Рабочая программа по осетинскому языку в 6 классе.
рабочая программа (8 класс) на тему

Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение средняя

общеобразовательная школа пос. Мизур

Алагирского района РСО-Алания

Осетинский язык

6 класс

Составитель:

учитель осетинского языка

и литературы

Кадзаева М.Х.

2014г.

Æмбарынгæнæн фыстæг

Предметы актуалондзинад 

 Æвзаг у адœмы уд œмœ зонд: цалынмœ œвзаг цœра, уœдмœ цœрынц адœм дœр, рœзы œмœ фидар кœны сœ национ культурœ, сœ национ хиœмбарынад. Уымœн ауыдынц ирон œвзагыл нœ дзыллœтœ œмœ уымœн домынц, цœмœй мадœлон œвзаджы кад нœ адœмы œхсœн бœрзонддœр ист œрцœуа, цœхгœр фœхуыздœр уа йœ ахуыр кœныны хъуыддаг. Уыцы хœстœ œххœст кœны скъола.

Ирон æвзаг у нæ республикæйы паддзахадон æвзæгтæй иу, ирон адæмы  мадæлон æвзаг. Куыд уырыссаг, афтæ ирон æвзаг дæр  у филологон циклы иу хай æмæ рæзын кæны скъоладзауы коммуникативон культурæ, æххуыс ын кæны йæ ныхасы рæзтæн, уæрæх ын кæны йæ дунембарынад, хъомыл æй кæны нæ адæмы  хуыздæр традицитæ æмæ æгъдæуттыл. Ирон œвзаг ахуыр кœнын, уымœй, куыд œмбœлы, афтœ пайда кœнын у стыр ахъаз фœсивœды патриотизмыл хъомыл кœнын, фидœны œхсœнад аразджытœ цœттœ кœныны хъуыддаджы. Мадœлон œвзаг зонын у нœ культурœйы ахсджиагдœр фœрœзтœй иу.

Ирон æвзаг ахуыр кæныны нысантæ:

- ахуырдзаутæн æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ раттын; бацамонын, алы адæмæн дæр йе æвзаг йæ национ хæзна кæй у, хъахъхъæнын æй кæй хъæуы;

-ахуырдзауты дзырдуат æмæ грамматикон зонындзинæдтæ фæхъæздыгдæр кæныныл бакусын;

-дзургæ æмæ фысгæ ныхасы рæзтыл бакусын, скъоладзауты коммуникативон арæхстдзинæдтæ æмæ зонындзинæдтæ фæуæрæхдæр кæнын;

-литературон æвзаджы нормæтимæ базонгæ кæнын, ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæныныл ахуыр кæнын.

Ирон æвзаджы 6 къласы ахуырадон программæ арæзт у:

- Уæрæсейы Федерацийы закъон «Ахуырады тыххæй»;

- Ног ахуырадон стандарттæ;

- Цæгат Ирыстон-Аланийы модернизацийы комплексон проект;

- Ирон национ ахуырады концепци ;

- Приоритетон национ проект «Нæ ног скъола»;

- Республикон программæ «Ирон æвзаг æмæ литерæтурæйы прогрæммæ 1-11 кълæстæн»;  йæ автортœ:  Тахъазты Харум, Дзампарты Ларисœ, Дзодзыккаты Зœидœ, Цопанты Ритœ.

-«Ирон æвзаджы чиныг» 6 кълас, автор: Багаты Никъала. Дзæуджыхъæу «Ир», 2009

Программœ сфидар кодта Республикœ Цœгат Ирыстоны – Аланийы Иумœйаг œмœ профессионалон ахуырады министрад.

Регианалон базисон ахуырадон  пъланмæ гæсгæ  ирон æвзаг ахуыр кæнынæн  6 къласы дих гонд  70 сахаты афæдзмæ, къуыримæ та - 2 сахаты.

 Стандартты домæнтæм гæсгæ арæзт программæтæ æмæ ахуыртæ  «филологи»-йæ арæзт у ахæм уагыл.

 Мадæлон æвзаг:

1) ныхасы хуызтæй (хъусын, кæсын, дзурын, фыссын) арæхстджындæрæй пайда кæныныл куыстмæ,  

2) æвзаджы ахадындзинад адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон рæзты, ахуыры æмæ хиуыл куысты бацамонынмæ (бамбарын кæнынмæ);

3) мадæлон æвзаджы коммуникативон-эстетикон гæнæнтæй пайда кæнынмæ арæхсын;

4) æвзаджы тыххæй наукон æмæ системон зонындзинæдтæ раттынмæ; æвзаджы хæйтты æмæ иуæгты бастдзинад бацамонынмæ; лингвистикæйы  бындурон  æмбарынæдтæ, æвзаджы иуæгты æмæ сæйрагдæр грамматикон категоритæ базонынмæ;

5) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ (фонетикон, морфемон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион) дзырдбæстыты æмæ хъуыдыйæдты синтаксисон анализ, тексты иумæйаг æвзæрст бацамонынмæ,  пайда сæ кæнынмæ;

6) дзырдуат хъæздыг кæныныл куыстмæ; ныхасы уавæр æмæ стильмæ гæсгæ, хъæугæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнгæйæ, хи хъуыдытæ æргом кæныныл куыстмæ;

7) æвзаджы сæйрагдæр стилистикон æмæ лексикон-фразеологион фæрæзтæй, литературон æвзаджы нормæтæй (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион), ныхасы этикетон нормæтæй  пайда кæнынмæ арæхсын; дзургæ æмæ фысгæ ныхас аразгæйæ сæ  пайда кæнын зонынмæ; хи ныхасы аивдзинад æмæ хъæздыгдзинадыл кусынмæ;

8) мадæлон æвзаг адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый æнкъарынмæ;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсынмæ.

Программæмæ гæсгæ мадæлон æвзаг ахуыр кæныны фæстиуджытæ  сты ахæмтæ:

    Удгоймагон (личностные) фæстиуджытæ:

1) скъоладзау хъуамæ бамбара, ирон æвзаг ирон адæмы национ-культурон хæзна кæй у, уый;  мадæлон æвзаджы ахадындзинад стыр кæй у адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон гæнæнтæ  райрæзынæн, удварн хъæздыгдæр кæнынæн;  

 2) бамбарын ирон æвзаджы эстетикон нысаниуæг; рæзын кæнын  мадæлон æвзагæн аргъ кæнын, хи æвзагæй сæрыстыр уæвыны æнкъарæнтæ; ирон  æвзаг ирон адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый  бамбарын;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсын фæцалх уæвын;

 3) ныхас кæнгæйæ, ирон æвзаджы дзырдуат æмæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнын; хи ныхасмæ хъус дарын.

Метапредметон фæстиуджытæ  сты:

• ныхасы хуызтæй пайда кæнынмæ арæхсын: хорз æмбарын дзургæ æмæ фысгæ ныхасы мидис (ныхасы сæр, тексты темæ, сæйраг хъуыды; сæйраг æмæ уæлæмхасæн информаци);

 •  стилистикон æгъдауæй  æмæ сæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи у, ахæм тексттæ  кæсын зонын (æвзаргæ каст, æмбаргæ  каст æмæ æнд.);

  • бакаст æрмæгæй  (Интернетæй, дзыллон информацион фæрæзтæй, ахуырадон компакт-дисктæй)  хъæугæ информаци равзарын зонын, алыхуызон дзырдуæттæй пайда кæнынмæ арæхсын;

 •  арæхсын темæмæ гæсгæ æрмæг сæмбырд кæнынмæ, раст фæткыл æй равæрынмæ; хибарæй хъæугæ информаци ссарынмæ;  

 • алыхуызон текстты мидис кæрæдзиуыл барын, сæ стилистикон æмæ æвзаджы хицæндзинæдтæ иртасын;    

 •  текст хи ныхæстæй радзурынмæ, текстæн пълан бацæттæ кæнынмæ, конспект ныффыссынмæ, аннотаци бацæттæ кæнынмæ;

 • ныхасы уавæрмæ гæсгæ аразын, сæ функционалон хуызтæ, стилистикон  ахуырст æмæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи сты, ахæм    тексттæ;

 • тексты арæзтмæ хъус даргæйæ,  хи хъуыдытæ фысгæ æмæ дзургæ ныхасы хуызы æргом кæнынмæ;  

 • монологон ныхас (таурæгъ, æрфыст, тæрхон) аразынмæ; диалогон ныхасæй пайда кæнынмæ;  

 • хи ныхас аразын  литературон æвзаджы  орфоэпион, лексикон,  грамматикон, стилистикон нормæтæм гæсгæ;  фысгæ ныхасы  пайда кæнын орфографион æмæ пунктуацион æгъдæуттæй (нормæтæй);

 • дзургæйæ  ныхасы этикетон нормæтæм хъус дарын;  

 • ахуырты рæстæг хи ныхасы хъæд æмæ мидисмæ хъус дарын зонын, хи ныхасы рæдыдтытæ раст кæнынмæ арæхсын; хи арæзт тексттæ редакци кæнын зонын;

• ахуырты (урокты) рæстæг æмгæртты ’хсæн раныхас кæнынмæ арæхсын; арæхсын чысыл доклад кæнæ рефераты мидис раргом кæнынмæ; диспутты æмæ быцæуты архайын зонын, хи хъуыдыйы  растдзинад бафидар кæнынмæ арæхсын.

