ТАТАР УРТА ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ 5 НЧЕ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН 2015 - 2016 нче уку елына ТАТАР ӘДӘБИЯТЫННАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ
календарно-тематическое планирование (5 класс) по теме

“Каралды”

Методик берләшмә җитәкчесе:

__________ Замалетдинова Г.П.

Беркетмә №1,  

 “   27      ”   август    2015   нче ел

“Килешенде”

Уку-укыту эшләре буенча директор урынбасары: ___________Хөснетдинова М.Р.

“  29   ”  август    2015    нче ел

“Раслыйм”

Директор  _______Замалетдинов И.М.      

“  29   ”  август    2015    нче ел

Дәрес тәрти

бе

Дата

Тема

Сәгать саны

Төп эчтәлек

Укучылар эшчәнлеге

Көтелгән нәтиҗәләр

Контроль төре

Өй эше

План буенча

Фактик

Халык авыз иҗаты.

1

   Халыкның милли, рухи мәдәният хәзинәсе буларак халык иҗаты.

   Аның  сәнгать төрләре формалашуга йогынтысы. Халык иҗатының бер төре буларак халык авыз иҗаты.  Аның әсәрләрендә гомумкешелек хыяллары, идеалларының чагылуы. Халык авыз иҗатының матур әдәбият белән бәйләнешләре: уртаклыгы һәм үзенчәлекле аермалары.

   Халык авыз иҗатының төп жанрлары, жанр сыйфатлары.

- халык авыз иҗатын жанрларга бүлү;

- татар халык иҗатының үзенчәлекләрен билгеләү

- жанрларны дәфтәргә язу

-фольклор әсәрләренең жанрын һәм аларга хас үзенчәлекләрне таный алу;

-фольклор әсәрләрен аңлап,  сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу; рольләргә кереп кабатлап бирү;

-төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) белән максатчан эшли белү.

Сорауларга җавап бирү

4 нче б. 4нче биремне эшләргә

Әкиятләр

“Ак бүре”

1

Әкиятләр,  жанр төрләре, үзенчәлекле сыйфатлары. Әкиятләрнең эстетик кыйммәте. «Ак бүре» әкияте (кыскартып)

-татар халык әкиятләрен искә төшерү

-әкиятне кычкырып уку, эчтәлеген сөйләү

-әкиятләрне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

Сорауларга җавап бирү

Әкиятне укып бетерергә

"Ак бүре" әкиятенең сәнгатьчә эшләнеше

1

“Ак бүре” әкияте. Аның сәнгатьчә эшләнеше. Сурәтләү чаралары.

-әкиятнең эчтәлеген сөйләү;

-сәнгатьчә эшләнешен билгеләү

-әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

- әкиятләргә халык акылы, тапкырлыгы, зирәклеге, батырлыгы салынуын аңлау, шул турыда уйларга өйрәнү

Эчтәлек сөйләү

Әкияти алымнарны билгеләргә

“Ак бүре” әкиятенең әһәмияте

1

“Ак бүре” әкиятендә күтәрелгән мәсьәләләр һәм аларның чишелеше. Халыкның тәрбия алымнары.

-әкиятнең тәрбияви әһәмиятен ачыклау;

-нәтиҗәләрне дәфтәргә язу

-эчтәлекне кабатлаганда, детальләргә игътибар итү;

-әкияттә кешегә хас сыйфатларның хайваннарга күчерелүен күзәтү;

Тест

“Ак бүре” безне нәрсәгә өйрәтә?” фикерләмә язарга

“Ак бүре” әкиятендә образлар системасы

1

“Ак бүре” әкиятендә образлар системасы

-әкияттәге образларны билгеләү;

-геройларга бәя бирү

-образларга бәяләмә бирергә өйрәнү;

-төп һәм ярдәмче персонажларны аера белү

Индивидуаль биремнәр эшләү

Әкияткә карата сораулар төзергә

.“Үги кыз” әкияте.

1

“Үги кыз” әкиятендә күтәрелгән мәсьәләләр һәм аларның чишелеше.

