өстәмә биремнәр
материал (7 класс) на тему

№1

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Ты у врача. У тебя болит (не болит ) голова. Как ты об этом скажешь?

Б) Попроси друга вытереть пыль со стола.

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- … ?

- Математикадан өй эшен эшләргә кирәк.

- ... ?

- Өй эшләрен эшләгәч чыгам.

- ... ?

- Сәгать дүртләргә бетә.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Иртәгә ял көне. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Кечкенәдән үк мин... аяклар... авырта иде.

2) Әниләр мин... доктор... йөртәләр иде.

3) Мин өй..., урын өстен... ята... .

№2

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Врач хочет узнать, болит ли у тебя голова. Как он спросит?

Б) Спроси у Димы как он помогает маме.

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- ... ?

- Әйе, бардым.

- ... ?

- Әнием белән бардым.

- ... ?

- Бик ошады. Тагын барырга җыенабыз.

- ... .

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Бүген мин дустымның туган көненә барам. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Мин яшел урам... , су буйлар... сагынам.

2) Мин... малайлар белән көймә... йөзәсе... кил... .

3) Әни... миңа эш... кушты.

№3

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А)Врач спрашивает, не болит ли у тебя голова. А у тебя болит не голова, а болят глаза. Как ты скажешь?

Б) Твоя сестренка хорошо помыла посуду. Похвали её.

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- Даша, син өй эшләрен вакытында эшлисеңме?

- ... . Ә син?

- ... .  ...?

- Юк, күчермәдем, үзем чиштем.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Минем классташым авырый. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Ул спорт... бик ярат... .

2) Өй артын... кечкенә бакча... әби... эшли.

3) Ул түтәл... кишер... казып ал... .

№4

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Во время игры нечаянно упал твой друг. Ты хочешь узнать, что у него болит. Как ты спросишь?

Б) Как ты скажешь о том, что не пойдешь в магазин, потому что готовишь кушать.

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- Айнур, тор, әйдә урамга чыгабыз.

- ... ?

- Әйе, алар хоккей уйныйлар. Әйдә тизрәк соңга калабыз.

- ... ?

- Ал инде тизрәк, ал.

- ... .

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

 Ял көне без дачага барабыз. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Ак халат... апа әни... чакыр... .

2) Укучылар класс... коридор... чык... .

3) Мин әни... сумкасы... ачкыч... алды... .

№5

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) У друга болит рука. Как он об этом скажет?

Б) Переспроси собеседника, хорошо ли играет в шахматы его отец?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- Улым, ... .

- Рәхмәт, әбием, хәзер утырам.

- ...?

- Әйе, бу минем яраткан ашым.

- ... ?

- Рәхмәт, рәхмәт, мин туйдым инде.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Әнием эштән кайтты. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Алия... йорты мәктәп... ерак түгел.

2) Кәҗә... сөт... күп бул... .

3) Аның апа... исеме бик матур.

№6

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Предположим, у тебя заболела сестренка. Надо узнать, какое у неё состояние, что болит. Как ты спросишь?

Б) Бабушка просит тебя помочь ей, но ты торопишься на тренировку. Как ты ей об этом скажешь?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- … .

- Рус теленнән күнегү эшләргә кирәк.

- ... .

- Өй эшләрен эшләгәч чыгам.

- ... .

- Бер сәгатьтән бетә.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Бүген безгә кунаклар килә. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Урам... чыкмыйбыз, чөнки бүген урам... салкын.

2) Саша иптәш... мәктәп янында көт... .

3) Син мәктәп... дәресләр... керәсеңме?

№7

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Предложи маме попить чаю с медом.

Б) Друг приглашает тебя поиграть в футбол, но у тебя нет времени, тебе надо забрать братишку из садика. Как ты об этом скажешь?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- ... ?

- Юк әле, менә бер чынаяк чәй эчәм дә аннан соң эзерлим.

- ... ?

- Ярар аннан соң сиңа да булышырмын.

- ...?

- Бераз көт.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Тиздән яңа ел бәйрәме җитәчәк....

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Мәскәү... экскурсия... барабыз, чөнки  Мәскәү... истәлекле урын... күп.

2) Кунак бүлмә... келәм... чистартыгыз.

3) Туганнарың... йорт... күрсәт... .

№8

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Тебе надо выпить лекарство. Как ты попросишь у мамы лекарство?

Б) Допустим, ты не умеешь играть в теннис, но хорошо играешь в шахматы. Как ты об этом скажешь?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- ... ?

- Әйе, бардым.

- ... ?

- Дусларым  белән бардым.

- ... ?

- Бик ошады. Тагын барырга җыенабыз.

- ... .

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Иртәгә без әти белән Мәскәүгә китәбез....

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Алинә гөлләрем... су сибә.

2) Урам... чыкканда туп... алыр... .

3) Балалар бүлмә... тәрәзәләр... сөрт... .

№9

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Заболела сестрёнка. Ты хочешь узнать, есть ли у неё температура, нужен ли градусник. Как ты спросишь?

Б) Сегодня очень жарко. Как спросишь у мамы о том, что ты хочешь попить воды.

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- Руслан, син өй эшләрен вакытында эшлисеңме?

- ... . Ә син?

- ... .  ...?

- Юк, күчермәдем, үзем эшләдем.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Бер атнадан каникуллар башлана. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Мин бәйрәм... яраткан укытучы... чәчәкләр бүләк ит... .

2) Син туган көн... кем... чакыр....?

3) Җәй көне авыл...  кунак... кайта... .

№10

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Предложи другу сидеть вместе с тобой на уроках истории.

Б) Ты болен, но дома никого нет. Как ты попросишь соседа сходить в аптеку и принести тебе нужное лекарство?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- Бүген “2”ле куймагыз инде, иртәгә эзерләнеп килермен.

- ... .  ...?

- Миңа ышанып була, сүз бирәм.

- ... .

- Рәхмәт мин тырышырмын.

- ... .

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Минем иң яраткан бәйрәмем- туган көне....

4.Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Минем урын... утырма, үз... урын... утыр.

2) Син Казан... Тукай музе(й) адрес... беләсеңме?

3) Китап... кибет... алды... .

№11

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Допустим, ты не умеешь играть в волейбол, но хорошо играешь в футбол. Как ты об этом скажешь?

Б) У друга болит горло, он съел холодное мороженное.. Как он об этом скажет?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- … .

- Татар теленнән өй эшен эшләргә кирәк.

- ... .

- Өй эшләрен эшләгәч чыгам.

- ... .

- Сәгать дүртләргә бетә.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Җәй көне мин авылга кайтам. ...

4. Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1. Аның эт... кычкырма, үз ... эт... кычкыр.
2. Бу кызлар... әниләр... мәктәп... чакыралар.
3. Яңа укучы... исем... беләсеңме?

№12

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Сегодня очень холодно, ты замерз.. Как спросишь у мамы о том, что ты хочешь попить горячего чая.

Б). Ты у врача. У тебя болит живот. Как ты об этом скажешь?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- ... ?

- Әйе, бардым.

- ... ?

- Катя белән бардым.

- ... ?

- Бик ошады. Тагын барабыз.

- ... .

3.Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Мин спорт белән шөгыльләнәм. ...

4.Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Дамир... алмагыз, кибет... барып ал... .

2) Гөлнара... әни... яңа күлмә(к)... төс... әйт әле.

3) Мин апам... сәгат... ватты... .

№13

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Друг приглашает тебя поиграть в футбол, но у тебя нет времени, тебе надо делать уроки. Как ты об этом скажешь?

Б) Предложи маме попить чаю с блинами, которые ты испёк сам(а).

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

- ... .

- Мин ясадым. Яхшы булганмы?

- Әйе, турник бик кирәк.

- Ә син турникта күтәреләсеңме?

- ....

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Ял көне без базарга барабыз....

4.Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Венера урам... инде ярты сәгать үз... дуст... көтә.

2) Мин дустым... яңа адрес... белмим.

3) Без әтием... киемнәр... юа... .

№14

1. Как скажешь в этих ситуациях?

А) Твоя сестренка хорошо убралась в квартире. Похвали её.

Б) Дедушка просит тебя помочь ему, но ты торопишься в школу. Как ты ему об этом скажешь?

2. Диалогларга тиешле репликаларны куеп яз.

2. ...?
3. Мин өч телдә инде сөйләшәм, хәзер дүртенче телне өйрәнәм.
4. ... ?
5. Курсларга йөрим.

6. ...?
7. Язылырга була.
8. ...?
9. Калганнарын мәктәптә өйрәндем.

3. Минем җөмләмне 5 җөмлә белән дәвам ит.

Минем институтка укырга керәсем килә....

4.Күп нокталар урынына тиешле кушымчаларны куеп яз.

1) Бу малайлар... әтиләр... мзктәп... чакыралар.

2) Аш бүлмә... идән... юдыңмы?

3) Апам... ире... туганнар... кунак... көтәбез.

Мөстәкыйль эш №1                                                             9 сыйныф (1вариант)

 1.Сүзләрне транскрипция билгеләре белән языгыз, тәрҗемә итегез.

Башкала, шәхес, гаделлек, калыкты, иҗат, өлкә, кыллы, күренекле, мәчете, борынгы.

2.Сүзләрне тәрҗемә итегез.

Күз ачып йомганчы, икътисади, хокук, төбәк, атаклы, исеме, кызыксына.

3.Сүзләрнең логик парларын табыгыз, алар белән җөмләләр төзегез.

4.Тиешле тыныш билгесен куеп күчереп языгыз, тәрҗемә итегез.

1) Казан тарихи шәһәр.

2)Сөембикә манарасы чын сәнгать әсәре.

3)Татарстанда иң озын елга Ык.

4)Чулман елгасының озынлыгы 445 км.

5.Тиешле кушымчаларны өстәп, җөмләләрне күчереп языгыз.

1)Татарстан... үз флаг..., үз герб... бар.

2)Ак барс дәүләтебез...мөстәкыйль һәм көчле булуын сурәтли.

6.Сорауларга җавап бирегез.

1)Сез кайсы республикада яшисез?

2)Казан шәһәренә ничә яшь?

7) “Казан-тарихи башкала” темасына хикәя төзегез.

8)Үзегез турында языгыз(min.10 җөмлә)

Мөстәкыйль эш №1                                                          9 сыйныф (2вариант)

1.Сүзләрне транскрипция билгеләре белән языгыз, тәрҗемә итегез.

    Соклана, сихри, атаклы, шәкерт,сәнгать, сәхнә, исемен, горурлыгы,ватаны,башлыгы.

.

2.Сүзләрне  тәрҗемә итегез.

.Мөстәкыйль, килешү, җәмгыять, максат, тарихи,  илче, халык.

 3.Сүзләрнең логик парларын табыгыз, алар белән җөмләләр төзегез.

4.Тиешле тыныш билгесен куеп күчереп языгыз, тәрҗемә итегез.

1)Казан Кремле истәлекле урын.

2)Кол Шәриф мәчете башкалабыз горурлыгы.

3)Татарстан суверен дәүләт.

4)Зәй елгасының озынлыгы 260 км.

5.Тиешле кушымчаларны өстәп,җөмләләрне күчереп языгыз.

1. Татарстан герб... ак барс рәсе... ясалган.

      2)Татарстан күп ил...  белән шартнамә... төзи.

 6.Сорауларга җавап бирегез.

1)Республикабызның башкаласы нинди шәһәр?

2)Түбән Кама шәһәренә ничә яшь?

7)”Республикам-Татарстан” темасына хикәя төзегез.

8)Үзегез турында языгыз(min.10 җөмлә).

1нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз.(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Кызлар ...таба киттеләр.

Театрга ... ничек барырга була?

Пароход дулкыннарга ... йөзә.

Яз кышка... җылырак.

(каршы,урманга,караганда,кадәр)

2нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Малайлар ...таба киттеләр.

Абый җилгә ... барган.

Көз җәйгә ... салкынрак.

Син сәгать ничәгә ... футбол карадың?                                                          (кадәр,күлгә,караганда,каршы)

3нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Укучылар музейга ... автобус белән бардылар.

Идел Камага ... озынрак.

Балалар ...таба йөгерделәр.

Халык фашистларга ... көрәште.

(каршы,караганда,тукталышка,кадәр)

1нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Кызлар ...таба киттеләр.

Театрга ... ничек барырга була?

Пароход дулкыннарга ... йөзә.

Яз кышка... җылырак.

(каршы,урманга,караганда,кадәр)

2нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Малайлар ...таба киттеләр.

Абый җилгә ... барган.

Көз җәйгә ... салкынрак.

Син сәгать ничәгә ... футбол карадың?                                                          (кадәр,күлгә,караганда,каршы)

1нче рәт.Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Кызлар ...таба киттеләр.

Театрга ... ничек барырга була?

Пароход дулкыннарга ... йөзә.

Яз кышка... җылырак.

(каршы,урманга,караганда,кадәр)

2нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз.(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Малайлар ...таба киттеләр.

Абый җилгә ... барган.

Көз җәйгә ... салкынрак.

Син сәгать ничәгә ... футбол карадың?                                                          (кадәр,күлгә,караганда,каршы)

1рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Кызлар ...таба киттеләр.

Театрга ... ничек барырга була?

Пароход дулкыннарга ... йөзә.

Яз кышка... җылырак.

(каршы,урманга,караганда,кадәр)

2нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз.(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Малайлар ...таба киттеләр.

Абый җилгә ... барган.

Көз җәйгә ... салкынрак.

Син сәгать ничәгә ... футбол карадың?                                                          (кадәр,күлгә,караганда,каршы)

3нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Укучылар музейга ... автобус белән бардылар.

Идел Камага ... озынрак.

Балалар ...таба йөгерделәр.

Халык фашистларга ... көрәште.

(каршы,караганда,тукталышка,кадәр)

3нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Укучылар музейга ... автобус белән бардылар.

Идел Камага ... озынрак.

Балалар ...таба йөгерделәр.

Халык фашистларга ... көрәште.

(каршы,караганда,тукталышка,кадәр)

3нче рәт. Төшеп калган сүзләрне куеп языгыз .(Спишите,вставляя пропущенные слова).

Укучылар музейга ... автобус белән бардылар.

Идел Камага ... озынрак.

Балалар ...таба йөгерделәр.

Халык фашистларга ... көрәште.

(каршы,караганда,тукталышка,кадәр)

9 сыйныф ( рус төркеме), үтелгән темалар буенча беренче чиреккә контроль эш.

1 вариант.

А1. Алмашлыклар ничә төркемгә бүленә?

              а) 6;            б)7;            в)8

А2. Бу нинди алмашлык?

1.   Шушы.

                а) зат;          б)күрсәтү;           в)билгеләү

     2.   Һичнәрсә

                а) зат;         б)юклык;              в)билгеләү

А3. Сыйфатның дәрәҗәләре ничә?

                а) 2;           б)5;           в)4;           г)6.

А4. Бирелгән сыйфат нинди дәрәҗәдә?

          1. Зәңгәрсу

      а)гади

      б)кимлек

      в)артыклык

       2.  Яшелрәк

      а)гади

      б)чагыштыру

      в)артыклык

      г)кимлек

А5.  Саннар ничә төркемгә бүленәләр?

 а)3;        б)4;         в)5;          г)6.

    А6. Сүзләрдән җөмлә төзегез.

Беренче, Казанда, ачыла, елда, китапханә, 1731нче.

 а) 6,4,2,1,5,3

 б)3,5,6,4;2,1;

 в)2,1,5,6,4,3.    

А7.  Хаталы җөмләне табыгыз.

а)Мин күп укыдым һәм күзләрем арды;

б)Мин зонтик алдым, ләкин урамда яңгыр ява;

в)Минем өйдә маҗаралы китаплар юк.

А8.  Кирәкле җөмләне табыгыз.

Менә, шалтырап ишек ачылды, ...

а)Әбугалисина белән Әбелхарис мәгарәдән чыгып киттеләр;

б)урманда бик күңелле иде;

в)укытучы балаларга әкият сөйләде.

В1.  Как скажете о том, что:

-каждый народ гордится своими мастерами искусства;

-в Казани ежегодно проводится международный фестиваль оперного искусства имени Фёдора Шаляпина;

-в 1937 году была открыта Татарская филармония.

