Башҡорт (дәүләт) теленән план-конспект. 5 класс. "Кеше. Тән ағзалары. Шәхси гигиена. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе"
методическая разработка (5 класс) по теме

Тема. Кеше. Т9н а1залары. Ш9хси гигиена.

Баш3орт теленд9 эй9лек т5ш5нс98е.

Девиз.        Та2алы3 – с9л9м9тлек ниге2е.

                С9л9м9тлек – Кеше б9хетене4 ниге2е.

Ма3сат.        1. У3ыусылар2ы4 85йл97 телм9рен 76тере7, 872лек байлы1ын арттырыу.

                2. Телм9р29 эй9лек т5ш5нс98ен 3улланыр1а 5йр9те7.

        3. У3ыусылар2а с9л9м9т й9ш9рг9 ы41ай 3араш т9рби9л97, с9л9м9тлекте 8а3лау2ы4 м58имлеген т5ш5нд5р57, гигиена 7т972е4 кеше 8аулы1ына йо1онто8он к7р89те7.

Йы8азлау.        Ш9хси гигиена 9йбер29ре 8алын1ан 3умта, д9реслек «Т9н а1залары», «Йыуыныу б7лм98е» тиг9н плакаттар.

Д9рес барышы

I.        У3ыусылар музыка а6тында д9реск9 ин9л9р, те2ел9л9р.

У3ытусы. Бер-беребе22е с9л9мл9йбе2.

        - *аумы, ду6ым!

        - Йылмаябы2! #ояш3а 3арайбы2!

        - #ояшты с9л9м9тл9йбе2.

        - *аумы, алтын - 3ояшым!

        - Ая2 к7гебе22е с9л9м9тл9йбе2!

        - 8аумы, з9п-з94г9р к7гем!

        - *аумы8ы1ы2, у3ытыусым.

        - Мин та2а! Мин б5хт9!

        - К9йефебе2 я3шы!

        Ултыры1ы2, балалар.

II.     Артикуляцион к7неге7.

        Был барма3 – олатай,

        Был барма3 – 5л9с9й,

        Был барма3 – атайым

        Был барма3 – 9с9йем,

        Был барма3 – мин 72ем,-

        Б5т98е – 1аил9м.

III.        %й эшен тикшере7.

1. «У41ан 3ы2» И. !7м9рова ши1ырын ятлап тасуири у3ыу.
2. а) «Мине4 т9н а1заларым 89м улар2ы4 функциялары» тема8ына «Т9н а1залары» тиг9н плакат 3улланып 85йл97.

б) Ши1ыр2ар2ы4 й5км9тке8ен русса 85йл9рг9.

                3. Эй9лек т5ш5нс98е 5с т5рг9 б7лен9.

                      а) мине4, бе22е4 эй9лек алмаштары мен9н: мине4 3ул, бе22е4 3ул;

                      б) эй9лек ял1ау2ары мен9н: 3улым, 3улыбы2;

                      в) эй9лек алмашы+эй9лек ял1ауы: мине4 3улым, 3улыбы2.

IV.        Ял минуты.

        «Был – мин.» Р. Ура3сина. Х9р9к9тт9р мен9н йыр йырлау.

                        Бына – танауым,

                        Был – мине4 3ашым,

                        К72ем, 3ола1ым,

                        ( бына башым,

                        Ауы22ы ас8ам,

                        Телем к7рен9.

                        Те2елг9н тешем

                        %с б5рт5к кен9.

                        #улды к7т9р2ем –

                        Ая3 тыпырлай.

                        &2ен9н - 72е

                        Бейерг9 8орай.

V.        Ф. М5х9м9тй9нов ши1ырын у3ыу.

                        Ас ти2ер9к

                        Т92р94де, ас

                        Ин8ен 8ауа.

                        Саф 8ауаны

                        *ауаны

                        *улау2ары

                        &2е бер дауа.

        - Ши1ыр2а 872 ним9 тура8ында бара?

        - Саф 8ауа, дауа тура8ында.

        - Тим9к, бе2 б5г5н ним9 тура8ында 85йл9ш9с9кбе2?

        - Ш9хси гигиена, та2алы3, с9л9м9тлек тура8ында.

        Мин 8е2г9 бер 3умта алып килдем. #умтала ним9 барын белер 5с5н йома3тар сисерг9 к9р9к.