-әкиятне кычкырып уку, эчтәлеген сөйләү

-әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

-тормыштан алган фикер-карашларга, хис-кичерешләргә нигезләнеп, өйдә иҗади эш башкару.

Эчтәлек сөйләү

Әкиятне укып бетерергә

“Үги кыз” әкиятендә образлар системасы

1

Геройлар холкындагы үзенчәлекле сыйфатлар һәм аларның капма-каршы куелуы.

ӘТ: Эндәш сүзләр, кабатлаулар, диалог турында төшенчә.

-эчтәлек сөйләү, -сорауларга җавап бирү

Герой холкындагы гаделлек, тугрылык сыйфатларын күрә белү.

Ике герой арасындагы охшаш һәм аермалы якларны билгеләү

Сорауларга җавап бирү.

Карточка белән эш

Убырлы карчык образына бәяләмә язарга

“Үги кыз” әкиятенең тәрбияви әһәмияте

1

Әкияттә кешелеклелек, ярдәмчеллек, галеллек сыйфатларының үстерелүе. Дорфалык, карунлык, нәфесеңне тыя белмәүнең тәнкыйть ителүе.

-әкиятнең тәрбияви әһәмиятен ачыклау;

-нәтиҗәләрне дәфтәргә язу

-әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

- әкиятләрдә кешенең уңай һәм тискәре сыйфатлары күрсәтеләен аңлау, шул турыда уйларга өйрәнү

Тест

“Аю белән төлке” әкиятен табып укырга

 “Аю белән төлке”

1

“Аю белән төлке” әкияте. Аның сәнгатьчә эшләнеше. Сурәтләү чаралары. Образлар системасы

-эчтәлек сөйләү, -сорауларга җавап бирү

Әкиятләрдә кешегә хас сыйфатларның һәм фикер йөртүнең хайваннарга, табигать җисемнәренә үзенчәлекле төстә күчерелүен белү.

Әкиятләрнең эстетик кыйммәтен бәяләү күнекмәсенә ия булу.

Мөстәкыйль эш

29 нчы бит, 6 нчы бирем эшләргә.

Д.Т.У.(1) “Гөлчәчәк” әкияте

1

“Гөлчәчәк” әкияте. Аның сәнгатьчә эшләнеше. Сурәтләү чаралары. Образлар системасы

-эчтәлек сөйләү, -сорауларга җавап бирү

-әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

- әкиятләрдә кешенең уңай һәм тискәре сыйфатлары күрсәтеләен аңлау, шул турыда уйларга өйрәнү

Эчтәлек сөйләү

Әсәрдәге аңлашылмаган сүзләрне тәрҗемәсе белән язып килергә

“Әкиятләр” бүлеген йомгаклау

1

Әкиятләрнең өч төркемгә бүленүе: хайваннар турында әкиятләр, тормыш-көнкүреш әкиятләре, тылсымлы әкиятләр. Аларның төп үзенчәлекләре.

30 нчы биттәге текстны уку, 31 нче биттәге сорауларга җавап бирү

Тапкырлыкка корылган әкиятләрдә тормышчанлык, акыл көченең өстенлеген күрсәтә белү. Тормышның мәгънәсе һәм кызыклыгы байлыкта гына түгеллеген раслау. Көнкүреш әкиятләренең тәрбияви көчен аңлау. Әкиятләрне төркемнәргә аера белү.

Тест

Әкият уйлап язарга.

Б.С.Ү.(1) Әкият геройларының  көрәш максатлары һәм җиңүгә китергән сәбәпләр, шартлар  

1

Әкият геройларының  көрәш максатлары һәм җиңүгә китергән сәбәпләр, шартлар  

Сочинение язу

-дөрес язу һәм дөрес сөйләм күнекмәләре булдыру;

-бәйләнешле сөйләм үстерү

Сочинение

Сочинениене язып бетерергә

Җырлар.

“Кара урман”, “Гөлҗамал”

1

Җырларны төркемләү. Татар халык җырларына хас үзенчәлекләр. Көй һәм сүз тәңгәллеге. “ Моң” төшенчәсе. “Кара урман”, “Гөлҗамал” җырлары.