      В2.    Спросите у друга:

-какие у него планы на завтра;

-готовил ли он уроки;

-сколько прфессиональных театров в Казани?

В3.   Составьте диалог по схеме:

-вопрос;

-ответ; встречный вопрос;

-удивление, ответ;

-предложение;

-согласие.

С1.   Напишите небольшой рассказ на тему:

“ Минем ял көнем”.

9 сыйныф ( рус төркеме), үтелгән темалар буенча беренче чиреккә контроль эш.

2 вариант.

А1.  Алмашлыклар ничә төркемгә бүленә?

а) 6;          б)7;           в)8

 А2. Бу нинди алмашлык?

1.   Кайчан?

а) сорау;   б)тартым;    в)билгесезлек

    2.  Һәркем

а) юклык            б)күрсәтү;             в)билгеләү

А3.  Сыйфатның дәрәҗәләре ничә?

а) 2;          б)5;          в)4;          г)6.

А4.  Бирелгән сыйфат нинди дәрәҗәдә?

1.  Кызгылт

 а)гади

 б)кимлек                            

 в)артыклык

     2.Матур

 а)гади

 б)кимлек                            

 в)артыклык

 а)чагыштыру

А5. Саннар ничә төркемгә бүленәләр?

 а) 3;            б)4;              в)5;              г)6.

А6.  Сүзләрдән җөмлә төзегез.

“Татнефть”, даны, билгеле, дөньяга, акционерлык, җәмгыятенең, бөтен.

 а)7,4,3,5,2,1,6;

 б)3,5,6,2;4,7,1;

 в)1,5,6,2,7,4, 3.    

А7.  Хаталы җөмләне табыгыз.

а)Егетләр үзләре белән мәгарәгә суган суы алып керделәр;

б)Китаплар иң кадерле урында сакланган;

в)Мин китапның тема тапмадым..

А8.  Кирәкле җөмләне табыгыз.

Менә, шалтырап ишек ачылды, ...

а) каты итеп җил исте, шыбырдап яңгыр коя башлады;

б)мәктәптә кыңгырау шалтырады;

в) халык этешә-төртешә эчкә агылды.

В1. Как скажете о том, что:

-он долгие годы работал ректором консерватории;

-в Казани проводится международный фестиваль классического балета имени Рудольфа Нуриева;

-в  1939 году был открыт Татарский театр оперы и балета.

  В2. Спросите у друга:

 -кто такой  А.Ключарев;

-какие его произведения он знает;

-ходит ли он в татарский театр?

В3.  Составьте диалог по схеме:

-приветствие;

-ответ, приглашение в театр;

-согласие, вопрос;

-ответ;

-предложение;

    -согласие.

 С1.  Напишите небольшой рассказ на тему:

“Атнаның бер көне”.

9 сыйныф (рус төркеме),  үтелгән темалар буенча беренче чиреккә контроль эш.

3вариант.

А1. Алмашлыклар ничә төркемгә бүленә?

а) 6;           б)7;           в)8.

А2.  Бу нинди алмашлык?

1.   Беркем.

а) зат;   б)юклык;    в)билгеләү

2. Әллә кая

а) зат;         б)күрсәтү;        в)билгесезлек

А3.  Сыйфатның дәрәҗәләре ничә?

а) 2;              б)5;               в)4;                г)6.

А4.  Бирелгән сыйфат нинди дәрәҗәдә?

  1. Сап-сары

  а)гади

  б)кимлек                      

  в)артыклык

  2.Зәңгәррәк

  а)гади

  б)кимлек                      

  в)артыклык

  г)чагыштыру

 А5 .Саннар ничә төркемгә бүленәләр?

 а) 3;           б)4;           в)5;            г)6.

А6.  Сүзләрдән җөмлә төзегез.

Исеме, Кол, белән, бәйле, Шәриф, атаклы, шәхес, мәчетнең.

 а) 6,4,8,3,5,7.2,1;

 б)3,8,5,76,4;2,1;

 в)8,1,6,7,2,5,3,4.    

А7.  Хаталы җөмләне табыгыз.

а)Бүген алты дәресләр булды;

б)Мине дустым кунакка чакырды;

в)Мин әдәби китапларны яратып укыйм..

А8.  Кирәкле җөмләне табыгыз.

Бүген  мәктәптә бәйрәм була, ...

а)минем апам биш тел белә;

б)без анда концерт куябыз;

в)Коляның абыйсы инженер булып эшли.

В1.  Как скажете о том, что:

-Казанская консерватория сейчас носит его имя;

-автором первого татарского балета “Шурале”является Фарид Яруллин;

-в 1958 году была учреждена премия имени Габдуллы Тукая.

  В2.   Спросите у друга:

-когда возникло татарское театральное искусство;

-первая татарская библиотека где расположена;

-проводятся ли здесь литературные вечера?

 В3.  Составьте диалог по схеме:

-вопрос;

-ответ;

-вопрос;

-ответ;

С1.   Напишите небольшой рассказ на тему:

“Минем яраткан китабым”

Рус төркеме

____________________________________________мәктәбенең (лицей, гимназия)

8 нче____ сыйныфы укучысы ___________________________________________

татар теленнән контроль эше.

1 вариант

А1. Преобразуйте глаголы прошедшего определённого времени в глаголы настоящего времени:

Ашады______________________

Биеде_______________________

Укыды______________________

Әйтте_______________________

А2. В каком падеже допущена ошибка:

а). Б. к. ул

б). И.к. улның

в). Ю. к. аңа

г). Т. к. аны

д). Ч. к. аннан

е). У.-в. к. анда

А3. Найдите пары к вопросам:

а). Нишләми?              _____әйтсен

б). Нишләгән?             _____әйтми

в). Нишләмәде?          _____әйткән

г). Нишләргә?             _____әйтсә

д). Нишләсә?              _____әйтергә

е). Нишләсен?            _____әйтмәде

А4. Какого времени аффиксы –ачак/-әчәк, -ячак/-ячәк:

а). Хәзерге заман

б). Билгесез үткән заман

в). Билгеле киләчәк заман

г). Билгесез киләчәк заман

А5. Найдите слово со звуком [йы]:

а). Бергә

б). Егерме

в). Ерак

г). Белгеч

А6. Напишите числа словами:

15- _____________________________________________

264- ____________________________________________

3789- ___________________________________________

А7. Что обозначает глагол:

а). Предметның билгесен белдерә;

б). Эшне, хәрәкәтне белдерә;

в). Предметны белдерә.

А8. Вместо многоточия напишите окончания:

Син ашханә...      эшли...      .

Сез өй...         чыга...          .

Без алдагы машина...     күрә...      .  

А9. Выбирите правильный вариант слов к предложению

Көз ... , һәм торналар җылы якларга ... .

а). Җитте, киттеләр

б). Килде, йөгерделәр

в). Яуды, кайттылар

А10. Найдите слово, обозначаюәее родственную связь:

а). Укытучы

б). Зирәклек

в). Игезәкләр

г). Хәзинә

В1. Распространите предложения:

Без – укучылар. - ______________________________________________________________ Мәктәп ачылды. - _____________________________________________________________ Студентлар яшиләр. - __________________________________________________________

В2. Переведите предложения:

Наша школа трёхэтажная. - _____________________________________________________

В Казани много учебных заведений. - _____________________________________________

1 сентября – день Знаний. - ______________________________________________________

Укытучы___________________

Ассистент__________________

Тикшерүче__________________

Рус төркеме

____________________________________________мәктәбенең (лицей, гимназия)

8 нче____ сыйныфы укучысы ___________________________________________

татар теленнән контроль эше.

2 вариант

А1. Преобразуйте глаголы прошедшего определённого времени в глаголы настоящего времени:

Ясады______________________

Эшләде_______________________

Юынды______________________

Китте_______________________

А2. В каком падеже допущена ошибка:

а). Б. к. син

б). И.к. сине

в). Ю. к. сиңа

г). Т. к. сине

д). Ч. к. синнән

е). У.-в. к. синдә

А3. Найдите пары к вопросам:

а). Нишләми?              _____булышмады

б). Нишләгән?             _____булышырга

в). Нишләмәде?          _____булышса

г). Нишләргә?             _____булышкан

д). Нишләсә?              _____булышмый

е). Нишләсен?            _____булышсын

А4. Какого времени аффиксы –ган/-гән, -кан/-кән:

а). Хәзерге заман

б). Билгесез үткән заман

в). Билгеле үткән заман

г). Билгесез киләчәк заман

А5. Найдите слово со звуком [йы]:

а). Оешма

б). Беркем

в). Белә

г). Кемнәр

А6. Напишите числа словами:

19- _____________________________________________

138- ____________________________________________

2912- ___________________________________________

А7. Что обозначает глагол:

а). Предметның билгесен белдерә;

б). Эшне, хәрәкәтне белдерә;

в). Предметны белдерә.

А8. Вместо многоточия напишите окончания:

Мин Ленин урамы...      яши...     .

Алар дәрес...              бара...          .

Ул әби...            кунак...           чакыра.  

А9. Выбирите правильный вариант слов к предложению

Урамда яңгыр ... , һәм җил ... .

а). Килә, ява

б). Ява, исә

в). Коела, сибә

А10. Найдите слово, обозначаюәее родственную связь:

а). Нәтиҗә

б). Игезәкләр

в). Үткенлек

г). Игенчеләр

В1. Преобразуйте распространённые предложения в нераспространённые:

Язгы кыр эшләре тиздән башланачак. - __________________________________________

Балалар түземсезлек белән җәйне көтәләр. - ______________________________________  Мине мәктәптә яраткан укытучыларым, сыйныфташларым көтә. - ___________________

В2. Переведите предложения:

Олег учится в 8 школе. - _____________________________________________________

В нашем классе 25 учеников. - ________________________________________________

На 1 этаже расположены библиотека, актовый зал. - ______________________________

___________________________________________________________________________

Укытучы___________________

Ассистент__________________

Тикшерүче__________________

Рус төркеме

А1-А12 – 1әр балл

В1-В5 – 2шәр балл

14-13 балл - “5”

12-10 балл – “4”

9-7 балл – “3”

5нче сыйныф рус төркемнәрендә  “Без мәктәптә” циклы буенча контроль эш (тест формасында).  (традицион класс өчен)

1 вариант

1.Исәнләшү сүзләрен языгыз.

2.Дустыңа бәйрәм белән котлау яз.

3.Бүгенге һава торышы турында языгыз.

4.Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп күчереп языгыз.

                      Б...г...н,  ук...чы, кү...елс...з, ук...т...чы

5. Исемне тартым белән төрләндерегез

                     Китап, алма

6.Как вежливо попросить друга сходить в магазин?

7. Продолжи склонение

                    Мин юам, юмыйм                                                Без ... , ...

                    Син ... , ...                                                                 Сез ... , ...

                    Ул... , ...                                                                     Алар... , ...

8, Сүзнең дөрес тәрҗемәсен табыгыз

                                             Чирек

                     1)урок,    2)четверть,    3)перемена

9.Саннарны сүз белән языгыз, җөмләләр төзегез.

                       20, 50, 1000

10.Тәрҗемә итегез

                      Ул “дүрт”ле алды, чөнки бер хатасы бар иде.

                      Олег яхшы язды, ләкин  дүрт”ле генә алды.

5нче сыйныф рус төркемнәрендә  “Без мәктәптә” циклы буенча контроль эш (тест формасында).  (традицион класс өчен)

2 вариант

1. Саубуллашу сүзләрен языгыз.

2.Укытучыңа бәйрәм белән котлау яз.

.3.Бүгенге һава торышы турында языгыз

4.Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп күчереп языгыз.

                            К...яшл... , ук...чы,  т...биг...ть, ук...т...чы

5. Исемне тартым белән төрләндерегез

                            Дәфтәр, чия

6.Как вежливо попросить друга помочь тебе?

7. Продолжи склонение

                           Мин барам,  бармыйм                                        Без ... , ...

                           Син ... , ...                                                                 Сез ... , ...

                           Ул... , ...                                                                    Алар... , ...

8, Сүзнең дөрес тәрҗемәсен табыгыз

                                                 Кызыклы

                            1)хороший,    2)интересный,    3)красивый

9.Саннарны сүз белән языгыз, җөмләләр төзегез.

                            10, 30, 100

10.Тәрҗемә итегез

                            Мин “биш”ле алдым, чөнки хатасыз яздым.

                            Дустым яхшы язды, ләкин бер хатасы бар иде.

5 нче сыйныфларның  рус төркемнәре өчен  контроль эше

1. Укажите соответствующее каждому существительному притяжательное местоимение.

       1 вариант                                                       2 вариант               

_____җавабың           1. безнең                     _____йортыгыз           1. аларның              

_____дусларыбыз      2. аның                        _____киңәшем            2. сезнең  

_____оныгы                3. синең                      _____күршесе              3. минем    

2. Допишите нужные окончания.

                             1 вариант                          2 вариант

Нәрсәне?               дәреслек_____                 урман_____

Кая?                       дәреслек_____                 урман_____

Кайдан?                дәреслек_____                  урман_____                                                                                

Нәрсәнең?             дәреслек_____                  урман_____

Кайда?                   дәреслек_____                  урман_____

3. Найдите правильные пары.

              1 вариант                                        2 вариант

Тәрәзәңә____      1. твоё окно                  бүлмәңә____       1. твою комнату

Тәрәзәңдә___      2. в твоё окно               бүлмәңдә___       2. в твою комнату

Тәрәзәңне___      3.из твоего окна          бүлмәңне___        3.из твоей комнаты

Тәрәзәңнең__      4.в твоём окне             бүлмәңнең__        4.в твоей комнате

Тәрәзәңнән__      5.твоего окна               бүлмәңнән__        5. твоей комнаты

4. Допишите нужные окончания.

              1 вариант                                             2 вариант                

Он идёт                   бар____                  он уйдёт              кит____

Идти                         бар____                  уходить              кит____

Он  пойдёт               бар____                  он уйдёт             кит____

Он ходил                  бар____                  он уходил          кит____

Я не пойду                бар____                  я не уйду           кит____

Ты не ходи                бар____                  ты не уходи      кит____

5. Найдите правильный порядок слов в предложении.

        1 вариант                                                        2 вариант

1) әбисе                                                         1) апасы

2) яши                                                             2) яши

3) Сашаның            а) 4,1,5,2,3                      3) Машаның         а) 4,1,5,2,3

4) Казан                  б) 2,5,1,3,4                      4) күрше                б) 2,5,1,3,4

5) шәһәрендә          в) 3,1,4,5,2                      5) авылда               в) 3,1,4,5,2                      

6. Ответьте на вопросы. Запишите только ответы.

                1 вариант                                        2 вариант

1) Сезнең өегездә җылымы?                1) Сезнең классыгызда җылымы?

2) Син иртәгә укыйсыңмы?                 2) Син иртәгә ял итәсеңме?

3) Сез бүген авылга китәсезме?          3) Сез бүген контроль эше язасызмы?

4) Сиңа яңа дәфтәр кирәкме?              4) Сиңа ярдәм кирәкме?

5) Ул аш пешерә аламы?                      5) Ул идән юа аламы?                                                                  

8нче сыйныф өчен тест биремнәре (Р.З.Хәйдәрова дәреслеге буенча)

1. Аны «моңсу җанлы шагыйрь” дип йөртәләр.

1. Г.Тукай.
2. Дәрдемәнд.
3. А.Алиш.

2. «Нәни батыр» хикәясе кем турында?

1. М.Җәлил.
2. Г.Тукай
3. А.Алиш

3. Г.Тукай эшләгән журнал.

1. «Ялт-йолт»
2. «Идел»
3. «Ялкын»

      4. Тукайның туган авылы.

            1) Өчиле

            2) Сасна

            3) Кушлавыч

      5. Г.Тукай исеме бирелгән урын.

            1) авыл

             2) шәһәр

             3) район

      6. Су анасының басмада онытып калдырган әйбере.

            1) каптырма

            2) тарак

            3) муенса

      7. Дәрдемәнднең «Бер хәзинә» хикәясендәге хәзинә нәрсәдә  була?

            1) бакчада

            2) басуда

            3) хезмәттә

       8. «Намус» сүзенең русчага тәрҗемәсе.

