разработка открытого урока в 8-ом классе по тувинской литературе
план-конспект урока (8 класс) на тему

Танды кожууннуӊ администрациязы

өөредилге болгаш эртем килдизи

Успенка ортумак школазы

Презентация кичээл

«Човуланны оорушку дуй базар»

/Ч.Ч.Куулар «Шораан» деп тоожунун ниити сайгарылгазы/

(8класс)

Успенка ортумак школазы

Тыва дыл болгаш чогаал башкызы

Монгуш Лариса Климовнанын

дуржулгазындан

Успенка, 2014

Кичээл-презентация хевири

Ажык кичээл- проектилер презентациязы /толевилелдер корулдези/

Б е л е т к е л    а ж ы л ы:

1 этап: өөреникикчилерге проектилер /толевилелдео/ хуваалдазы.

2 этап: өөреникикчилернин  материалдар чыылдазы;

3 этап: кичээлге өөреникикчилернин презентация камгалалы.

Проектилер характеристиказы:

        Проектилерде «Ч.Ч. Кууларнын «Шораан» деп тоожузунда улаанут (аетряная оспа) деп аарыгны уе болгаш эмнээшкин талазы-биле деннээни чогумчалыг. Тоожунун композиция болгаш сюжедин ватман саазында чуруп схемазын дес-дараалаштыр коргускени кончуг шын. Уран- чечен аргаларынын онзагайын чижектер-биле бадыткааны кончуг эки. Ында угаадыглар, улегер-домактар, ёзу-чанчылдарны таарымчалыг кижизидикчи ужур уткалыг ажыглаанын демлеглээн. Шорааннын прототивин (улегер майыын) деннеп тургаш тода коргускен. Тоожуда кол болгаш ийиги чергенин маадырларынын овур-хевирин тодарадып, чижектер-биле бадыткааны кончуг эки. Кол маадыр Шорааннын берге салым-чолунга тыва хогжум херекселдеринин  улуг ужур-дузазын демдеглеп, хогжум херекселдеринин янзы-буру хевирлерин, оларнын кажвн тывылганын, чууден канчаар кылырын тоожунун созуглелинге даянмышаан чырытканы дыка таарымчалыг болуп турар. Уруглар литкратурлуг дылды болгаш эртем шинчилел стилин ажыглаан. Кол темаларын чырыдып шыдааннар. Човаавнны оорушку дуй базар дээрзин ыяк билгеннер.

Темазы: «Човаланны оорушку дуй базар» Ч. Ч. Кууларнын «Шораан» деп тоожузунун ниити сайгарылгазы.

Сорулгазы: 1. Компьютерлиг технологияныӊ дузазы-биле  уругларга номчаан тоожузунун         ниити сайгарылгазын чорудуп, тоожуда кол кодуруп турар айтырыгны тодаратпышаан, кодуртунуп турар айтырыгга шын харыыны бээр арганы тургузуп, чогаалды ыяк сайгартыр.                

         2. Проектилиг технологияны ооредилгеге ажыглавышаан, уругларга бот тускайлан билиглерни чедип алыры амыдыралга эн-не ажыктыг дээрзин билиндирер.

                          3. Кичээнгейлиг номчукчу болурунга кижизитпишаан, соске оваарымчалыг чорукка база юодунун бодалын шын илередип, тода чугаалап билиринге чанчыктырар. Аас-биле болгаш бижимел-биле  харылзаалыг чугаазын сайзырадыр. Аиыдыралда шаптараазыннарны, бергелерни кижи бурузу шыдажып эртип шыдаарын угаап медеретпишаан, угаан-мээзин сайзырадыр. Торулбас, шыдамык чорукка кижизидер.

 Дерилгези: Чогаалчынын портреди, раскладушкалар болгаш чогаалдар дерилгези, хогжум херекселдеринин предметтиг болгаш сюжеттиг чуруктары, солуннардан кескен амтериалдар, композиция болгаш сюжединин  схемазы , проектилерге баппдар буруткээр саазыннар , диапроектор болгаш азар самбыра, уругларнын шинчилел-проектилери.