33 нче биттәге сорау ларга җавап бирү, биремнәрне эшләү

-татар халык җырларының төрләре турында мәгълүмат алу;

-татар музыкасының үзенчәлекләре белән танышу;

Сорауларга җавап бирү

Җырларның төп һәм кушымта өлешләрен билгеләргә

Халык җырларының лирик герое

1

Озын һәм кыска җырлар.

“туган ил”, “Яшә, Республикам!”, “Ай былбылым”.

Җыр текстлары белән танышу, сорауларга җавап бирү

- “Әдәбият белеме сүзлеге”ннән файдаланып, җыр турында мәгълүмат туплау.

Мөстәкыйль эш

“Ай былбылым” ятларга

Кыска җырлар

1

Такмаклар. Аларның үзенчәлеге.

37 нче биттәге биремнәрне эшләү, Буа төбәгендә иҗат ителгән такмаклар белән танышу (Г.Х. Айзетуллова җыентыгы)

-такмакларның көен истә калдыру;

- җырларны төркемнәргә аера белү.

Сәнгатьле итеп яттан сөйләү

Такмаклар табып килергә; 1-2 строфа иҗат итеп карарга

Тарихи җырлар

1

Тарихи җырларның үзенчәлекләре. Аларның иҗат ителү шартлары.

39 нчы биттәге биремнәрне эшләү

-тарихи җырларны танырга өйрәнү;

-җыр текстларын ятлау;

-башка халык җырлары белән чагыштыру;

-сурәтләү алымнарын билгеләү.

Тест

Җыр, жанр, гипербола, литота төшенчәләрен ятларга

Кыска жанрлар.

Мәкальләр

1

Мәкальләр Аларда мәгънә тирәнлеге  һәм аларның тел – бизәк, сөйләмнең тәэсирлеген көчәйтү чаралары булуы.

Мәкальләрне кычеырып уку һәм мәгънәсен аңлату

- мәкальләрнең әйтемнәрнең  мәгънәсен аңлау;әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;

Сорауларга җавап бирү

5 мәкальне хәтердән язуга әзерләргә

Әйтемнәр

Әйтемнәр. Аларда мәгънә тирәнлеге  һәм аларның тел – бизәк, сөйләмнең тәэсирлеген көчәйтү чаралары булуы.

43-44 нче биттәге биремнәрне эшләү

-әйтемнәрнең  мәгънәсен аңлау; әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;

Тест

44 нче биттәге 4 нче биремне эшләргә

Табышмаклар

Табышмаклар.

Табышмаклар әйтешү, 45-46 нчы битләрдәге биремнәрне эшләү

-табышмакларның  ни өчен кирәклегенә төшенү,  аларның зиһенне үстерүдә, белемнәрне арттырудагы ролен аңлау;

Мөстәкыйль эш

46 нчы биттәге 3 нче биремне эшләргә

Мәзәкләр

Мәзәкләр.Мәзәкләрдәге тапкырлык, юмор, кимчелекләрне тәнкыйтьләү, тирән мәгънә, хикмәтлелек. “Хуҗа Насретдин мәзәкләре”.  

Мәзәкләр белән танышу; Хуҗа Насретдин образына бәя бирү

-мәзәкләрдә  халыкның тапкырлыгы, шат күңелле, оста булуына игътибар итү;

-  “Хуҗа Насретдин мәзәкләре”н укып нәтиҗә ясый алу.

Сорауларга җавап бирү

51 нче биттәге 4 нче биремне эшләргә, 2 мәзәк табып килергә

Бәетләр.

“Сак-Сок” бәете

1

   Бәет жанры  турында мәгълүмат. Күпчелек очракта эчтәлекләре буенча тарихи вакыйгаларга һәм шәхесләргә, авыр заманага,  шәхси фаҗигаләргә һ.б. багышланулары. “Сак-Сок” бәете. Аның фантастик сюжетка корылган булуы.

Бәетне сәнгатьле итеп уку, эчтәлеген сөйләү,

-бәет жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли белү;

-төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) ярдәмендә бәет турында белешмә туплау.

