Конспект открытого урока "Юрий Скворцован «Пушмак йере» калавенчи гуманизм ыйтавесем"
план-конспект урока (7 класс) на тему

                   Ет\рне район\нчи муниципаллă бюджет

в\ренъ учреждений\ «Чир\ккассинчи

п\т\м\шле п\лъ паракан в=там шкул»

ч=ваш ч\лхипе литературине в\рентекен

Васильева Надежда Николаевна

(МБОУ «Селоядринская средняя общеобразовательная

школа» Ядринского района)

Уё= урок=н тулли конспекч\

Урок теми: Юрий Скворцов=н «Пушмак й\р\» калав\нчи гуманизм ыйт=в\сем.

Урок т\с\:   хайлав=н шух=шне туйма-=нланма в\рентмелли п\т\млетъ урок\.

Урок форми: хут=ш урок.

Сапăрлăх т\ллевĕ: 

 - ырăпа усала уйăрма в\рентесси;  

 - сус=р ёынсем патне пысăк тимл\х кирли ёинчен =нлантарасси, ун пек ёынсенчен кулнине сивлеттересси;  

 - кашни ёын \ёне хисеплеме в\рентесси;

 - ыр=па усала уй=рма в\рентесси.

П\лъ т\ллев\: 

- в\реннине аса илсе п\т\млетесси;

- ёыравё= ёынсен чун-чĕрине вит\мл\н кăтартакан с=нл=хсене тупма, курма, =нланма в\рентесси;

- Юрий Скворцов=н пултарул=хне И.С.Тургенев пултарул=х\пе, Ю.Скворцов=н «Пушмак й\р\» калавне И.С.Тургенев=н «Муму» калав\пе танлаштарса к=тартасси.

Аталантару тĕллевĕ: 

 - шухăшсене йĕркелесе пĕтĕмлетъ тăвасси, тĕп шухăша ăнланас пултарулăха тарăнлатасси;

- ачасен чун илемне в=ратасси, х\рхенъл\хе, чăтăмлăха аталантарасси.                          

Урок мелĕсемпе меслечĕсем:

– учитель сăмахĕ;

– илемлĕ вулав;

– ыйту-хурав;

– кластер;

– калаёу;

– шырав;

- х\велл\ кластер;

- слайдпа ус= курни;

- танлаштару;

- харп=р х=й шух=шне пал=ртасси.

Пуплеве аталантарас х=н=хусем:

 - илемл\ вулав;

- вуланине к\скен каласа пани;

- шух=ша цитат=семпе е текстри с=махсемпе ус= курса ёир\плетни;

- ыйту пама, =на туллин хуравлама х=н=хасси;

- с=нарсене хак парасси, танлаштарасси.

Словарь \ё\:

1. +нлантармалли пай:

хром ат= - чапл= с=рантан ё\летн\ ат=;

лаххан – пыс=к катка: унта выль=х-ч\рл\х апач\ ярса лартн=;

шунса ш\в\ртес – вакласа, ас=рханса ёъхетни;;

вайратса (диал.) – пит\ хыт= тинкерсе п=хни;

наколюшка – тим\р й\п, пушмака й\ри-тавра ш=тарса тухмалли хат\р;

м=шк=лт=к - таса мар шыв.

2. Ёырассине х=н=хтармалли пай:

кал=п – ат=-пушмак ё\леме хат\рлен\ виёе;

шпилька – ат= т\пне ёапма тесе йывё=ран хат\рлен\ п=та;

й\пхъ – в\т\ ёум=р;

хыпк=ч – х\стерсе туртмалли тим\р япала;

лапчашка – илемс\р сар=лса т=ракан пушмак.

Литература теорийĕ:

Калав, танлаштару, символ, пафос, с=мах ёавр=н=ш\сем.