             1) вера

             2) порядок

             3) совесть

       9. “Мәхәббәт” сүзенең русчага тәрҗемәсе.

             1) величественный

             2) любовь

             3) мелодия

        10. “Выброшенный хлеб” сүзтезмәсенең татарчага тәрҗемәсе.

              1) табылган икмәк

              2) ташланган икмәк

              3) тапшырылган икмәк

         11. Җөмләнең ахырын табарга. Безгә икмәкне... .

               1) ташларга кирәк!

               2) хөрмәт итәргә кирәк!

               3) уйнарга кирәк.

          12. Җөмләнең ахырын табарга. Үз тарихыңны...

                1) күрергә кирәк.

                 2) белергә кирәк.

                3) онытырга кирәк.

          13. Болгарлар яшәгән урын.

                1) Идел буе.

                 2) Агыйдел буе.

                                             Билет № 1

1. Үзең һәм гаиләң турында сөйлә.

2. Әбиеңне өлкәннәр көне белән котла.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, эчтәлеге буенча сораулар төзеп әйт.

                                   Мин һәм минем гаиләм.

 Минем исемем - ............. Фамилиям - ...............  Миңа 16 яшь. Мин Татарстан Республикасы  Алабуга шәһәрендә яшим.  9нчы сыйныфта укыйм. Безнең гаиләбездә .....(ике, өч, дүрт) кеше бар. Бу - әтием, әнием, апам, абыем, энем, сеңлем һәм мин. Әниемнең исеме - ........  Аңа 38 яшь. Ул – кассир, (сыер савучы, хореограф, сатучы, вакытлыча эшләми). Әтиемнең исеме - .......... Аңа 42 яшь. Ул шофер,( йөк ташучы, каравылчы, эретеп ябыштыручы.)  Абыемның исеме - ....  Аңа 19 яшь.  Ул Казанда техникумда укый. Апамның исеме - ....   Аңа 20 яшь. Ул Лаеш техникумында укый.  Энем - .......... Ул Никольский урта мәктәбенең 7нче сыйныфында укый. Безнең гаиләбез дус һәм тату яши. Туганнарыбыз да күп. Алар Казанда, Лаешта, Столбищеда яшиләр.

  Мин ..... ( спорт, тарих, әдәбият, география, музыка, дизайн, математика) белән кызыксынам. Мин рус телендә яхшы сөйләшәм, татар телен өйрәнәм. 9нчы сыйныфтан соң  ...... ( парикмахер, шофер, төзүче, монтер, электрик, дизайнер, флорист) булырга укырга телим.

2.                      Кадерле әбием!

         Сине чын күңелдән Өлкәннәр көне белән котлыйм. Сиңа алдагы тормышыңда ныклы сәламәтлек, озын гомер, шатлык-куанычлар телим.

   Мин сине бик яратам.

                                                   Оныгың Андрей  (Лилия)

  Билет № 2

1. Якын дусларың турында сөйлә.

2. Сыйныфыгызга килгән яңа укучыга гаиләсе турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле укы, беренче абзацны тәрҗемә ит.

                                                Минем дустым.

1. Минем дусларым күп. 2. Ә иң якын дустым берәү генә.

3. Аның исеме – Роза. Фамилиясе – Гарипова. 4. Роза – минем  классташым., авылдашым, яшьтәшем. 5. Без Роза белән 9 нчы сыйныфта укыйбыз.

6. Розага да, миңа да 15 яшь. Аның туган көне 16нчы февральдә.

7. Без Татарстан Республикасы Лаеш районы Никольский авылында яшибез.

8. Роза минем  ышанычлы дустым, чөнки ул сер саклый белә.

9. Роза –эшчән кыз. Өйдә ул әти-әнисенә булыша: яшелчәләргә су сибә, чүп утый, өй җыештыра, пироглар пешерә.( кар көри, су ташый,бакчада эшли, түтәл ясый) 10. Роза мәктәптә  бик яхшы укый. Аның көндәлегендә гел “бишлеләр” генә. Ул тырышып укый, вакытын бушка әрәм итми.

11. Роза китаплар (газета – журналлар)  укырга (рәсем ясарга, чигәргә, бәйләргә, компьтерда уйнарга, гөлләр үстерергә, музыка тыңларга, биергә, җырларга, балык тотарга, шахмат уйнарга, волейбол уйнарга, хоккей уйнарга, футбол уйнарга, фотога төшерергә, пироглар пешерергә, турникта атынырга) ярата.

12. Җәй көне без аның белән су коенабыз, урманга гөмбәгә, җиләккә йөрибез. 13. Кыш көне тимераякта һәм чаңгыда шуабыз.

14. Роза киләчәктә юрист (укытучы, тегүче, төзүче, тракторчы, сатучы, пешекче, табиб, эретеп ябыштыручы, шофер, архитектор, дизайнер, артист, хисапчы, икътисадчы, эшмәкәр, китапханәче) булырга тели, шуңа күрә тарих һәм рус телен (физиканы, химияне, биологияне) тырышып өйрәнә.

15. Розаның характеры да яхшы. Ул гадел, кызыксынучан, эшчән, ярдәмчел, түземле, максатчан, намуслы, таләпчән кыз. Аның бу сыйфатлары миңа ошый.

!6. Розаның яраткан ризыгы – бәлеш. (өчпочмак, кыстыбый, токмачлы аш, манты, пилмән, чәк-чәк, белен, гөбәдия)

17. Роза – озын буйлы , зәңгәр күзле, кыска чәчле кыз.

18. Сезнең дә минеке кебек якын  дустыгыз булсын.

1. Сезнең гаиләгез зурмы?

2. Әниеңнең исеме ничек?

3. Әниең кайда эшли?

4. Апаң бармы?

5. Әтиеңә ничә яшь?

6. Әниеңә ничә яшь?

7. Гаиләгез дус яшиме?

                                    Билет № 3

1. Яраткан шөгылең турында сөйлә.

2. Дустыңа мәктәп китапханәсе турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, исем фигыль булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                Минем яраткан шөгылем.

Минем исемем - .....   Мин Алабуга шәһәре 2 нче урта мәктәбенең тугызынчы сыйныфында укыйм. Мәктәптән кайткач, мин ял итәм. Телевизордан төрле тапшырулар карыйм. Аеруча “Экстренный вызов”, “Яңалыклар”, “Пусть говорят” тапшырулары ошый. Спорт турындагы тапшыруларны да карыйм. Минем өйдә компьютерым юк (бар), шуңа күрә минем буш вакытым күбрәк. (әзрәк) Мин тагын музыка тыңларга яратам. Буш вакытта мин  дусларым белән аралашам. Дусларым белән без урамда йөрибез, спорт белән шөгыльләнәбез, клубка дискотекага барабыз. Кыш көне спортзалда волейбол уйныйбыз. Җәй көне урамда футбол уйныйбыз. Җәй көне һәм кыш көне мин балыкка йөрим. Тагын мин  әти-әниемә булышам. Китаплар укырга яратмыйм (яратам), шуңа күрә китап укымыйм(укыйм). Ә газета – журналларны укыйм. “...”, “...” кебек газеталарны һәм журналларны китапханәдән алып укыйм.

Буш вакытны файдалы итеп үткәрергә кирәк.

1. Сезнең мәктәптә китапханә бармы?

2. Китапханәче кем?

3. Анда китаплар күпме?

4. Татарча китаплар бармы?

5. Китапханәдә нинди газета-журналлар бар?

6.Китапханә ничәдә ачыла?

7. Мәктәп китапханәсе зурмы?

Билет № 4

1. Мәктәбең, яраткан фәннәрең турында сөйлә.

2. Танышыңа телләр өйрәнү турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы. Тамыр, ясалма, кушма сүзләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                  Яраткан мәктәбем.

Мин Алабуга шәһәре 2 нче урта мәктәбендә укыйм. Ул – рус мәктәбе. Мәктәптә  унбер сыйныф укый. Мәктәп бинасы 4 катлы. Сыйныф бүлмәләре зур, якты, чиста. Мәктәптә спорт залы, китапханә, ашханә, компьютер классы, уку кабинетлары бар. Без ашханәдә тәмле ашлар ашыйбыз. Спорт залында йөгерәбез, волейбол, баскетбол уйныйбыз, төрле күнегүләр ясыйбыз. Мәктәп китапханәсендә татарча һәм русча газета-журналлар, китаплар бик күп. Китапханәче – Светлана Викторовна. Компьютер классында 8 компьютер бар.Ольга Викторовна безне презентация ясарга, текст җыярга өйрәтә. Яңа заман кешесе компьютерда эшли белергә тиеш. Мин тугызынчы сыйныфта укыйм. 8нче кабинет – рус теле һәм әдәбияты кабинеты. Ул безнең сыйныф бүлмәсе дә. Сыйныф җитәкчебез – Светлана Семеновна безгә рус теле һәм әдәбияты укыта. Миңа тагын тарих, физкультура, математика фәннәре ошый.

  Мәктәп директоры –

1. Син русча яхшы беләсеңме?

2. Син инглизчә аңлыйсыңмы?

3. Мәктәптә француз теле укыталармы?

4. Син татарча беләсеңме?

5. Татар теле сиңа ошыймы?

6. Тагын нинди телләр беләсең?

7. Татар телен өйрәнү авырмы?

                                     Билет № 5

1. Яраткан ел фасылың турында сөйлә.

2. Дустыңа театрлар турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, калын хәрефләр белән бирелгән сүзләрнең синонимнарын әйт.

                                       Яраткан ел фасылым

  Дүрт ел фасылы бар: кыш, яз, җәй, көз.

  Һәр ел фасылы үзенчә матур. Кышын Яңа ел бәйрәме, Раштуа була. Яз көне агачлар яфрак яра, кошлар җылы яктан кайталар. Җәй көне без елгада су коенабыз, урманда җиләк , гөмбә җыябыз. Көз көне бакчаларда алма, слива, бәрәңге, кәбестә, кишер өлгерә.

  Ә миңа күбрәк кыш айлары ошый.

  Кышын көннәр салкын була. Урамнарны кар күмә. Елгаларны боз каплый. Кышын балалар чанада, чаңгыда, тимераякта  шуалар.Алар кар бабай ясыйлар, хоккей уйныйлар. Кыш көне укучыларның һәм студентларның каникуллары була. Алар күңелле ял итәләр. Кышкы каникулда без мәктәптә Яңа ел бәйрәме үткәрәбез. Анда Кыш бабай һәм Кар кызы килә. Бәйрәм күңелле үтә. Без анда җырлыйбыз, биибез, ял итәбез.

1. Казанда ничә театр бар?

2. Иң зур театр кайсы?

3. Камал театры кайда урнашкан?

4. Нинди рус драма театрын беләсең?

5. Театрда булганың бармы?

6. Нинди артистларны беләсең?

7. Татарстанда ничә театр бар?

Билет № 6.

1. Яраткан бәйрәмнәрең турында сөйлә.

2. Күршеңә туган авылы (районы, шәһәре) турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, сыйфатлар булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                            Яраткан бәйрәмем.

 Бәйрәмнәр бик күп: Яңа ел бәйрәме, 8нче Март – хатын-кызлар көне, 23нче февраль – Ватанны саклаучылар көне, Сабантуй һәм башка бик күп бәйрәмнәр. Ә минем иң яраткан бәйрәмем – Каравон. Бу бәйрәм минем туган авылым – Никольскийда үткәрелә. Ул ел саен май аенда була. Каравон  - рус фольклор бәйрәме. Бу бәйрәмгә күрше авыллардан, районнардан, Казаннан һәм күрше республикалардан, Россиянең башка төбәкләреннән фольклор ансамбльләре килә. Бәйрәмдә матур җырлар яңгырый, төрле уеннар уйнала, аттракционнар эшли. Каравон аланында хоровод әйләнәләр. Бу бәйрәмдә егетләр-кызлар үзләренә пар табалар. Каравонның иә зур кунагы – Минтимер Шәймиев, Рәстәм Миннеханов, Зилә Вәлиева. Быел Каравон 19нчы тапкыр үткәрелде.

Безнең яраткан укытучыларыбыз, укучы кызларыбыз һәм әбиләребез – Каравон фестиваленең төп геройлары.

1. Син нинди авылда яшисең?

2. Авылыгыз зурмы?

3. Сезнең авылыгыз матурмы?

4. Сезнең авылыгызда клуб бармы?

5. Авылыгызда ничә кеше яши?

6. Сезнең авылыгыз Казаннан еракмы?

7. Авылда яшьләр күпме?

                                      Билет № 7

1. Үзең белгән шигырьне яттан сөйлә.

2. Сыйныфташыңа Казан турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, фразеологизмнар булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                       Туган ягым.

 Күпме юллар йөрдем, дөнья күрдем,

Назлы җилләр йөзем сыйпады.

Сиңа кайткач кына, туган ягым,

Күкрәгемә шатлык сыймады.

Тик бер генә көнгә аерылсам да,

Ямансулап сине юксынам.

Синнән башка миңа, туган ягым,

Бу дөньяда тормыш юк сыман.

Тик бер генә көнгә аерылсам да,

Ятим калган кебек буламын.

Тик син генә яшәү матурлыгы,

Гүзәллеге якты дөньяның.

                                               (Рамазан Байтимеров шигыре)

1. Казан нинди шәһәр?

2. Казанда күпме халык яши?

3. Казанга ничә яшь?

4. Казанда нинди тарихи урыннар бар?

5. Сөембикә манарасы биекме?

6. Казанда метро бармы?

7. Казан шәһәре башлыгы (мэры) кем?

                                    Билет № 8

1. Яраткан һөнәрең турында сөйлә.

2. Танышыңа Татарстан Республикасы турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, алмашлыклар булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

Яраткан һәнәрем.

Җир йөзендә бик күп төрле һөнәрләр бар. Болар – укытучы, табиб, эшче, сатучы, официант, юрист, хисапчы, очучы һәм башкалар. Хәзерге вакытта яңа һөнәрләр дә барлыкка килде: менеджер, риэлтор, мерчендайзер, дизайнер, программист, брокер, банкир, секретарь – референт.

Һөнәр сайлау – бик җаваплы эш, шуңа күрә мин бу турыда еш уйлыйм. Һөнәр сайларга миңа әти-әнием һәм укытучылар да булыша.

Безнең гаиләдә күп төрле һөнәр ияләре бар. Минем әтием – эретеп ябыштыручы. (шофер, слесарь, агроном) Ул совхозда эшли. Әнием – сыер савучы. (хисапчы, кассир, укытучы, хоеограф) Ул да совхозда эшли. (Ул Казанда, клубта эшли.). Минем әбием пешекче (сыер савучы, кассир, тегүче), бабам – шофер.(тракторчы, комбайнчы, атчы, терлекче).

Тугызынчы сыйныфтан соң мин Казанга укырга китәргә телим. Киләчәктә минем шофер (фармацевт, тегүче, парикмахер, төзүче) буласым килә. Аның өчен мәктәптә тырышып укырга кирәк.

 1. Татарстан Республикасы зурмы?

2. Татарстанның башкаласы нинди шәһәр?

3. Татарстанда нинди халыклар яши?

4. Татарстанда урманнар бармы?

5. Урманнарда нинди җәнлекләр яши?

6. Татарстанның “Кызыл китабы” бармы?

7. Татарстанда нәрсәләр җитештерелә?

Билет № 9

1. Татарстан Республикасы турында сөйлә.

2. Дустыңнан бакчалары турында сораш.

3. Текстны укы, төрле килешләрдәге исемнәр булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                           Татарстан Республикасы.

   Безнең республикабыз – Татарстан. Ул -  минем туган ягым. Татарстан – зур һәм бай дәүләт. Аның табигате дә төрле – зур урманнар, киң болыннар, елга-күлләр күп. Татарстан территориясендә 4 зур елга ага. Болар – Идел, Кама (Чулман), Агыйдел һәм Нократ (Вятка).  Татарстанның кара алтыны – нефть. Нефть шәһәрләре - Әлмәт, Баулы. Безнең республикабызда КамАЗлар, вертолетлар, самолетлар, шиналар,радиоприборлар, Чистай сәгатьләре, сабын-порошок, медицина җиһазлары җитештерелә. Бездә шикәр заводлары да бар.

