Конспект НОД по родному (тувинскому языку) по теме "Тыва идик"
план-конспект

Ооржак Дамырак Алексеевна

Темазы : Тыва идик

Сорулгазы: Уругларга тыва улустун национал идии-биле уругларны  таныштырар.

1) Ѳѳредиглиг: Уругларга национал тыва  идиктин овур-хевири база шынары-биле  таныштырар.

2)Сайзырадыр: Тыва идик дугайында уругларга  билиндирбишаан уругларнын чугаа домаан сайзырадыр.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл konspekt_nod_po_rodnomu_tuvinskomu_yazyku.docx19.06 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципальное автономное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Хээлер» г. Чадааа

Улуг болукке чугаа сайзырадылгазынга

«Тыва идик» 

деп темага ажык кичээл

                                                                                              Кижизидикчи башкы:

Ооржак Дамырак Алексеевна

Темазы : Тыва идик

Сорулгазы: Уругларга тыва улустун национал идии-биле уругларны  таныштырар.

1) Ѳѳредиглиг: Уругларга национал тыва  идиктин овур-хевири база шынары-биле  таныштырар.

2)Сайзырадыр: Тыва идик дугайында уругларга  билиндирбишаан уругларнын чугаа домаан сайзырадыр.

3) Кижизидилгелиг: Оюн аргазы-биле уругларны бот-боттарын хундулежип, демниг болурунга база бойдуска хумагалыг болурунга кижизидер.

Дерилгези: Чуруктар, ТСО, тыва идик ,ногаан арга, клей, ыяш аъттар

Арга методтары: Коргузуп тургаш чугаалаары, айтырыгга харыылаары, беседа, оюннар.

Словарлыг ажыл: кадыг идик, ээжек, ыскыттап каан, ытпак, хертеш

1.Аъттарлыг чедип келир.        

Кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ:

Башкы:

_ Экии уруглар!Богун бис чурумалдыг,арыг агаарлыг аянда турар огге кичээлдээр бис. Ынчангаш, аъттарывыс мунупкаш аалче чоруптаалынарам че, уруглар (уруглар аъттарын мунгаш, бир долгангаш аалга келир). Бисти долгандыр турар бойдус-биле башкылар-биле мендилежиптээлинерем.

                                                    Амыр менди солчуулунар!

                                             Амыр-амыр, башкыларым              

                     Амыр-амыр,эш-оорум!

                                            Алдын хунум унуп келди

  Башкы: Башкыларывыс база эш-оорувус-биле мендилештивис, ам силерге улегер домак чугаалап берейн:

                                                   

                                          Улегер домак

                               Уктуг кижи угун салгаар

                            Уктуг идик чылыын салбас

Башкы:Бо улегер домакта идик дугайында чугаалап турар шээй, уруглар. Идиктер янзы-буру болур. Ам оларны коруптээлинер.

Башкы:Силер чуу деп идиктер билир силер?

Уруглар: Сапожка, тапочка, крассовка, туфля, сандалик, ботинка.

Башкы: Ам чылдын кайы уези ийик, уруглар?

Уруглар: Ам кышкы уе.

Башкы: Кыжын кандыг идик кедер ийик бис?

Уруглар: Кыжын кидис идик, унты, сапожка кедер.

Башкы: Идикти кижи чуге кедерил, идиктин ажык-дузазын чугаалап корунерем, уруглар. Бис кызыл-даван кылаштаар болзувусса кандыгыл? (Уругларнын харыызы).

Слайд 1. ( Идик-хеп аразындар тыва идикти тывар) Чурукта чулерни коргускенил кичээнгейлиг коруптээлинер уруглар.

Уругларнын харыызы.

Башкы: Кичээнгейлиг дыннанар,  силерге мен тывызык салырым ол.

                                 Тывызык

                   Кас оруу каалама, (тыва идиктин ытпак ,хертеш хаайын каска домейлеп бижип турар.

                    Дуруя оруу тунук.(тыва идик)(тыва идиктин уну дуруяга домейлеп тывызыктап турар)

Башкы:Ол тывызыктын баажызы бо хептер аразында.(бергедежи бээрге) Чул ол уруглар?

Уруглар: (Тыва идик)

Башкы :Эр хейлер! Богун чугаа сайзырадылгазынын кичээлинде тыва улустун тыва идии-биле таныжар бис.

Слайд 2 Бир идик чуруу турар.

Башкы: Тыва идикти корунер даан ,уруглар.Шак бо дээрге уну-дур, уруглар.Уну чараш угулза-биле каастаттынган.Угун чылыг,дуктен сырып даараан.Тыва идиктин бажы ытпак, хертеш хаайлыг болур. Чуге дизе ытпак бажы хунче корунген болур, огбелеривис оът -сиген  сый  баспас болгаш аът мунарга эптиг кылдыр  даараан. Ээжээн дургаар ыскыттап даараан,(ыскыттап дээрге даараарынын бир хевири болур, сырып дээни ол болур) соок болбазын дээш.  Адаан кылын  хом-биле кидисти катай даараан. Ынчангаш тыва идик быжыг болгаш урелбес болур.

Башкы : Тыва идиктин бажы чуге ытпак хертеш хаайлыг болганыл, уруглар?