Курăмлăх хатĕрĕсем:

- Юрий Скворцов с=нъкерч\к\, Ю.Скворцов=н «С=вапл= вут», «Х\рл\ м=к=нь» хайлав\сем;

- И.С.Тургенев=н с=нъкерч\к\, «Муму» калав\;

- ат=ё=н \ё хатер\сем (й\п, с=ран ёип,п=шатан, ё\ё\, хыпк=ч, кал=п, ат(=) п=ри);

- урок презентаций\, компьютер, проектор.

Урок эпиграфĕсем:   1)« Ват=-в\т\рен кулма калан=:

уксах-ч=лахран кулма хушман».

                                    2) «Чун тени чул хушшинче выртмасть».

                                    3) «Чунс=р ёынн=н ч\ри – чул».

Ваттисен с=мах\сем

Урок юх=м\:

1. Класа й\ркелени.
2. Урок эпиграф\пе паллаштарни. Иртн\ урокра вуланипе ус= курса ачасемпе п\рле урок т\ллевне пал=ртасси.

Киле пан= \ёе в\ренъ к\некипе, ыйтусене хуравлаттарса т\р\слесси.

III . В\рентекен с=мах\:

В\рентекен: Иртн\ урокра эпир сир\нпеле «Пушмак й\р\» хайлава в\рент\м\р. Ёак хайлав=н автор\ кам? Калав пире м\н ёинчен калать? (ачасем хуравлаёё\).

В\рентекен: Юрий Скворцов=н х=ш-х=ш хайлав\сене п\лет\р?

Ачасем: «С=в=слан пыл\», «Т=ван ё\р-шыв ёырли». В\сене 3-м\ш класра в\рент\м\р.

В\рентекен: Ку хайлавсенче с=мах м\н ёинчен пырать?

Ачасем: Ачасен мыскарал=х\, Т=ван ё\р-шыва юратасси, хът\лесси ёинчен.

В\рентекен: Урок теми Юрий Скворцов=н «Пушмак й\р\» хайлав\нчи гуманизм ыйт=в\сем. (1№ слайд).

(3№ слайд).

В\рентекен: Паянхи урок т\ллев\ Юрий Скворцов=н «Пушмак й\р\» калав\нче хускатн= ёив\ч ыйт=ва татса пама т=р=шасси.  Ёын чун-ч\ринчи в=ртт=нл=хсене уёса парасси (гуманизм ыйт=в\: ёынна юратма, хисеплеме, хът\леме в\рентесси).

В\рентекен: Кам-ха в=л Юрий Скворцов? Кам в=л Иван Сергеевич Тургенев? М\н п\лет\р эсир ун ёинчен? В\сем хушшинче м\нле п\рпекл\х, м\нле уйр=мл=хсем пур?

В\рентекен: Ачасем, ас=рхар=р-и, ик\ писатель хушшинче п\рпекл\хсем сахал мар.

       Юрий Скворцов Чăваш Республикин Муркаш районĕнчи Хурăнкасси ялĕнче 1931 ёулхи кăрлачăн 10-мĕшĕнче ёуралнă. Вăтам шкулта, Чăваш патшалăх педагогика институтĕнче вĕреннĕ. Чăваш кĕнеке издательствин редакторĕнче ĕёленĕ (1956-1965). Пĕр вăхăт Чăвашрадио корреспонденчĕ, «Тăван Атăл» журналăн яваплă секретарĕ пулнă. Унтан каллех Чăваш кĕнеке издательствинче вăй хунă. Сăвăсем, калавсем, повеёсем ёырнă. Пĕрремĕш сăвви 1953 ёулта «Ялав» журналта пичетленнĕ.

Хăй пурăннă вăхăтра Юрий Скворцовăн вунă хайлавĕ пичетленсе тухнă. «Хĕрлĕ мăкăнь», «Сурăм хĕрĕ», Уках хурăнĕ», «Сăваплă  вут» повеёĕсемпе «Пушмак йĕрĕ», «Славик», «Хĕлĕх хъре кăвакал» калавĕсем чăваш классикине кĕме тивĕёнĕ.  Юрий Скворцов 1964-мēш ёултанпа – СССР писателēсен Союзēн членē.

