Эртем-билиг каӊнакчызы эргим школам уттундурбас.
статья на тему

Шилова  Чаяна Чадамбаевна

Чадаананын №2 ортумак школазынын 80 хар оюнга уткуштур

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл yubileychadaana_2.docx32.23 КБ

Предварительный просмотр:

Эртем-билиг каӊнакчызы

Эргим школам уттундурбас.

(баштайгы  интернационалчы школаларныӊ бирээзи-Чадаананыӊ №2 ортумак школазыныӊ

80 хар оюнга уткуштур)

Үениӊ агымы дүргени-биле чоруп, айлар,чылдар щуужуп эртип-ле тур.Чоокта чаа-ла школачы турганывыс дүүнгү дег сагындырып келгилээр. Сарыг-сарыг дыттарлыг, ырлыг-шоорлуг Чадаана хемден ырак эвесте төөгүнүӊ кажан шагдагы өргээзи амдыгаа дээр чаштарга бараан болуп,эртем-билиин дамчыдып чоруур.Буянныг, төөгүлүг Чадаананыӊ №2 школазы бо-ла болгай.80 чылдар дургузунда чеже-чеже чаштар ооӊ эргинин артап, амыдыралдыӊ кокпа оруунче кирбээн дээрил!Санап четпес…Оларныӊ аразында ак халаттыг эмчилер,башкылар,ат-сураглыг малчыннар, спортсменнер,эртемденнер, артистер,шагдаалар дээш янзы-бүрү  мергежилдиӊ кижилери өй-өйлеп төрээн школазын утпайн, четтиргенин илередип,мөгейип кээп чоруурлар.

Төөгүже көрүш.1939 чылда Чадаананыӊ №2 школазыныӊ таваа тургустунуп, ооӊ директорунга Шикин Владимир Петрович (георгафия, история башкызы) томуйлаткан; машина-трактор станциязыныӊ конторазынга  баштайгы орус класстар ажыттынган. Ооӊ соонда школаны  амгы «Белочка» уруглар садыныӊ оран-савазынче көжүрген.Өөреникчилер саны немежип турары-биле 1944 чылда школаны  прокуратураныӊ истелге комитединиӊ оран-савазынче,  а  1947 чылда амгы школаныӊ оран-савазынче көжүрген;башкылар,өөреникчилер саны көвүдеп, 15 класс-комплектилиг апарган. Шак ынчаар Чадаананыӊ №2 школазы  Тывада эӊ баштайгы интернационалчы школаларныӊ санынче  кирген.1987 чылдан тура школаныӊ директорунга Ооржак Николай Энчек-Кулакович ажылдаан, ол үелерде өске школаларга уруглар сыӊмастааны-биле баштайгы тыва класстар ажыттынып эгелээн.Элээн чылдар дургузунда школаныӊ өөредилге эргелекчизинге Татьяна Петровна Фаткулина,өөредилге-кижизидилге талазы-биле оралакчызынга  Виктор Допчуевич Кара-Сал, ооӊ соонда Галина Павловна Кокова болгаш өскелер-даа ажылдаан. Федор Абрамович Бочкаревтуӊ удуртулгазы-биле  авиамодель бөлгүмү ажыттынып,школачыларныӊ сонуургалын оттурган.Ук бөлгүмнүӊ өөреникчилери республика иштинге болуп турган маргылдааларга 1-ги черлерни доктаамал чаалап ап турган.Күш-культура башкызы Андрей Соянович Ойдуптуӊ (1978-1989чч) удуртулгазы-биле школага спортчу ориентирование сайзырап,башкыныӊ өөреникчилери ССРЭ иштинге маргылдааларга тергиидеп,спорт талазы-биле кандидат атты элээн хөй кижи камгалааннар.

Дыка үр чылдарныӊ дургузунда   Тамара Павловна Горбунова, Антонина Павловна Шаутдинова, Валентина Волченко,Анна Порфильевна Михайлова,Татьяна Васильевна Галкина, Тамара Егоровна Цыганкова, Н.Ф.Таранов дээш өскелер-даа школавыска  ажылдап чорааннар.