 Предметон фæстиуджытæ сты:

 1)  æвзаджы сæйраг функцитæ иртасын; ирон æвзаджы паддзахадон нысаниуæг цæй мидæг ис, æвзаг æмæ адæмы культурæйы бастдзинад цы нысан кæны, мадæлон æвзаджы ахадындзинад адæймаджы царды;

2) ирон æвзаджы наукон бындуртæ; ирон æвзагзонынады  хæйттæ æмæ иуæгтæ, сæ бастдзинад;

3) лингвистикæйы бындурон æмбарынæдтæ: лингвистикæ æмæ йæ сæйраг хæйттæ; æвзаг æмæ ныхас, дзургæ æмæ фысгæ ныхас; монолог, диалог æмæ сæ хуызтæ; ныхасы уавæр; хуымæтæг ныхасы, наукон, публицистикон, официалон-хъуыддаджы стильтæ; аив литературæйы æвзаг,  ныхасы функционалон хуызтæ  (таурæгъон, æрфыстон, тæрхон),  текст, текстты хуызтæ; æвзаджы сæйраг иуæгтæ, се ’ууæлтæ æмæ хицæндзинæдтæ, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын;

 4) ирон æвзаджы  лексикæ æмæ  фразеологийы нормæтæ зонын,   ирон литературон æвзаджы  нормæтæ (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион) зонын, ныхасы этикетон нормæтæ зонын, раст сæ пайда кæнын;  

 5)  æвзаджы сæйраг иуæгтæ æмæ грамматикон категоритæ зонын, иртасын сæ,    ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæнын;  

 6) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ  (фонетикон, морфемикон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион)  зонын,  дзырдбаст æмæ хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст,   тексты иумæйаг æвзæрст кæнынмæ арæхсын;  

 7) лексикон æмæ грамматикон синонимтæ иртасын, хи ныхасы мидæг сæ пайда кæнын зонын;

 8) мадæлон æвзаджы эстетикон функцитæ иртасын, аивадон литературон уацмысы  текст æвзаргæйæ, ныхасы эстетикон ахуырст иртасын зонын.

Скъоладзауты  арæхстдзинæдтæ  (компетенцитæ):

Коммуникативон компетенци (арæхстдзинад) амоны, цæмæй скъоладзаутæ арæхсой ныхасы хуызтæй (дзургæ, фысгæ, хъусгæ) пайда кæнынмæ, ныхасы уавæртæм гæсгæ арæхсой сæ ныхас аразынмæ.  

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинад (компетенци) – зонын мадæлон æвзаджы наукон бындуртæ, ирон литературон æвзаджы нормæтæ;  бакусын дзырдуат хъæздыг кæныныл, райсын грамматикон зонындзинæдтæ;   æвзаджы иуæгтæн анализ кæнынмæ арæхсын, æвзаджы дзырдуæттæй пайда кæнын зонын.

 Культурæамонынады (культуроведческая) компетенци – ирон æвзаг ирон адæмы культурæимæ зонгæ кæныны фæрæз кæй у, уый æнкъарын;  æвзаджы бастдзинад истори æмæ  адæмы культурæимæ зонын, ирон ныхасмы этикетон нормæтæ зонын, пайда кæнынмæ сæ арæхсын

Программæмæ гæсгæ, фыццаг хуызы арæхстдзинæдтæ (коммуникативон арæхстдзинæдтæ) скъоладзаутæм райрæздзысты, ныхасы рæзтыл бæлвырдæй чи фæзыны, уыцы фарстатæ ахуыр кæнгæйæ. Уыдон сты: «Ныхас æмæ йæ хуызтæ», «Ныхасы архæйдтытæ», «Текст», «Æвзаджы функционалон хуызтæ».

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинæдтæ райрæздзысты æвзаджы хæйттæ «Æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ», «Фонетикæ æмæ  орфоэпи», «Графикæ», «Морфемикæ æмæ  дзырдарæзт», «Лексикологи æмæ фразеологи», «Морфологи», «Синтаксис», «Ныхасы культурæ», «Растфыссынад: орфографи æмæ пунктуаци» ахуыр кæнгæйæ.

Æвзаджы фæрцы адæмы культурæимæ базонгæ уæвынæн  æххуыс у программæйы хай «Æвзаг æмæ культурæ», кæцыйы фæрцы æргомгонд цæудзысты æвзаджы бастдзинæдтæ истори æмæ адæмы культурæимæ.  

6 –œм къласœн лœвœрд цœуы хицœн грамматикон категоритœ: фонетикœ, морфологи, синтаксис, лексикœ.

Орфографион œгъдауœй раст фыссынœн стыр пайда у дзырдтœн сœ арœзт зонын. Уымœ гœсгœ 6-œм къласы хъус уœлдай тынгдœр œрдарын хъœуы темœ «Дзырдарœзт» -мœ. Ныхасы хœйттœ ахуыргœнгœйœ арœхдœр хъœуы дзырдтœ анализ кæнын – ссарын дзырдœн йœ уидаг, œмуидаг дзыртœ йын œрхъуыды кœнын. Уый феххуыс уыдзœн дзырты растфысынад хуыздœр бамбарынœн.

6 –œм къласы бахастон ивддзинад грамматикон категоритœ ахуыр кæнын фæткмæ: райдиан кълæсты рацыд æрмæг сфæлхат кæныны фæстæ ратдзынæн фонетикæ, стæй лексикæ, дзырдарæзт, синтаксис æмæ морфологи

6 къласы ирон æвзаджы  курсы мидис

Æрмœг фœлхат

Лексикæ æмæ фразеологи. Лексикæ æмæ лексикологийы тыххæй æмбарынад. Ирон æвзаджы лексикæйы хъæздыгдзинад дзырдтæй. Дзырды бастдзинад æцæгдзинадимæ. Дзырды лексикон нысаниуæджы структурæ. Бирæнысаниуæгад, йæ равзæрды мадзæлттæ. Лексикон омонимиæмæ йæ хуызтæ. Омонимты равзæрд. Омоними бирæнысаниуæгадæй иртасыны фарст. Лексикон синоними æмæ йæ хуызтæ. Дзырдты синоними иртасыны фарст. Синонимты рæнхъ. Антонимтæ, сæ хуызтæ. Омонимтæй, синонимтæй, антонимтæй стилистикон æгъдауæй пайдакæнынад. Уырыссаг æвзагæй æрбайсгæ дзырдтæ. Диалектон æмæ ныхасыздæхтон дзырдтæ (диалектизмтæ), сæ дих къордтыл. Диалектизмтæй, профессионализмтæй, сывæллæтты лексикæйæ пайдакæнынад дзургæ æмæ фысгæ ныхасы. Зæронд дзырдтæ – архаизмтæ æмæ неологизмтæ, сæ хуызтæ. Архаизмтæй, историзмтæй æмæ неологизмтæй аивадон литературæйы стилистикон æгъдауæй пайдакæнынад. Нырыккон ирон æвзаг дзырдтæй хъæздыг кæныны фæрæзтæ. нæмттæ.
Фразеологи æмæ фразеологизмты тыххæй æмбарынад. Фразеологизмы хицæндзинад дзырд æмæ дзырдбастæй. Ирон æвзаджы фразеологизмты дих сæ хæйтты æнгомдзинадмæ æмæ сæ равзæрдмæ гæсгæ. Фразеологизмты ахадындзинад дзургæ æмæ фысгæ ныхасы. Дзырдуæтты хуызтæ, сæ ахадындзинад. Ирон æвзаджы дзырдуæттæ: А. Шегрены, Вс. Миллеры дзырдуæттæ, Абайты Васойы «Уырыссаг-ирон» æмæ «Историон-этимологион» дзырдуæттæ. Ирон-уырыссаг дзырдуæттæ. Термионологион, орфографион, æмбарынгæнæн, фразеологион, инверсион дзырдуæттæ.
Морфемикæ.        Дзырды хæйттæ. Дæргъвæтин æмхъæлæсонты растфыссынаддзырды уидаджы, разæфтуан ны- йы фæстæ, фæсæфтуан – аг æмæ оны разæй.Морфемикæйы æмбарынад. Морфемæ куыд дзырды тæккæ къаддæр нысаниуæгджын хай. Дзырдты ивынад æмæ арæзт. Иууидагон дзырдтæ. Бындур æмæ кæрон. Æрмæст кæрон. Уидаг, разæфтуан æмæ фæсæфтуаны хæстæ дзырды мидæг. Хъæлæсонты æмæ æмхъæлæсонты ивынад.

Дзырдты морфемон æвзæрст. Орфографи куыд æвзагзонынады хай.

Дзырдтæ хæйттыл дих кæнынмæ арæхсын. Алыхуызон разæфтуантæ æмæ фæсæфтуанты фæрцы арæзт дзыртæй раст пайда кæнын. Дзырдты растфыссынад орфографион дзырдуаты фæрцы бæрæг кæнын.

Морфологи. Сæрмагонд æмæ æххуысгæнæг ныхасы хæйттæ.

Номдар куыд ныхасы хай. Номдарты синтаксисон функцитæ хъуыдыйады. Удджын æмæ æнæуд предметтæ æвдисæг номдартæ. Æрмæст иууон æмæ æрмæст бирæон нымæцы чи вæййы, уыцы номдартæ, номдарты бирæон нымæц аразыны хицæндзинæдтæ, сæ растфыссынад. Номдарты хауæнты кæрæтты растфысынад.

Сæрмагонд номдартæ.Стыр дамгъæ географион нæмтты, уынгты, фæзты, историон цауты нæмтты. Стыр дамгъæ æмæ дыкъæдзыгтæ чингуыты , газеты, журналты, нывты, кинонывты, спектакылты,литературон æмæ музыкалон уацмысты сæргæндты. Номдарты дзырдарæзт фæсæфтуантæ –он, -дон, -д,-дзинад, -ыстон æмæ разæфтуан æм-ы руаджы.

Дзырдты морфологион æвзæрст.