Йома3тар

1. &2е шыма, к7бекк9 к7м9,

Хуш е6ле, й9, кем бел9? (*абын).

2. &2е тешле, л9кин тешл9м9й,

Шыуа – шыуа шымарта.

&2ен9 табан тарта. (Тара3).

3. *5й9к 8аплы, тырма т56л5,

Юлдан саба, б5т9 8арыны ала.

Й9ге2, быны8ын кем таба? (Теш щетка8ы).

4. Крем 8ыма3, 72е а3,

Ауы2ы4а 3уйып ба3.

Теште а1арта, ап-а3 ит9,

Был ни булла, 9йтеп 3ара? (Теш паста8ы).

5. А3 ит9 л9, пак ит9,

Бит, 3ул, муйынды 85рт9. (Та6тамал).

6. Ай3ала ла, сай3ала.

К7мел9 ул к7бекк9.

Онотолоп тора 5й29,

К9р9к була мунсала. (Йыуйыс).

VI.        – Балалар, 8е2 нисек уйлай8ы1ы2, б5г5н бе2 ним9 тура8ында 85йл9ш9бе2?

        - Та2алы3 тура8ында.

        - «Та2алы3 – с9л9м9тлек ниге2е.

С9л9м9тлек – кеше б9хетене4 ниге2е.» (Хор мен9н у3ыу)

        - Ошо 87229р2е нисек а4лай8ы1ы2?

        - *ау – с9л9м9тле булыу 5с5н та2алы3 к9р9к.

        - Балалар, б5т9 кешел9р 29 89р ва3ыт та2а й5р5рг9 тейеш. Тешт9рен та2артып, битт9рен, 3улдарын 8абын мен9н йыуып, с9ст9рен тарап, матур, та2а кейемд9р кейеп й5р5рг9 к9р9к. %й25 л9 89р ва3ыт та2а тотор1а к9р9к, и29н йыуып, са4ды 85рт5п торор1а к9р9к.

         - ( б5т9 н9м9не та2а тотоу 5с5н бе2г9 ним9 к9р9к?

         - *ыу.

         - Б5т98ен9 л9 баш – 8ыу. *ыу – ул й9ш97 сы1ана1ы, 8ыу8ы2 бер н9м9 л9 эшл9п булмай.

        Борон1олар 8ыу тура8ында былай тип 9йтк9н: «Хушбуй2ы4 и4 я3шы8ы – 8ыу. Й91ни 89р ва3ыт 8ыу мен9н йыуынып й5р5, 8ин9н тик т9би1и е6т9р ген9 сы1ып тор8он.»

         - Быны нисек а4лай8ы1ы2? (У3ыусылар 8ыу тура8ында ши1ыр2ар 85йл9й).

                                И4 к9р9кле я3ын ду6ыбы2,

                                Та2алы3ты булдырыусыбы2 –

                                Йомша3 3ына йылы 8ыу,

                                Бары8ын да та2а йыу.

                                Йомша3 8ыу, йылы 8ыу

                                 Бары8ын да та2а йыу!

                                #ара тап 3алма8ын,

                                Битт9рем аллан8ын!

                                Тешт9рем та2ар8ын,

                                #улдарым а1ар8ын.

                                Йомша3 8ыу, йылы 8ыу

                                Бары8ын да та2а йыу.

VII.        У3ытыусы.                *ыу бе2г9 хужалы3та ла бик к9р9кле. %6 кейемд9рен д9, 8ауыт-8абаны ла 8ыу мен9н та2артабы2.

         - ( т9би19тт9 8ыу 3ай2а 8а3лана?

         - Йыл1ала, ди4ге229, к7лд9, 8ыу8а3ла1ыстар2а.

Балалар р9х9тл9неп 8ыу ин9л9р, 3ояшта 3ы2ыналар, 8аулы3тарын ны1ыталар. (*ыу тура8ында балалар йыр йырлай).

VIII.        У2ытыусы.        

         - Балалар, 9 8е2 мунса т5ш5рг9 ярата8ы1ы2мы? Кешел9р а2на 8айын мунса инеп та2арынып, панланып й5р5рг9 тейеш. Мунсала эске кейемд9рен алыштырып, та2а, 7текл9нг9н кейем кейерг9 к9р9к.