Школаныӊ ажыл-чорудулгазынга үлүг-хуузун киирип, ажылдап чораан директорларывыс:

1.         1939-1947ч. – Шикин Владимир Петрович
2.         1947-1955ч – Гордеев Александр Ильич
3.         1955-1964ч – Барахтаев Николай Александрович
4.         1964-1966ч – Монгуш Дадар-оол Аякаевич
5.         1966-1975ч – Барахтаев Николай Александрович
6.         1975-1978ч – Стрельцова
7.         1978-1984ч – Ооржак Николай Энчек-Кулакович
8.         1984-1985ч – Лесовой Валерий Николаевич

9.         1985-1989ч – Хомушку Долзатмаа Дагбыевна
10.      1989-1991ч – Ооржак Чыргал Доржуевич
11.      1991-1992ч – Монгуш Алдын Дилгижекович
12.      1992-1993ч – Ооржак Вера Дагбааевна
13.      1993-1994ч – Кокова Галина Павловна
14.      1994-1997ч – Мортуй-оол Клара Шагдыровна
15.      1997-1998ч – Ховалыг Тимур Опал-оолович
16.      1998-2000ч – Самбала Мерген Шимитович
17.      2000-2004ч – Ооржак Чыргал Доржуевич
18.      2004-2006ч – Монгуш Надежда Олеговна
19.      2006-2007ч – Ховалыг Тимур Опал-оолович
20.      2007-2010 ч- Сат   Галина Таан-ооловна
21.2010-2011ч-Дондук Александр Александрович
 22.2011-2016ч- Жуков Тимур Сатович
23.2016ч-Ондар Алексей Комбуевич

24.2016-2017ч-Сат Долаана Сергеевна

25.2017чылдан амгы үе- Монгуш Арим Дадар-оолович 
           Амгы үеде директор Арим Дадар-оолович Монгуштуӊ удуртулгазы-биле  школада 53 башкы, 470 өөреникчи бар.  Дээди болгаш бирги категорияныӊ башкылары-72%, аныяк башкылар саны-14. Бо чоокку үелерде үре-түӊнелдиг ажыл-ижи дээш «РФ-тиӊ Улус Өөредилгезиниӊ Хундулуг ажылдакчызы»  деп  атты Сат Галина Таан-ооловнага,Монгуш  Өлзей Кара-Сатовнага, Ооржак Чыргал Доржуевичиге, «ТР-ниӊ Куш-культуразыныӊ тергиини» деп атты Ондар Алексей Комбуевичиге  тывыскан. Директорнуӊ өөредилге-кижизидилге талазы-биле оралакчызы  Ооржак Айлан Кавайевна- бүгү күжүн ажылче мөөӊнеп,үр чылдарда  ажылдап чоруур удуртукчу башкыларныӊ бирээзи.Кижизидилге талазы-биле оралакчы Монгуш Чейнеш Дамчат-ооловна школага янзы-бүрү хемчеглерни,кежээлерни эрттирип турары онзагай,солун.Ажыл-агый талазы-биле оралакчы  Александр Онгаевич Дамба школаныӊ чылыг,чырыы,арыг-силии дээш сагыш човап,шудургу ажылдап чоруур. Эптиг-демниг,ажыл-ишчи коллектив үениӊ агымыныӊ аайы-биле быжыг билигни уругларга дамчыдар дээш   башкылаашкынныӊ чаа-чаа технологияларын  ажыглап турарлар.

2006 чылда  кожуун чергелиг  сайзырадып өөредириниӊ олимпиадазынга Чадаананыӊ №2 школазыныӊ өөреникчилери 1-ги черни чаалап алгаш, школазыныӊ  өдээнге чылдыӊ-на олимпиада эрттирер эргени алган.Шак бо чаӊчыл болу берген олимпиадага  амдыгаа дээр Чөөн-Хемчик кожууннуӊ шупту школалары(5-7 класстар)киржип,боттарыныӊ билиинин талазы-биле сан,орус дыл,тыва дыл,биология,география дээш өске-даа эртемнерге, темалыг конференцияларга «адааннажып» кээп турарлар.Ооӊ-биле чергелештир 1-4 класстар аразында эртемнер аайы-биле кожуун деӊнелдиг олимпиаданы, эртем-шинчилел конференциязын 2010 чылдан тура школавыста эрттирери чаӊчыл болу берген.Школаныӊ өөреникчилери республика,Россия чергелиг янзы-бүрү олимпиада, спортчу мөөрейлерге киржип,шаӊналдыг черлерни эккеп турарлар.Чижээ,2015 чылда 7-ги классчы  Куулар Чинчи республика чергелиг «Дириг классика» («Живая классика»,башкылары Седен-оол Б.С.-Б.,Куулар А.Б.) деп аттыг мөөрейге тиилээш,Тываны төлээлеп,Санкт-Петербург хоорайга чедиишкинниг  киришкеш келген д.о.ө.