Миногон куыд ныхасы хай. Миногоны синтакисон функцитæ хъуыдыйады. Миниуæгæвдисæг æмæ ахастæвдисæг миногонтæ. Миногонты бæрцбарæнтæ. Миногоны ивынад æнæ номдарæй. Миногонты дзырдарæзт фæсæфтуантæ æмæ разæфтуанты руаджы: - æг, он,-ын,-джын, ыккон, -гомау, æнæ-, æ-, æд-. Миногонты растфысынад, сæ морфологин æвзæрст.

Нымæцон.

Нымæцон куыд ныхасы хай. Нымæцоны стилистикон функцитæ. Бæрцон æмæ рæнхъон нымæцонтæ. Дæсгæйттæй нымад.

 Ахуыры рæстæджы пайдагонд цæудзысты репродуктивон и продуктивон ахуыры методтæ:

• информацион технологи;
• цæстуынгæ æрмæг,
• ИКТ,
• уацмыстæм иллюстраци,

• амонæн литература.
  Æрмæг куыд æмбæрстгонд æрцыд, уый сбæрæг гæнæны хуызтæ:

тест саразын; фысгæ, дзургæ дзуæппытæ; нывæцæн, изложении.

Контролы формæтæ

• индивидуалон
• къордæй
• фронталон

Контролы хуызтæ  

• развæлгъау
• фаткау
• тематикон
• кæронбæттæн

Урочыты хуызтæ:

• урок-ног æрмæг амынд
• урок-практикон куыст
• уроки-хъазт
• компьютерон урок
• урок -къодты куысты формæ
• ныхасы рæзты куыст
• интеграцигон урок

Технологитæ:

• традицион технологи;
• архайды технологитæ;
• иннæ предметты бастдзинадимæ

Къæлендарон – тематикон пълан ирон æвзагæй

6 кълас

График реализации рабочей программы по осетинскому языку 6 класса.

Нормы оценки знаний, умений и навыков по литературе

Оценка устных ответов учащихся.

При оценке устных ответов следует руководствоваться следующими основными критериями в пределах программы.
 Оценкой «5» оценивается ответ, обнаруживающий прочные знания и глубокое понимание текста изученного произведения; умение объяснить взаимосвязь событий, характер, поступки героев и роль художественных средств в раскрытии идейно-эстетического содержания произведения; умение пользоваться теоретико-литературными знаниями и навыками разбора при анализе художественного произведения, привлекать текст для аргументации своих выводов, раскрывать связь произведения с эпохой (8-11кл.); свободное владение монологической литературной речью.
 Оценкой «4» оценивается ответ, который показывает прочное знание и достаточно глубокое понимание текста изучаемого произведения; умения объяснять взаимосвязь событий, характер, поступки героев и роль основных художественных средств в раскрытии идейно-эстетического содержания произведения; умение пользоваться основными теоретико-литературными знаниями и навыками при анализе прочитанных произведений; умение привлекать текст произведения для обоснования своих выводов; хорошее владение монологической речью. Однако допускаются две неточности в ответе.

 Оценкой «3» оценивается ответ, свидетельствующий в основном о знании и понимании текста изученного произведения; умение объяснить взаимосвязь основных событий, характеры и поступки героев и роль важнейших художественных средств в раскрытии идейно-художественного содержания произведения; знания основных вопросов теории, не недостаточным умением пользоваться этими знаниями при анализе произведений; ограниченных навыков разбора и недостаточном умении привлекать текст произведений для подтверждения своих выводов. Допускается несколько ошибок в содержании ответа, недостаточно свободное владение монологической речью, ряд недостатков в композиции и языке ответа, несоответствие уровня чтения нормам, установленным для данного класса.

 Оценкой «2» оценивается ответ, обнаруживающий незнание существенных вопросов содержания произведения, неумение объяснять поведение и характеры основных героев и роль важнейших художественных средств в раскрытии идейно-эстетического содержания произведения, незнание элементарных теоретико-литературных понятий; слабое владение монологической литературной речью и техникой чтения, бедность выразительных средств языка.

Диктантты бœрœггœнœнты нормœтœ.

Диктант у скъоладзауты растфыссынады хœрзхъœддзинад бœрœг кœныны сœйраг формœтœй иу. Диктанттœ хуыздœр у œххœст текстœй пайда кœнын, кœцытœ хъуамœ дзуапп дœттой литературон œвзаджы нормтœм œмœ скъладзаутœн сœ кармœ гœсгœ уой œнцонœмбарœн.

Диктантты нормœтœ.

Фиппаинаг. Нымайœм куыд сœрмагонд, афтœ œххуысгœнœг ныхасы хœйттœ дœр.

Куыстыты нормœтœ.

Рœдыдтытœ.

1. Диктанттœ бœрœггœнгœйœ раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм ахœм орфографион œмœ пунктуацион рœдыдтытœ:

• дзырд иу рœнхъœй иннœмœ хœссын;
• рœдыдтытœ ахœм орфограммœтыл, кœцытœ скъолайы программœйы не сты;
• рœдыдтытœ, нырма цы орфограммœтœ нœ сахуыр кодтой, уыдоныл;
• сбœрœг кœнœн кœмœн нœй, бœстон ахуыргонд чи не рцыд, ахœм дзырдты       растфыссынады
• авторы пунктуации фысгœйœ.

2. Раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм, скъоладзау œнœрхъуыдыйœ цы рœдыдтытœ      фœуагътœ, уыдон (описки) дœр.
3. Диктант  бœрœггœнгœйœ кœсын хъœуы рœдыдтыты хуызмœ.
4. Скъоладзау фысгœйœ фœуадзы хуымœтœг рœдыдтытœ, кœцытœ бœлвырд не вдисынц йœ растфыссынады хœрзхъœддзинад. Дыууœ ахœм рœдыды нымайœм иуыл.
5. Хуымœтœг рœдыдтытœ сты:

• раиртœстмœ гœсгœ фиппаинœгтыл нымад чи у;
• стыр дамгъœ вазыгджын сœрмагонд нœмтты;
• иннœ œвзœгтœй œрбайсгœ сœрмагонд нœмтты;
• иу œрхœцœн нысаны бœсты œндœр œвœрд куы рцœуы;
• œрхœцœн нысœнттœ куы фембœлынц œмœ дзы иу уагъд куы рцœуы, кœнœ та сœ бынœттœ ивд  куы рцœуынц;
• хъус дарын хъœуы œмхуызон, кœнœ цалдœр хатты цы рœдыдтытœ œмбœлынц, уыдонимœ.

6. Уыцы иу дзырды, кœнœ œмуидагон дзырдты уидаджы œмбœлгœ рœдыдтытœ нымайœм иу рœдыдыл.
7. Æмхуызоныл нымайœм рœдыдтытœ иу орфограммœйыл, кœд дзырдты растфыссынад ис ацы дзырды  грамматикон хицœндзинады, уœд.
8. Кœд дзырды растфыссынад сбœлвырд кœнынœн агурœм œндœр дзырд, кœнœ йœ формœ, уœд уыдон œмхуызон рœдыдтытœ не сты.

Фиппаинаг: фыццаг œртœ œмхуызон рœдыды нымайœм иуыл, цыппœрœм œмœ а.д. – куыд хицœн рœдыдтытœ.

1. 5 растгонд рœдыдœй фылдœр кœм уа, ахœм диктантœн йœ бœрœггœнœн ныллœгдœр кœнœм 1 балл.
2. 3 œмœ фылдœр растгонд рœдыды кœм ис, ахœм куыстœн нœй сœвœрœн иттœг хорз бœрœггœнн «5».

Диктантœн œвœрœм иу бœрœггœнœн.

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн. Гœнœн ис 1 хуымœтœг орфографион, кœнœ 1 хуымœтœг пунктуацион рœдыдœн
2. «4» - œвœрœм  2 орфографион œмœ 2  пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 1 орфографион œмœ 3 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 4 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
3. «3» - œвœрœм- 4 орфографион œмœ 4 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 3 орфографион œмœ 5 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 7 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
4. «2» - œвœрœм 7орфографион œмœ 7 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 6 орфографион œмœ 8 пунктуацион рœдыдœн.
5. Уымœй фылдœр рœдыдтытœн œвœрœм «1»

Контролон куысты ма уœлœмхасœн хœслœвœрд ( фонетикон, лексикон, орфографион, грамматикон ) куы уа, уœд œвœрœм 2 бœрœггœнœны – апы куыстœн дœр хицœнœй.

Уœлœмхасœн хœслœвœрдœн бœрœггœнœн œвœрœм афтœ:

1. «5» - œппœт хœслœвœрдтœ дœр сты раст конд;
2. «4» - ¾ (фылдœр хай) œххœст сты;
3. «3» - œрдœг œххœстгонд куыстœн;
4. «2» - œрдœгœй къаддœр œххœстгонд куыстœн;
5. «1» - œппындœр нœ сœххœст кодта, уœд.

Дзырдуатон диктантœн œвœрœм бœрœггœнœн афтœ:

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн
2. «4» - 1-2 рœдыдœн;
3. «3» -3-4 рœдыдœн;
4. «2» - 7 рœдыдœн;
5. «1» - уымœй фылдœр

Нывœцœны œмœ изложениты бœрœггœнœнты нормœтœ.

Нывœцœн œмœ изложении сты скъоладзауты ныхасы хœрзхъœддзинад бœрœгкœнœны сœйрагдœр формтœ.

Нывœцœнтœ œмœ изложенитœ фыссын хъœуы программœйы ныхасы рœзтыл куысты домœнтœм гœсгœ.

Изложениты хъуамœ уа:                          

6 къласы – 120 -150 дзырды.

Нывœцœнты:

6 къласы –  1,5-2 фарсы.