Сәнгатьле уку

“Сак-Сок” бәетен укып бетерергә

“Сак-Сок” бәетенең сәнгатьчә эшләнеше

1

“Сак-Сок” бәетендә күтәрелгән мәсьәләләр, образларның бирелеше, сурәтләү чаралары

57 нче биттәге сораулар һәм биремнәр өстендә эшләү, Буа төбәгендәге бәетләр белән танышу (Г.Х. Айзетуллова җыентыгы)

-“Сак-Сок” бәетенең  фантастик сюжетка корылган булуын исбатлау;

-сәнгатьчә эшләнешен билгеләү.

Тест

“Ана каргышы” дигән миниатюр сочинение язарга

Б.С.Ү.(2) .“Сак-Сок”        бәетендә тасвирланган халык  акылы  һәм синең үз нәтиҗәләрең

1

“Сак-Сок”        бәетендә тасвирланган халык  акылы  

Сочинение язу

-дөрес язу һәм дөрес сөйләм күнекмәләре булдыру;

-бәйләнешле сөйләм үстерү

Сочинение

Сочинениене язып бетерергә

Риваятьләр, легендалар.

1

Риваять һәм легенда жанрлары  турында мәгълүмат. Риваять, легендаларның аермалы һәм охшаш яклары. “Янмый торган кыз” легендасы.  

“Янмый торган кыз” легендасын укып анализлау

- риваять һәм легенда жанрлары  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү

Сорауларга җавап бирү

Риваять һәм легенда төшенчәләрен өйрәнергә

“Иске Казан каласының корылуы” дигән риваять

1

Риваятьнең чынбарлыкка туры килүе, Аксак Тимер образы.

Риваятьне кычкырып уку, эчтәлеген сөйләү, сорауларга җавап бирү

-аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү

Тест

64 нче биттәге 2 нче биремне эшләргә

«Шәһәр ни өчен Казан дип аталган», “Әллүки” риваятьләре

1

Риваятьләрдәге төп фикер, башка риваятьләр белән охшашлык

Төп фикерне ачыклау, сораулар төзү, әңгәмә кору

-аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү

Сорауларга җавап бирү

66 нчы биттәге 5 нче биремне башкарырга

“Зөһрә кыз” легендасы

1

Легенданың әкияти мотивлары. Ай образы.

Зөһрә кыз образына характеристика бирү

-аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү

Мөстәкыйль эш

66 нчы биттәге 2 нче биремне эшләргә

“Кеше гомере ничек корылган?”

1

Легенданың әкиятләр белән охшашлыгы. Хайваннар белән кешеләр арасындагы бәйләнеш

Сюжет белән танышу, сорауларга җавап бирү

аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү

Сорауларга җавап бирү

Бер легендага яки риваятькә иллюстрация ясарга

Риваятьләрнең һәм легендаларның

әһәмияте

1

Риваять һәм легенданың уртак һәм аермалы яклары. Әкиятләр белән охшашлыгы, тормыш белән бәйләнеш

66 чны биттәге биремнәрне эшләү, Буа җирлегендә туган риваятьләр белән танышу (Г.Х. Айзетуллова җыентыгы)

-риваять һәм легендаларның аермалы һәм охшаш якларын күрсәтә алу.

Тест

1 легенда табып килергә яки үзеңә иҗат итәргә

Практик дәрес

1

Халык авыз иҗатында образлар; әсәрләрдә дөнья сурәте; табигать һәм кеше, яшәеш һәм кеше турында күзаллаулар.

Образ төшенчәсе белән танышу

-образ (сурәт) турында мәгълүмат алу;

-төрле халыклар иҗатындагы уртаклыкларны күрсәтә алу,  мисаллар китерү.

Сорауларга җавап бирү

Мөстәкыйль эшкә әзерләнергә

Практик дәрес

1

Халык авыз иҗаты поэтикасы, язма әдәбият үсешенә, әдәби телгә зур йогынтысы.          

Поэтика төшенчәсе белән танышу

-хикәяләү һәи шигъри сөйләмгә корылган жанрларны атый алу;

-төрле халыклар иҗатындагы уртаклыкларны күрсәтә алу,  мисаллар китерү.

