәүкә

чәч, чәчәргә

чем-кара

чеп-чи

чибәр, чибәрнең чибәре

чиш, чишәргә

чөгендер

чуар

чукрак

чуп-чуар

чүәк

чүп-чар

чыдамлы

чык, чыгарга

чынаяк

Ш

шагыйранә – нинди?

шагыйрь

шаккату, шаккатарлык, шаккатыру, шаккатыргыч

шау-шу

шаһ, шаһзадә

шаһәдәтнамә – таныклык кәгазе, диплом, аттестат

шаһит – свидетель (“шәһит” белән бутама)

шаять

шәкерт

шәльяулык

шәмаил

шәраб

шәрран

шәрык // шәрекъ – көнчыгыш (илләре)

Шәрык // Шәрекъ – страна света, Восток, ялгызлык исем

Шәүкәт – ялгызлык исем

шәфәкъ

шәхес – кем?

шәхси – нинди?

шәһәр

шәһит китү – корбан булу (“шаһит” белән бутама)

шигърият, шигъриятенә

шигырь

шикаять

шимбә - суббота

шинель, шинеленә

шиңгән

шифа

шифаханә – санаторий, поликлиника

шоссе

шөгыль – шөгыле – шөгыльләнү

штаб – штабы – штабта

шу, шуа, шуарга

шулхәтле

шулкадәр

шулхәтле

шулчаклы

шунда ук(“шундук” рәвеше белән бутама)

шундук (“шунда ук” белән бутама)

шыл,шыларга

шыңшый

шыр (ялангач)

Щ

щётка

щи – аш төре (“чи” белән бутама)

щит (“чит” белән бутама)

Ы

ыжгыру

ызгыш-талаш

ымсыну

ыргак, ыргагы

ыржаю

ыру // ыруг

ыруг-кардәш

ыспай

ысул

ыхылдау

ышку, ышкыячак

ышкылау, ышкылавы

ыштан

ышык

ыңгырашу

ыңгырчак, ыңгырчагы

Э

эзтабар

эволюция

экскаватор

экскурсия, экскурсиясенә, экскурсиягә чыгу

экспресс

эл, эләргә

элеватор

элекке

эленке-салынкы

эмиграция // иммиграция

энергия

эңгер-меңгер

эрудиция

эскалатор

эскәк

эскәмия

эскәтер

эссе

эффект

эшлә, эшләячәк

эшләпә

эшмәкәр

эшчән

Ю

Ю, юыйм, юыйк, юа, юарга

юан

юаныч

юаш

юбилей, юбилейга

юеш

Юл хәрәкәте иминлеге дәүләт инспекциясе // ЮХИДИ - ялгызлык исем

юлдан юлга

юнь – юне – юньле - юньсезләнү

юпь-юеш

юучы

юын

Я

явыз

авыл

ягъни

ядкәр // ядкяр // ядкарь

яз, язарга

якшәмбе –воскресенье

Якын Көнчыгыш – ялгызлык исем

яланаяк, яланкул, яланөс, яланбаш, ялантәнле

ялангач

ямь-яшел

ямьле

январь, январенда

янгын

яньчелгән

яңадан-яңа

яңгыр

яңгырау

яп-ялангач

япь, ябе, япьле

япь-яшь

ярканат

ятьмә

яу – явыйм, явыйк, явыгыз, яву, яварга

яулык

яфрак

Яхъя – кеше исеме

эшелон

яшен

яшүсмер

яшь - яше

яшькелт

яшьлек

яшьли

яшьни

яшьтәш

8 дән алып 13 кәчә

8 нче март - дата

8 нче Март // 8 Март – ялгызлык исем

9 нчы май – дата

9 нчы Май // 9 Май – ялгызлык исем

10% ка күтәрелү

15 нче рәт, 9 нчы урын

19 градустан югары

1886 – 1913 елларда яшәү

1985 нче ел // 1985 ел

XXйөз башы