   Татарстанның беренче президенты – Шәймиев Минтимер Шәрипович. Ә хәзер Республикабызның җитәкчесе – Миңнеханов Рөстәм Нургалиевич.

   Татарстан Республикасының башкаласы – Казан шәһәре. Республикада 4 миллионга якын кеше яши. Татарстан – күпмилләтле республика. Анда татарлар, руслар, чувашлар, марилар, удмуртлар яшиләр. Зур бәйрәмнәр – Сабантуй һәм Каравон. Татарстанда бик тырыш һәм эшчән халык яши.

1. Сезнең бакчагыз бармы?
2. Сезнең бакчагыз өйдән еракмы?
3. Сезнең бакчагызда нәрсәләр үсә?
4. Син бакчада нишлисең?
5. Бакчагыз зурмы?
6. Бакчагызда каравылчы бармы?
7. Бакчагызда җиләкләр үсәме?

Билет № 10

1. Татарстанның башкаласы Казан турында сөйлә.

2. Югары уку йортында укучы апаңа бу уку йорты турында сораулар бир.

3. Текстны укы, төрле заманнардагы хикәя фигыльләр булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                       Казан шәһәре.

    Казан – Татарстанның башкаласы. Казан – борынгы һәм зур шәһәр. Казанда тарихи урыннар бик күп. Казан Кремле – ЮНЕСКО һәйкәле. Аның территориясендә Сөембикә манарасы. Благовещение соборы, Кол Шәриф мәчете, Президент сарае урнашкан.

    Казан Университеты иң зур һәм борынгы университет. Ул 1804нче елда ачылган. Анда бик күп студентлар укый. Казанда 20 югары уку йорты бар. Шуңа күрә Казан – яшьләр шәһәре дә.

   Казан шәһәрендә музейлар бик күп – Тукай музее, М.Җәлил музее, Толстой, Камал, Боратынский музейлары, Милли музей, Сынлы сәнгать музее.

Казан урамнарында бик күп атаклы кешеләргә һәйкәлләр куелган – Шаляпин, Җәлил, Пушкин, Тукай, Ленин, Салих Сәйдәшев һәм башкалар.

   Казан – спорт башкаласы. 2013нче елда Казанда Универсиада булачак.

Казан матур һәм бай шәһәр. Бик күп туристлар Казанга киләләр.

2005нче елда Казан шәһәренә 1000 яшь тулды.

1. Апа, сиңа институтта уку ошыймы?
2. Сиңа институтта уку авырмы?
3. Институтта китапханә бармы?
4. Сезнең институт кайсы урамда?
5. Институтның ректоры кем?
6. Институтта нинди факультетлар бар?
7. Институтта ничә ел укырга кирәк?

                                        Билет № 11

1. Татар телен өйрәнү турында сөйлә.

2. Дустыңны туган көне белән котла.

3. Текстны укы, фигыльләрне тап һәм аларны юклык формасында әйт.

                          Татар телен өйрәнү турында.

   Татар телендә 7 миллион кеше сөйләшә. Россиядә татар теле икенче урында. Татар телендә бик күп китаплар, сүзлекләр, грамматикалар язылган. Татарча бик күп төрле газета һәм журналлар басыла – “Казан утлары”, “Сөембикә”, “Чаян”, “Ялкын”, “Сабантуй”, “Татарстан”, “Татарстан яшьләре”. Татарлар бик укымышлы халык.

   Татарстанда ике дәүләт теле – татар теле һәм рус теле. Мәктәптә без татар телен һәм әдәбиятын өйрәнәбез. Мин хәзер татарча аңлыйм, сөйләшәм, сораулар бирә беләм. Тел – ул аралашу чарасы. Дөньяда 6800 тел бар. Татар теле 114нче урында. Татар теле бай тарихлы һәм кызыклы тел. Татар теле дәресен безгә Резидә Шамиловна укыта. Дәресләрдә без хикәяләр, шигырьләр  укыйбыз, җөмләләр язабыз, сораулар төзибез, тәрҗемә итәбез.

                                   Кадерле дустым Аня!

Сине чын күңелдән туган көнең белән котлыйм. Сиңа озын гомер, нык сәламәтлек, бәхет, шатлык, саф мәхәббәт телим.

                                                  Дустың Роза.

                                            Билет № 12.

1. Яраткан язучың турында сөйлә.

2. Дустыңа туганнарына кунакка баруы турында сораулар бир.

3. Текстны укы, калын хәрефләр белән бирелгән сүзләрнең антонимнарын әйт.

                                        Абдулла Алиш.

Абдулла Алиш – татар язучысы.Ул 1908нче елда туган. Абдулла Алиш 6 яшендә укырга һәм язарга өйрәнә. Башта Алиш мәдрәсәдә укый. Аннан соң ул рус мәктәбенә укырга керә. Мәктәптә укыганда ук шигырьләр яза башлый. Казанда җир төзү техникумында укый. Газетада эшли. Абдулла Алиш балалар өчен 20 әкият язган. Мәсәлән, “Сертотмас үрдәк”, “Нечкәбил”, “Кем көчле”.

1941нче елда Абдулла Алиш сугышка китә. Анда пленга эләгә. Германиядә Муса Җәлил белән бер оешмада фашистларга каршы көрәшә. 1944 елның 25 нче августында һәлак була.

Спас районында Абдулла Алиш музее бар. Бу музейда Абдулла Алишның шәхси әйберләре, фотолары, хатлары саклана.

1. Сез кунакка кайчан бардыгыз?
2. Сиңа кунакта ошадымы?
3. Сез кунакка кемгә бардыгыз?
4. Алар ерак яшиме?
5. Сез бүләкләр алып бардыгызмы?
6. Син нәрсә бүләк иттең?
7. Сез кунактан кайчан кайттыгыз?

                                      Билет № 13.

1. Бөек татар шагыйре Габдулла Тукай турында сөйлә.

2. Сыйныфташыңа  спорт төрләре, Олимпия уеннары турында сораулар бир.

3. Текстны укы, хәл фигыльләр булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                       Габдулла Тукай.

Габдулла Тукай 1886 нчы елның 26 апрелендә туган. Габдулла Арча районы Кушлавыч авылында туа. Әнисенең исеме – Мәмдүдә. Әтисенең исеме – Мөхәммәтгариф. Кечкенә Габдулла 4 яшендә әтисез кала. Әтисе үлгәч, әнисе Сасна авылы мулласына кияүгә чыга. 4 яшендә Тукай әнисез дә кала. Тукайны башта Шәрифә әби, аннан соң Зиннәтулла бабасы тәрбияли. Казанда ике елга якын яши. 9 яшенә кадәр Кырлайда Сәгъди абзыйда яши. Аны Уральск шәһәренә алып китәләр. Анда ул мәдрәсәдә һәм рус мәктәбендә укый. Ул бик тырыш укучы була, шуңа күрә бик яхшы укый. Тукай төрек, фарсы, гарәп телен дә яхшы белә.  1906нчы елда Казанга кайта. Казанда “Болгар” номерларында яши. Ул төрле газеталарда һәм журналларда эшли. Бик күп шигырьләр һәм әкиятләр язган. Мәсәлән, “Кызыклы шәкерт”, “Су анасы”, “Көз”, “Исемдә калганнар”, “Туган авыл”, “Китап”.

Тукай – татарның Пушкины. Казанда Тукайга ике һәйкәл һәм музей бар. Тагын Кырлайда музей бар. Тукай исемендәге премия талантлы язучыларга, шагыйрьләргә, җырчыларга, рәссамнарга бирелә.

1. Син Олимпия уеннарын карыйсыңмы?
2. Олимпия уеннары кайчан була?
3. Олимпиада нинди шәһәрдә була?
4. Олимпиада уеннары ничә ел саен үткәрелә?
5. Мәскәүдә Олимпиада булдымы?
6. Олимпия чемпионнарын беләсеңме?
7. 2013 елда Олимпиада кайда булачак?

                                   Билет № 14.

1. Муса Җәлилнең тормыш һәм иҗат юлы турында сөйлә.

2. Энеңә зоопаркка баруы турында сораулар бир.

3. Текстны укы, сыйфат фигыльләр булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                 Муса Җәлил.

Муса Җәлил 1906нчы елның 15 нче февралендә Оренбург өлкәсе Мостафа авылында туган. Мусаның әтисе – Мостафа. Әнисенең исеме – Рәхимә. Муса Җәлил 5 яшендә абыйсы белән мәктәпкә китә. Мәктәптә бик тырышып укый. 9 яшендә беренче шигырен яза. Ул “Кызыл Татарстан” газетасында басыла. Муса Җәлил русча да бик яхшы белгән. Ул Мәскәүдә белем ала. Хатыны Әминә һәм кызы Чулпан белән Казанга кайта. Казанда Горький урамында яши. Хәзер ул йортта Муса Җәлил музей – квартирасы урнашкан. Муса Җәлил – татар операсына нигез салучыларның берсе. Казанның опера һәм балет театры Муса Җәлил исемен йөртә.

Бөек Ватан сугышы башлангач Муса үзе теләп фронтка китә. Волхов фронтында каты яралана һәм пленга эләгә. Германия концлагерьларында утыра. Анда яшерен оешма төзи. Төрмәдә дә шигырьләр яза. “Маобит дәфтәрләре” туган илгә кайта. Анда Мусаның үз кулы белән 90 нан артык шигыре язылган. 1944 елның 25нче августында Муса Җәлилне фашистлар гильотинада җәзалап үтерәләр. Муса Җәлилгә “Маобит дәфтәрләре” өчен Ленин премиясе бирелә. Муса Җәлил – Советлар Союзы Герое. Кремль янында Мусага һәйкәл бар. Аның әсәрләре – “Кичер, илем”, “Кызыл ромашка”, “Хәдичә”, “Бүреләр”, “Алтынчәч”, “Әтәч”, “Сәгать”, “Дулкыннар”. Муса Җәлил исемендәге премия талантлы язучыларга, шагыйрьләргә, галимнәргә бирелә.

1. Энем, син зоопаркка кем белән бардың?
2. Сиңа зоопаркта ошадымы?
3. Зоопаркта нинди хайваннарны күрдең?
4. Зоопаркта кошлар бармы?
5. Фил янында булдыңмы?
6. Зоопаркка керү билеты ничә сум?
7. Зоопарк зурмы?

                                                Билет № 15.

1. Яраткан бәрәмең турында сөйлә

2. Дустыңа үткән туган көне турында сораулар бир.

3. Текстны укы, саннар буоган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                       Сабантуй.

Сабантуй – татар халкының иң зур бәйрәме. Сабантуй  татар авылларында язгы чәчү беткәч – июнь аенда була. Барлык халык бәйрәмчә киенеп, МӘЙДАНГА җыела. Түгәрәк мәйданда бик күп төрле ярышлар була: татарча көрәш, ат чабышы, су ташу, катыктан акча эзләү, җыр-биюләр... Сабантуй мәйданында кыр батырларын бүләклиләр. Татарча көрәш – Сабантуйның төп ярышы. Җиңүчегә тәкә бирәләр. Ат чабышында яшь егетләр һәм малайлар катнаша.

     Сабантуй Татарстанда иң күңелле, иң матур бәйрәм. Бу – ЯЗ, ХЕЗМӘТ, ДУСЛЫК бәйрәме.

 Сабантуй һәр авылда, һәр районда һәм зур шәһәрләрдә була. Соңгы елларда Сабантуй Санкт – Петербургта, Мәскәүдә, Самарада, Ульяновскида, Финляндиядә, Америкада, Австралиядә үткәрелә.

 Сабантуйны 900 ел элек бәйрәм итә башлаганнар. Бу көнне яшь егетләр үзләренә кәләш эзләгәннәр. Ә кызлар Сабантуй батырына сөлге чиккәннәр.

 Элек Сабантуйны 7 көн бәйрәм иткәннәр. Күрше авылларга кунакка йөргәннәр. Хәзер Сабантуй 1 көн була.

 Минем Сабантуй бәйрәмендә булганым бар (юк).

1. Туган көнең кайчан булды?
2. Кунаклар күп килдеме?
3. Алсу килдеме?
4. Әниең нәрсә пешерде?
5. Сиңа нәрсә бүләк иттеләр?
6. Нинди музыка тыңладыгыз?
7. Сиңа ничә яшь тулды?

                                               Билет № 16

1. Татар композиторларының берсе турында сөйлә.

2. Әниеңне, әбиеңне, апаңны) Халыкара хатын-кызлар көне белән котла.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, бәйлек һәм бәйлек сүзләр булган җөмләләрне тап, тәрҗемә ит.

1.                                       Сара Садыйкова.

Сара Садыйкова – татар халкының яраткан композиторы һәм җырчысы. Сара Садыйкова 1906нчы елда Казанда приказчик гаиләсендә туа. Балачактан ук Сара җырларга ярата. Музыка коралларында уйнарга да өйрәнә.Казан педагогия техникумында укыганда концертларда һәм спектакльләрдә катнаша. Сара Садыйкова 16 яшендә Мәскәү консерваториясенә укырга керә.

1920-30нчы елларда ул җырчы буларак таныла. Ул татар операларында төп партияләрне башкара. Ул тагын рус һәм Европа музыкаль классикасын халыкка җиткерергә зур өлеш кертә.

Сара Садыйкова бик күп татар шагыйрьләре, артистлары, рәссамнары белән дус була. Татар халкы Сара Садыйкованы “Сары Сандугач” дип атады.

Сара Садыйкова – Татарстанның халык артисткасы, Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты.

Сара Садыйкова “Әнкәй”, “Туган авылым”, “Мин сине ничек яраттым”,”Безнең җыр”, “Ак пароход” кебек җырлар авторы.

2.                     Кадерле әнием!

Сине 8 Март – Халыкара хатын-кызлар көне белән котлыйм. Сиңа озын гомер, ныклы сәламәтлек, зур уңышлар, шатлык-куанычлар телим.

                   Иң изге теләкләр белән кызың Алия. (улың Влад)

                                   Билет № 17.

1. Татар рәссамнарының берсе турында сөйлә.

2. Сыйныфташыңа музейга баруы турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, шарт фигыль булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

Татар рәссамы  Бакый Урманче.

Татарстанның халык рәссамы, РСФСРның атказанган һәм халык рәссамы, Тукай премиясе лауреаты Бакый Урманче – зур оста. Ул Буа районында туа. Балачакта Мөхәммәдия мәдрәсәсендә белем ала. Аннан соң авылда укытучы булып эшли.

Бакый Урманче Казан сәнгать училищесында укый. Аннары укырга Мәскәүгә китә.  Аңа Казанда, Мәскәүдә, Донбасста, Башкортстанда эшләргә туры килә. Бакый Урманче көнкүреш һәм портрет жанрында күбрәк эшли.

 Тормыш аны Алма-Ата, Сәмәрканд, Ташкент шәһәрләренә илтә.  Ул рәсем сәнгате, графика, китап иллюстрациясе, сынлы сәнгать, архитектура өлкәсендә эшли.

1958нче елда рәссам Казанга кайта. “Сепаратор янында”, “Самавыр янында”, “Кышкы кояш”, “Казан чите”, “Генерал – майор Р.Булатов” – Бакый Урманченың танылган картиналары.

  Бакый Урманче Каюм Насыйри, Габдулла Тукай, Муса Җәлил портретларын да иҗат итә.

Хәзерге вакытта аның әсәрләре Халыкара күргәзмәләрдә күрсәтелә. Аның шәхси күргәзмәләре дә еш оештырыла.

(халыкара күргәзмә - международная выставка)

1. Син музейга бардыңмы?

2. Син музейга кем белән бардың?

3. Музей кайсы урамда урнашкан?

4. Син музейда нәрсәләр күрдең?

5. Музейда сиңа ошадымы?

6. Музей сәгать ничәдә ачыла?

7. Музей зурмы?

8. Музейда экспонатлар күпме?

 Билет № 18.

1. Спорт белән шөгыльләнү турында сөйлә.

2. Авырган дустыңа шалтыратып, хәлен сораш.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, теркәгечле тезмә кушма җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

                                      Спорт белән шөгыльләнү.

