Кызыл
классный час по музыке на тему

Комбу-Сюрюн Саяна Маадыревна

Материал можно использовать на классный час. История столицы Кызыл

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon О нашей столице Кызыл54 КБ
Реклама
Онлайн-тренажёры музыкального слуха
Музыкальная академия

Теория музыки и у Упражнения на развитие музыкального слуха для учащихся музыкальных школ и колледжей

Современно, удобно, эффективно

Посмотреть >


Предварительный просмотр:

Темазы: Найысылал хоорайым -  Кызыл.

Сорулгазы: Уругларга торээн черинин тоогузун таныштырар, угаан-бодалын сайзырадып, анаа чоргаарланып чоруурунга ооредир, база анаа ынакшылын быжыктырар.

Дерилгези: Слайд- шоу,Кызыл хоорайнын тоогузун болгаш амгы уезин бижээн номнар, чуруктар, кроссворд.

       Беседанын чорудуу

- Богун бис найысылал Кызылывыстын дугайында,оон тоогулуг арыннарын, эрткен уезин чугаалажыр бис, уруглар.

Азия дип тову

Ава  чуртум Тыва

Ава Тывам чурээ-

Аалым болган Кызыл,

Кызыл, Кызыл

Кызыл хоорай.

Кызыл, Кызыл

Кызыл тыным!

Орус, Тыва хой чон

Орукташкан хоорай,

Найысылыл Кызыл.

 -«Сээн торуттунерин мурнунда чуу болуп турганын херекке албас, ону билбээченнеп эрттирип каары дээрге-ле ол бугу назанында чаш болуп артып калганын ол -дур» деп эрте бурунгу Риммнин филосову Марк Цицерон ынчаар угааткан.

  Кызылдын тоогу аттары.

Белоцарск деп ат «Цаган Ханга» тураскаадып адаан, очудурарга Белый – Царь – Белоцарск деп ат унуп келген. Ол 1914 чылда хоорайнын бирги бажыннарынын тудуу биле адаттынган.

Урянхайск- хоорайывыстын ийиги ады бо. Ол 1918 чылда тывылган.

Кызыл – хоорайывыстын 3 – ку ады ол 1920 чылда адаттынган.

Хем-белдир деп ат парлалгаг-даа, тоогу документилерге- даа, куруне архивинге – даа чок, кандыг-даа дыл кырынга ол чок. Ол чугле чурттакчы чоннун аас- чугаа аайы-биле тыптып келген ады – дыр.

-1914 чылдын апрель 17 – де Тываны бодунун камгалалынга алганын хаанныг Россия чарлаан.А ол ынчан  бистер Тывалар  тускай найысылал топ чок, кошкун амыдыралдыг чуртап чораан бис.Енисей губернаторунун эргелелинин чагыргазынга ону Урянхайск край деп адап турган.А ол урянхайск крайнын тову каяа турарыл? Мындыг айтырыгны элээн  ур чугаалажыышкын соонда шиитпирлепкен: ийи хемнин Бии-хем биле Каа-хемнин белдиринге хоорай тудар. Ынчан манаа чуу-даа турбаан, чугле хараганнар болгаш улуг делгем ховулар. А ол тудугну кым тудар?

Урянхай Крайда Россиядан кожуп келген кижилернин амыдырал байдалын харыылаар ужурлуг кожурулге эргелелинин даргазы Владимир Габаевке дааскан. Петербургдан, Красноярскиден, Томскдан тудугжуларны, ус-шеверлерни чыып алгаш ол Тывага белен план-проектилиг чедип келген.

1 дугаар план-проект Белощарскыны тударынын албан бажыннары – кызыл, кок – хуу чуртталга бажыннары. Бо проектиге даянып алгаш хоорайнын тудуун эгелей бергеннер.

Черни эки шилип алган. Хем-Белдири дээрге тудуг кылырда Тожудан ыяшты кылгаш, хемни куду салдадып бадырарда эптиг база оон кадында Тыванын барык товунде. Баштайгы оргенни ол-ла 1914 чылдын апрельде каккан. Чугайны Сарыг-Септен эккеп турган. Хоорайнын тудуунга тывалар база киржип турган. 1 дугаар бажын тудар черлерни бай-шыдалдыг улус ап турган. Бажын тудар кижи бажыннын даштынга 1 ыяшты олуртур, база херимни кылыр дорт хулээлгелиг турган. Ынчаар-ла хоорай туттунуп бичиилеп сайзырап эгелээн. Ол чугле чагырга тову эвес, а улуг садыг-саарылга тову апар чыткан.

Оларнын аразында 1 дугаар туттунган бажыннарнын бирээзи – чагырга бажыны,школа,эмнелге.

1925 чылдын октябрь 1ден эгелеп электростанция Кызылга ажылдап эгелээн, 500 квт куштуг.

1924 чылда Тыванын чазаанга Россиянын делегациязы парлалга машиназын болгаш типография дериг-херекселин бергени-биле Кызылга типография ажылдап эгелээн. Анаа моол дыл кырынга «Унен» деп солун 1 дугаар («Шын») парлаттынган.

Саян оруун септеп, доозуп эгелээни-биле бир дугаар машина транспорт коступ келген, а оон мурнунда чуък чудурер, чер чедери-биле тергелиг аътты ажыглап турган.

1930-1940 чылдарда Кызылга эът, сут комбинады, идик болгаш дааранылга мастерскаязы туттунган. 1930 чылда Кызылга чугле 4 кудумчу турган: Ленина, Кызыл партизаннар, Щетинкина и Кравченко, Кочетова. 1937 чылда чаа кудумчулар тыптып эгелээн, Дружба, Красноармейская, Рабочая. Хоорайнын товунге даш складтар кылып турган. 1930 чылда хоорайга 2 каът бажыннар тыптып эгелээн. (Шагдыр-Сюрюн аттыг клуб – ам болза Алдан-Маадыр аттыг музей-дир, №1 дугаар школа, №11 дугаар школа).

