Ҡушма һүҙҙәр.
план-конспект занятия (5 класс) на тему

Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы

Ҡушма һүҙҙәр. «Әсә йөрәге”

(Ҡобайыр)

 (5-се класс өсөн дәрес өлгөһө)

Ғарфутдинова Флорида Тимерғәзе ҡыҙы, Балаҡатай районы Яңы Балаҡатай 1-се һанлы мәктәбенең башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

2015 йыл

Тема: Ҡушма һүҙҙәр. “Әсә йөрәге”. З. Биишева.

Маҡсат: 1. Ҡушма һүҙҙәр тураһында төшөнсә биреү.

2. “Әсә йөрәге” ҡобайырының йөкмәткеһен һәм төп фекерен асыҡлау, уҡыу техникаһын камиллаштырыу, логик фекерләү һәм аралашыу һәләтен үҫтереү.

3. Әсә кешегә һөйөү тәрбиәләү, әсә мөхәббәтенә һоҡланыу тойғоһо уятыуҙы күҙ алдында тотоу.

Йыһазландырыу:  компьютер, проектор.

Дәрес барышы.

1. Ойоштороу моменты.

1.  - Хәйерле иртә, балалар!

Хәйерле иртә, ҡунаҡтар!

2. Таҡтала һеҙгә өс ҡар бөртөгө ҡарап тора: берәүһе – ихлас йылмая, икенсеһе – тыныс, ә өсөнсөһө – ниңәлер күңелһеҙ. Шул ҡар бөртөктәренең ҡайһыһы менән дуҫлашыр инегеҙ?

- Яңы дуҫыбыҙға беҙ ҙә йылмайыу бүләк итәйек. Бер-беребеҙгә йылмаяйыҡ. Ә хәҙер шул наҙлы йылмайыуыбыҙҙы ысын күңелдән ҡунаҡтарға оҙатайыҡ. Рәхмәт! Ултырығыҙ.

2. Дәрес маҡсатыy билдәләү.

1. Ребус.

Ребусҡа күҙ һалайыҡ. (слайд)

• Был һүҙҙәр нисек яһалды
• Ҡушыу юлы менән.
• Тимәк. Был һүҙҙәр ҡушыу юлы менән яһала.
• Дәфтәрҙәрҙе астыҡ. Число, тема яҙабыҙ.

2. Карточкалар менән эш.

– сылбырлап эшләйбеҙ. Һүҙҙе уҡыйбыҙ, ҡайһы төргә ҡарауын әйтәбеҙ һәм карточкаларға яҙабыҙ.

3. 256-сы бит, 120-се күнегеү.

• Минең уҡыусым Айгүзәл ошо күнегеүҙе  “5” билдәһенә эшләне. Иғтибар менән ҡарағыҙ. Аңлатығыҙ: ниндәй осраҡтаъ, ь билдәләре яҙыла?
• Һығымта: икенсе тамыры я, ю хәрефенә башланһа ике тамыр араһына йә ь, йә ъ ҡушыла. Беренсе тамыр ҡалын һуҙынҡы булһа ъ, нәҙек һуҙынҡы булһа – ь ҡуйыла.

(слайд)

3. Төп өлөш

“Әсә йөрәге”. Ҡобайыр.

1. Алдағы дәрестәрҙә халыҡ ижады менән таныштыҡ. Ниндәй жанрҙар беләһегеҙ? (слайд)

• Ҡайҙа бында ҡушма һүҙ?
• Ҡобайыр. “Дан йыры” тигәнде аңлата.
• Кемдәр ижад иткән?
• Сәсәндәр.
• Нисек башҡаралар?
• Думбра сиртеп, 2-3 нотаға һалып көйләп әйтәләр.
• Бөгөн дәрестә “әсә йөрәге” ҡобайыры менән танышасаҡбыҙ.

2. Һүҙлек эше. (слайд)

– Яңы һүҙҙәргә иғтибар итәйек. Минең арттан һүҙҙәрҙе дөрөҫ ҡабатлағыҙ.

-Үҙегеҙгә оҡшаған һүҙҙәр менән һөйләм төҙөгөҙ.

3. Уҡытыусы уҡыуы.

- Мин ҡысҡырып уҡыйым, ә һеҙ күҙәтеп, тыңлап ултырығыҙ.

4. Уҡыусылырҙан һорауҙарға яуап алыу.

1) Һеҙгә ҡобайыр оҡшанымы?

2) Йәйләү нисек көн итә?

3) Илгә ниндәй хәбәр таралған? Табып уҡы.

4) Ҡыҙҙың шарты менән ризаһығыҙмы?

5) Йөрәк әйткән һүҙҙәрҙе табығыҙ. Нисек аңлайһығыҙ?

6) Таш араһына осоп төшкән әсә йөрәге кемде ҡайғырта? (Әсә кеше үҙе әллә ниндәй язалар алһа ла, балаһын ҡайғырта)

7) Был ҡобайырҙа кемдең ярятыуы көслөрәк?

8) Егет әсәһен яратамы икән?

9) Ә һеҙ әсәйҙәрегеҙҙе нисек яратаһығыҙ?

- Әсәйҙәргә ҡарата йылы һүҙҙәрҙе йышыраҡ әйтегеҙ. Хис-тойғоларығыҙҙы белдереүҙән тартынмағыҙ.

5.Мәҡәлдәр менән эш.

- ҡобайырҙан мәҡәлдәрҙе табып уҡы.

- Тағы ниндәй мәҡәлдәр беләһегеҙ?

(слайд)

6. Әсәләргә һәйкәлдәр.(слайд)

- Ҡобайырҙа төп образ кем

(Әсәләргә ҡуйылған һәйкәлдәр тураһында һөйләп китәм)

• Дуҫлыҡ монументы. Бында ла ҡатын-ҡыҙ һынландырған. 2011 йыл – милләт-ара татыулыҡты нығытыу йылы.

Һығымта: мәҙәниәттә лә, сәнғәттә лә әсә образы – төп урында тора.

7. Синквейн.

- Аңлатыу.

- Төҙөү.

Һыҡымта: әсә – һәр кеше өсөн бәхет, шатлыҡ сығанағы.

8. Өйгә эш биреү.

Әсәйҙәр тураһында үҙегеҙ шиғыр, йә булмаһа әҙер шиғыр дәфтәрегеҙгә күсереп килтерергә.

4. Йомғаҡлау. Тест.

– Белемдәрегәҙҙе тикшереү өсөн тест һорауҙарына яуап бирегеҙ.

-Эштәрҙе алмашып тикшерәйек. Баһалайыҡ.

V. Баһалау.

- Күршегеҙҙе нисек баһаланығыҙ.

Дәрестән һуң көндәлектәрегеҙҙе килтерегеҙ. Билдә ҡуйырмын.

Һау балығыҙ, рәхмәт!