Кайбер кешеләр беркайчан да спорт белән шөгыльләнмиләр. Алар зыянлы әйберләр кулланалар. Кайберәүләр күп ашыйлар. Андый кешеләр еш авырыйлар. Ә күпчелек кешеләр спорт белән яратып шөгыльләнәләр. Спорт хәзер модада. 2009 нчы ел Россиядә спорт елы булды. 2013нче елда Казанда җәйге Универсиада булачак. Шул уңайдан Казанда бик күп спорт комплекслары төзелде.

Татарстанның “Ак Барс”, “Рубин”, “Уникс”, “Зенит” командалары – дөнья чемпионнары.

Бик күп спорт төрләре бар. Болар – футбол, баскетбол, волейбол, дзюдо, самбо, каратэ, бобслей, фигуралы шуу, шахмат, бокс һәм башкалар. Минем үземә биатлон ошый. Телевизордан барлык ярышларны да карарга тырышам. Биатлон буенча дөнья чемпионнары – Ахатова, Зайцева, Багали, Черезов, Устюгов, Чудов. Мин чаңгыда һәм тимераякта шуарга яратам. Кыш көне  без дусларым белән спортзалда волейбол уйныйбыз. Җәй көне урамда футбол уйныйбыз. Спорт – ул сәламәтлек.

 - Лилия, исәнме!

- Син нишләп мәктәптә булмадың?

- Кайсы җирең авырта?

- Врач килдеме?

- Температураң бармы?

- Син дару эчәсеңме?

- Дәресләргә кайчан киләсең?

- Нинди ярдәм кирәк. Тизрәк терел.

                                                  Билет № 19.

1. Газета – журналлар уку турында сөйлә.

2. Сыйныфташыңа җәйге ял турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, иярченле кушма җәмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

Газета - журналлар уку.

   Мин Татарстан Республикасы Алабуга шәһәрендә яшим. Шәһәребездә китапханәләр күп. Почтада газета һәм журналлар яздырабыз. Ә китапханәдән русча һәм татарча китаплар алып укыйбыз.

   Мин буш вакытта газета  һәм  журналлар укырга яратам. Газета һәм журналларда бик күп яңалыклар, кызыклы хәлләр турында укырга була. Без өйгә 3 төрле газета һәм бер журнал алдырабыз. Болар – “Казанские ведомости”, “ЗОЖ», «Вечерняя Казань» газеталары. “Казанские ведомости” газетасын әнием укый, чөнки анда күбрәк мәхәббәт, гаилә, кухня турында язалар.  “Вечерняя Казань” газетасын әтием укырга ярата, чөнки анда күбрәк политика, спорт турында язалар. “ЗОЖ” газетасы  сәламәтлек саклау  турында. Аны әнием дә, әбием дә укыйлар. Ә мин “Волшебный” журналын алам. Ул ай саен килә. Анда  артистлар, мода турында язалар. Файдалы киңәшләр дә, төрле рецептлар да, постерлар да бар. Психолог киңәшләре кызларга һәм малайларга бик файдалы.

  Яраткан язучым – Алексей Толстой ( Дэн Браун, Сергей Есенин, Туфан Миңнуллин). Мин аның ..... китабын укыдым.

1. Син җәйге каникулда кайда булдың?

2. Каникулда диңгезгә бардыгызмы?

3. Каникулда лагерьга бардыңмы?

4. Каникулда авылга кайттыгызмы?

5. Җәйге каникул вакытында яңа дуслар таптыңмы?

6. Каникулда күңелле булдымы?

7. Каникулда берәр җирдә эшләдеңме?

Билет № 20

1. Җәйге һәм кышкы ялың турында сөйлә.

2. Сыйныфташыңа татар халкының күренекле кешеләре турында сораулар бир.

3. Текстны сәнгатьле итеп укы, тартымлы исемнәре булган җөмләләрне тап һәм тәрҗемә ит.

Кышкы һәм җәйге ял.

 Кышкы ял икенче чирек тәмамлангач башлана. Без мәктәптә Чыршы  бәйрәме үткәрәбез. Анда Кыш бабай һәм Кар кызы була. Алар безне бәйрәм белән котлыйлар һәм бүләкләр бирәләр. Без кызыклы уеннар уйныйбыз, биибез, җырлыйбыз, күңел ачабыз.

Аннары ике атна кышкы каникул була. Каникулда мин Казанга барам. Шулай ук мин музыка тыңлыйм, телевизор карыйм, компьютерда уйныйм. Дусларым белән чаңгыда һәм тимераякта шуабыз. Клубка дискотекага йөрибез. Кышкы каникул бик тиз үтә.

Җәй – елның иң җылы, иң матур вакыты. Җәйге каникул 3 ай була. Июнь анда мин авылда булам. Бу вакытта бакчада эш бик күп, шуңа күрә мин әти-әниемә булышам: яшелчәләргә су сибәм, чүп утыйм. Дусларым белән Тарлаш күлендә су коенабыз, урманга барабыз һәм анда гөмбә, җиләк җыябыз.

  Июль аенда мәктәптә җәйге практика була. Без мәктәпне яңа уку елына әзерлибез: сыйныф бүлмәләрен җыештырабыз, тәрәзәләрне юабыз, парталарны буейбыз, мәктәп бакчасында эшлибез. Практика 16 көн дәвам итә.

 Миңа җәйге каникул күбрәк ошый, чөнки ул 3 ай була.

1. Татар халкының нинди күренекле кешеләрен беләсең?

2. Каюм Насыйри кем ул?

3. Габдулла Тукай шагыйрьме, язучымы?

4. Муса Җәлил ничәнче елда туган?

5. Татарстанның президенты кем?

6. Нинди артистларны беләсең?

7. Гата Камский, Алисә Галләмова кемнәр алар?

-1-

Татар теленнән иҗади үстерешле күнегүләр.

        Баланың белемен һәм сәләтен өстәмә күнегүләр ярдәмендә үстерергә мөмкин. Шул максат белән тәкъдим ителә торган бу күнегүләрне рус телле укучылар белән коммуникатив технологиягә нигезләнеп эшләүче укытучылар  сыйныфтан тыш эшләрдә, өй эшләре һәм мөстәкыйль эшләр вакытында укучыларның белем дәрәҗәләрен сынау – тикшерү өчен кулланырга мөмкин. Күнегүләр ишетеп һәм күреп хәтердә калдыруны үстерә, әйтелгәнне аңлап дөрес җавап бирергә өйрәтә. Төп игътибар чагыштырып анализ ясый белүгә, логик фикерләү һәм сөйләм үстерүгә бирелде. Күнегүләрнең эчтәлеге Р. Хәйдәрова дәреслекләренә нигезләнеп төзелде. Аларның күбесен язма сөйләмне үстерүдә дә файдаланырга мөмкин. Андый күнегүләргә   * тамгасы куелды.

               I  сыйныф.

                                                                           I  яртыеллык.

1 Прослушайте и скажите, что находится на учительском столе.

   Китап, парта, акбур, дәфтәр, такта, каләм, чүпрәк, карандаш, журнал, урындык, гөл, бетергеч.

2*. Назовите учебные принадлежности, потом на левый столбик пишите слова со звуком [ә] , а на первый со звуком [ а ].

       Образец:      дәфтәр                   китап

3*. Назовите буквы, которые нет в русском алфавите. Скажите по два слова начинающие на эти буквы.

       Образец: әти, әни, …

-2-

4. Прослушайте и скажите 4 слова, относящиеся к теме « Зима».

  Тун, хат, чана, сәгать, кар, үрдәк, чаңгы, уенчык, умарта, йомгак, шугалак.

5. Прослушайте и скажите данные слова во множественном числе.

   Мәктәп…                     гөмбә…

   Кыз …                          тиен …

   Алма …                        бала …

   Шалкан …                    бәрәңге …

6. Прослушайте и отвечайте на вопросы.

   1. Син кем?

   2. Синең исемең ничек ?

   3. Сиңа ничә яшь?

   4. Син ничек язасың?

   5. Бу синең дәфтәреңме?

6. Бүген көн нинди?

7. Прослушайте и покажите действия в движениях.

Кулларны өскә күтәр                          Йөгер

Кулыңны ю                                          Йокла

Чаңгыда шу                                          Йөз

Ишектән чык                                       Сикер

Чүпрәкне ал                                         Елмай

Тактага яз                                             Утыр

8.Прослушайте и скажите, о чем этот диалог.

- Исәнме, Керпе!

- Сәлам, Үрдәк!

- Син кая барасың?

- Урманга җиләк җыярга.

9*.Прослушайте и укажите слова, отвечающие на вопрос кайда?

 ( где?).

Авылда, урманга, су астында, парктан, мәктәптә,урамда, елгада, өйдән, бәйрәмдә.

    10.* Прослушайте и повторите эти предложения, добавляя к каждому из них слова,  отвечающие на вопрос нинди? ( какой?)

-3-

     Фил яши. Бу  - бака. Куян йөгерә. Аю урманда яши. Кыяр үсә. Чыршыда уенчыклар бар.

      11. Прослушайте и скажите, что неправильно.

          Урамда бүре яши. Бүре бик усал һәм куркак. Елга буенда керпе күрдек. Керпе зур, көчле. Елан тиз йөгерә.

12. Прослушайте и дайте отрицательный ответ.

     Урмандамы?                       Суган тәмлеме?

     Бакчадамы?                         Өстәл өстендәме?

13*. Прочитайте данные предложения, добавляя пропущенные окончания к каждому из них.

Мин мәктәп … укыйм. Мәктәп авыл … урнашкан. Укучылар иртән мәктәп … баралар. Мәктәп … «5»леләр алып кайталар. Мәктәп … укыйлар, язалар.

14*. Какие слова тут написаны?

15*. Послушайте и закончите предложения. Дайте утвердительный и отрицательный ответ.

       Бу синең дәфтәрең …?

       Син кышны яратасың …?

       Син авылда яшисең …?

       Балык суда йөзә …?

       Укучылар мәктәпкә бара …?

  16. Прослушайте и укажите слово лишнее в логическом ряду.

         Бүре, аю, фил, бегемот, сарык

        Тавык, үрдәк, каз , әтәч, карга

-4-

 Кабак, кыяр, җиләк, бәрәңге, кәбестә.

17. Прослушайте и отвечайте.

      Кәрзиндәге песи балаларының барысы 8 тәпие бар. Кәрзиндә ничә песи баласы утыра?

18*. Прослушайте и переведите.

     Тугыз үрдәк, өч бака, биш куян, бер чыршы, ике кабак, ун шалкан, дүрт тавык, алты алма, сигез кыз, җиде юл.

19. Ты собираешься на улицу. Как скажешь об этом маме.

20. Отгадайте загадку.

    « Б»  белән ул иң шәп дару –

    Сиңа да һәм миңа да-

    « Б» урынына « с» куйсалар,

     Агызалар елгада.    

                              ( Бал, сал)

1 сыйныф

                                                                       II яртыеллык.

1. Прослушайте текст.

      Яз җитте. Көн җылы. Кар эри. Гөрләвекләр ага. Тамчы тама. Кошлар килә.

2. Закройте задание №1 листом бумаги и вместо ? скажите пропущенные слова.

        Яз ?  Көн ?.  ? эри. Гөрләвекләр ага. Тамчы ? .  ? килә.

3. Прочитайте текст №1 и расскажите содержание по русски.

4. Прослушайте и ответьте на вопросы.

- Нинди ел вакыты җитте?

- Көн нинди?

- Нәрсә эри ?

- Нәрсәләр агалар ?

- Нәрсә тама ?

5. Прочитай предложения, которые совпадают с рисунками.

( учитель показывает рисунки по теме).

-5-

6. На каждое слово предложения ставьте вопрос и отвечайте по образцу.

       Образец: - Нәрсә җитте ?

                - Яз җитте.

               - Яз җиттеме ? ( яки яз нишләде?)

                - Әйе, җитте.

7*. Прослушайте и скажите во множественном числе.

Яз -                           Тамчы -

Көн -                        Чәчәк-

Кар -                         Төн –

Бияләй -                   Су –

8. Прослушайте и вместо пропущенных реплик говорите нужные выражения.

- Елның нинди вакыты җитте?

- … .

- Сиңа яз ошыймы ?

- … .

- Нигә ошый ?

- … .

- Язын  нинди кошлар килә?

- … .

9*. Прослушайте и составьте предложения из данных слов.

Көннәр                          кыскаралар

Яңгыр                           җитә

Кояш                            агалар

Бозлар                          ява

Бәйрәм                         җылыналар

Төннәр                          җылыта  

10*. Прослушайте и скажите сколько тут предложений? Потом запишите вставляя знаки препинания.

Матур җылы яз җитте көннәр озын ә төннәр кыска

11*. Прослушайте и из данных слов составьте предложение.

       Ява, язын, яңгыр, ләйсән.

       Балалар, көне, яз, йөздерәләр, көймә.

       Бик, яз, күңелле, көне.

-6-

12. Скажи, что :

- Татарстан _ твоя Родина;

- Казань – столица Татарстана.

- Ты живешь не в Арске, а в Казане.

- Казань- самый большой город.

13*. Назови городов Татарстана

.

     Ч …ы ; Ч … й; А … а ; З …й ; Түбән К …; Ә … әт; Бө … ә; Л…горск; Зе … л; М…ә ; Ал … а.

14. Прослушайте, переведите стихотворение и отвечайте на вопросы.

             Яратам мин өемне,

             Әти белән әнине,

             Абый белән энемне,

              Бишектәге сеңлемне.

                               (  « Яратам». Ш . Маннур)

а) Бала кемне ярата?

ә) Гаиләдә ничә кеше бар?

б) Аның ничә абыйсы бар?

в) Сеңлесе зурмы?

  15*. Вместо многоточий ставьте нужные буквы и пишите.

 1.Мәр…ям апа  Ил…яска бияләй бәйли.

 2. Ниг…мәт белән Халик … хезмәт дәресен бик …рата.

 3.Олегның әтисе – офи …ер.

 4.Бүген әни бор… пешерде.

 5.Алар ят…мә белән балык сөзделәр.

16*. Как пишутся эти слова?

Нишли?                  Нәрсә?                     Кайда?

С…йл…шә              киб...т                        ш...һ...рдә

...өг…рә                   би…ләй                     а...ылда

Сик…р.                   б...р...к                        бас...ейнда

У...ный                    к...лм...к                     ...иркта

Й...зә                        с...лге                         б...йр...мдә

…за                          к...гәрч…н                 т...линкәд...

-7-

17. Как скажешь, если:

- ты болен;

- у тебя болят ноги;

- у тебя температура;

- тебе надо лекарство;

- ты сегодня не пойдешь на урок;

18.* Прослушайте и переведите.

минем мәктәбем; синең күлмәген, минем өстәлем; аның әнисе; синең авылың.

19. Прослушайте и переведите.

Мальчик идет. Они друзья. Первый день. Писал письмо. Вкусный суп. Красивое платье. Мне 8 лет.

20. Заполните таблицу.

                2 сыйныф                      

                                                          I яртыеллык

1. Прослушайте и попробуйте повторить все слова.

Кавын                          бәрәңге

Карбыз                         кишер

Кабак                            чөгендер

Кыяр                             суган

2*. Прослушайте и укажите слова со звуками, которых нет в русском.

       Әни, кибет, театр, бакча, мәктәп, хата, көз, журнал, урындык, су, яфрак, суган, базар, чия, кино, сабын, туп.

-8-

3*. Скажите данные числа по порядку.

а) 1, 2,3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.

ә) 20, 60, 10, 30, 90, 40, 70, 50, 80, 100.

б) 111, 113, 112, 119, 117, 114, 115, 118, 116, 200.

4*. Прослушайте и скажите слова во множественном числе.

Сорау -                   нокта –

Күнегү -                 дус –

Хата -                     иҗек –

Рәсем -                   хәреф –

Дәрес -                   мисал –

5. Прослушайте и из ряда слов назовите татарские национальные блюда.

Борщ, чәк-чәк, токмачлы аш, бәлеш, өчпочмак, ботка, щи, кыстыбый, пылау, гөбәдия, коймак, катык, пилмән, әлбә.

6*. Прослушайте и правильно соедините вопросы.

Кем ?                      Что ?

Нинди ?                   Сколько ?

Кайда ?                    Кто ?