Мөстәкыйль эш

68 нче биттәге 7 нче биремне башкарырга

Әдәби әкиятләр.

1

Халык  әкиятләре белән уртаклык, аерымлыклар. Г. Тукай, А. Алиш, Җ. Тәрҗеманов, Ә. Фәйзи, Ф. Яруллин кебек әкиятчеләр.

70 нче биттәге биремнәрне эшләү

- проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;

-классик әдипләребезнең тормыш һәм иҗат юлларыннан төп фактларны белү.

Сорауларга җавап бирү

70 нче биттәге 5 нче биремне эшләргә

Г.Тукайның «Шүрәле» әкияте.  

1

Г. Тукайның биографиясе. “Шүрәле” әкияте

“Шүрәле” поэмасын бүлекләп укып, эчтәлеген сөйләү

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

Сәнгатьле уку

76 нчы биттәге 2 нче бирем эшләргә

Б.С.Ү.(3) “Шүрәле” поэмасының 1 нче бүлеген яттан сөйләү

1

“Шүрәле” поэмасының 1 нче бүлеге, эпитетлар, чагыштырулар, синонимнар

Өзекне яттан сөйләү, сурәтләү чараларын билгеләү

-ятлаганны сәнгатьле итеп сөйли белү;

-өзектәге сурәтләү чараларын билгели алу

Сурәтләү чараларын дәфтәргә язарга

Г.Тукайның «Шүрәле» әкиятендә образлар системасы  

1

Былтыр һәм Шүрәле образлары

Образларга бәяләмә язу

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

Сорауларга җавап бирү

77 нче биттәге 7 нче биремне башкарырга

Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.

1

Җ.Тәрҗемановның биографиясе, “Тукран малае Шуктуган” әкияте.

Әдипнең биографиясе белән танышу, әсәрне кычкырып уку

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү

Сорауларга җавап бирү

Әкиятне укып бетерергә

Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.

1

Әкияттәге образлар. Шуктуган образы

Шуктуган образына бәяләмә бирү

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү

Мөстәкыйль эш

94 нче биттәге 7 нче биремне язмача башкарырга

Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.

1

Әкиятнең тәрбияви әһәмияте. Сурәтләү чаралары

Сурәтләү чараларын табу һәм билгеләү

-Җ. Тәрҗемановның иҗади үзенчәлекләрен билгели алу;

-әсәргә анализ ясый белү

Тест

94 нче биттәге иҗади эшне башкарырга

Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.

1

Әсәрдә экологик проблеманың куелышы һәм аны хәл итү юллары

Әңгәмә , әсәрдәге экологик проблеманы хәл итү юлларын эзләү

-табигатькә мәхәббәт тәрбияләү;

- табигать кочагында үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен билгеләү

Проект

Әкияткә карата иллюстрация ясарга

Ә. Фәйзинең “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.    

1

Ә. Фәйзинең биографиясе, “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.    

Авторның тормыш юлын өйрәнү, әкиятне кычкырып уку

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

Сәнгатьле уку

Әкиятне укып бетерергә

Ә. Фәйзинең “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.    

1

Әкиятнең үзенчәлекләре, җанландыру, тылсым, эпитетларны билгеләү

Сорауларга җавап бирү

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү

Сорауларга җавап бирү

“Алмасбану” әкиятен укырга

Ә. Фәйзи  әкиятләре

1

Ә. Фәйзи әкиятләрендә күтәрелгән мәсьәләләрнең чишелеше. “Алмасбану”, “Аккош күле”, “Аюлар”, “Бөек сынау”, “Өркәкләр иле”ндә”, “Якты үзәнлек”тә” әкиятләре.

Әкиятләрне чагыштыру, һәрберсенең төп фикерен билгеләү, эчтәлген сөйләү

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү

Тест

Ә. Фәйзи иҗатында табигать күренешләрен язып чыгарга

Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.  

1

Р.Батулланың биографиясе, “Курай уйный бер малай” әкияте

Әкиятне кычкырып уку, эчтәлеген сөйләү

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү

Сәнгатьле уку

Әкиятне укып бетерергә

Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.  