Нывœцœны ас вœййы къаддœр кœнœ фылдœр ахœм уавœртœм гœсгœ: нывœцœны стиль œмœ жанр, темœ; скъоладзауты цœттœдзинад.

Нывœцœнты œмœ изложениты фœрцы брœг кœнœм :1) скъоладзау темœ раргом кœнынмœ куыд арœхсы; 2) œвзаджы фœрœзтœй пайда кœнын куыд зоны; 3) растфыссынады хœрзхъœддзинад.

Алы нывœцœны œмœ изложенийœндœр œвœрœм 2 бœрггœнœны; фыццаг – куысты мидисœн; дыккаг – растфыссынады хœрзхъœддзинадœн.

Дыууœ бœрœггœнœны дœр œвœрœм œвзагœй. Æрмœст литературœйы куы бœрœг кœнœм зонындзинœдтœ, уœд фыццаг бœрœггœнœн œврœм литературœйœ.

Скъоладзауты растфыссынады хœрзхъœддзинад бœрœг кœнын хъœуы, цал орфографион, пунктуацион œмœ грамматикон рœдыды фœуагъта, уымœ гœсгœ.

Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение средняя общеобразовательная школа пос. Мизур

Алагирского района РСО-Алания

Осетинский язык

8 класс

Составитель: учитель

осетинского языка

и литературы

Кадзаева М.Х.

2014г.

Ныстуан  программæмæ ирон æвзагæй  8–æм къласы

Ирон æвзаджы 8 къласы ахуырадон программæ арæзт у:

- Уæрæсейы Федерацийы закъон «Ахуырады тыххæй»;

- Ног ахуырадон стандарттæ;

- Цæгат Ирыстон-Аланийы модернизацийы комплексон проект;

- Ирон национ ахуырады концепци ;

- Приоритетон национ проект «Нæ ног скъола»;

- Республикон программæ «Ирон æвзаг æмæ литературæ 1-11 кълæстæн»;  йæ автортœ:  Тахъазты Харум, Дзампарты Ларисœ, Дзодзыккаты Зœидœ, Цопанты Ритœ. Программœ сфидар кодта Республикœ Цœгат Ирыстоны – Аланийы Иумœйаг œмœ профессионалон ахуырады министрад.

-«Ирон æвзаджы чиныг» -8 кълас -автор: Тахъазты Харум. Дзæуджыхъæу. 2012

Регианалон базисон ахуырадон  пъланмæ гæсгæ  ирон æвзаг ахуыр кæнынæн  8 къласы дих гонд  68 сахаты афæдзмæ, къуыримæ та - 2 сахаты.

Предметы актуалондзинад

 Æвзаг у адœмы уд œмœ зонд: цалынмœ œвзаг цœра, уœдмœ цœрынц адœм дœр, рœзы œмœ фидар кœны сœ национ культурœ, сœ национ хиœмбарынад. Уымœн ауыдынц ирон œвзагыл нœ дзыллœтœ œмœ уымœн домынц, цœмœй мадœлон œвзаджы кад нœ адœмы œхсœн бœрзонддœр ист œрцœуа, цœхгœр фœхуыздœр уа йœ ахуыр кœныны хъуыддаг. Уыцы хœстœ œххœст кœны скъола.

Ирон æвзаг у нæ республикæйы паддзахадон æвзæгтæй иу, ирон адæмы  мадæлон æвзаг. Куыд уырыссаг, афтæ ирон æвзаг дæр  у филологон циклы иу хай æмæ рæзын кæны скъоладзауы коммуникативон культурæ, æххуыс ын кæны йæ ныхасы рæзтæн, уæрæх ын кæны йæ дунембарынад, хъомыл æй кæны нæ адæмы  хуыздæр традицитæ æмæ æгъдæуттыл. Ирон œвзаг ахуыр кœнын, уымœй, куыд œмбœлы, афтœ пайда кœнын у стыр ахъаз фœсивœды патриотизмыл хъомыл кœнын, фидœны œхсœнад аразджытœ цœттœ кœныны хъуыддаджы. Мадœлон œвзаг зонын у нœ культурœйы ахсджиагдœр фœрœзтœй иу.

Ирон æвзаг ахуыр кæныны нысантæ:

- ахуырдзаутæн æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ раттын; бацамонын, алы адæмæн дæр йе æвзаг йæ национ хæзна кæй у, хъахъхъæнын æй кæй хъæуы;

-ахуырдзауты дзырдуат æмæ грамматикон зонындзинæдтæ фæхъæздыгдæр кæныныл бакусын;

-дзургæ æмæ фысгæ ныхасы рæзтыл бакусын, скъоладзауты коммуникативон арæхстдзинæдтæ æмæ зонындзинæдтæ фæуæрæхдæр кæнын;

-литературон æвзаджы нормæтимæ базонгæ кæнын, ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæныныл ахуыр кæнын.

 Стандартты домæнтæм гæсгæ арæзт программæтæ æмæ ахуыртæ  «филологи»-йæ арæзт у ахæм уагыл.

 Мадæлон æвзаг:

1) ныхасы хуызтæй (хъусын, кæсын, дзурын, фыссын) арæхстджындæрæй пайда кæныныл куыстмæ,  

2) æвзаджы ахадындзинад адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон рæзты, ахуыры æмæ хиуыл куысты бацамонынмæ (бамбарын кæнынмæ);

3) мадæлон æвзаджы коммуникативон-эстетикон гæнæнтæй пайда кæнынмæ арæхсын;

4) æвзаджы тыххæй наукон æмæ системон зонындзинæдтæ раттынмæ; æвзаджы хæйтты æмæ иуæгты бастдзинад бацамонынмæ; лингвистикæйы  бындурон  æмбарынæдтæ, æвзаджы иуæгты æмæ сæйрагдæр грамматикон категоритæ базонынмæ;

5) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ (фонетикон, морфемон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион) дзырдбæстыты æмæ хъуыдыйæдты синтаксисон анализ, тексты иумæйаг æвзæрст бацамонынмæ,  пайда сæ кæнынмæ;

6) дзырдуат хъæздыг кæныныл куыстмæ; ныхасы уавæр æмæ стильмæ гæсгæ, хъæугæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнгæйæ, хи хъуыдытæ æргом кæныныл куыстмæ;

7) æвзаджы сæйрагдæр стилистикон æмæ лексикон-фразеологион фæрæзтæй, литературон æвзаджы нормæтæй (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион), ныхасы этикетон нормæтæй  пайда кæнынмæ арæхсын; дзургæ æмæ фысгæ ныхас аразгæйæ сæ  пайда кæнын зонынмæ; хи ныхасы аивдзинад æмæ хъæздыгдзинадыл кусынмæ;

8) мадæлон æвзаг адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый æнкъарынмæ;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсынмæ.

Программæмæ гæсгæ мадæлон æвзаг ахуыр кæныны фæстиуджытæ  сты ахæмтæ:

    Удгоймагон (личностные) фæстиуджытæ:

1) скъоладзау хъуамæ бамбара, ирон æвзаг ирон адæмы национ-культурон хæзна кæй у, уый;  мадæлон æвзаджы ахадындзинад стыр кæй у адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон гæнæнтæ  райрæзынæн, удварн хъæздыгдæр кæнынæн;  

 2) бамбарын ирон æвзаджы эстетикон нысаниуæг; рæзын кæнын  мадæлон æвзагæн аргъ кæнын, хи æвзагæй сæрыстыр уæвыны æнкъарæнтæ; ирон  æвзаг ирон адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый  бамбарын;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсын фæцалх уæвын;

 3) ныхас кæнгæйæ, ирон æвзаджы дзырдуат æмæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнын; хи ныхасмæ хъус дарын.

Метапредметон фæстиуджытæ  сты:

• ныхасы хуызтæй пайда кæнынмæ арæхсын: хорз æмбарын дзургæ æмæ фысгæ ныхасы мидис (ныхасы сæр, тексты темæ, сæйраг хъуыды; сæйраг æмæ уæлæмхасæн информаци);

 •  стилистикон æгъдауæй  æмæ сæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи у, ахæм тексттæ  кæсын зонын (æвзаргæ каст, æмбаргæ  каст æмæ æнд.);

  • бакаст æрмæгæй  (Интернетæй, дзыллон информацион фæрæзтæй, ахуырадон компакт-дисктæй)  хъæугæ информаци равзарын зонын, алыхуызон дзырдуæттæй пайда кæнынмæ арæхсын;

 •  арæхсын темæмæ гæсгæ æрмæг сæмбырд кæнынмæ, раст фæткыл æй равæрынмæ; хибарæй хъæугæ информаци ссарынмæ;  

 • алыхуызон текстты мидис кæрæдзиуыл барын, сæ стилистикон æмæ æвзаджы хицæндзинæдтæ иртасын;    

 •  текст хи ныхæстæй радзурынмæ, текстæн пълан бацæттæ кæнынмæ, конспект ныффыссынмæ, аннотаци бацæттæ кæнынмæ;

 • ныхасы уавæрмæ гæсгæ аразын, сæ функционалон хуызтæ, стилистикон  ахуырст æмæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи сты, ахæм    тексттæ;

 • тексты арæзтмæ хъус даргæйæ,  хи хъуыдытæ фысгæ æмæ дзургæ ныхасы хуызы æргом кæнынмæ;  

 • монологон ныхас (таурæгъ, æрфыст, тæрхон) аразынмæ; диалогон ныхасæй пайда кæнынмæ;  

 • хи ныхас аразын  литературон æвзаджы  орфоэпион, лексикон,  грамматикон, стилистикон нормæтæм гæсгæ;  фысгæ ныхасы  пайда кæнын орфографион æмæ пунктуацион æгъдæуттæй (нормæтæй);

 • дзургæйæ  ныхасы этикетон нормæтæм хъус дарын;  

 • ахуырты рæстæг хи ныхасы хъæд æмæ мидисмæ хъус дарын зонын, хи ныхасы рæдыдтытæ раст кæнынмæ арæхсын; хи арæзт тексттæ редакци кæнын зонын;

• ахуырты (урокты) рæстæг æмгæртты ’хсæн раныхас кæнынмæ арæхсын; арæхсын чысыл доклад кæнæ рефераты мидис раргом кæнынмæ; диспутты æмæ быцæуты архайын зонын, хи хъуыдыйы  растдзинад бафидар кæнынмæ арæхсын.