Нишли ?                   Какой ?

Ничә ?                       Где ?

 7*.Скажите каждое словосочетание с соответствующим окончанием.

Тәлинкә ( кайда?) өстәл …

Пычак …( нәрсәне?) ал

Кулың … ( нәрсәне?) ю.

Укытучы … ( кемне? ) көтәм.

Песи … ( нәрсәне? ) яратам.

Әни … ( кемгә ?) булышам.

8.* Прослушайте и скажите, чтоб эти действия не происходили.

Укы – укымый, яза -… , сикерә -… , утыра - … , яши - … , ала- … , куя- …, башлана- … , китә …, ясый-…

-9-

9*. Прослушайте и выделите предложения, которые выражают осень.

        Көннәр кыскара. Төннәр озая. Салкын җилләр исә. Кошлар җылы яктан кайта. Агачлар саргая. Мәктәптә укулар бетә. Матур көз җитә

.

10*. Прослушайте и составьте предложения из данных слов.

Салкын, була, көзен, көннәр.

Җылы, балалар, кияләр, киемнәрен.

Бәйрәмдә, мин, биим, татар биюе.

Уйныйлар, каникулда, күңелле, балалар, уеннар.

11. Прослушайте и скажите соглашаетесь или не соглашаетесь.

Чыршы бәйрәме көз көне була.

Саша аш өстәленә сабын, тарак куя.

Безнең ял көнебез бик күңелле үтә.

Вова кашык белән ипи кисә.

Әни кичке ашка бәлеш пешерә.

Ноябрь, декабрь, январь – кыш айлары.

Башы авырткан балага конфет бирәләр.

12. Прослушайте и ответьте на вопросы.

- Сәгать ничәдә мәктәпкә китәсең?

- Сәгать ничәдә дәрес хәзерлисең?

- Дәресләр сәгать ничәдә башлана?

13*. Прослушайте и повторите слова в прошедшем времени.

Йөзә - йөзде, укый - …, яза - …, килә- …, әйтә- …, авырта - …,

Юына- …, котлый- …, тора- …, сана- …, карый-…, ашый- … .

14. Прослушайте и повторите данные предложения, добавляя к каждому нужное слово.

Өстәл өстендә____________________ бар.

Чыршы  астында ___________ утыра.

Җимлеккә ________________ очып килде.

Шимбә көн мин _____________ барам.

( куян, пычак, чәнечке, чыпчык, кашык, песнәк, Казанга).

-10-

 15. Прослушайте и отвечайте на вопрос.

Бакчада нәрсәләр күбрәк: кишерләрме, яшелчәләрме?

16. Прослушайте и отвечайте на вопрос.

     Әнисе улына кибеттән ипи, сөт, шикәр, май алырга кушты. Малай нинди кибеткә кергән?

17. Прослушайте и отгадайте загадку.

1. Теле юк – үзе аңлата.  ( китап)

2. Яланда энәле йомгак ятар.  ( керпе)

18. Ты звонишь другу и:

  а) спрашиваешь, выйдет ли он на улицу;

  ә) есть ли у него санки.

19. Ты играешь на улице. Встретил друга. Что ты скажешь ему?

20*. Напишите поздравительную открытку с Новым годом своему другу.

           2 сыйныф.                           II яртыеллык.

1. Правильно и выразительно прочитайте текст.

     Матур яз җитте. Кояш көлеп карый. Кар эри. Түбәләрдән тамчы тама. Җылы яклардан кошлар килә. Без аларны каршы алабыз. Кошлар – безнең дусларыбыз.

2.Расскажите содержание текста по татарски. ( если не сможешь, то по русски).

-11-

 3*. Прослушайте и прочитайте предложения вставляя пропущенные слова.

       … яз җитте. Кояш …карый. Кар … . түбәләрдән … тама.      Көньяктан … кайталар. Без … шатланып … алдык. Кошлар - … якын … .

4. Прослушайте и найдите ошибки.

   Яз матур, күңелле. Язын көннәр кыска, ә төннәр озын була. Түбәләрдән сулар ага. Җылы якларга кошлар китә. Без аларны озатабыз.

      5.Расположите картинки по тексту №1. ( рисунки предлагает по теме учитель).

6. Найдите глаголы и говорите их по образцу.

            Образец: җитте – җитмәде, карый - … .

7. Прослушайте внимательно и скажите, что изменилось по сравнению с текстом №1.

     Ямьле яз җитте. Кояш елмаеп карады. Кар эреде. Түбәләрдән көмеш тамчылар тамды. Җылы яклардан кошлар килде. Без аларны шатланып каршы алдык. Кошлар – безнең  якын дусларыбыз.

8. Скажите, что:

- сегодня небо чистое;

- сегодня на улице идет дождь;

- некоторые птицы не улетают в теплые края.

9. Прослушайте и переведите.

     Весна наступила. Птицы прилетели ( вернулись) из теплых краев. В лесу проснулись медведи и ежи.

10. Прослушайте вопросы и расскажите о погоде.

- Хәзер нинди ел фасылы?

- Бүген язның ничәнче ае?

- Бүген ничәнче май?

-12-

- Урамда җылымы, салкынмы ?

- Көн кояшлымы?

- Ничә градус җылы?

11. Прослушайте и говорите с какими предложениями соглашаетесь или не соглашаетесь.

1) Мин Татарстанда яшим. 2) Татарстанда куе урманнар, киң кырлар күп. 3 ) Урманнарда арсланнар яши. 4) Күлләрендә крокодиллар бар. 5) Татарстанда зур елгалар бар. 6) Елгаларда балыклар йөзә. 7) Татарстанда төрле халыклар яши.

12. Прослушайте и ответьте.

    Айгөл кибеткә барды. Күлмәк алды. Алсу кибеткә барды. Аның акчасы юк иде.

Вопрос: Девочки оба купили платье?

Гали анда жираф, арыслан, фил күрде.

Камил агачлар, җиләк һәм куян күрде.

Вопрос: Мальчики куда ходили?

13. Прослушайте и добавьте нужные слова в диалог.

- … ?

- Кибеттән.

- Кибеттән? Нәрсәләр алдың?

- … .

- Нинди китап алдың?

- … .

- Әкиятләр? Аның авторы кем?

14. Прослушайте и скажите из какой темы эти слова.

а) китап, каләм, дәфтәр – « Мәктәп».

ә) дару, рецепт, табиб - ?

б) күлмәк, итәк, яулык - ?

в) он, өчпочмак, бәлеш -  ?

г) сыер , бозау, ат - ?

д)  аю, куян , поши - ?

15. Представь, что ты в продуктовом магазине.

Тебе нужно купить хлеб, 2 литра молока, 200гр масло, 0,5 кило колбасы. Как спросишь?

-13-

16*. Прослушайте и говорите словосочетания одним словом.

       Образец: безнең кәстрүл – кәстрүлебез.

    Минем күлмәк, безнең бәрәңге, безнең керпе, синең башлык, минем акча, безнең дус, синең калфак, безнен итәк, безнен юл.

17*. Угадайте слова.

К …з                 к… л     т … з       б …з

К …з                 к… л      т …з       б …з

18*. Вставляя нужные слова вместо точек напишите предложения. Потом попробуйте сказать по памяти.

   Габдулла … - бөек … . Ул … язган. …нчы апрель -… туган көне. Мин  Тукай шигырьләрен … укыйм.

( шагыйрь, Тукай, 26 , шигырьләр , яратып).

19. Вспомните стихотворение. Назовите автора.

1.  ….  … күбәләк,                          2. … Зарифны

     …  бергәләп:                                  … жирафны

Бу …  … очып                                    … калмый.

  …  …. ничек?

20. Позовите по телефону своего друга на праздник Сабантуй.

           III сыйныф                  

                                                                I яртыеллык.

 1.Прослушайте и составьте диалог по тексту.

   Менә кыш килеп җитте. Алмаз белән Марат дуслар. Алар урманга бардылар. Урман ап-ак карга төренгән. Каеннар, наратлар да карга чумганнар. Урманда һава саф. Урманнан һич кайтасы килми. Балалар кышкы урманы бик яраталар.

2.Прослушайте и повторите предложения с числами.

     Бер елда … ай . Айда … атна. Бер атнада … көн. Без … көн укыйбыз. Көн саен … дәрес. Без сыйныфта … укучы. Без партада … утырабыз. Мин … рәттәге … партада утырам. Без өйдә …кеше.

-14-

3.Прослушайте и говорите, все ли здесь верно.

 Мәктәп ашханәсендә китаплар бик күп. Җәйге матур көндә без карлы таудан чана шуабыз.

Сарымсак бик тәмле баллы ризык.

Китапханәче апа сөт сата.

  4.Сообщи о том, что:

 - твой сосед – рыбак;

- твоя сестра – швея;

- дядя Азата – учитель;

- отец Марата – садовник;

- тетя Маша – продавщица.

5*. Прослушайте и из этих слов составьте предложения.

Җитте, менә, көз дә.

Яфраклар, сары, коелды, агачлардан.

Исә, җилләр, салкын.

Кар, ара- тирә, төшә.

Киттеләр, кошлар, очып, җылы якка.

Җитәр, тиздән, кыш.

6*. Прослушайте и из данных слов составьте парные слова.

      Көн, бала, ата, төн, чага, аллы, ана, гөлле, хатын, җиләк, кыз, җимеш, җил, савыт, буран, саба.

7*. Прослушайте и говорите глаголы в прошедшем времени.

Кунак кил…, яшелчәләр үс…, сорау бир…, өйгә кер…, әзләп тап …, дуслар кил…, тәлинкә ватыл…, аш аша…, еш бар… .

8. Прослушайте и скажите антонимы к этим словам.

Яңа -                          Баллы –

Авыр -                       Киң –

Чиста -                      Озын –

Салкын -                   Күп –

Тук -                          Тәбәнәк –

Ялган -                       Ак –

-15-

9*. Прослушайте и на каждое слово ставьте вопрос.

     Сәгать, көндәлек, укытучы, чаңгы, әби, Казан, бакчачы, чүкеч, тәлинкә, эт, апа, кайчы, песи, укучы, малай, ун, бишәү, унбиш.

10. Прослушайте и назовите автора, название стихотворений.

а) – Дәфтәрләрең кайда, Мәсгуть?

      - Онытылган … өйдә калган.

ә) Берәү,

    Икәү,

    Өчәү,

    Дүртәү …

    Санарга өйрәнәбез.

б) Без әзерлибез табын

     Китереп бөтен ягын.

в) Бу бакчага ни булган?

     Бакча « к» белән тулган.

г) Безнен өйдә без җидәү : безнең песи – җиденчесе.

11. Прослушайте и добавьте нужные реплики.

- Син кайда яшисең?

- …

- Гаиләгездә кемнәр бар?

- …

- Кайсы шәһәрләрдә туганнарыгыз бар?

- …

- Дусларыгыз кемнәр?

- …

12. Прослушайте и найдите ответы на вопросы.

   Кая?                Чаңгыны

   Кайда?               тауга

   Нәрсәне?           урамда

13. Расскажите как вы готовитесь на Новогодний праздник.

14. Позови друга сходить в библиотеку.

-16-

15. Спроси у друга:

- какие стихи Г . Тукая он знает.

- какие книги читал.

16*. Прослушайте и продолжайте предложения.

1. Безнең мәктәп алдында … .

2. Укудан кайтабыз да … .

3. Өй янында …. .

4 Мәктәп ашханәсендә … .

17*. Прослушайте, прочитайте предложения и выделенным словам ставьте вопрос.

Безнең апа хастаханәдә эшли. Ул авыруларны дәвалый. Апаның эшен барысы да хөрмәт итә. Апа өйдә дә күп эшли, безгә аш – су хәзерли, киемнәребезне юа. Безне бәйләргә өйрәтә. Без апаны яратабыз.

Образец: хастаханәдә - кайда?

18*. Заполните таблицу.

19*. Напишите вместо точек нужные буквы.

     Д…рес башланды. Ук… тучы К…римг…  ук …рга кушт… . Кәр… мне… укганы… без иг…тибар бел…н ты….ладык. Ул бик я…шы укы…ы. Укыт…чы Кәримн… макт…ды.

20*. Скажите по образцу.

Алтын                                                        ?

Сары                        көз                             ?                      көн

Матур                                                        ?

?                                                  ?

  ?                 кыш                         ?                 каникул

  ?                                                  ?

-17-

3нче сыйныф.                  

                                                           II яртыеллык

1. Прослушайте и прочитайте текст.

      Татарстан – безнең Ватаныбыз. Аның үз гербы, флагы һәм гимны бар. Республикада зур шәһәрләр , матур авыллар күп.

       Татарстанның табигате бай һәм матур. Калын урманнар да, киң далалар да бар анда.

2. Прослушайте и скажите какие предложения не соответствуют тексту.

1. Татарстан – минем туган җирем, Ватаным.

2. Татарстан – бай һәм зур республика. 3. Табигате искиткеч матур. 4. Урманнарда арсланнар, юлбарыслар яши. 5. Тирән диңгезләр дә бар анда.

     3.Прослушайте и найдите правильный перевод.

Родина                                  туган ил

Родной язык                         милләт

Природа                                Ватан

Нация                                    туган тел

Родная страна                       Ватан

4. Как скажешь, о том : что

- ты живешь в Татарстане;

- ты учишься в сельской ( или в городской) школе;

- Волга – очень длинная река.

- Казань – самый большой город в Татарстане.

5. Прослушайте и вместо точек скажите нужные слова.

- Дима, син  …  яшисең?

-  … Чаллыда яшим.

-   Әтиең кайда эшли?

- … заводта … .

- Ул заводта … ясыйлар?

- … « Камаз» машиналары чыгаралар.

 6.  Спроси у друга:

    - какие города есть в Татарстане;

-18-

   - где он живет;

   - знает ли он татарский язык;

   - какой у него родной язык.

7. Заполните таблицу.

      8. Как скажешь о том, что:

- птицы прилетели в наш край.

- какие птицы прилетели к нам.

- около вашего дома много скворцов.

    9*. Прослушайте и на левый столбик пишите слова связанные с весной, а на правый – летом. Составьте 3-4 предложения с ними.

        Кояш кыздыра, тамчы тама, су коена, җиләк пешә, кар эри, чәчәк җыя, яшен яшьни, күбәләкләр оча, гөрләвекләр ага, кошлар килә, сандугач сайрый.

10*. Прослушайте и вместо точек ставьте нужные буквы, запишите их.

Җиләк           җи…             җ…й              җ…ен

…иләк          җи…             җ…й               җ…ен

11. Скажите с правильным окончанием.

                      сыйныф бүлмәсе….

Мин                                                                       керәм.

       өй….

                       сыйныф бүлмәсе….

Мин                                                                      чыгам.

      өй….

 12. Прослушайте и ответьте на вопросы.

1) Җәен көн озынракмы, төнме?  - …

-19-

2) Кар агракмы, кәгазьме? - …

3) Сыер зурракмы, сарыкмы? - …

4) Идел елгасы озынракмы, Кама елгасымы? -…

13*. Прослушайте и переведите.

       В лесу растет зеленая –призеленая ель. Ель зеленее сосны. Сосна выше ели.

14*. Прослушайте и закончите предложения.  

Без бик күп укыйбыз, шуңа күрә …

Сез кунаклар көтәсез, шуңа күрә …

 Бүлмәгез бик киң, шуңа күрә…

15. Расскажите, как поздравили маму с праздником 8 марта. Используйте  данные слова.

       Җитә, әнигә, һәр ел, уйлыйм, матур әйберләр, чәчәкләр, әни өчен, әнием, шатлана, күп бүләкләр, бәхет, шатлык, яратам.

16. Прослушайте и объясните как поняли пословицу.

1. Сөйләгән сүзеңә үзең бәя бирә бел.

2. Бүләк зур булмас,

    Белемле хур булмас.

17. Прослушайте и скажите какому времени года относятся эти выражения.

      Печән чабалар, Сабантуй, канау казый, агач утырта, кошлар кайта, 8 март бәйрәме, күбәләкләр оча, кызыл җиләк, түтәл ясый, орлык чәчә, алмалар кызара.

18*. Прослушайте слова, и  из первых букв  слово образуйте новое слово.