1

“Курай уйный бер малай” әкиятендә малай образы

Мөстәкыйль уку, Малай образын бирә торган өзекләрне табып уку

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү

Мөстәкыйль эш

Төп геройга бәяләмә язарга

Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.  

1

Әкиятнең сәнгатьчә эшләнеше, сурәтләү чаралары

Сурәтләү чараларын табып, дәфтәргә язу

-эпитет, чагыштыру, гипербола, литота, гротеск элементларын әсәрдән таба белү;

-сурәтләү чараларын кулланырга өйрәнү

Сорауларга җавап бирү

Әкияткә иллюстрация ясарга

Ф.Яруллинның  “Зәңгәр күлдә ай коена” әкияте

1

Ф.Яруллинның биографиясе,  “Зәңгәр күлдә ай коена” әкияте

Язучының биографиясе белән танышу, әкиятләрен уку һәм эчтәлеген сөйләү

- укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

Сәнгатьле уку

“Зәңгәр күлдә Ай коена” әкиятен укып бетерергә

Ф.Яруллинның  “Кояштагы тап” әкияте.    

1

“Кояштагы тап” әкияте

Сорауларга җавап бирү, җанландыру элементларын табу

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

Мөстәкыйль эш

“Сез иң гүзәл кеше икәнсез” ятларга

Б.С.Ү.(4)

Ф. Яруллин әсәрләре

1

Ф. Яруллин әкиятләренең сәнгатьчә эшләнеше, үзенчәлекләре, хикәяләүченең тел байлыгы;

“Сез иң гүзәл кеше икәнсез” шигыре

129 нчы биттәге биремнәрне эшләү;

Шигырьне яттан сөйләү

-әкиятләрнең охшаш һәм аермалы якларын билгеләү;

-сәнгатьле итеп шигырь сөйләү күнекмәләре булдыру

Яттан сөйләү

Тест

Д.Т.У. (2)

Ләбиб Лерон. Шаян хикәяләр, шигырьләр, әкиятләр

1

Ләбиб Леронның шаян хикәяләре, шигырьләре, әкиятләре

Әсәрләр белән танышу; үзенчәлекләрен билгеләү

- әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү

Сорауларга җавап бирү

Сочинениегә әзерләнергә

Б.С.Ү. (5) 

Әдәби әкиятләрдә табигать һәм кеше образларына салынган фикерләр, нәтиҗәләр  

1

әкиятләрдә табигать һәм кеше мөнәсәбәтләре

Сочинение язу

-әдәби әкият буенча сочинение язу

Сочинение

Сочинениене язып бетерергә

Хикәя.

1

Эчтәлек: вакыйга, күренеш, образлар. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар. Әдәби сөйләм: хикәяләү.

Хикәяләрне әкиятләр белән чагыштыру; хикәянең төп үзенчәлекләрен билгеләү

- хикәя жанрындагы әдәби әсәрне аңлап һәм иҗади, сәнгатьлеукый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу; рольләргә кереп кабатлап бирү; план төзү;

Сорауларга җавап бирү

Ф. Әмирханның биографиясен укырга

Ф.Әмирханның ”Ай өстендә Зөһрә кыз” хикәясе.  

1

Ф. Әмирханның биографиясе, “Ай өстендә йолдыз бар” хикәясе. Хикәяләүче, автор позициясе.  Табигать образы, әйбер образы.

Язучының биографиясен сөйләү, хикәясен уку, бүлекләргә бүлү

-әдәби әсәрнең сюжетын, анда сурәтләнгән вакыйгаларны, характерларны аңлатып бирә, бәяли алу; төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) белән максатчан эшли белү

Сәнгатьле уку

Зөһрә образына бәяләмә язарга

Ф.Әмирханның ”Ай өстендә Зөһрә кыз”, хикәясе.  

1

Хикәянең “Зөһрә кыз” әкияте белән аваздашлыгы. Уртак һәм аермалы яклары.

