План урока по поэме "Альмн" Е.Буджалова, 11 класс
план-конспект урока (11 класс) по теме

Улан Эргин дундын школ

2012-2013 сурһулин җил

11 классин төрскн литературин

ил кичәлин зура.

Кичәлин төр: Буджала Егорин «Альмн» поэм.

Кичәлин күцл: Буджала Егорин «Альмн» поэмин цутхлңгла таньлдлһн.

                             Һол геройин дүр  хәләһәд, поэмин һол ухаһинь сурһульчнрт медүлх;

                             Нарт-делкәд дән кергго гисн уха медүлх, келлһнь өргҗүллх.

Кичәлд олзлхнь: шүлгчин зург, бичсн дегтрмүднь, түүрвәчин туск компьютерн презентац.

Кичәлин йовуд:

       I.Мендллһн - Кичәлин йөрәл келлһн                                      (2-гч слайд)

      II. Дассан давтлһн.

Багш:  - Эн сүл кичәлмүдтән мадн кенә тускар күүндвр кеҗәнәвидн, кенә үүдәврмүд умшчанавидн? (Буджала Е. тускар)

            - Чик, эндр мадн цааранднь эн шүлгчин үүдәвртә таньлдхувидн. Ода болхла,   эндрк мана кичәлин зура бичәд авчктн. (сурһульчнр девтрмүдтән өдрин то, кичәлин зура бичҗ авна)

  Кичәлин зура.                                                                                     (3-гч слайд)

1. Буджала Егор – хальмг улсин шүлгч.

2. Алдр Төрскән харсгч дән хальмг утх-зокъялд.

3. «Альмн» поэм - дән мана һазрт ямаран хортан күргсинь медүлҗәх поэм.

Багш:  - Тигәд, тана санаһар, эндрк мана кичәлин төр ямаран болх, ямаран шин үүдәвртә мадн таньлдхувидн. (Буджала Егорин «Альмн» гидг поэм)

1. Буджала Егорин туск күүндвр.                                         (4-гч, 5-гч, 6-гч слайд)

• БуджалаЕгор кемб? Альдас ? Кедүдгч җилд төрсмн?Сиврин цагт альд билә?
• Сиврин хөөн альд көдллә?
• Ямаран правительствин ачлврта?
• Шүлгч ямаран төрмүдәр эврәннь үүдәврмүдән бичҗ?
• Буджала Егорин  ямаран үүдәврмүд меднәт?

                          Герин даалһвр шүүлһн (Буджала Е. шүлг, шүлгин тасрха  чееҗәр дасх)

                  «Тег дундан ирхинь», «Элстин бумб» шүлгүд.                          (7-гч,8-гч слайд)

            Багш: Элстин бумбиг кезә,  кен тосхсмн, түүрвәчнр кемб? (1965-гч җилд Саңһҗин Никита скульптор, архитектормуд Пюрвеевы гидг хойр ах)

Өдгә цагт энд эрс деер Афганистанд  әмнәсн хаһцсн салдсин нерд бичәтә.

- Лу сарин 15 – эн юн өдр болҗана? ( Афганистанд әмнәсн хаһцсн цергчнрин санлын өдр)

- Мана школд эн өдрт нерәдгдҗ юн давулгдна? (Волейболын марһан)

                 2. Төрскән харсгч дәәнд мана хальмг утх-зокъялын бичәчнр бас орлцла.

                                                                                                                            (9-гч, 10-гч слайд)

Багш: - Дәәнд орлцсн бичәчнр бийснь дәәнә тускар сәәнәр меддг төләдән, эн һашута цагин тускар бичҗ.

               - Төрскән харсгч дәәнд орлцсн бичәчнрин нерд келтн.

               - Ямаран үүдәврмүд дәәнд нерәдҗ? Үлгүрләд келтн. (Бадмин А. «Цаһан толһа» түүк, Җимбин А. «Темән үүлн» роман, Көглтин Д. «Сө окопд», «Җаңһр, Хоңһр, альдвт?» шүлгүд, Инҗин Л. «Володя Косиев», «Юрий Клыков» келврмүд, Хоньна М. «Чи медхмч, Смоленск һазр» роман, Нармин М. «Сталинградск фронт» түүк, Тачин А. «Мартгдшго нердүд» поэм)

          - Дән цуг әмтә тоотд хортан күргнә, эндр мадн  Буджала Егорин «Альмн» поэм умшад һол учр-утхлань таньлдх зөвтәвидн.                                                                          (11-гч слайд)

3. Ода тадн толин көдлмш давулад, девтрмүдтән күнд үгмүд бичтн.  

                                                                                                                  (12 – гч слайд)

Һалзу дән – яростная война

Сарвһр кирсинь күүчв – сокрушили распростертый крест

Аңзрсн альмн – болсн альмн - рассыпчатое яблоко (спелое)

Өврлх – класть за пазуху

Көштлән хәәнә - мууртлан хәәнә - до утомления ищет

Бүрүл тасрсн цаг – харңһурсн цаг- время, когда начинает смеркаться, темнеть

Өр цәәтл – до рассвета

Зовад уульна – горюя   плачет

Өсрҗ босна - вскакивает

        4. Физминутк давуллһн.  («оньс, җилң, аврһ моһа», таблиц хәләһәд, нүдән амрах) 

3. «Альмн» поэм умшлһн, цутхлңглань таньлдлһн

Багш:  

 Эн поэм умшхин өмн    тадн эн өггдсн сурврмудта таньлдад автн                                                                       (Слайд 13)

Сурврмуд.

1. Эн поэмд кедүдгч җилин йовдлмуд  үзүлгдҗ?
2. Кенлә  түрүләд таньлднавидн?
3.  Кедү наста көвүн    станцд  ирнә?
4. Кениг көвүн күләнә, көштлән хәәнә?  
5. Бүрүл тасрсн цагт көвүн альдаран йовна?
6. Кен көвүг гертнь тосна?
7. Өр цәәтл көвүн кениг зүүдндән үзнә?
8.  Юн учрар көвүн зовад уульна?    

Поэм умшлһн, орчуллһн, күүндвр тогталһн.

4. Кичәлин аш һарһлһн.                                                                                         (Слайд 14)

- Буджала Егорин ямаран үүдәвртә мадн эклҗ таньлдувидн?

- Эн үүдәврин жанр ямаран?

- Поэмин һол дүр кемб?

- Поэмин үүлдвр альд  болҗана?

5. Темдгүд тәвлһн.

6. Герин даалһвр. Шин үгмүд дасх, поэм умшх, амн үгәр келх.