Арга-методтары: истеп тыварынын аргазы, шинчилел аргазы, тайылбыр аргазы,  айтырыг-харыы, деннелге аргазы, презентация коргузуу, хогжум херекселдеринин предметтиг болгаш сюжеттиг чуруктарынын корулдези болгаш тайылбыры о.ө.                                                                                                          

Кичээлдиӊ  чорудуунуӊ планы

I. Организастыг кезээ. Кичээлге эмоционалдыг байдалды тургузары.

II. Уругларнын чогаадыкчы ажылдары-проектилеринин презентациязы.

        а). Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунда улаанут (ветряная оспа-салгын оспа) деп аарыгны уе талазы-биле эмнелгенин сайзыралын болгаш эмнээшкин талазы-биле домей, ангы чуулдерин деннээри.

       б).Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунун композиция болгаш сюжеди. Овур-хевирлер.

      в). Ч.Ч. Кууларнын «Шораан» деп тоожузунун уран-чечен аргаларынын онзагайы.

     г). Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» тоожузунда улусчу угаадыглар, улегер домактар, ёзу-чанчылдарны, чалбарыгларны ажыглааны, оларнын кижизидилгеге ужур-дузазы.

     д). Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунда Шорааннын прототиви (улегер майыы).

     е). Ч.Ч.Кууларнын Шораан» деп тоожузунда кол маадыр Шорааннын аар-берге салым-чолунга бурунгу тыва хогжум херекселдеринин ужур-дузазы.  

Самбырага:

- «…Човуланны оорушку дуй базар…» деп парлааш азар.

- раскладушкалар, номнар дерилгези:

1. Чогаалчынын портреди

2.тыва хогжум херекселдеринге материалдар;

3. диапроектор болгаш азар самбыраны белеткээр;

- кичээлге олуржуп келген аалчыларга баллдар салыр саазыннарны улээр болгаш соолунде туӊнээри-биле белеткээр;

 - Кичээлге башкынын функциязы – дыннакчы, тускай олуржуп келген аалчыларга уругларнын презентацияларын тускай улеп берген баллдар салыр саазыннарга шын унелеп, баллдар салдыртып туннээр.

1-ги оореникчи - Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунда улаанут (ветряная оспа-салгын оспа) деп аарыгны уе талазы-биле эмнелгенин сайзыралын болгаш эмнээшкин талазы-биле домей, ангы чуулдерин деннээрле таблицазын проекторга коргузуп тайылбырлаар.

2-ги оореникчи - Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунун композиция болгаш сюжединин дугайында самбырада ватманда азып алган схемага даянып тайылбыр бээр база маадырларнын овур-хевирлери-биле бадыткап тургаш таныштырар.

3-ку оореникчи - Ч.Ч. Кууларнын «Шораан» деп тоожузунун уран-чечен аргаларынын онзагайынын дугайында чугаалаар, чижектер-биле бадыткаар..

 4-ку оореникчи -  Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» тоожузунда улусчу угаадыглар, улегер домактар, ёзу-чанчылдарны, чалбарыгларны ажыглаанын сайгарып, оларнын кижизидилгеге ужур-дузазынын дугайында дыннадыр.

5-ки оореникчи - Ч.Ч.Кууларнын «Шораан» деп тоожузунда Шорааннын прототивинин (улегер майыынын) дугайында солундан материалга даянып, Солаан Базыр-оолдун портреттиг чуруун, допчу-намдарынга раскладушканы коргузуп, тайылбырлаар.

 6-гы оореникчи - Ч.Ч.Кууларнын Шораан» деп тоожузунда кол маадыр Шорааннын аар-берге салым-чолунга бурунгу тыва хогжум херекселдеринин ужур-дузазынын дугайында солундан, номнардан, чогаалдардан алган материалдарынга даянып, хогжум-херекселдеринин портреттиг болгаш сюжеттиг чуруктарынга даянып дыннадыр.  

/Башкы кичээлдин адын чуге «Човуланны оорушку дуй базар» деп адаанын, кым ону чуге чугаалаанын уругларга тайылбырладыр, туннел состу кичээлдин сорулгазынга  дууштур чугаалаар/.

Комиссия азы кичээлге чаладып олурушкан аалчылар ажылын таныштырып камгалаан уругларга баллдар салып, туннеп, белеткеп орар аразында, уругларга Ч.Ч.Кууларнын допчу-намдарынга тест айтырыгларынга харыыладыр.