Сорауларга җавап бирү

-әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча план төзү, геройларга характеристика бирү, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру;

Сорауларга җавап бирү

Хикәядәге әкияти элементларны билгеләргә

Ф.Әмирханның ”Нәҗип”  хикәясе.  

1

“Нәҗип” хикәясе. Гомәр, Нәҗип, Мәрфуга образлары

Әсәрне уку, эчтәлеген сөйләү, сорауларга җавап бирү

- проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба алу;

-өйрәнелгән әсәргә дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерү

Сәнгатьле уку

Хикәяне укып бетерергә

Ф.Әмирханның “Нәҗип” хикәясе.  

1

“Нәҗип” хикәясендә күтәрелгән проблемалар. Ага-эне мөнәсәбәтләре

Нәҗипнең уҗай һәм тискәре якларын билгеләү

-әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча план төзү, геройларга характеристика бирү, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру;

Тест

Бер образның портретын ясарга

Д.Т.У. (3) Фаил Шәфигуллинның “Акмөгез”хикәясе

1

Фаил Шәфигуллинның “Акмөгез” хикәясендә күтәрелгән проблемалар.

Хикәянең эчтәлеген сөйләү; сорауларга җавап бирү

-әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча план төзү, геройларга характеристика бирү, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру;

Сорауларга җавап бирү

Хикәягә иллюстрация ясарга

Мәсәл.

М.Гафуриның «Сарыкны кем ашаган?» мәсәле.

1

Тереклек, җансыз предмет образлары ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын, тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылу.

Мәсәлне уку һәм үзенчәлекләрен билгеләү

-мәсәлләрне укып, читләтеп әйтүне таба алу, нәтиҗә ясый белү;

-рус һәм татар телендәге мәсәлләрдә уртак һәм милли үзенчәлекләрне билгеләү, әхлакый кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү.

Сорауларга җавап бирү

Мәсәлнең рус әдәбиятындагы үрнәген табарга

   Г.Тукайның  “Ике сабан” мәсәле.    

1

Тереклек, җансыз предмет образлары ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын, тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылу.

Мәсәлне сәнгатьле итеп уку

-мәсәлләрне укып, читләтеп әйтүне таба алу, нәтиҗә ясый белү;

-рус һәм татар телендәге мәсәлләрдә уртак һәм милли үзенчәлекләрне билгеләү, әхлакый кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү.

Индивидуаль эш

Чәчмә һәм шигъри мәсәлләрнең охшаш һәм аермалы якларын билгеләргә

Практик дәрес

Сәнгать төре буларак матур әдәбият

.

1

Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы.   Язылу рәвеше ягыннан әдәби әсәрләрнең ике төргә бүленгән булуы: чәчмә һәм тезмә әсәр.

Әдәбиятның төп үзенчәлекләрен билгеләү, чәчмә һәм тезмә әсәрләрнең аермасын билгеләү

-әсәрнең сәнгать күренеше икәнлеген аңлата алу;

-чәчмә һәм тезмә әсәрләр турында   фикерли алу; аларның уртак һәм аермалы якларын күрсәтә белү

Сорауларга җавап бирү

Сурәтләү чараларын өйрәнергә

Практик дәрес

Сәнгать төре буларак әдәбият

1

Сурәтләү чаралары. Рифма төшенчәсе. Әдәби әсәргә анализ.

Әсәрләргә анализ ясарга өйрәнү

-әдәби әсәрнең халык иҗаты белән уртаклыгын табу;

- татар, рус (яки башка халыкларның) әдәбиятларында бер төрдәге темага корылган әсәрләрне чагыштыру,

милли үзенчәлекләрен ачыкларга тырышу.

Мөстәкыйль эш

“Сез иң гүзәл кеше икәнсез” шигыренә анализ ясарга

Шигырьләр.

Г.Тукайның “Пар ат”, шигыре

1

Шигырь төзелеше: үлчәм, ритм, рифма, тезмә, строфа.  Шигырьдә образлар, лирик герой.

Шигырьне уку һәм анализлау

-шигырьләрне иҗади, сәнгатьлеукый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу;

- шигырь төзелешенә караган терминнарны аңлау, аерып күрсәтә алу.  