 Предметон фæстиуджытæ сты:

 1)  æвзаджы сæйраг функцитæ иртасын; ирон æвзаджы паддзахадон нысаниуæг цæй мидæг ис, æвзаг æмæ адæмы культурæйы бастдзинад цы нысан кæны, мадæлон æвзаджы ахадындзинад адæймаджы царды;

2) ирон æвзаджы наукон бындуртæ; ирон æвзагзонынады  хæйттæ æмæ иуæгтæ, сæ бастдзинад;

 3) лингвистикæйы бындурон æмбарынæдтæ: лингвистикæ æмæ йæ сæйраг хæйттæ; æвзаг æмæ ныхас, дзургæ æмæ фысгæ ныхас; монолог, диалог æмæ сæ хуызтæ; ныхасы уавæр; хуымæтæг ныхасы, наукон, публицистикон, официалон-хъуыддаджы стильтæ; аив литературæйы æвзаг,  ныхасы функционалон хуызтæ  (таурæгъон, æрфыстон, тæрхон),  текст, текстты хуызтæ; æвзаджы сæйраг иуæгтæ, се ’ууæлтæ æмæ хицæндзинæдтæ, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын;

 4) ирон æвзаджы  лексикæ æмæ  фразеологийы нормæтæ зонын,   ирон литературон æвзаджы  нормæтæ (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион) зонын, ныхасы этикетон нормæтæ зонын, раст сæ пайда кæнын;  

 5)  æвзаджы сæйраг иуæгтæ æмæ грамматикон категоритæ зонын, иртасын сæ,    ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæнын;  

 6) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ  (фонетикон, морфемикон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион)  зонын,  дзырдбаст æмæ хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст,   тексты иумæйаг æвзæрст кæнынмæ арæхсын;  

 7) лексикон æмæ грамматикон синонимтæ иртасын, хи ныхасы мидæг сæ пайда кæнын зонын;

 8) мадæлон æвзаджы эстетикон функцитæ иртасын, аивадон литературон уацмысы  текст æвзаргæйæ, ныхасы эстетикон ахуырст иртасын зонын.

Скъоладзауты  арæхстдзинæдтæ  (компетенцитæ):

Коммуникативон компетенци (арæхстдзинад) амоны, цæмæй скъоладзаутæ арæхсой ныхасы хуызтæй (дзургæ, фысгæ, хъусгæ) пайда кæнынмæ, ныхасы уавæртæм гæсгæ арæхсой сæ ныхас аразынмæ.  

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинад (компетенци) – зонын мадæлон æвзаджы наукон бындуртæ, ирон литературон æвзаджы нормæтæ;  бакусын дзырдуат хъæздыг кæныныл, райсын грамматикон зонындзинæдтæ;   æвзаджы иуæгтæн анализ кæнынмæ арæхсын, æвзаджы дзырдуæттæй пайда кæнын зонын.

 Культурæамонынады (культуроведческая) компетенци – ирон æвзаг ирон адæмы культурæимæ зонгæ кæныны фæрæз кæй у, уый æнкъарын;  æвзаджы бастдзинад истори æмæ  адæмы культурæимæ зонын, ирон ныхасмы этикетон нормæтæ зонын, пайда кæнынмæ сæ арæхсын

Программæмæ гæсгæ, фыццаг хуызы арæхстдзинæдтæ (коммуникативон арæхстдзинæдтæ) скъоладзаутæм райрæздзысты, ныхасы рæзтыл бæлвырдæй чи фæзыны, уыцы фарстатæ ахуыр кæнгæйæ. Уыдон сты: «Ныхас æмæ йæ хуызтæ», «Ныхасы архæйдтытæ», «Текст», «Æвзаджы функционалон хуызтæ».

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинæдтæ райрæздзысты æвзаджы хæйттæ «Æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ», «Фонетикæ æмæ  орфоэпи», «Графикæ», «Морфемикæ æмæ  дзырдарæзт», «Лексикологи æмæ фразеологи», «Морфологи», «Синтаксис», «Ныхасы культурæ», «Растфыссынад: орфографи æмæ пунктуаци» ахуыр кæнгæйæ.

Æвзаджы фæрцы адæмы культурæимæ базонгæ уæвынæн  æххуыс у программæйы хай «Æвзаг æмæ культурæ», кæцыйы фæрцы æргомгонд цæудзысты æвзаджы бастдзинæдтæ истори æмæ адæмы культурæимæ.  

8 -æм къласы курсы программæ баст у хуымæтæг хъуыдыйады хуызтæ æмæ пунктуациимæ, ома, синтаксисимæ, фæлæ æнæмæнгæй зœрдыл œрлœууын кœнын хъæуы, раздœр цы œрмœг ахуыр кодтой, уый. Синтаксис œнгом баст цæудзæн, раздœр цы зонындзинœдтœ райстой, уыдонимœ (зœгъœм, номдарты нымœц зрдыл œрлœууынц, уыдон ахуыргœнгœйœ, хъуыдыйады фœстœ œрхœцœн нысœнттœ зœрдыл œрлœууын кœнын хъœуы, хъуыдыйадтœ сœ загъды нысанмœ гœсгœ цавœртœ вœййынц, уый ахуыргœнгœйœ œ.а.д.). Синтаксис ахуыргœнгœйœ  уœрœхдœргонд цœудзæн, скъоладзаутæ райдайœн скъолайы пунктуацийы œгъдœуттœй цы базыдтой, уыдон. Фœлœ уыцы куыст кœнгœйœ зынгœ бынат ахсы грамматикон œвзœрст.

Цœмœй скъоладзаутœ раст, œнœ рœдыдœй фыссын базоной, уый тыххœй пайда кœнын хъœуы, уыцы хъуыддаджы сœ ахадындзинад хуыздœр кœмœн уыдзœнис, ахœм фœлтœрœнтœй, œнœхъœн тексттœй, хицœн хъуыдыйœдтœй, стœй хицœн дзырдтœй дœр. Уыцы фœлтœрœнтœ хъуамœ œххуыс кœной скъоладзаутœн грамматикон œгъдауœй хуыздœр бамбарын œмœ базонынœн.

Æрхœцœн нысœнттœ раст œвœрын базоныны тыххœй скъоладзаутœн хъуамœ лœврд цœуа равзарынмœ алыхуызон хъуыдыйœдтœ. Хъуамœ сœ ахуыргœнœг сахуыр кœна, дзырдты хсœн цы бастдзинœдт ис, уыдон иртасы, вазыгджын хъуыдыйады мидœг хуымтœг хъуыдыйадты œхсœн бастдзинадтœ раргом кцнын.  Скъоладзауты сахуыр кœнын хъœуы, цœмœй œнœ искœй œххуысœй зоной хъуыдыйад кœнœ дзырды фонетикон, морфологион, синтаксисон œмœ пунктуацион œвзрстытœ. Синтаксисыл кусгæйæ 8 –æм архайдзынæн тексты анализ фидар кæныныл.

Сœйраг домœнтœ 8- къласы скъоладзауты зонындзинœдтœм.

Скъоладзаутœ хъуамœ зоной, 8- къласы œвзагœй цы œрмœг сахуыр кодтой, уыдонœн сœ сœйрагдœр раиртœстытœ, орфографион œгъдœуттœ, зоной сœ дзуœппытœ бафидар кœнын хъœугœ дœнцœгттœй.

Ахуыры азы кœронмœ арœхсой:

 -цы орфограммœтœ сахуыр кодтой, уыдон дзырдты агурын œмœ сœ œмбарын кœнынмœ;

-œрхœцœн нысœнттœ хъуыдыйадты раст œвœрын œмœ сœ бамбарын кœнынмœ;

-хуымœтœг иувœрсыг œмœ дывœрсыг хъуыдыйадтœ, хъуыдыйадтœ комкоммœ ныхасимœ синтаксисон œвзœрст кœнын;

 -хуымœтœг иувœрсыг œмœ дывœрсыг хъуыдыйадтœ аразын;

- хъуыдыйадты œмхуызон œмœ иртœстгонд уœнгтœ, бавœргœ дзырдтœ œмœ хъуыдыйœдтœ, сидœнтœ кœм уа, ахœм вазыгджынгонд хуымœтœг хъуыдыйœдтœ аразын;

-ныхасы мидис œмœ стильтœм гœсгœ синтаксисон омонимтœй пайда кœнын

-вазыгджын пълан аразынмœ;

-нывœцœны темœйœ œрмœг œрœмбырд кœнын зонын, йœ темœ œмœ йын йœ сœйраг хъуыды хынцгœйœ;

-скъоладзаутœн сœхи фыст текстты œвзаджы аивдзинад бœстон кœнынмœ.

8 къласы ирон æвзаджы  программæйы мидис.

Ситаксис. Пунктуации.

Дзырдбаст. Дзырдбасты нысаниуæг. Дзырдбасты тыххæй 5-æм къласы рацыд æрмæг сфæлхат кæнын. Домгæбастдзинады хуызтæ ирон æвзаджы.