 Куулар Владимир Хуналдаевич башкыныӊ  удуртуп келгени хөөмей-сыгыттыӊ «Кеӊгирге» бөлүү делегей чергелиг симпозиум,фестивальдарга доктаамал шаӊналдыг черлерни ап,төрээн Тывавысты алдаржыдып чоруурлар.Башкыныӊ 3-кү салгалыныӊ өөреникчилери  Шоваа Сат, Эрегзет Седен-оол,Аржаан Донгак,, Дугар Куулар  болгаш оон-даа өскелер хөөмей-сыгыттыӊ,тыва хөгжүм херекселдериниӊ чажыттарын тыва бергени чоргааранчыг.  

«Хоочун коктуг,хола кактыг» деп өгбелеривистиӊ мерген сөзү бар. Аныяктарга чагыг-сүмезин кезээде берип, өөредилге шугумунда үр чылдар дургузунда бараан болуп ажылдап чоруур башкыларывыска Майя Монгешовна  Ховалыг,Олзей Кара-Сатовна Монгуш, Галина Таан-ооловна Сат,Вера Дагбаевна Ооржак (Чөөн-Хемчик кожууннуӊ өөредилге эргелелинге база элээн чылдар ажылдаан), Чыргал Доржуевич Ооржак, Алексей Комбуевич Ондар,Василий Баазанович Куулар,Оксана Тулушевна Сат болгаш өскелер-даа хамааржыр.Оон аӊгыда, школавыска ажылдап чораан улуг башкыларга  Зоя Дамдыновна Монгуш, Таисья Шалдан-ооловна Сат, Серенмаа Седеновна Монгуш, Нина Сии-Сотовна Ондар, Бичинмаа Дажыевна Монгуш,Екатерина Иргитовна Ооржак(эге класс башкылары);Долзат Дагбыевна Хомушку,Надежда Дугуржаповна Куулар,Серафима Шыыраповна Тас-оол, Елена Эрес-ооловна Самбала,Татьяна Дамчай-ооловна Ооржак(сан башкылары );Ирина Багай-ооловна Куулар,Надежда Ак-Саловна Сат,Мерген Шимитович Самбала(физика),Галина Александровна Ооржак,Галина Натпит-ооловна Монгуш,Елизавета Яновна Шаалы,Альбина Комбужаповна Хомушку,Антонина Дадар-ооловна Сат,Байырмаа Хертековна Ондар (орус дыл башкылары),Римма Максимовна Килчен, Тимур-Опал-оолович Ховалыг,Кунзенмаа Сереновна Ондар (төөгү башкылары);Андрей Соянович Ойдуп,Шулуун Шурженмеевич Ондар (күш-культура);Носанмаа Намзыновна Ондар (библиотекарь)Зоя Кууларовна Серен-оол,Бичекей Ак-ооловна Донгак,Клара Чынзааевна Монгуш (тыва дыл), Николай Бойдуевич Сарыглар (ОБЖ) болгаш өскелер-даа хамааржыр.

