Сеткилимнин аялгазы-шүлүктерим
материал по теме

Аас-кежик,аалым ойбайн,
Ал-бодумга тудуш чорам
Ажы-толум,эргимнерим
Аартыктавайн чуктеп алам.
Аас-кежик,кезээ шагда
Кеди-шынчы эжим болам.
Кежээлерде сеткил хандыр
Кезек ойну сактып ораал.
Аас-кежик, уругларым
Ууттунмас кежии болам.
Улдап келир кара кушке
Удурланыр чаглаа болам.
Аас-кежик, чуртталгамнын
Чуду-кара оруун аштап,
Чулгуй тудуп, актап аштааш,
Чурекейим дому болам.
Аас-кежик,аалым ойба
Айдан чылче монге чуртта.
Аяк-шайым куруглатпайн,
Аалчым дег аажылаар мен.
Аас-кежик. Аас-кежик 
Энерелдиг сеткил долган
Эрнеленген эжим болам
Эгин кожа чус-даа чылга
Эннешпейн денге чурттаал.
Дан-Хая Давын-оол 
17.07.18 ч

Делегейде эн-не арыг, эн-не бедик
Сузуум болган хиним тудуш авам сенээ
Деннепки дег ховар, чараш, чайырлап каан
Состер илип, кожуп черле шыдавадым.

Бодуун, ишчи,будуш-чанныг авам сени
Бодалдарым чуглеп алган чыннып чоруур
Ынак мен деп ортээ турбас, олуму чок
Ыдык состу сенээ сунайн, эргим авай.

Салчактардан угу, дозун салгап алган
Сагыжыннын чаражы дээш хундулээр мен
Оолду, кысты толептиг бооп кижизиткен
Оожум, топтуг будужунге могеер мен.

Хуннун караа кезээ шагда чырып чорзун
Хулумзурээн авам караа чайнап чорзун
Остуруп каан ажы-толун адын сыкпайн,
Оргун чонга бараан боорун аазап тур бис.

Биче чашты эртем, номга ооредип,
Билиглернин оранынче орук изээн
Бирги башкым-ынак авам кезээ шагда
Бистин-биле ам-даа хой чыл чурттаар болзун!(moa)
01.02.2018ч

Аткан данга, аяс хунге, алдынга-даа
Деннээривис делегейде эн-не эргим
Ааткыышка аяар чайгап остуруп каан
Аа суду аржаан болган ава эргим.
Орай дуне. Улус удаан. Чугле чангыс
Одуг караа чашты камнап, карактап кээр
Оорга, моюн ондап, остаан, туруп могаан
" Оглум, дыштан, уду" деп кээр ава эргим.
Шуужуп чайнаан харжыгаш дег, сылдыстар дег
Шууштур унер состер-биле мактап болур.
Ынчалза-даа аваны ол оортуптер бе?
Ылап четкеш, чыттап каары-белек ол боор.
Бойдус оттуп, часкы шиник кирип турда
Хуннун узун херелдери чидип турда,
Бодей оомге, авам сенээ чассып барып,
Хулумзуруун мана хандыр коруп алза.
Бомбурзектин кыс хиндиктиг чону шупту
Богун ооруп, мактал соске опейледип,
Кайгамчыктыг кадыннар бооп хуулуп алгаш,
Каткы-хоглуг, кежик-чолдуг байырлазын!

Амгы шагнын ажы-толу
Ат-даа болган улус болду
Ала хунну бадыр чугле
Ал-ла сагыш-телевизор.
Ийи-чангыс хостуг шакта
Ийи дугаар Тыва коор дээш,
Сандайынга саадаптар сен
Санны оскээр баскаш турар.
"Карусель" деп каналдыва
Каш баскан соон дарый
Ийленгештин чыдып алыр
Ийи холду пульт ээлээр.
Дакпыр-дакпыр ундургулээр
Дамчыдылга,мультиктерден
Ынча дыка хонну калбас
Ыры,шулуут чарт билир.
Мультиктернин маадырларын
Догерезин тоду билир
Мун-даа катап корген болза
Домей хей-дир,албан коорлер.
Орус дылды билип аарда
Оруун уштап бээри эки
Ынчалза-даа караан,кулаан
Ынчалдыр-ла уреп турар.
Столга чемни делгеп салгаш,
"Сооваанда чинер"- дээрге
Секпергей чем ала тырткаш,
Сандай алгаш,баарынга баар.
Уйгу сергээн дунелерде
Чанынга кээп ора каапкаш,
Чаа-ла коруп эгелээштин,
Чалгаам келгеш,хоржок болдум.
Совет уе мультиктерге
Сорунза дег ынак чораан
Чашкы уем эглип келбээн-
Чалар от дег изии чок тур.
Карактары шала кыйыы
Кайгап,хараан дурзулерден
Маадырларым тыппайн барган
Мугулай мээн шаам ол бе.
Хаван Пеппа,Лунтик,Маша
Холли,Райдер,Крошка,Слелла
Холуй-булуй аттар дыннап,
Хаваам дуйуп коруп ордум.
Уе маны солчуп эрттип,
Хой-ле чуулду оскертипкен
Уезинде уругларга
Унелиг бооп чорууру бар.
Угаан немеп,дылын чазап, 
Уштап,баштап берип турар.
Ынчалза-даа шолээден ап,
Ырап дыштан "Карусель" чаа(surprised)(laugh)
Дан-Хая Д. 04.04.2018ч