Домгæбастдзинады хуызтæ ирон æвзаджы: æмарæзт æмæ æфтыдад.

Хуымæтæг хъуыдыйад.

Хъуыдыйады тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын. Дзырдты рæнхъæвæрд ирон æвзаджы . Лирикон цавд. Дзырдты рæнхъæвæрды синтаксисон æмæ стилистикон нысаниуæг

Дывæрсыг хъуыдыйад. Хъуыдыйады сæйраг уæнгтæ. Сæйрат. Сæйраты арæзт.Сæйраты тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.

Зæгъинаг. Зæгъинаджы тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.  Хуымæтæг æмæ вазыгджын зæгъинæгтæ. Тире сæйрат æмæ зæгъинаджы æхсæн.

Хъуыдыйады фæрссаг уæнгтæ. фæрссаг уæнгты æмбарынад, сæ хуызтæ. Фæрссаг уæнгты тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.

Æххæстгæнæн. Æххæстгæнæны хуызтæ ирон æвзаджы. Æххæстгæнæджы нысаниуæг. Комкоммæ æмæ фæрссаг æххæстгæнæнтæ. Æххæстгæнæны бынат хъуыдыйады.

Бæрæггæнæн. Бæрæггæнæны нысаниуæг. Бæрæггæнæны бастдзинад бæрæггæнинаг дзырдимæ. Бæрæггæнæн бæрæггæнинаг дзырдтимæ иу цавдимæ кæсын зонын. Æмхасæн. Æмхасæн куыд бæрæггæнæны хицæн хуыз. Æрхæцæн нысанттæ æмхасæнимæ.

Фадатон дзырдтæ. Фадатон дзырдты нысаниуæг, сæ бастдзинад зæгъинагимæ. Афоны æмæ бынаты фадаты дзырдты нысаниуæг. Архайды хуызы фадат. Архайды хуыз æвдисæг фадатон дзырдтæ.

Æфсоны æмæ нысаны фадæттæ. Æфсоны æмæ нысан æвдисæг фадаты дзырдтæ. Фадатон дзырдты бастдзинад зæгъинагимæ, сæ бынат хъуыдыйады.

Хуымæтæг иувæрсыг хъуыдыйæдтæ. Иувæрсыг хъуыдыйæдты нысаниуæг, сæ хуызтæ. Бæлвырдцæсгомон иувæрсыг хъуыдыйад Æбæлвырдцæсгомон иувæрсыг хъуыдыйад. Æнæцæсгомон иувæрсыг хъуыдыйад. Номхуындон иувæрсыг хъуыдыйад. Номхуындон иувæрсыг хъуыдыйады арæзт, сæ сæйрагдæр нысан ныхасы мидæг.

Æнæххæст хъуыдыйæдтæ

Æххæст æмæ æнæххæст хъуыдыйæдты хицæндзинæдтæ. Æххæст хъуыдыйады арæзт. Æнæххæст хъуыдыйад æмæ иувæрсыг хъуыдыйæдты хицæндзинæдтæ. Æнæххæст хъуыдыйæдты хуызтæ. Тире æнæххæст хъуыдыйады. Æнæххæст хъуыдыйæдты контексты. Диалогон  æнæххæст хъуыдыйæдтæ. Ныхасы уавæртæм гæсгæ сæвзæргæ æнæххæст хъуыдыйæдтæ. Тире æнæххæст хъуыдыйады æвæрыны æгъдæуттæ.

Хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ. Æмхуызон уæнгты тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын. Æмхуызон æмæ алыхуызон бæрæггæнæнты æмбарынад, сæ хицæндзинæдтæ, хъæлæсы уагæй сæ хицæн кæнын. Æмхуызон уæнгты бастдзинад иугæнæг, ныхмæвæрды æмæ дихон бæттæгты фæрцы. Æмхуызон уæнгты бастдзинад хъæлæсы уагæй (иугæнæг, ныхмæвæрды æмæ дихгæнæг интонаци). Æмхуызон уæнгты иугæнæг дзырдтæ. Иугæнæг дзырды нысаниуæг, йæ бынат хъуыдыйады. Æрхæцæн нысæнттæ хъуыдыйады уæнгтимæ. Дыстъæлф æмæ тире хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ иугæнæг дзырдтимæ. Къæдзыг хъуыдыйады æмхуызон уæнгты 'хсæн.

 Сидæн. Сидæны нысаниуæг. Сидæны тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.Цыбыргонд æмæ даргъгонд сидæнтæ. Сидæны бынат хъуыдыйады. Æрхæцæн нысæнттæ сидæнтимæ.

Бавæргæ дзырдтæ. Бавæргæ хъуыдыйæдтæ. Бавæргæ дзырдтæ æмæ хъуыдыйæдты нысаниуæг, ныхасы мидæг сæ раст пайда кæнын. Æрхæцæн нысæнттæ бавæргæ дзырдтæ æмæ хъуыдыйæдтимæ,хъæлæсы уагæй сæ раст кæсын.

Хъуыдыйæдтæ æвастхъæртимæ. Æвастхъæрты нысаниуæг хъуыдыйæды. Æрхæцæн нысæнттæ æвастхъæртимæ, дзургæ сæ хъæлæсы уагæй раст кæсын.

Хъуыдыйæдтæ иртастгонд фæрссаг уæнгтимæ. Иртастгонддзинады æмбарынад. Иртæстгонддзинад синтаксисон синонимæй ивынмæ арæхсын. Иртæстгонд бæрæггæнæнтæ æмæ æмхасæнтæ. Иртæстгонд бæрæггæнæнтæ. Ныхасы мидæг сæ пайда кæнын, раст хъæлæсы уагæй сæ кæсын. Иртастгонд фадатон дзырдтæ. Ныхасы мидæг сæ пайда кæнын, раст хъæлæсы уагæй сæ кæсын. Æрхæцæн нысæнттæ иртæстгонд фадатон уæнгтимæ.

Бæлвырдгæнæг иртæстгонд уæнгтæ. Хъуыды бæлвырдгæнæг дзырдтæ. Дзургæ æмæ фысгæ ныхасы сæ раст пайда кæнын, интонаци æмæ сæ æрхæцæн нысæнттæй раст хицæн кæнын.

Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхас. Комкоммæ ныхасы тыххæй рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын. Комкоммæ ныхас аразыныл фæлтæрын. Фæрссаг ныхас. Комкоммæ ныхасæй фæрссаг ныхас саразын. Фæрссаг ныхасы аразыны грамматикон фæрæзтæ. Фæрссаг ныхас аразыныл фæлтæрын. Æрхæцæн нысæнттæ комкоммæ ныхасимæ.

Цитатæ. Æрхæцæн нысæнттæ цитатæимæ.

Ахуыры рæстæджы пайдагонд цæудзысты репродуктивон и продуктивон ахуыры методтæ:

• информацион технологи;
• цæстуынгæ æрмæг,
• ИКТ,
• уацмыстæм иллюстраци,

• амонæн литература.
  Æрмæг куыд æмбæрстгонд æрцыд, уый сбæрæг гæнæны хуызтæ:тест саразын; фысгæ, дзургæ дзуæппытæ; нывæцæн, изложении.

Контролы формæтæ

• индивидуалон
• къордæй
• фронталон

Контролы хуызтæ  

• развæлгъау
• æрвылбон
• тематикон
• контролон

Урочыты хуызтæ:

• урок-ног æрмæг амынд
• урок-практикон куыст
• уроки-хъазт
• компьютерон уроки
• урок -къодты куысты формæ
• ныхасы рæзты куыст
• интеграцигон урок

Технологитæ:

• традицион технологи;
• архайды технологитæ;
• иннæ предметты бастдзинадимæ

Ахуырадон-методикон æрмæджыты  номхыгъд

1.Тахъазты Х., Ирон æвзаджы чиныг, 8 кълас Дзæуджыхъæу,2009

График реализации рабочей программы по осетинскому языку  в 8 классе

Оценочные материалы к контрольным  диктантам по осетинскому языку в 8 классе.

Диктантты бœрœггœнœнты нормœтœ.

Диктант у скъоладзауты растфыссынады хœрзхъœддзинад бœрœг кœныны сœйраг формœтœй иу. Диктанттœ хуыздœр у œххœст текстœй пайда кœнын, кœцытœ хъуамœ дзуапп дœттой литературон œвзаджы нормтœм œмœ скъладзаутœн сœ кармœ гœсгœ уой œнцонœмбарœн.

Диктантты нормœтœ.

Фиппаинаг. Нымайœм куыд сœрмагонд, афтœ œххуысгœнœг ныхасы хœйттœ дœр.

Куыстыты нормœтœ.

Рœдыдтытœ.

1. Диктанттœ бœрœггœнгœйœ раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм ахœм орфографион œмœ пунктуацион рœдыдтытœ:

• дзырд иу рœнхъœй иннœмœ хœссын;
• рœдыдтытœ ахœм орфограммœтыл, кœцытœ скъолайы программœйы не сты;
• рœдыдтытœ, нырма цы орфограммœтœ нœ сахуыр кодтой, уыдоныл;
• сбœрœг кœнœн кœмœн нœй, бœстон ахуыргонд чи не рцыд, ахœм дзырдты       растфыссынады
• авторы пунктуации фысгœйœ.

2. Раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм, скъоладзау œнœрхъуыдыйœ цы рœдыдтытœ      фœуагътœ, уыдон (описки) дœр.
3. Диктант  бœрœггœнгœйœ кœсын хъœуы рœдыдтыты хуызмœ.
4. Скъоладзау фысгœйœ фœуадзы хуымœтœг рœдыдтытœ, кœцытœ бœлвырд не вдисынц йœ растфыссынады хœрзхъœддзинад. Дыууœ ахœм рœдыды нымайœм иуыл.
5. Хуымœтœг рœдыдтытœ сты:

• раиртœстмœ гœсгœ фиппаинœгтыл нымад чи у;
• стыр дамгъœ вазыгджын сœрмагонд нœмтты;
• иннœ œвзœгтœй œрбайсгœ сœрмагонд нœмтты;
• иу œрхœцœн нысаны бœсты œндœр œвœрд куы рцœуы;
• œрхœцœн нысœнттœ куы фембœлынц œмœ дзы иу уагъд куы рцœуы, кœнœ та сœ бынœттœ ивд  куы рцœуынц;
• хъус дарын хъœуы œмхуызон, кœнœ цалдœр хатты цы рœдыдтытœ œмбœлынц, уыдонимœ.

6. Уыцы иу дзырды, кœнœ œмуидагон дзырдты уидаджы œмбœлгœ рœдыдтытœ нымайœм иу рœдыдыл.
7. Æмхуызоныл нымайœм рœдыдтытœ иу орфограммœйыл, кœд дзырдты растфыссынад ис ацы дзырды  грамматикон хицœндзинады, уœд.
8. Кœд дзырды растфыссынад сбœлвырд кœнынœн агурœм œндœр дзырд, кœнœ йœ формœ, уœд уыдон œмхуызон рœдыдтытœ не сты.

Фиппаинаг: фыццаг œртœ œмхуызон рœдыды нымайœм иуыл, цыппœрœм œмœ а.д. – куыд хицœн рœдыдтытœ.

1. 5 растгонд рœдыдœй фылдœр кœм уа, ахœм диктантœн йœ бœрœггœнœн ныллœгдœр кœнœм 1 балл.
2. 3 œмœ фылдœр растгонд рœдыды кœм ис, ахœм куыстœн нœй сœвœрœн иттœг хорз бœрœггœнн «5».

Диктантœн œвœрœм иу бœрœггœнœн.

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн. Гœнœн ис 1 хуымœтœг орфографион, кœнœ 1 хуымœтœг пунктуацион рœдыдœн
2. «4» - œвœрœм  2 орфографион œмœ 2  пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 1 орфографион œмœ 3 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 4 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
3. «3» - œвœрœм- 4 орфографион œмœ 4 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 3 орфографион œмœ 5 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 7 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
4. «2» - œвœрœм 7орфографион œмœ 7 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 6 орфографион œмœ 8 пунктуацион рœдыдœн.
5. Уымœй фылдœр рœдыдтытœн œвœрœм «1»

Контролон куысты ма уœлœмхасœн хœслœвœрд ( фонетикон, лексикон, орфографион, грамматикон ) куы уа, уœд œвœрœм 2 бœрœггœнœны – апы куыстœн дœр хицœнœй.

Уœлœмхасœн хœслœвœрдœн бœрœггœнœн œвœрœм афтœ:

1. «5» - œппœт хœслœвœрдтœ дœр сты раст конд;
2. «4» - ¾ (фылдœр хай) œххœст сты;
3. «3» - œрдœг œххœстгонд куыстœн;
4. «2» - œрдœгœй къаддœр œххœстгонд куыстœн;
5. «1» - œппындœр нœ сœххœст кодта, уœд.

Дзырдуатон диктантœн œвœрœм бœрœггœнœн афтœ:

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн
2. «4» - 1-2 рœдыдœн;
3. «3» -3-4 рœдыдœн;
4. «2» - 7 рœдыдœн;
5. «1» - уымœй фылдœр

Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение средняя общеобразовательная школа пос. Мизур

Алагирского района РСО-Алания

Осетинский язык

9 класс

Составитель: учитель

осетинского языка

и литературы

Кадзаева М.Х.

2014г.

Ныстуан ахуырадон программæмæ ирон æвзагæй  9  къласы

  Предметы актуалондзинад 

 Æвзаг у адœмы уд œмœ зонд: цалынмœ œвзаг цœра, уœдмœ цœрынц адœм дœр, рœзы œмœ фидар кœны сœ национ культурœ, сœ национ хиœмбарынад.

Ирон æвзаг у нæ республикæйы паддзахадон æвзæгтæй иу, ирон адæмы  мадæлон æвзаг. Куыд уырыссаг, афтæ ирон æвзаг дæр  у филологон циклы иу хай æмæ рæзын кæны скъоладзауы коммуникативон культурæ, æххуыс ын кæны йæ ныхасы рæзтæн, уæрæх ын кæны йæ дунембарынад, хъомыл æй кæны нæ адæмы  хуыздæр традицитæ æмæ æгъдæуттыл. Ирон œвзаг ахуыр кœнын, уымœй, куыд œмбœлы, афтœ пайда кœнын у стыр ахъаз фœсивœды патриотизмыл хъомыл кœнын, фидœны œхсœнад аразджытœ цœттœ кœныны хъуыддаджы. Мадœлон œвзаг зонын у нœ культурœйы ахсджиагдœр фœрœзтœй иу.

Ирон æвзаг ахуыр кæныны нысантæ:

- ахуырдзаутæн æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ раттын; бацамонын, алы адæмæн дæр йе æвзаг йæ национ хæзна кæй у, хъахъхъæнын æй кæй хъæуы;

-ахуырдзауты дзырдуат æмæ грамматикон зонындзинæдтæ фæхъæздыгдæр кæныныл бакусын;

-дзургæ æмæ фысгæ ныхасы рæзтыл бакусын, скъоладзауты коммуникативон арæхстдзинæдтæ æмæ зонындзинæдтæ фæуæрæхдæр кæнын;

-литературон æвзаджы нормæтимæ базонгæ кæнын, ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæныныл ахуыр кæнын.

Ирон æвзаджы 9 къласы ахуырадон программæ арæзт у:

- Уæрæсейы Федерацийы закъон «Ахуырады тыххæй»;

- Ног ахуырадон стандарттæ;

- Цæгат Ирыстон-Аланийы модернизацийы комплексон проект;

- Ирон национ ахуырады концепци ;

- Приоритетон национ проект «Нæ ног скъола»;

- Республикон программæ «Ирон æвзаг æмæ литературæ 1-11 кълæстæн»;  йæ автортœ:  Тахъазты Харум, Дзампарты Ларисœ, Дзодзыккаты Зœидœ, Цопанты Ритœ. Программœ сфидар кодта Республикœ Цœгат Ирыстоны – Аланийы Иумœйаг œмœ профессионалон ахуырады министрад.

- «Ирон æвзаг» 9 кълас. Автор: Тахъазты Харум. Дзæуджыхъæу. 2012

Регианалон базисон ахуырадон  пъланмæ гæсгæ  ирон æвзаг ахуыр кæнынæн  9 къласы дихгонд  70 сахаты афæдзмæ, къуыримæ та - 2 сахаты.

Программæмæ гæсгæ мадæлон æвзаг ахуыр кæныны фæстиуджытæ  сты ахæмтæ:

    Удгоймагон (личностные) фæстиуджытæ:

1) скъоладзау хъуамæ бамбара, ирон æвзаг ирон адæмы национ-культурон хæзна кæй у, уый;  мадæлон æвзаджы ахадындзинад стыр кæй у адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон гæнæнтæ  райрæзынæн, удварн хъæздыгдæр кæнынæн;  

 2) бамбарын ирон æвзаджы эстетикон нысаниуæг; рæзын кæнын  мадæлон æвзагæн аргъ кæнын, хи æвзагæй сæрыстыр уæвыны æнкъарæнтæ; ирон  æвзаг ирон адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый  бамбарын;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсын фæцалх уæвын;

 3) ныхас кæнгæйæ, ирон æвзаджы дзырдуат æмæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнын; хи ныхасмæ хъус дарын.

Метапредметон фæстиуджытæ  сты:

• ныхасы хуызтæй пайда кæнынмæ арæхсын: хорз æмбарын дзургæ æмæ фысгæ ныхасы мидис (ныхасы сæр, тексты темæ, сæйраг хъуыды; сæйраг æмæ уæлæмхасæн информаци);

 •  стилистикон æгъдауæй  æмæ сæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи у, ахæм тексттæ  кæсын зонын (æвзаргæ каст, æмбаргæ  каст æмæ æнд.);

  • бакаст æрмæгæй  (Интернетæй, дзыллон информацион фæрæзтæй, ахуырадон компакт-дисктæй)  хъæугæ информаци равзарын зонын, алыхуызон дзырдуæттæй пайда кæнынмæ арæхсын;

 •  арæхсын темæмæ гæсгæ æрмæг сæмбырд кæнынмæ, раст фæткыл æй равæрынмæ; хибарæй хъæугæ информаци ссарынмæ;  

 • алыхуызон текстты мидис кæрæдзиуыл барын, сæ стилистикон æмæ æвзаджы хицæндзинæдтæ иртасын;    

 •  текст хи ныхæстæй радзурынмæ, текстæн пълан бацæттæ кæнынмæ, конспект ныффыссынмæ, аннотаци бацæттæ кæнынмæ;

 • ныхасы уавæрмæ гæсгæ аразын, сæ функционалон хуызтæ, стилистикон  ахуырст æмæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи сты, ахæм    тексттæ;

 • тексты арæзтмæ хъус даргæйæ,  хи хъуыдытæ фысгæ æмæ дзургæ ныхасы хуызы æргом кæнынмæ;  

 • монологон ныхас (таурæгъ, æрфыст, тæрхон) аразынмæ; диалогон ныхасæй пайда кæнынмæ;  

 • хи ныхас аразын  литературон æвзаджы  орфоэпион, лексикон,  грамматикон, стилистикон нормæтæм гæсгæ;  фысгæ ныхасы  пайда кæнын орфографион æмæ пунктуацион æгъдæуттæй (нормæтæй);

 • дзургæйæ  ныхасы этикетон нормæтæм хъус дарын;  

 • ахуырты рæстæг хи ныхасы хъæд æмæ мидисмæ хъус дарын зонын, хи ныхасы рæдыдтытæ раст кæнынмæ арæхсын; хи арæзт тексттæ редакци кæнын зонын;

• ахуырты (урокты) рæстæг æмгæртты ’хсæн раныхас кæнынмæ арæхсын; арæхсын чысыл доклад кæнæ рефераты мидис раргом кæнынмæ; диспутты æмæ быцæуты архайын зонын, хи хъуыдыйы  растдзинад бафидар кæнынмæ арæхсын.