Уруглар: Оът-сиген сый баспас болгаш аът мунарга эптиг кылдыр ону ынчаар даараан.

Башкы:Угун чылыг чуден даарааныл, уруглар?

Уруглар: Чылыг кидистен.

Башкы : Шак бо тыва идикти ,ору аастыг эки хеп деп огбелеривис ынчаар санап турар.

-  Тыва идик деп сос-биле домактан чогаадыптаалынарам ,уруглар.

Чижээ: Дээр. Бо хун аяс дээр болган.

Слайд 3 Тыва идик чуруу турар.

Уруглар: Мээн акымнын хурежир тыва идии бар.

Сула шимчээшкин (музыка аайы-биле)

Кидис-биле кезип эптээш,

(Холдар-биле айтыр)

Куштуг шыырак холдар-биле

(Холдар-биле айтыр)

Сырып тургаш даарап-ла каан

(Даараарын отуннер)

Салгал дамчаан тыва идик.

(Хол-биле айтыр)

 Буттарывыс донмазын дээш

(Буттарын дешкилээр)

Угулзалап чараштап каан

(Холу-биле айтыр)

Улуг,биче шупту кедер

(Холу-биле айтыр)

Тендии онза тыва идик.

(чарашсынып корзунер)

                                 Шулук  «Кадыг идиим»

                  Унун каастаан угулзалыг

                  Угу чылыг, дуктен буткен,

                 Огбелерим сырып даараан

                Ору аастыг кадыг идиим .

              Чашпан,сиген сый-ла баспас

             Чараш,ытпак,хертеш хаайлыг,

             Ээжээн дургаар ыскыттап каан

                Эдилели быжыг идиим. 

Башкы:  Шулукте чунун дугайында чугаалап турар дыр ?

Уруглар: (идик)             

Башкы:Кандыг чоннун идиинин дугайында чугаалап турар дыр уруглар?    Уруглар:(тыва)

Башкы:Чуге ынча деп бодап тур силер?

Уруглар: Чуге дизе ытпак,хертеш хаайлыг.

2.Тыва идикти угулза-биле чыпшырып каастап дериири.

Башкы:Уруглар, силерге мен белен чуруп каан тыва идиктер чуруктарын улеп бээр мен, силер угулза-биле каастап,  чыпшырып дериир силер.

Башкы: Тыва идиктин унунда кандыг хевирлиг угулза чураан-дыр,уруглар?

Уруглар:Тогерик (угулзанын адын адап тайылбырлаар болза эки).

Башкы: Эр-Хейлер!

4.Быжыглаашкын.

Башкы:Ийе.Уруглар,шын чугааладынар. Тыва чон тыва идикти оът-  сиген баспас,курт-кымыскаяк болгаш аът мунарга эптиг кылдыр ону ынчаар даараан.Соок болбазын дээш сырып даараан.Адаан кылын хом-биле кидисти катай даараан.Ынчангаш тыва улустун тыва идии быжыг болгаш урелбес болур.

 Оюн «Шын тып»

Башкы:Уруглар,бо тыва хуреш могези дыр, а бо орус хуреш могези - дир. Бо могелернин идиктерин шын тыптаалынарам . (Бир уругну кфйгфргаш, идикти шын салдырар, арткан уруглардан шын тыпканын айтырар).

Башкы:Уруглар,бис богун чунун дугайында ооренип билип алдывыс?

Уруглар: Богун кичээлде тыва идиктин дугайында оорендивис.

Туннел:

Эр-хейлер! Кичээлде уруглар шупту идепкейлиг ажылдаан. Кичээливис доозулган.

- Ам аъттарывыс мунуп алгаш садигивисче уламчылап чоруптаалынар.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Открытый урок по изо: "Тыва угулза хээлернин тускай хевирлери" /на родном "тувинском" языке/

Кандыг- даа чоннар эдилеп чоруур эт-севин, аяк-савазын кандыг-ла бир угулза хээлер-биле каастап ап чорааннар.Тыва угулза ,хээлер -тыва чоннун национал уран-чуулунун, ылангыя чурулга, каасталга уран-чу...

ФГОС рабочая программа по родному (тувинскому) языку в 5 классе

Рабочая прграмма (ФГОС) по родному языку в 5 классе (по новому учебнику)...

Презентация к уроку развития речи по теме "Зима" для учащихся с родным (тувинским) языком обучения.

Этот материал предназначен для учащихся с родным  (тувинским) языком обучения...

Презентация к уроку по развитию речи в период обучения грамоте. 1 класс "Дети в лесу". Для учащихся с родным (тувинским) языком обучения

Презентация к уроку в 1 классе в период обучения грамоте. Показан приём составления "Карты осмысления и запоминания событий" . Для учащихся с родным (тувинским)  языком обучения....

Положение Проекта кожуунной олимпиады по родному (тувинскому) языку среди 5-8 классов

С 2007 года кожуунное методическое объединение учителей родного (тувинского)  языка и литературы в Августовском совещении приняло решение провести ежегодно предметную олимпиаду по родному языку с...

Тест по родному(тувинскому) языку для 8-9 классов

Контрольный тест по родному(тувинскому) языку для 8-9 классов...

Олимпиадные задания по родному (тувинскому) языку для 4, 7-11 классов

Материалы по подготовке учащихся к олимпиадам по родному(тувинскому) языку....