1. көн, орлык, яңгыр, шар          ( кояш)

2. кич, ылыс, яшь, рәсем            ( кыяр)

3. дүрт, акча, рәхмәт, урындык  ( дару)

19. Прослушайте и отвечайте.

         Өстәлдә китап, каләм, дәфтәр, буяу, пенал ята. Бер әйберне алып, икенчесен куйганнар. Өстәлдә китап, каләм, дәфтәр,

-20-

пенал, бетергеч калган. Кайсы әйберне алганнар, нәрсәне өстәгәннәр?

20*. Отправь sms – сообщение другу с приглашением его на Сабантуй.

                4 сыйныф.

                                                                  I яртыеллык

1*. Напишите вместо точек  о  или ө и прочитайте слова.

Й…зак           й…зем

Й…зек           й…рт

Й…рәк          й…мыш

Й…кы           й…рт

2*. Прослушайте и соедините правильным переводом.

Кая?                       Где?

Кайда?                   когда?

-20-

Кайдан?                 Куда?

Кайчан?                 Откуда?

3. Скажи о том, что:

- ты живешь в деревне;

- твой друг живет в Казани;

- Аня приехала из Зеленодольска;

- ты идешь в школу;

4. Прослушайте и переведите.

Который час?              Потому что

Пять часов                   Поэтому

Днем                             Ошибка

Сколько?                      Здоровый

Задача                           Иногда

Пример                         Однажды

5*. Прослушайте и угадайте животных.

Соры, үткен тешле, урманда яши, куяннар эзли. Ул - …

-21-

Зур койрыклы, хәйләкәр, кызгылт төстә. Ул - …

Кечкенә, энәле, кышын йоклый. Ул -…

Колаклары зур, тиз йөгерә, агачлар кимерә. Ул - …

Мөгезе бар, сакалы бар, сөт бирә. Ул- …

Зур койрыклы, җитез, чикләвекләр ашый. Ул - …

6*. Заполните таблицу.

7. Расскажите используя данные слова как вы проводите свои выходные в семье.

      Салкын; кар ява; уйныйлар; Кар бабай; чана; чаңгы; тимераяк; күңелле; рәхәт; шудык.

8. Прослушайте и переведите.

Мин укыйм.                            Син язасың

Мин укый беләм.                    Син яза беләсең.

Ул шуа.                                    Ул шуа белә.

9*. Прослушайте и закончите предложения.

Минем тарагым яңа, ә аның …

Щетка белән теш чистарталар, ә тарак белән …

Сабын белән бит һәм кул юалар , ә сөлге белән …

10*. Прослушайте и дайте ответ на вопросы.

Нәрсә?                    Нәрсәне?                   Нәрсәнең?

Гөлҗимеш              ….                                 …

Урман                     ….                                  …

Яфрак                     ….                                 …

Табигать                 ….                                 …

Нарат                      ….                                ….

Үлән                       ….                                 ….

11*. Прослушайте и прочитайте предложения добавляя нужные слова.

Укытучы безгә авыл …  сөйли.

Бу китапханә балалар …  генә.

Әти … әни эш  … сөйләшәләр.

-22-

Мин су коенырга яратам, … бассейнга йөрим.

Мин күп беләм, … күп укыйм.

12. Спроси у друга:

- любит ли он свой город;

- кормит ли он птиц;

- каких птиц он знает;

- понимает ли он по – татарски;  

13. Прослушайте и говорите по татарски.

1) Я люблю праздники. 2) Вам нужна красивая елка? 3) Мне очень понравился его подарок. 4) Я поздравляю маму с Новым годом. 5) Дед Мороз живет очень далеко.

14. Прослушайте и скажите лишнее слово в логическом ряду.

1. аю, бабай, шалкан, чөгендер, бодай.

2. Тукай, Шүрәле, Былтыр, Су анасы, алма.

3. Гөбәдия, өчпочмак, ипи, чәк-чәк, коймак.

15. Прослушайте вопросы и отвечайте на них.

1) Сез хәзер бүлмәдәме? - … , без …

2) Син картмы, яшьме? – Мин …

3) Син тырышмы?   - … ,мин …

4) Син мәсьәлә чишәсеңме? - … , мин …

5) Син җырлый беләсеңме? - … , мин …

16. Прослушайте и скажите предложения с данными прилагательными.

Бик зур, ап-ак, иң матур, кып-кызыл.

17. Прослушайте ответ и задавайте вопрос.

… ? – Юк, мин шәһәрдә яшәмим.

… ? -  Юк, миңа уналты яшь түгел.

… ? - Әйе, минем курчагым бар.

… ? – Дусларым күп түгел.

… ? - Әйе, мин дусларыма еш барам.

18. Расскажи, какая сегодня погода?

-23-

19. Напиши названия городов Татарстана.

20. Найдите одинаково пишущие слова на татарском и русском языке и объясните их значение.

            Образец:

           рус.                         тат.

          Как? ( вопрос)        как  ( пастила)

          Он   ( мест.)            он ( мука)

               4 сыйныф.                        

                                                          II  яртыеллык.

1. Прослушайте , прочитайте.

       Сабан туе – татар халкының иң яраткан бәйрәме. Ул июнь аенда була.

       Сабан туе гадәттә матур урман аланында, я яшел болында уза. Һәркайда җыр, уен –көлке яңгырый.

       Әнә бер читтә озын колга бар. Аның очына әтәч куйганнар. Мен дә ал! Тик колга бик шома. Аның очына бик сирәк кеше менә ала.

2. Закройте текст №1 и читайте вставляя нужные слова.

 Сабан туе – татар ?  иң яраткан ? . Ул  ?  аенда була.

  ?  гадәттә матур ? аланында , я яшел ? уза. Һәркайда җыр, ? яңгырый.

-24-

     Әнә бер читтә озын ?  бар. Аның очына ? куйганнар. Мен дә ал! Тик ? бик ?   Аның очына ?  сирәк ? менә ала.

3. Закройте текст №1-2 и читайте вставляя нужные слова.

? – татар ? иң ? бәйрәме. Ул ? аенда ? . Сабан туе гадәттә ? ? аланында я ? ? уза. Һәркайда ? , ? яңгырый.

Әнә ? читтә ? ? бар. ? очына ? куйганнар. ? дә ?. Тик ? бик ?. Аның ? бик ? кеше ? ала.

4. Из текста найдите глаголы и скажите их в прошедшем времени.

                  Образец: була – булды , …

5. Скажи :

- что Сабантуй твой любимый праздник;

- что тебя пригласили в деревню;

- что ты участвовал в Сабантуе;

- что ты увидел много интересного;

6. Прослушайте  и попробуйте  повторить все слова.

Аркан тартыш, ат чабышы, чүлмәк вату, көрәш.

7.  Прослушайте и укажите слово, логически не связанные с другими.

      Түбәтәй, калфак, беләзек, йөзек, алка, муенса, чулпы, читек, бияләй, алъяпкыч.

8*. Прослушайте и скажите данные слова во множественном числе.

Җәй, болын, иген, җиләк, урман, көн, миләш, балан, сөт, чәчәк.

9.Прослушайте и укажите, что изменено во втором предложении каждой пары.

1. Җәен көннәр озын була.

          Җәен төннәр кыска булла.

2. Кура җиләге бик тәмле.

            Балан бик ачы.

3. Дәүләт флагында ак, яшел, кызыл төсләр бар.

       Дәүләт флагында ак, зәңгәр , кызыл төсләр бар.

-25-

10. Прослушайте и скажите ,кто это делает.

Сата, укыта, тегә, җырлый, бии, балык тота, пешерә.

Образец: сата – сатучы , …

11. Прослушайте и измените данные слова по образцу.

 Кил – килегезче! , килегез әле! , кил, зинһар!

 Бир - …

 Ал - …

 Аша - …

 Ки - …

Укы - …

12*. Из ряда предложений выделите то, которое не соответствует теме.

      Габдулла Тукай – татар халкының бөек шагыйре. Ул Кушлавыч авылында туа. Габдулла кечкенәдән ятим кала. Күп авырлыклар күрә. Ул бик күп әсәрләр язып калдырган. Аның балалар өчен язган « Шәвәли» дигән шигырен, « Камыр батыр» әкиятен бик яраталар.

13*. Прослушайте и укажите парные слова.

      Зур, ап-ак, зәңгәр, сап-сары, кара, кап-кара, бала- чага, савыт-саба, кашыклар, уйный-уйный, беркөнне, гөлләр.

 14*.Подберите антонимы к следующим словам.

      Йомшак, кечкенә, ак, уңган, кичә, җәй, бәхет, сәламәт.

15*.Прослушайте и из данных слов образуйте сложные слова.

Сул, кул, яулык, уң, аш, як, көн, төн.

16.Вместо пропущенных реплик скажите нужные слова.

- Сәлам, Аля!

- … , Галя!

- … ?

- Яхшы. Иртәгә 8 март бәйрәме. Сине бәйрәм белән котлыйм.

- Рәхмәт. …

- Иртәгә безгә кил.

- … ?

-26-

- Сәгать 6 да. Мин сине көтәм.

- … .

17. Как называется детеныши этих животных.

Ат – колын                 сарык - …

Эт - …                         тавык - …

Сыер - …                    үрдәк - …

Кәҗә - …

  18. Прослушайте и укажите вопросительные, восклицательные предложения. Перескажите содержание диалога.

 - Сәлам, Олег!

- Сәлам, Коля!

- Синең этең бармы?

- Әйе, бар.

- Ә ташбакаң?

- Юк. Ә синең?

- Минем бар.

19. Прослушайте и ответьте.

          Өч йорттан балалар уйнарга чыктылар. Беренче йорттан Азат, Алсу, Марат, икенче йорттан Дамир, Ринат. Ничә малай уйнарга чыккан? ( ничә кыз? )

20*. Скажите слова:

а) из одного слога с двумя согласными;

      Образец: бал, кар,  …

б) из одного слога с двумя гласными.

     Образец: ука, әни, …

Мөстәкыйль эш №1                                                             9 сыйныф (1вариант)

 1.Сүзләрне транскрипция билгеләре белән языгыз, тәрҗемә итегез.

Башкала, шәхес, гаделлек, калыкты, иҗат, өлкә, кыллы, күренекле, мәчете, борынгы.

2.Сүзләрне тәрҗемә итегез.

Күз ачып йомганчы, икътисади, хокук, төбәк, атаклы, исеме, кызыксына.

3.Сүзләрнең логик парларын табыгыз, алар белән җөмләләр төзегез.

4.Тиешле тыныш билгесен куеп күчереп языгыз, тәрҗемә итегез.

1) Казан тарихи шәһәр.

2)Сөембикә манарасы чын сәнгать әсәре.

3)Татарстанда иң озын елга Ык.

4)Чулман елгасының озынлыгы 445 км.

5.Тиешле кушымчаларны өстәп, җөмләләрне күчереп языгыз.

1)Татарстан... үз флаг..., үз герб... бар.

2)Ак барс дәүләтебез...мөстәкыйль һәм көчле булуын сурәтли.

6.Сорауларга җавап бирегез.

1)Сез кайсы республикада яшисез?

2)Казан шәһәренә ничә яшь?

7) “Казан-тарихи башкала” темасына хикәя төзегез.

8)Үзегез турында языгыз(min.10 җөмлә)

Мөстәкыйль эш №1                                                          9 сыйныф (2вариант)

1.Сүзләрне транскрипция билгеләре белән языгыз, тәрҗемә итегез.

    Соклана, сихри, атаклы, шәкерт,сәнгать, сәхнә, исемен, горурлыгы,ватаны,башлыгы.

.

2.Сүзләрне  тәрҗемә итегез.

.Мөстәкыйль, килешү, җәмгыять, максат, тарихи,  илче, халык.

 3.Сүзләрнең логик парларын табыгыз, алар белән җөмләләр төзегез.

4.Тиешле тыныш билгесен куеп күчереп языгыз, тәрҗемә итегез.

1)Казан Кремле истәлекле урын.

2)Кол Шәриф мәчете башкалабыз горурлыгы.

3)Татарстан суверен дәүләт.

4)Зәй елгасының озынлыгы 260 км.

5.Тиешле кушымчаларны өстәп,җөмләләрне күчереп языгыз.

1. Татарстан герб... ак барс рәсе... ясалган.

      2)Татарстан күп ил...  белән шартнамә... төзи.

 6.Сорауларга җавап бирегез.

1)Республикабызның башкаласы нинди шәһәр?

2)Түбән Кама шәһәренә ничә яшь?

7)”Республикам-Татарстан” темасына хикәя төзегез.

8)Үзегез турында языгыз(min.10 җөмлә).

А1.Дөрес тәрҗемәне тап.

Пошёл бы

а)китәр идем;

б)барыр идем;

в)кайтыр идем.

А2. Инфинитифның кушымчалары:

а)-ырга, -ергә, -рга, -ргә.

б)-арга, -әргә,-урга.

в)-үргә, ырга, -әргә.

А3. Дөрес тәрҗемәне тап.

Надо спать.

а)булачак йокларга,

б)йокларга кирәк,

в)йокларга була.

А4.Хәл фигыльне табыгыз:

а)сөйли;

б)киткәч;

в)кайтса;

г)язу.

А5.Үз фикереңне ничек белдерергә.

а)мин риза,

б)мин язам,

в)мин укыйм.

А6.Артык сүзне тап.

а)Әлмәт,

б)Чаллы,

в)Зәй,

г)Чулман.

А7.Хатаны табыгыз

а)минем апам,

б)синең китабы,

в)сезнең йортыгыз,

г)безнең бакчабыз.

А8.Җөмләнең ахырын табыгыз

Әгәр әнием рөхсәт итсә, ... .

а)без кунакка киттек,

б)дәрестә бишле алдым,

в) мин кинога барам,

г)диктант язарга кирәк.

А9.Кирәкле сыйфат фигыльне куегыз.

Без ... әле  озын .

а)барган юл,

б)барасы юл,

в) бармаган юл

А10. Дөрес тәрҗемәне табыгыз.

Халык рәссамына

а)народный художник,

б) народному художнику,

в) народного художника,

г) у народного художника.

А11. Хәбәрнең сораулары.

а)кайсы,

б)нишли,

в)нәрсә.

А12.Кирәкле хәл фигыль кушымчасын куегыз.

Имтиханнарны бир... , каникуллар башланды.

а)-гәнче;  б)-еп; в)-гәч;  г)-кәч.

А12. Иянең сораулары.

а) кая, кем?

б) кем, нәрсә?

в) нәрсә, нигә?

А14. Бирелгән сүзләрдән җөмлә төзегез.

Һәрвакыт, күп, урамнарда, була, светофор, зур, чөнки,

 йөрүчеләр.

а) 2,4,8,6,5,1,3,7; б)7, 5, 4,2,1,6,3,8; в)8, 2, 6, 5,7,4,1, 3, г) 6,3, 5, 4,7, 8,1,2.

А15. Дөрес сүзне куегыз.

Юлны аркылы чыкканчы, син ... кара.

а)артка,

б)алга,

в)уңга,

г)сулга.

В1.Как ты скажешь отом, что:

-надо семь раз отмерить, один раз отрезать;

-вы подчеркули подлежащее;

-прослушанная вами музыка относится к классике;

-вы переходите улицу на зелёный свет;

-вы пригласили друга на встречу с художником.

В2. Посоветуйте другу:

-никогда не торопиться;

-не нарушать правила дорожного движения;

-выучить стихотворение Фатиха Карима;

-посетить музей Г.Тукая;

-сходить в театр  имени Мусы Джалиля.

В3. Составьте диалог по схеме:

-Вопрос;

-Ответ;

-Удивление;

-Вопрос;

-Ответ;

С1. Напишите небольшой рассказ на тему:”Минем этем.”