 Предметон фæстиуджытæ сты:

 1)  æвзаджы сæйраг функцитæ иртасын; ирон æвзаджы паддзахадон нысаниуæг цæй мидæг ис, æвзаг æмæ адæмы культурæйы бастдзинад цы нысан кæны, мадæлон æвзаджы ахадындзинад адæймаджы царды;

2) ирон æвзаджы наукон бындуртæ; ирон æвзагзонынады  хæйттæ æмæ иуæгтæ, сæ бастдзинад;

 3) лингвистикæйы бындурон æмбарынæдтæ: лингвистикæ æмæ йæ сæйраг хæйттæ; æвзаг æмæ ныхас, дзургæ æмæ фысгæ ныхас; монолог, диалог æмæ сæ хуызтæ; ныхасы уавæр; хуымæтæг ныхасы, наукон, публицистикон, официалон-хъуыддаджы стильтæ; аив литературæйы æвзаг,  ныхасы функционалон хуызтæ  (таурæгъон, æрфыстон, тæрхон),  текст, текстты хуызтæ; æвзаджы сæйраг иуæгтæ, се ’ууæлтæ æмæ хицæндзинæдтæ, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын;

 4) ирон æвзаджы  лексикæ æмæ  фразеологийы нормæтæ зонын,   ирон литературон æвзаджы  нормæтæ (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион) зонын, ныхасы этикетон нормæтæ зонын, раст сæ пайда кæнын;  

 5)  æвзаджы сæйраг иуæгтæ æмæ грамматикон категоритæ зонын, иртасын сæ,    ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæнын;  

 6) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ  (фонетикон, морфемикон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион)  зонын,  дзырдбаст æмæ хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст,   тексты иумæйаг æвзæрст кæнынмæ арæхсын;  

 7) лексикон æмæ грамматикон синонимтæ иртасын, хи ныхасы мидæг сæ пайда кæнын зонын;

 8) мадæлон æвзаджы эстетикон функцитæ иртасын, аивадон литературон уацмысы  текст æвзаргæйæ, ныхасы эстетикон ахуырст иртасын зонын.

Скъоладзауты  арæхстдзинæдтæ  (компетенцитæ):

Коммуникативон компетенци (арæхстдзинад) амоны, цæмæй скъоладзаутæ арæхсой ныхасы хуызтæй (дзургæ, фысгæ, хъусгæ) пайда кæнынмæ, ныхасы уавæртæм гæсгæ арæхсой сæ ныхас аразынмæ.  

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинад (компетенци) – зонын мадæлон æвзаджы наукон бындуртæ, ирон литературон æвзаджы нормæтæ;  бакусын дзырдуат хъæздыг кæныныл, райсын грамматикон зонындзинæдтæ;   æвзаджы иуæгтæн анализ кæнынмæ арæхсын, æвзаджы дзырдуæттæй пайда кæнын зонын.

 Культурæамонынады (культуроведческая) компетенци – ирон æвзаг ирон адæмы культурæимæ зонгæ кæныны фæрæз кæй у, уый æнкъарын;  æвзаджы бастдзинад истори æмæ  адæмы культурæимæ зонын, ирон ныхасмы этикетон нормæтæ зонын, пайда кæнынмæ сæ арæхсын

9 кълæсы ахуырадон программæйы курс аразгæйæ, хъусдард цæуы алыхуызон арæхстдзинæдтæ  5-9 кълæсты ахуырадон программæмæ.

9  къласœн фæлхатгонд цæуынц хицœн грамматикон категоритœ: фонетикœ, лексикœ, дзырдарæзт, морфологи, Чиныг кæй нæй, уый тыххæй пайдагонд цæуы ныхасы – тематикон урочытæй. Тексты бындурон фæлхатгонд цæуы грамматикон æрмæг, стæй цæуы тексты концептуалон анализ. Текст ма æххæст кæны хъомыладон хæстæ дæр. Иумæйаг методикæйы скъоладзауты ныхасы рæзтыл куыст фæрæвдздæр кæнынæн амонынц текстимæ баст фæлтæрæнтæй пайда кæнын.

9 къласы ирон æвзаджы  программæйы мидис.

Вазыгджын хъуыдыйады грамматикон хицæндзинæдтæ хуымæтæг хъуыдыйадæй. Вазыгджын хъуыдыйады классификацийы хуызтæ æмæ сæ принциптæ. Бастдзинады фæрæзтæ вазыгджын хъуыдыйады. Синтаксисон ахастытæ вазыгджын хъуыдйады хæйтты æхсæн. Вазыгджын хъуыдыйад иртасыны фарст ирон æвзагзонынады. БВХъ структурон-семантикон хицæндзинæдтæ. Бастдзинады фæрæзтæ бабæтгæвазыгджын хъуыдыйады. БВХъ иугæнæг ахастытимæ; бæттæгтæ; структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ ныхмæвæрды ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ, структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ дихон ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ; структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ-тæ градацион æмæ æрбаиугæнæн ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ. ДВХъ иртасыны фарст ирон синтаксисы. ДВХъ грамматикон хицæндзинæдтæ. Бастдзинады фæрæзтæ ДВХъ-ы. ДВХЪ уæлæмхæст хæйтты дзырдон æмæ хъуыдыйадон бастдзинадимæ. ДВХъ-ы структурон-семантикон классификаци. Æнæбæттæг вазыгджын хъуыдыйады фарст иумæйаг æмæ ирон æвзагзонынады. ÆВХъ æхгæд æмæ гом структурæимæ; бастдзинады фæрæзтæ. Бирæхайон вазыгджын хъуыдыйад. Вазыгджын синтаксисон конструкцитæ. Период. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæн. Дзырдты рæнхъæвæрд хуымæтæг æмæ вазыгджын хъуыдыйæдты. Пунктуаци. Æрхæцæн нысæнттæ вазыгджын хъуыдыйады. Комкоммæ ныхас. Фæрссаг ныхас. Диалог. Цитатæ. Абзац.

Сœйраг  домœнтœ  9- œм къласы ахуыргœнинæгты зонындзинœдтœ œмœ арœхстдзинœдтœм. 

Ахуыргæнинаг курс сахуыр кæныны фæстæ хъуамæ зона:

• хуымæтæг хъуыдыйады дих загъды нысанмæ, эмоционалон ахуырстмæ, арæзтмæ гæсгæ;
• иувæрсыг хъуыдыйæдты струкутрон-семантикон хицæндзинæдтæ;
• æнæххæст хъуыдыйæдты структурон-семантикон миниуджытæ;
• хъуыдыйады уæнгтæ иртасыны уавæртæ;
• хуымæтæг хъуыдыйады æрхæцæн нысæнттæ æвæрыны æгъдæуттæ;
• вазыгджын хъуыдыйады æмбарынады мидис;
• вазыгджын хъуыдыйæдтæ дих кæныны принциптæ;
• бастдзинады фæрæзтæ вазыгджын хъуыдыйады;
• синтаксисон ахастытæ вазыгджын хъуыдыйады;
• вазыгджын хъуыдыйæдты структурон-семантикон хуызтæ;вазыгджын хъуыдыйады æрхæцæн нысæнттæ æвæрыны æгъдæуттæ;
  
  хъуамæ арæхса:

• иувæрсыг хъуыдыйады равзарынмæ;
• æнæххæст хъуыдыйад равзарынмæ;
• вазыгджын хъуыдыйады хуыз сбæрæг кæнынмæ;
• вазыгджын хъуыдыйадæн синтаксисон анализ скæнынмæ;
• хуымæтæг вазыгджынгонд æмæ вазыгджын хъуыдыйæдты æрхæцæн нысæнттæ раст сæвæрынмæ;
• алыхуызон дзырдуæттæй раст пайда кæнынмæ;
• бæлвырд темæйыл доклад кæнæ хъусынгæнинаг цæттæ кæнынмæ;

• теоретикон фæрстытыл дзургæйæ, хи хъуыдытæ зæгъынмæ;
• дисциплинæйы бæлвырд темæйæн реферат скæнынмæ, зонадон литературæйæ пайда кæнынмæ.

Ахуыры рæстæджы пайдагонд цæудзысты репродуктивон и продуктивон ахуыры методтæ:

• информацион технологи;
• цæстуынгæ æрмæг,
• ИКТ,
• уацмыстæм иллюстраци,

• амонæн литература.

Æрмæг куыд æмбæрстгонд æрцыд, уый сбæрæг гæнæны хуызтæ:

тест саразын; фысгæ, дзургæ дзуæппытæ; нывæцæн, изложении.

Контролы формæтæ

• индивидуалон
• къордæй
• фронталон

Контролы хуызтæ  

• развæлгъау
• æрвылбон
• тематикон
• контролон

Урочыты хуызтæ:

• урок-ног æрмæг амынд
• урок-практикон куыст

Къæлендарон – тематикон пълан ирон æвзагæй 9 кълас

График реализации рабочей программы по осетинскому языку  в 9 классе