Школаныӊ доозукчулары – бистиӊ чоргааралывыс. Олардан янзы-бүрү мергежилдиӊ кижилери үнүп, делегейниӊ кайы-даа булуӊнарында ажылдап,чурттап чоруурлар.Чижээ,Тамдын Алдар Константинович-амгы үеде ТР-ниӊ культура яамызыныӊ министри,Монгуш Күдер Кенденович-кадык-камгалал яамызыныӊ министриниӊ оралакчызы;Монгуш Андрей Алдын-оолович-ТР-ниӊ алдарлыг артизи, «ТР-ниӊ Улустуӊ хөөмейжизи» деп аттыӊ эдилекчизи,Тогочакова Тамара Николаевна-ТР-ниӊ өөредилге шынарын хынаар институттуӊ (ИОКО) оралакчы даргазы,Карашпаева Силимаа Сергеевна-  терапевт эмчи,Сат Светлана Чечек-ооловна- төөгү эртемнериниӊ кандидады,Течинова Айрана Михайловна-дыл эртемнериниӊ кандидады, Монгуш (Дажы) Чечена Алдын-ооловна-педагогика эртемнериниӊ кандидады, Монгуш Ролан Родионович-  ТР-ниӊ онза байдалдар яамызынын кол специализи,майор; Делгер-оолАртур Кууларович- хостуг хүрешке спорт мастери,Делгер-оол Аяс Кууларович- делегей чергелиг спорт мастери, аныяк назынында аравыстан чорупкан доозукчувус Донгак Чаяан Эрес-оолович - сумо хүрежинге Европаныӊ чемпиону, делегей чергелиг 2 дакпыр хулер медалыныӊ эдилекчизи, Седен-оол Белекмаа Седи-Базыровна-Чөөн-Хемчик кожууннуӊ өөредилге эргелилиниӊ начальниги,Монгуш Хүлер Серен-Доржуевич- Чөөн-Хемчик кожуун администрациязыныӊ даргазы,Тулуш Эртине Лопсанович- Чөөн-Хемчик кожууннун иштики херектер килдизиниӊ начальниги,Иргит Лаӊ-Суу Олеговна- ТР-ниӊ күрүнениӊ статистика албаныныӊ  оралакчы даргазы,Донгак Лилияна Досумовна- прокурор,Тулуш Снежана Танчыковна- Калмыкиянын күрүне университединин физика-математика факультединиӊ деканы дээш оон-даа өскелерни чоргаарал-биле адап болур.

Аӊгы-аӊгы чылдарда медаль-биле дооскан өөреникчилеривис: Чойгана Хевей-ооловна Монгуш,Григорий Шулбен-оолович Ооржак,Марина Сугдер-ооловна Монгуш,Чойгана Бадыроновна Тулуш,Жданна Вячеславовна Куулар,Айлана Алдын-ооловна Монгуш,Саяна Александровна Сат,Белекмаа Александровна Ооржак,Алла Григорьевна Монгуш,Сайлык Сергеевна Сапык,Оюмаа Григорьевна Ооржак,Айыраӊ Малчын-ооловна Тулуш,Анай-Хаак Орлановна Тамдын,Лидия Сергеевна Манчалмаа,Сайдаш Орланович Эрелчин.

Школавыс башкылары  уругларга билиин дамчытпышаан, янзы-бүрү мөөрейлерге идепкейлиг киржип,шупту чүүлдерге четтигип чоруур.Чижээ,2017-2018 өөредилге чылында кожуун чергелиг математика башкыларыныӊ аразынга «Математикага демисел» деп  мөөрейге 1-ги черни Галина Таан-ооловна Сат,Марта Донгаковна Монгуш,Эремаа Оюуевна Ховалыг чаалап эккелгеннер,республика чергелиг элективтиг курстар мөөрейинге 1-ги черни орус дыл,чогаал башкызы Айлан Борисовна Куулар алган, кожуун чергелиг «Аныяк специалист-2018» деп конкурска 2-ги черни Аржаана Витальевна Куулар(төөгү башкызы), «Тыва дыл, чогаал башкыларыныӊ мастер-клазы-2018» мөөрейге 2-ги черни Чаяна Чадамбаевна Шилова, «Эр башкы» деп мөөрейге «Интернет-курлавыр» деп номинацияны Чаяан Экер-оолович Ооржак, кожуун чергелиг «Ажык кичээлдер фестивалынга»  эртеминиӊ аайы-биле 1-ги черлерни география башкызы Айлаӊ Кавайевна Ооржак,тыва дыл башкызы Айлан Ивановна Куулар, англи дыл башкызы Василий Баазанович Куулар,2-ги черлерни технология башкызы Аяна Конгар-ооловна Сат,ыры башкызы Чейнеш Дамчат-ооловна Монгуш  ээлээн дээш оон-даа өске мөөрейлерге киржилгевис улуг. Бүгү Россия чергелиг эртемнер олимпиадазыныӊ кожуун деӊнелинге ниитизи-биле 3-кү черге,кожуун чергелиг 7-8 класстарныӊ аразынга «Математикага демисел» деп конкурска 1-ги черге өөреникчилеривис төлептиг болган, республика чергелиг танцы мөөрейинге Гран-прини ээлгир,чараш оолдар,уругларывыс чаалап эккелгени өөрүнчүг,республика чергелиг Тиилелге хүнүнге тураскааткан «Пост №1» деп спортчу маргылдаага 2-ги черни ээлээн(удуртукчузу- күш-культура башкызы Стас Эрикович Кара-Монгуш), «Дириг классика» деп мөөрейге 1-ги черни Чочагай Куулар(удуртукчузу-орус дыл башкызы Айлан Борисовна Куулар) ээлээн д.о.ө