Кызылдын сулдези 2005ч март 30де камгалаттынган. Кызыл онде сарлык болгаш хун чуруттунган. Сарлык дээрге-ле – чурттакчы чоннун мал ажылынга ынаан коргузуп турар, хун – Тыва огнун хараачызын коргузуп турар.

Кызыл – Республиканын, политика, экономика болгаш культура талазы-биле найысылалы. Фашистиг Германияга удур Ада-чурттун улуг дайынын чылдарында Тыванын чонунун Кызыл шеригге суй белээ моон-моону биле Кызыл хоорайдан Саян-сыннар ажылдыр чоруттунуп, эки турачы оолдар-кыстарны Ада-чурттун дайыны база-ла Кызылдан аткарып унген. Кызыл ам таныттынмас кылдыр оскерилген. Шаандагы эрги ыяш бажыннар орнунга дорт-беш каът тууйбу, даш бажыннар, школалар, кинотеатрлар, хогжум-шии театры болгаш культуранын оске-даа ордулары туттунган.

Кызыл– республиканын чурт будурулгезинин тову.Бистин найысылалывыста эът, сут комбинаттары, машина, авто-септелге заводтары, дааранылга фабрикалары болгаш янзы-буру будурулге черлери бар.

Кызыл- эртемнин болгаш культуранын тову.Ында экономика,геология болгаш кодээ ажыл-агый талазы-биле шинчилелдер лабороториязы, ТКУ,Алдан-Маадыр аттыг чурт шинчилел музейи, В.Кок-оол аттыг хогжум-шии театры, ортумак ооредилге чери, 14 школа, радио болгаш телевидение тову ,филармония.

Ам бистин тоогулуг 3 кудумчуларывыска бичии экскурсиядан кылыптаалынарам.

Кызыл Партизан аттыг кудумчу дээрге-ле 1 дугаар кудумчуларнын бирээзи.

Центр Азия – Кызылдын эн чараш чоргааралы. Ол Бии-Хем биле Каа-Хемнин каттышкан черинде турар.Тыванын им демдээ.Ол1964 чылда тутунган.Ында орус,тыва,англи дылдарда «ЦА» бижээн.ТНР чагырга бажыны 1914ч туттунган. Ам хан алыр чер апарган.

Кызыл партизан тураскаалы – хем эриинде скверде турар.1954 ч 37 кызыл партизаннарга тураскааткан.

Хамнар ниитилели-чалама аскан оваа.Эргелекчизи Ай-Чурек Шиижековна Оюн.

    Кудумчулар.

Щетинкина-Кравченко- Петр Ефимович Шетинкин Кызыл партизаннарнын командиринге Кравченко эрес-дидим маадырлыг чоруу дээш.

Хурээ «Цеченлинг» 1999 чылда чырыткан.Ол бистин Кызылывыстын база бир чараш чырыткылыг чери.Хурээни моол архитектор Фан Че Иран 20 айнын дургузунда туткаш, 1998 чылдын февраль 17 де дооскан.

Школа- 1 дугаар школа ТАР, Совет Эвилелинин маадыры Михаил Бухтуев  база Россиянын маадыры Сергей Шойгу ооренип чораан.

Филармония- 1969 чылда тургустунган.Ында 6 болук ажылдап турар: Саян, Аян,Ураанхай, Тоол театры, симфониктиг оркестр; «Тыва Кызы».350 олуттуг зал.    

 Азиянын тову болур найысылал хоорайывыс Кызылдын тоогузу биле таныжып, торээн Тывавыстын чоргаарланып чоруур тоогулуг черлеринче аян-чорукту чуруктарнын дузазы биле чедип кааптывыс, уруглар. Ынчангаш хунден хунче сайзырап чаагайжыттынып бар чыдар хоорайывыска ынак болунар, хумагалыг болунар база келир уеде чурттувустун улуг угаанныг, эртемниг, кижизиг толдери болурунарга идегедим. Ам «Кызылым сен»  деп ырынын кууселдези биле доозар-дыр бис (ырыны баш бурунгаар ооореткен).

Управление образования Кызылского кожууна Республики Тыва

Муниципальное учреждение дополнительного образования детей

Центр дополнительного образования детей «Эврика»

муниципального района «Кызылский кожуун»

(Сайд  шоулуг ажык каттыжыышкын шагы)

                                                             Эстрада студиязыннын                   башкызы Комбу-Сюрюн С.М.         кылып тургускан

                               

                                Каа-Хем 2010


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Гариф Ахуновның "Идел кызы" романы буенча дәрес диспут

Якташ язучыбыз Гариф Ахуновның "Идел кызы" әсәрендәге образлар белән танышу ,халкыбызның үткәненә ,тарихына хөрмәт тәрбияләү,идея-эчтәлеген ачыклау; темага бәйле рәвештә укучыларның сөйләм телен һәм и...

Класс сәгате. Кызыл китап ни сөйли?

Класс сәгате яки экологик кичә өчен сценарий үрнәге....

Доклад «Як - символ герба города Кызыла»

Своим уникальными способностями и красотой як стал символом герба столицы нашей республики. Центральная фигура герба- як- домашнее животное символизирует традиционную приверженность коренн...

Дәрҗия Сәйфулла кызы Аппакова

Дәрҗия Сәйфулла кызы Аппакова. Презентация. 115 еллык юбилейена багышланган....

Белоцарск -Кызыл

Судьба сибирских городов. Достопримечательности г. Кызыла. Природа и климат Тувы....