КҮНЕГҮЛӘР

1. Татарчага тәрҗемә итегез:
1) Меня зовут Игорь Семенов. Я живу в Казани. Раньше я жил в Нижнекамске. В Казань я приехал в мае прошлого года. Сейчас учусь на втором курсе исторического факультета Казанского государственного педагогического университета. Мне очень привлекает история Татарстана. Это очень богатая история, в ней много неизученного. Поэтому я изучаю татарский язык.
2) Рустам – торговец. Он живет в Турции. Ему сорок пять лет, и у него большая семья. Его жена не работает, ведь у них семеро детей. Рустам часто приезжает в Татарстан по делам своей фирмы. Он прекрасно говорит по-татарски и по-английски.
3) Ляйля Хасанова – продавщица. Она работает в магазине. Ее муж работает в больнице. Он врая. У них двое детей: мальчик и девочка. Мальчик учится в третьем классе, а их дочь еще ходит в детский сад. Их дочь зовут Альфия.
4) Алсу Гарипова работает учительницей в школе. Она ведет уроки татарской литературы в старших классах. Алсу очень любит литературу, и все свободное время читает художественные книги и журналы. Учить детей – это очень интересная и тяжелая работа. Алсу каждый день приходит домой уставшей.

2. Сорауларга җавап бирегез:
1) Сезнең исемегез ничек?
2) Сез хәзер ничә яшьтә?
3) Сезнең туган көнегез кайчан?
4) Сез кайда эшлисез яки укыйсыз?
5) Сез кайда яшисез?
6) Сезнең һөнәрегез нинди?
7) Сезнең гаиләгездә ничә кеше бар?
8) Әти-әниегезнең исемнәре ничек?
9) Алар кайда эшлиләр?
10) Сез гаиләгездә нинди телдә сөйләшәсез?
11) Сез иртә белән ничәдә ашыйсыз? Бергә ашыйсызмы?
12) Сез кичке ашны сәгать ничәдә ашыйсыз?
13) Әти-әниегез эштән ничәдә кайталар?
14) Сезнең абыегыз, апагыз, энегез яки сеңлегез бармы?
15) Ул (алар) кайда эшлиләр яки укыйлар?
16) Сезнең иң якын дусларыгыз кемнәр?
17) Сезнең бабаегыз яки әбиегез бармы? Алар хәзер нишлиләр?
18) Сезнең якын туганнарыгызның һөнәрләре нинди?
19) Сез киләчәктә кем булырга уйлыйсыз?
20) Туганнарыгызның сәламәтлеге ничек?

3. Өстәге сораулар буенча һәм танышу темасына таянып, үзегез турында 30 җөмләле инша языгыз:

4. Курсив белән язылган сүзләргә сораулар куегыз:
1) Мин Төркиядән Измир шәһәреннән килдем.
2) Мин үткән елның маенда килгән идем.
3) Юк, мин әле өйләнмәгән, ялгыз яшим.
4) Мин программчы, компьютерда эшлим.
5) Мин Ирек мәйданы янында төшәм.
6) Казанда көн әйбәт: җылы һәм кар ява.
7) Зөлфиягә быел уналты яшь тулды.
8) Юк, мин хәзер эшләмим, мин институтта укыйм.
9) Минем вакытым юк шул.
10) Минем өйләнгәнгә бер ел була инде.

5. Җөмләләрне дүрт заман формасында куегыз:
1) Мин кызымны көтәм.
2) Зөлфия китап укый.
3) Марат иртән кофе эчә.
4) Рәүф абый иртә белән чәй эчә.
5) Кич белән яңгыр ява.
6) Иртән боз ява.
7) Ул көндезге ашны ашамый.
8) Ул Казанга бармый.
9) Сез Чаллыга китәсезме?
10) Томанлы иртә.

6.Тәрҗемә итегез:
1) Әлбәттә, без иртәгә Казанга китәчәкбез. Безнең автобус беренче яртыда булачак.
2) Бәлки иртәгә кар явар. Бүген төньяктан бик салкын җил булды.
3) Кичә салкын һәм болытлы көн иде. Ә бүген иртәдән күктә кояш балкый.
4) Быел ноябрьдә миңа егерме өч яшь тулачак. Киләсе елда, бәлки, мин инситутны тәмамлармын.
5) Киләсе елда без, бәлки, мәктәптә практикага барырбыз. Анда без үзебезнең беренче дәресләрне укытырбыз.
6) Кич белән син китап укырга яратасыңмы? Син фантастик романнар укырга яратасыңмы? Ә кайсы жанр сиңа күбрәк ошый: хикәяме әллә романмы?
7) Табиб хастаханәдә эшли. Ул кешеләрне дәвалый. Сез соңгы тапкыр кайчан хастаханәга бардыгыз?
8) Безнең бакчада бик күп җиләк-җимещ агачлары үсә. Сезгә нәрсә күбрә ошый: алмамы, чияме әллә кура җиләгеме?
9) Безнең урманнарда күп төрле агачлар үсә. Урманда кышын дә, җаен дә бик матур була. Буш вакытта мин гел урманга китәм.
10) Үткән атнада алар зур концертка барганнар. Концерт бик озак барган. Алтыда башланган концерт сәгать унда гына беткән. Алар икенче тапкыр кечкенәрәк концертка барырлар дип уйлыйм.
11) Үткән айда без футболга бардык. Туксан минут кычкыра-кычкыра утырдык, ә футболчылар бер туп та кертмәделәр.
12) Тегүче киемнәр тегә, ә төзүче биналар һәм йортлар төзи. Ә дизайнер белән архитектор нишлиләр? Алар тегүчегә нинди кем тегәргә, ә төзүчегә нинди бина төзәргә икәнен күрсәтәләр.
13) Минем әниемә илле яшь тулды. Өйдә зур бәйрәм булды. Әнигә нинди генә бүләкләр бирмәделәр! Мәсәлән, мин зур кәрзин чәчәк бүлә иттем.
14) Алмазның апасына утыз бер яшь тулачак. Аның апасы кияүдә инде, аның ике баласы бар. Кечкенәсенә әле ике яшт тә тулмаган. Шуңа күрә аның апасы өйдә бала белән утыра.
15) Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз. Ләкин бер һөнәрдә генә булса да, егет кеше беренче булырга тиеш.
16) Һөнәрсез кеше – кулсыз кеше. Монысы бик дөрес. Шуңа күрә һәр кешегә вакытында укырга, вакытында һөнәргә өйрәнергә кирәк.
17) Синең абыең тел белгече булып эшли. Аның өч китабы чыкты инде. Хәзер ул институтта студентларны укыта.
18) Гепард җир өстендә иң тиз хайван дип санала. Ул бер сәгатькә йөз километр чаба ала диләр. Ләкин андый тизлектә ул кыска арада гына чаба ала.
19) Анаконда җир шарында иң зур елан дип санала. Анаконда Амазонка елгасы буйларында яши. Дөньяда иң зур елгада иң зур елан яшәргә тиеш инде.
20) Кытайда миллиард 300 миллион чамасы кеше яши. Шулай итеп, дөньяда яши торган кешеләрнең һәр алтысының берсе кытайлы булып чыга.

2. Сорауларга җавап бирегез:
1) җир шарында иң биек тау нинди?
2) Беренче Бөтендөнья сугышы кайчан башланган?
3) Сез нинди кыш айларын беләсез?
4) җәй көне һава торышы нинди була?
5) Үткән җәй яңгырлы булдымы?
6) Кайсы хайванны «җәнлекләр патшасы» дип атыйлар?
7) җир шарында иң озын елга нинди? Ул кайда урнашкан?
8) Кайсы елга озынрак: Эльбамы, әллә Иделме?
9) Европаның иң биек тавы нинди?
10) Синең әтиең ничә яшьтә?
11) Бөек рус шагыйре А.С. Пушкин ничә яшьтә үлгән?
12) Ә Габдулла Тукай ничәнче елны үлгән?
13) Казанда нинди бөек галимнәр яшәгән?
14) Сез нинди татар язучыларын һәм шагыйрьләрен беләсез?
15) Марат иртә белән нәрсә эчә?
16) Төзүче нәрсәләр төзи?
17) Төркиянең башкаласы нинди шәһәр?
18) Сез нинди рус язучыларын беләсез һәм яратып укыйсыз?
19) Сезгә нинди чит ил язучылары ошый?
20) Алар нинди телләрдә язганнар?
21) Сез нинди рәссамнәрне беләсез?
22) Алар кайсы илләрдә яшәгәннәр?
23) Яшелчә бакчасында нинди яшелчәләр үсә?
24) җиләк-җимеш бакчасында нәрсәләр үсә?
25) Татарстан урманнарында нинди агачлар үсә?
26) Ә нинди кыргый хайваннар очрый?
27) Сез нинди очмый торган кошларны беләсез?
28) Кич белән сез нәрсә эшләргә яратасыз?
29) Сезгә нинди һөнәрләр ошый?
30) Сез хәзер кем булып эшлисез яки кайда укыйсыз?

3. Татарчага тәрҗемә итегез:
1) Они вчера приехали из Казани. Они были там две с лишним недели.
2) Мы на прошлой неделе вернулись из Москвы. Мы были там на международной конференции.
3) Вероятно, завтра будет дождь. Сегодня дует холодный северный ветер.
4) Может быть, на следующей неделе мы пойдем на концерт Салавата.
5) Я обязательно приду к тебе сегодня вечером. Жди меня в семь часов.
6) Моему отцу в этом году исполнится 50 лет. Я подарю ему спиннинг. Он так любит ловить рыбу.
7) Моему брату в этом году исполнилось 26 лет. Он старше меня на два года. Но я выше его на 6 сантиметров.
8) Ты когда поедешь в Казань? Я тоже еду в Казань на следующей неделе. Может, поедем вместе.
9) В наших лесах растет много различных деревьев. Я люблю ходить в лес. Там красиво и зимой, и летом.
10) Я уже знаю около тысячи татарских слов. К концу этой книги буду знать около двух тысяч слов, и, может быть, уже начну хорошо говорить по-татарски.

Карточка № 1.

Исемнәргә күплек кушымчалары ялга, берлек санда һәм күплек санда да тәрҗемә ит.

Акбур, дәфтәр, дәрес, тәнәфес, күзлек, ай, ел, атна, сәгать;

 ат, курчак, көймә, аяк, колак, кул, күз, тел, теш, чәч, бармак,;

бияләй, бүрек, итек, кием, күлмәк, тун, чалбар, яулык, оек, сарафан, бияләй.

Карточка № 2.

Бирелгән сүзләрдән ҖӘЙГЕ сүзе белән сүзтезмәләр төзегез. Сүзтезмәләргә хәбәрләр өстәп языгыз.

Һава, кояш, төн, көн, күк, яңгыр, матурлык, урман, яшен, кич, иртә, басу, эш, вакыт, табигать.

Карточка № 3.

Сыйфатлардан соң исемнәр куеп, сүзтезмзлзр языгыз. Тәрҗемә итегез.

Зәңгәр ..., кара ..., чиста ..., иске ..., матур ..., яңа ..., җылы ..., салкын ..., зур ..., хәйләкәр ..., ачы ..., баллы ..., биек ..., авыр ..., җиңел ..., киң ..., тар ... ак ....

Карточка № 4

Хәзерге заман хикәя фигыльләр өстәп языгыз.   ( -а, -ә, -ый, -и)

Мин тәмле бәлеш ...

Син салкын аш ...

Ул кайнар су ...

Без баллы чәй ...

Сез җылы сөт ...

Алар куе катык ...

Карточка № 5

Җөмләләр төзегез.

Әти... төзелеш... эшли.

Әни... институт... эшли.

Абый...  ферма... эшли.

Апа... мәктәп... эшли.

Әби... кибет... эшли.

Бабай... банк... эшли.

Карточка № 6.

Сүзтезмәләр төзегез. Сүзтезмәләрдән җөмләләр төзегез.

кышкы -------- ( көн, кич, төн, иртә, юл, урман, җил, буран, табигать, кием)

Карточка № 7.

Җөмләләр төзегез. Саннарны сүз белән языгыз.

Әти-ем-ә 40 яшь.

Әни... 36 яшь.

Әби... 70 яшь.

Бабай... 72 яшь.

Эне... 6 яшь.

Сеңел... 10 яшь.

Апа... 21 яшь.

Абый... 18 яшь.

Мин 14 яшь.

Карточка № 8

 Укытучы сүзе белән сүзтезмәләр төзегез.

Беренче, яхшы, әйбәт, матур, таләпчән, тәҗрибәле, шат йөзле, кадерле, минем.

Физика, әдәбият, татар теле, рус теле, инглиз теле, физкультура, җыр, биология, география, тарих, химия, математика, рәсем, инглиз теле, төрек теле, гарәп теле,сызым.

Карточка № 9.

Сыйфатларны тәрҗемә итегез. Чагыштыру дәрәҗәсендә языгыз.

ҮРНӘК. Ак – аграк, зәңгәр – зәңгәррәк.

Шаян, матур, күңелле, сары, кара, баллы, яшел, карт, тирән, акыллы, кызыклы, сай, кыю, тиз, яхшы, тәҗрибәле.

ТАТАР ТЕЛЕНДӘ ФРАЗЕОЛОГИЗМНАР

Бирем: Фразеологизмнарның рус эквивалентларын табыгыз.

1. Чебеннән фил ясау.                                    1. В семье не без урода.

2. Гаилә имгәксез булмый.                            2. Другого поля ягода.

3. Бүтән алан җимеше.                                   3. Железный занавес.

4. Кызлар бармагы.                                        4. Делать из мухи слона.

5. Тимер пәрдә.                                               5. Авгиева конюшня.

6. Сизиф михнәте.                                          6. Пришёл, увидел, победил.

7. Дамокл кылычы.                                        7. Дамские пальчики.

8. Авгий ат абзарлары.                                  8. Яблоко раздора.

9. Килде, күрде, җиңде.                                 9. Сизифов труд.

10. Ызгыш алмасы.                                        10. Домоклов меч.

11. Агач авыз.                                                 11.Мямля.

12. Авызы колакка җитү.                               12. Ни рыба, ни мясо.  

13. Баш белән җавап бирү.                            13. Отвечать головой.

14. Ни он түгел, ни камыр түгел.                  14. Рот до ушей.

15. Ике атлап, бер сикерергә.                        15. Два сапога пара.

16. Ике куллап.                                               16. Гоняться за двумя зайцами.

17. Ике куян артыннан куу.                           17. Глаза на лоб полезли.

18. Ике күзе дүрт булу.                                  18. Одна нога здесь, другая – там.

19. Ике сыңар бер кием.                                 19. Обеими руками.

20. Ике сүз белән.                                            20. Меж двух огней.

21. Ике тамчы су кебек.                                 21. В двух словах.

22. Ике ут арасында.                                      22. Как две капли воды.

23. Инә белән җеп кебек.                               23. Как нитка с иголкой.

24. Борын төбендә генә.                                 24. Под носом.

25. Колагын торгызу.                                     25. Ломать голову.

26. Кул селтәү.                                                26. Навострить уши.

27. Баш вату.                                                   27. Махнуть рукой

28. Теше тешкә тимәү.                                   28. Смотреть сквозь пальцы.

29. Борын күтәрү.                                           29. Вправду говоря.

30. Бармак аша карау.                                    30. Зуб на зуб не попадает.

31. Дөресен әйткәндә.                                    31. Задирать нос.

32. Юрганыңа карап аягыңны суз.               32. В Тулу со своим самоваром.

33. Урманга утын төяп бару.                        33. Язык проглотишь.

34. Кызыл кар яугач.                                      34. По одежке протягивай ножки.

35. Телеңне йотарсың.                                   35. Когда на горе рак свистнет.

36. Инә төшәр урын юк.                                36. Черная кошка пробежала.

37. Кара песи үтеп китте.                              37. Яблоку негде упасть.

38. Күзгә төртсәң күренмәслек.                    38. Что душа пожелает.

39. Карт төлке.                                                39. Хоть глаз выколи.

40. Җаның ни тели.                                         40. Не счесть.

41. Санап бетергесез.                                      41. Бросаться в глаза.

42. Күзгә бәрелеп тору.                                  42. Помнить.

43. Хәтердә тотарга.                                        43. Найти общий язык.    

44. Эз калдырырга.                                         44. Оставить след.

45. Тере мәет.                                                  45. Живой труп.

46. Кеше көлкесе.                                           46. Посмешище.

47. Авыз ачып калырга.                                 47. Взяться за ум.  

48. Акылга утырырга.                                    48. Родился в рубашке.

49. Уртак тел табу.                                         49. Остаться с носом.

50. Күлмәк киеп туган.                                  50. Тертый калач.