       Юрий Илларионович Скворцов 45 тултарсан 1977 ёулхи августăн 11-мĕшĕнче вилн\. (№4,5 слайдсем).

Иван Сергеевич Тургенев – выр=с ёыравёи. В=л 1818 ёулта Орловск к\п\рнинчи Орел хулинче ёуралн=. 1883-м\ш ёулта Мускав, унтан Петербург университеч\сенче п\лъ пухн=. Германире палл= профессорсен филологипе философи лекций\сене итлен\. 1884-м\ш ёултанпа патшал=х службинче \ёлен\. Чи палл= хайлав\сем: «Рудин», «Дворянское гнездо», «Отцы и дети», «Накануне», «Муму», «Ася» тата ыт. те.

И.С.Тургенев йыв=р чирпе чирлесе 1883-м\ш ёулхи август уй=х\нче вилн\. (№6 слайд).

IV. Кану саманч\.

Алǎ çупатпăр –1,2,3.

Урана тапатпăр – 1,2,3.

Ик уран сикетпĕр  – 1,2,3.

Кукленсе ташлатпăр – 1,2,3.

Сывлăхлă пулатпăр, кĕрсе ларатпăр. (№7 слайд).

V. Ю.Скворцов=н «Пушмак й\р\» калавне И.С.Тургенев=н «Муму» калав\пе танлаштарни.

В\рентекен: Ю.Скворцов=н «Пушмак й\р\» тата И.С.Тургенев=н «Муму» калав\сене тишкер\п\р. Эсир пилл\км\ш класрах «Муму» калавпа паллашн=, хал\ «Пушмак й\р\» хайлава вулар=м=р. Ёак хайлавсене м\н енчен танлаштарма пулать? Ик\ калавра сире м\н тытк=на илч\?

(№8 слайд).

         «Пушмак й\р\» - психологилл\ калав (калав тесе эпир – эпик=лла ёырн= литератур=н п\ч\к формине; психологилле тесе эпир литература хайлав\сенче персонаж=н е т\п герой=н шалти т\нчине, ун=н психологине, чун-ч\ре хускан=вне, шух=ш-к=м=лне, кулян=вне, \м\тне т.ыт.те уёса парас т\ллевпе ус= куракан хат\рсемпе мелсен п\рл\хне калатп=р). «Пушмак й\р\» хайлавра ёыравё= сус=р ёын чун-ч\ринчи в=ртт=нл=хсене чуна пырса тивмелле уёса парать. Ёыравё= шух=ш\пе этем с=нпа мар, к=м=л\пе, \ёпе, чун\пе хитре пулмалла иккен. Ёир\м пил\к ёулхи ч\лхес\р качч=н яч\ х=й пекех ян=равл= та ёемёе, черченк\н илт\нет. С=нар яч\ ун=н характер\н т\п ен\сене пал=ртма кирл\ автора: Паня ёын ум\нче май килн\ таран ш=п=рт т=ма т=р=шать, в=танч=к, й=ваш, х=й\н сус=рл=х\нчен именет. Ёив\ч =с-т=нл=, тъс\мл\-ч=т=мл= качч= 15 ёул \нт\ ат=-пушмак юсас \ёпе \ёлет. Вун= ёултан пуёласа ун=н \ё\-х\л\, шух=ш\ ат=-пушмак юсас \ёпе ёых=нн=. Ёав=нпах пул\ ч\лхес\р-х=лхас=р Паня ат=-пушмак т=р=х ёынна пахалать, хак парать. Ёынсемпе м\нле калаёать-ха Паня? Х=й\н патне \ёпе пын= хал=хпа Паня чунне уёса калаёайман пирки юсаса пан= ат=-пушмак урл= калаёать. Х=й =ш\нчи юрату туй=мне систерес-пал=ртас тесе Галя пушмак\сене т=р=шса, юратса юсать. Юратса тун= \ёре ун=н чунне курма т=р=шманш=н Пань=н чун\ й\рет. Пань=н к=м=л\пе чунне ял ёыннисем те кил\штерекен х\р те =нланма т=р=шмаёё\. В\сем х=йсен сив\л\х\пе, хыт= чун\семпе Пань=н ч\рине ч\р\ какая касн= пек касаёё\. Паня – ч=н пурн=ёран илн\ с=нар, ун=н прототип\ – Димитриев Паньок тер\м\р. Паньок ёав тери =ста пулн=, алли-ури ёып=ён=. Анчах в=л калаёайман.