Сорауларга җавап бирү

“Пар ат” ятларга

Б.С.Ү.(6) “Пар ат” шигырен яттан сөйләү

1

Г. Тукайның “Пар ат” шигырендә лирик геройның эчке кичерешләре

Шигырьне яттан сөйләү

- шигъри текстларны яттан сөйләү;

- проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү

Сәнгатьле итеп яттан сөйләү

Шигырьнең сюжетына карата иллюстрация ясарга

Г.Тукайның “Туган җиремә” шигыре.

1

Шигырьдә образлар, лирик герой.

Шигырьне сәнгатьле уку; 162 нче биттәге сорауларга җавап бирү

-шигъри текстларны чагыштыру;

- уртак һәм аермалы якларын билгеләү

Сорауларга җавап бирү

Тукайның “туган як” дип атарлык җөбәкләрен язып килергә

Б.С.Ү.(7) .”Минем туган җирем”

1

Г. Тукай һәм башка язучылар иҗатын файдаланып, туган җир турында инша

Сочинение язу

-дөрес язу һәм дөрес сөйләм күнекмәләре булдыру;

-бәйләнешле сөйләм үстерү

Сочинение

Сочинениене язып бетерергә

Ш.Галиевнең тормыш юлы һәм иҗаты    

1

Ш.Галиевнең тормыш юлы һәм иҗаты.  

Әдипнең биографиясен өйрәнү

-шагыйрьнеӊ тормыш һәм иҗат юлыннан төп фактларны белү;

Индивидуаль биремнәр эшләү

Ш. Галиевнең биографиясен өйрәнергә

Ш. Галиевнең «Һәркем әйтә дөресен» , шигыре.    

1

Ш. Галиевнең «Һәркем әйтә дөресен» , шигыре.

Шигырьне уку һәм анализлау, шагыйрьнең биографиясен сөйләү

-шигырьгә анализ ясый белү

Сорауларга җавап бирү

Шигырьнең төп фикерен язып алырга

Ш.Галиевнең “Тереклек суы”, “Курыкма, тимим!”, “Тарихтан сабак” шигырьләре

1

Ш. Галиев шигырьләрендә балачакның матур хатирәләре чагылышы.

Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку

-сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру;

-шигырьдәге төп фикерне билгели белү

Сәнгатьле уку

“Тарихтан сабак” ятларга

Б.С.Ү.(8) Ш. Галиевнең “Тарихтан сабак” шигырен яттан сөйләү

1

“Тарихтан сабак” шигыре. Аның сәнгатьчә эшләнеше. Балалар теле белән язылуы

Шигырьне сәнгатьле итеп яттан сөйләү

-шигырьне истә калдыру;

- шигырьгә анализ ясый белү

Яттан сөйләү

Үз гаиләңнең тарихын өйрәнергә

Ш.Галиевнең “Өйгә бирелгән эш”, “Хәлим, Сәлим, Мәсәлим”, “Онытылган, өйдә калган” шигырьләре.    

1

Ш.Галиевнең “Өйгә бирелгән эш”, “Хәлим, Сәлим, Мәсәлим”. “Онытылган…” шигырьләре.    

Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку; образларга бәяләмә бирү; образларны чагыштыру

-образларга бәяләмә бирә белү;

-сәнгатьле уку;

-кабатлауларның шигъри әһәмиятен билгеләү

Сорауларга җавап бирү

Ш. Галиевнекенә охшатып, шигырь язып килергә

Д.Т.У (4)

 Вакытлы матбугат басмалары 

1

“Сабантуй”, “Көмеш кыңгырау” һ.б.ш. газета-журнал битләрендә басылып чыккан әкиятләр һәм хикәяләр

Язмаларны уку һәм әдипләрнеке белән чагыштыру; уңай һәм тискәре якларын билгеләү

-яшь авторларның иҗатын анализларга өйрәнү;

-сурәтләү чаралары ярдәмендә бирелгән язмаларны матур әдәбиятка якынайту күнекмәләре булдыру

Индивидуаль биремнәр эшләү

-