Иярчен максат җөмлә
план-конспект урока (9 класс) на тему

Тема: Иярчен максат җөмлә

Максат: Иярчен максат җөмләләрнең аналитик һәм синтетик төрләре белән таныштыру.

Иярчен максат җөмләләрне тану, төзи белү, башка төр җөмләләрдән аера белү күнекмәләре булдыру, схемаларын төзергә өйрәтү.

Укучыларның логик фикерләү сәләтен үстерү.

Җиһазлау: дәреслек, презентация.

Дәрес барышы.

1. Оештыру.

     Психологик уңай халәт тудыру.

2. Белемнәрне актуальләштерү.

1. Сорауларга җавап.

• Иярченле кушма җөмләләр төзелеш ягыннан ничә төргә бүленәләр?
• Иярченле кушма җөмләләрнең мәгънә ягыннан нинди төрләрен өйрәндек?

2. Өй эшен тикшерү. Иярчен сәбәп җөмләләр кулланып, яраткан композитор турында диалог төзү.

3. Уку мәсьәләсен кую.

   Иярчен җөмләләр мәгънә ягыннан ундүрт төргә бүленә. Шуларның тугыз төре белән без таныш. Бүген тагын бер төре белән танышырбыз. Ул нинди иярчен җөмләләр? Бирелгән иярченле кушма җөмлә составындагы иярчен җөмләләрне тикшергәч ачыкларбыз. (Җөмләләргә өлешчә анализ ясыйлар: баш һәм иярчен җөмләләрне табалар,  грамматик нигезләрен билгелиләр, сораулар куялар. Нәтиҗә ясыйлар). 1 нче слайд.

1. Икмәкләр мул уңыш бирсен, шуның өчен вакытында кар тоту оештырылды.
2. Өй якты һәм җылы булырга тиеш, моның өчен аны бөтен гигиена таләпләренә җавап бирерлек итеп төзиләр.
3. Кыз уянмасын өчен, һәркем аяк очы белән генә басып йөри иде.
4. Әтисе килеп җитсен дип, ул телеграмма сугарга булды.

4. Уку мәсьәләсен чишү.

   Иярчен максат җөмләләрнең төзелешләре буенча нинди төрләре бар, аларны бәйләүче чаралар нинди? Бу сорауларга җавапны без бергәләп табарбыз. (Бәйләүче чараларны табалар, төзелеш ягыннан төрен билгелиләр, бирелгән төркем өчен уртак булган бәйләүче чараларны таблицага яза баралар. Нәтиҗә ясыйлар). 2 нче слайд.

Иярчен максат җөмләләр

1. Иярчен максат җөмләгә билгеләмә бирү.  3 нче слайд.

   Иярчен максат җөмлә я баш җөмләнең максат хәле урынында килә, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән максат хәлен ачыклый. Ул максат хәле кебек, ни өчен? нинди максат белән? сорауларына җавап бирә. Иярчен максат җөмләнең аналитик төрләре баш җөмләгә шуның өчен, моның өчен кебек мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә, синтетик максат җөмләләр баш җөмләгә өчен бәйлеге, дип бәйлек сүзе ярдәмендә бәйләнәләр.

2. Иярчен максат җөмләле кушма җөмләләрне аера белергә өйрәнү. (Иярчен кушма җөмләләр арасыннан иярчен максат җөмләләрне генә аерып язып алырга). 4 нче слайд.
3. Дәреслекнең 63 нче битендәге 90 нчы күнегүне эшләү. (Иярченле кушма җөмләләрнең мәгънә һәм төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү. Иярчен максат җөмләләрнең схемаларын төзү, тикшерү). 5 нче слайд.

5. Рефлексия.

1. Иярчен максат җөмләләр төзү. (1, 2 нче төркем укучылары аналитик чаралар, 3,4 нче төркем укучылары синтетик чаралар кулланып иярчен максат җөмләләр төзиләр).
2. Схемаларга туры китереп җөмләләр төзү. (Схемалар һәр укучыга аерым битләрдә бирелә).

6. Бәяләү.

   Укытучы укучыларның дәрестәге эшчәнлеген бәяли.

7. Өй эше бирү.

   Әдәби әсәрләрдән иярчен максат җөмләле кушма җөмләләр табып     язарга.