VI. Ыйту-хуравсемпе \ёлени.

1. Калав яч\сем м\не п\лтереёё\? («Пушмак й\р\», «Муму»)

2. Ик\ калавне те психологилл\ теме пулать-и?

3. М\н п\лет\р эсир Пань=па Герасим ёинчен?

4. Ч\лхес\р, уксах-ч=лах ёынсене эпир пурн=ёра =нланат=р-и?

5. Пань=па Герасим с=нар\семпе м\нле чун ырат=вне к=тартн=?

6. Эсир Пань=па Герасим пек ёынсене п\лет\р-и? В\сем ёинчен эсир м\н шух=шлат=р?

7. Чунри п\чченл\хе м\нле ё\нтермелле?

8. Сире п\чченл\х х=ратмасть-и?

9. Ик\ калава та п\рер предложенипе м\нле каласа пама пулать-ши?

(№10 слайд).

VII. Словарь \ё\: хром ат=, лаххан, шунса ш\в\ртес, вайратса (диал.), наколюшка, м=шк=лт=к, кал=п, шпилька, й\пхъ, хыпк=ч, лапчашка.

(№11 слайд).

VIII. Кластер т=васси. Пань=н тата Герасим=н чун=сене к=тартакан с=махсене ёыр=р.

(№12 слайд).

IX. В\реннине п\т\млетни.

В\рентекен: Кирек м\нле ёын та чи малтан =спа та, чунпа та пуян пулмалла. Ёак=н ёинчен калать те \нт\ Юрий Скворцов хай\н калав\нче. Ч\лхес\р-х=лхас=р Пань=н чун\, шухаш\, к=м=л\ пит\ те ыр=, анчах та ёак ытармалла мар хитре чунл= ёынна ёынсем =нланмаёё\, ёурма ёын выр=нне хураёё\. М\нле пулма в\рентет-ха пире ёак калав?

-Кашни ёынра ёынл=х туй=мне аталантарма в\рентет: ыр= чунл= пулма, йыв=рл=ха лекн= ёынсене =нланма, пул=шма.

Виё\ енл\ дневника тултарни.

(№13 слайд).

X. Киле ĕё пани.

Суйласа илмелли килти ĕё:

1. Калава ёыв=х ваттисен с=мах\сене тупса ёырмалла (в=тамрах в\ренекенсем вали)..  
2. Икĕ енлĕ дневник: Пань=па Галя (вăйлă вĕренекенсем валли).
3. Сюжетлă ъкерчĕк тăвасси  (начартарах вĕренекенсем валли). (№14 слайд).

XI.  Оценкăсем лартни. Урока вĕёлени.

В\рентекен: Ачасем, паянхи урока оценкăсем лартса хаклар-ха. Сирĕн умăрта «3» , «4», «5» паллăсем выртаёёĕ.        

Сире урок питĕ килĕшрĕ пулсан - «5» паллăсене ёĕклеме ыйтатăп.

Сире урок  килĕшрĕ  пулсан -« 4» паллăсене ёĕклемелле.

Сире урок пачах та килешмерĕ пулсан - «3» паллăсене ёĕклĕр.

Урока лайăх хатĕрленнĕшĕн сире пурне те «5» паллăсем лартатăп.                

Информаци технологийĕпе усă курса ирттернĕ урокăн технологи картти