        Элек бит дауаханалар булма1ан, кешел9р мунсала та2арын1андар, дауалан1андар. Мунсала т9нд9рен бал мен9н й9ки т5рл5 май1ар мен9н ыу1андар. Шунан миндек мен9н сабын1андар. Миндект9р т5рл5 бул1ан, им9н, 3айын. Улар1а м9тр7ш й9ки б7т9н шифалы 7л9нд9р 3ушып б9йл9г9нд9р. Т9нд9ре сих9т ал1ан. Баланы мунса т5ш5рг9нд9 8ама3ла1андар:

                Мунса ташы, б7р9н9 ташы.

                С9п, с9п, с9п!

                (с9й2е к7р894, «9с9й» тип 9йт,

                Атай2ы к7р894, «атай» тип 9йт,

                А1ай2ы к7р894,        «а1ай» тип 9йт,

                Апай2ы к7р894, «апай» тип 9йт,

                Ту1анды к7р894, «ту1ан» тип 9йт,

                С9п, с9п, с9п!

                Т5лк5н9н х9йл9к9р бул,

                Ары6ландан к5сл5 бул,

                Елд9н ете2ер9к бул,

                С9п, с9п, с9п!

Плакат мен9н эш:          1) т9н а1залары

                                 2) йыуыныу б7лм98енд9

IX.        У3ытыусы.         

( х92ер уйнап алайы3.

        *е2г9 теш табибы, йыуындыр,

        Шапша3 малай, у3ыусы 3ы22ар к9р9к булла

        - Мине4 тешем ауырта. Уф, 7л9м.

У3ыусы 3ы2:

        - *и49 теш табибына барып теше4де дауалатыр1а к9р9к.

Шапша3 малай:

        - Ю3 3ур3ам, ауырттыра бит ул.

#ы22ар:

        - Ю3ты 85йл9м9, киттек ти2ер9к.

        Улар теш табибы кабинетына барып кер9л9р.

Шапша3 малай:

        - Мине4 тешем ауырта.

Табип:

        - Ултыр, 3арайы3 9ле тешт9ре4де. #ай8ы8ы ауырта?

Табип малай2ы4 тешен алып ыр1ыта.

#ы22ар:

        - К7р2е4ме, 72е49 шундай р9х9т булып 3алды.

Малай:

        - Эйе шул.

Йыуындыр.

*ине4 бит 3улдары4 да, кейемд9ре4 д9 бысра3. ( тешт9ре4де та2арта бел98е4ме 8у4?

Йыуындыр теш та2артыр1а 5йр9т9.

        - Теш паста8ын а2 1ына алып, тешт9р2е т9729 эс я3тан а6тан 56к9, унан тыш я3тан та2арталар. Бер минут тир98е яйлап ыш3ыр1а к9р9к.

Б5т98е берг9 бер9мл9п:

        - Й9ш98ен 8абынды4 хуш е6ле8е!

        - Теш порошогы, теш щетка8ы,

        - Тара3ты4 та2а8ы.

        - Та6тамалды4 йомша1ы й9ш98ен!

        - (г9р 29 бер баланы4

        - Бит-3улы 3ат3ан бул8а,

        - И69нлекк9-8аулы33а

        - Был инде насар була.

X.        У3ытыусы.        

        - Балалар, 9 8е2 нинд9й теш паста8ы, теш щетка8ы, нинд9й тара3, нинд9й т9н йыу1ысы, нинд9й 8абын т93дим итер инеге2?

        *9р бер бала 72е алып килг9н ш9хси гигиена 9йбер29оен9 реклама я8ай.

XI.        У3ытыусы.        Балалар, 89р ва3ыт йыуынып й5р5рг9 к9р9к. Та2а кеше 8ау була. Бысра3 й5р5894, микроптар, вирустар ти2 ген9 эл9ктереп ала. Улар бысра3ты ярата. Ш9хси гигиенаны 8а3ла8а1ы2 грипп мен9н д9 ауырыма68ы1ы2. Кешел9р ген9 т7гел, хайуандар 2а та2алы3ты ярата ик9н. Ошо турала ним9л9р бел98еге2?

        Кешел9р 29, хайуандар 2а, т9би19тт9 та2алы3ты ярата. Т9би19тте 8а3лау – 72ебе22е я3лау ул.

                        Та2алы3 с9л9м9тлек ниге2е.

                        С9л9м9тлек – б9хет ниге2е.

XII.        У3ыусылар2ы4 эшт9рен ба8алау.

XIII.        %йг9 эш бире7.