Амгы үеде эге класстарныӊ методиктиг каттыжыышкынында Кара-Кат Кирововна Кууларныӊ башкарылгазы-биле Донгак М.Д., Ооржак В.Д.,Монгуш О.К,, Монгуш Ч.Х.,Монгуш А.А.,Ондар А.В.,Монгуш А.В.,Куулар Д.О.,Ховалыг А.Х.,Ховалыг А.А. ажылдап,уругларга эге билигни берип чоруур. Чодураа Хапын-ооловна Монгуштун удуртканы 3»б» класс  «Орук шимчээшкининиӊ аныяк инспекторлары» деп программа-биле өөренип турар. Гуманитарлыг эртемнер каттыжыышкыныӊ  удуртукчузу Өлзей Кара-Сатовна Монгуштун башкарылгазы-биле англи дыл башкылары В.Б.Куулар,Н.В.Сат, А.В.Монгуш,орус дыл башкылары А.Б..Куулар,С.В.Монгуш,,тыва дыл башкылары Ч.Ч.Шилова ,А.И.Куулар А, Ч.С.Куулар,төөгү башкылары А.С. Шитикова,А.В. Куулар,физика, математика(информатика) методиктиг каттыжыышкында Г.Т.Сат, М.Д.Монгуш М.Д.,Э.О.Ховалыг,,М.М.Тулуш, Е.Я.Донгак,Ч.Э.Ооржак, С.С.Куулар (Сапык) ,бойдус эртемнериниӊ каттыжыышкынында  Оксана Тулушевна Саттыӊ башкарылгазвы-биле А.К.Ооржак,С.К.Ондар,О.О.Донгак, күш-культура эртеминиӊ методиктиг каттыжыышкынын Чечен-оол Эрес-оолович Кууларныӊ удуртулгазы-биле А.К.Ондар,С.А.Ондар, С.Э.Кара-Монгуш,ыры,технология каттыжыышкынында Сат Аяна Конгар-ооловна(удуртукчузу),Ч.Д.Монгуш, А.Н.Метке,социал-психологтуг адырда А.А.Дондук, Ч.С.Тулуш.,У.С.Ойнарова, Ш.М.Хуурак кирип турар,школавыс секретары- Аржаана Рафаэловна Саая.Коллективтиӊ чаӊгыс сорулгазы – өөреникчилерге быжыг билигни бээри, күш-ажыл,спорт, мөзү-бүдүш талазы-биле кижизидилгени чорудары. Профком ажылы- школаныӊ бир өзээ,ооӊ ажылын Алдынмаа Алексеевна Монгуш,Майя Дакар-ооловна Донгак хөй чылдар дургузунда «чүктеп», удуртуп чоруурлар.

2018-2019 өөредилге чылы- школавыста юбилейлиг чыл.  Ооӊ эргинин артап кирип ора, доозукчуларывыска,школавыска ажылдап чораан башкыларывыска, ажыл-ишчи коллективке,өөреникчилер болгаш ада-иелерге чедиишкиннерни күзеп каалыӊар!Байырлал-биле,эргим школавыс!


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Инновационный проект « Школа здоровья, школа успеха, школа радости»

Успешность усвоения знаний в школе во многом зависит от  здоровья  ребенка. В свою очередь условия и режим обучения способны повлиять на развитие ряда заболеваний. В настоящее время весьма т...

Проект "Школьная киностудия ЭРГО"

Участники проекта посредством информационных технологий привлекают внимание общественности к позитивным и негативным социальным явлениям, социально значимым проблемам, способствуют их решению. О...

Класс шагы «Дайыннын хоочуннары биске эргим, унелиг»

Классный час проведен в 1-9 классах...

Зоонимы с.Эрги-Барлык.

Инек, аът, хой, ошкунун аттарын (зоонимнерни) чыып бижип, сайгарганы. ...

Кичээл-ужуражылга - "Дайыннын хоочуннары биске эргим унелиг"

Кичээл-ужуражылга - "Дайыннын хоочуннары биске эргим унелиг"...

Кичээл-ужуражылга - "Дайыннын хоочуннары биске эргим унелиг"

Кичээл-ужуражылга - "Дайыннын хоочуннары биске эргим унелиг"...