Алыс боду кашпагай,
Арны-бажы шевергин,
Ажыл-ишке эрестиг 
Аныяктар онза-дыр.
Ада-ие ужуктаан 
Амыдырал уламчызы 
Келир ойнун каастакчызы 
Кежик-чолдуг аныяктар.
Куруневис олар дээш,
Кужун , дерин ундурген
Кыштаг дерип, малды узуп,
Кылыр ижин айтып бээр.
Чаа бажын тудуп аар-
Чарыгдалын толеп бээр.
Чээли-биле садып аарда 
Чиигелделер база бар.
Оон-даа оске программалар 
Оларларда кордунген 
Ону чугле ажыглаары 
Оолдун,кыстын эргезинде.
Чечектернин чаражы 
Черим,чуртум салгалы
Амыдырал судалы 
Аныяктар дендии-дир.
Тывавыстын келир ойу 
Адыжынар иштинде-дир 
Тывызыксыг талантынар 
Ажыгланар,аныяктар.
Бодал,санал,идеянар 
Борбак башка торуттунуп,
Чаа-чаа чараш сеткил-биле
Чаартынынар,аныяктар.
Дан-Хая Давын-оол 
21.06.2018ч

Кожуун, суму, хоорайлар аразынга
Кончуг дирткен талантылар киришкештиң,
Уран чүүлдүң каңнакчызы-шылгарааннар
Улус, чоннуң мурнун орта шилиттинди.
Угу-дөзү чаяалгалыг Бай-ла-ла-Тайгам
Ууттунмас өөрүшкүнү шаңнап берди
Улуг,биче чону өөрүп, сеткил сергек
Уткуп алыр, чоргааранчыын, Бай-ла-Тайгам.
Тоолдарда,адааннарда көрдүнгени
Тоолзуг чараш адаан, мөөрей үшкү черин
Ажыл-ишчи,төрелзирек, сеткили бай
Арат чонун алгап-йөрээн, Бай-ла-Тайгам.
Уран чүүлдүң таваан салган өглелерлиг,
Улус,чонда ады алгаан арат-чоннуг
Бай-ла-Тайга чону дээштиң чоргаарланып,
Бажында ак бөргүн уштуп, мөгейип тур.
Дан-Хая Давын-оол.
19.10.2018 ч
Тыва-бистиң өргээвиске үшкү черге төлептиг болган чаңгыс чер чуртугларымга

Кыштың соогу хаарып келир
Кылыр ижин күүседи бээр
Ынчалза-даа сеткилимни
Ырмасынчыг доңурбайн көр.
********************
Эми-даа чок, кеми-даа чок
Эрээн,шокар бодалдарым
Ээргиишке эптей дүрүп
Эмгелеп аар харык болза.
*****************
Дөргүннерлиг,бедиктерлиг
Дөвүнчүктүг, белдирлерлиг
Амыдырал оруун улаан
Ара-ай ындыг салымымны.
****************
Салам,бакты сартыкташпаан
Салымыңны ол-бо диве
Оолдуг, кыстыг ие кижи
Оя сөглээр сөзүң сөгле.....
Дан-Хая Монгуш
12.12.18 ч

Бугу бойдус чаъс суунга чунуп алды 
Буру,сиген арыг, кылан чайганып тур
Бургээн хоннум сомазы чок арып келди 
Бугу бодум чиик сергек оттуп келдим.
Кагып суксаан унушке мен домей турдум 
Катап база оорга,мойнум хондурулду
Эртенги хун богунгуден эки боор дээн
Элдээртигге бузурээним чазыг болбаан.
Дазыл-дамыр озээн оттур када берген
Дириг бойдус мээн-биле чаржалажып,
Дажаан хем дег дойлуп келген сеткилимни 
Даамчыргай чаъс оожургадыр чугганзыг-дыр.
Кижи биле бойдус ийи чангыс ава
Хини тудуш толдери деп бадыткалды 
Ожаап билгеш оожургаан сагыжымны 
Одуруглар ала чайгаар бижий берди...
Кижи ыглаан. Чаъс чагган. Хорзун шыгаан.
Сеткил сергээн. Бойдус чайнаан. Магалыын ай.....
Дан-Хая Давын-оол
22.06.2018ч

Дагдан бедик,куштуг,шыырак
Даайларым таан эргим
Ием-биле хини тудуш
Ишчи,кежээ улус чуве.
Чээннеринге дуза кадып
Чедип келир улузум ол
Арты,иштин аайлай тудар
Ажылгыр-ла даайларым.
Угбазынын уйнуктарын
Уругларын алчып,тудар
Уран-шевер холу-биле
Ууштап чаптаар даайларым.
Иженгени ажылынга
Ишти,хоннун бердиниптер
Ием-биле торел болган
Изиг баарлыг даайларым.
Ырак черде,хары чонда
Ынак чээним кандыг чор деп
Сагышсырап холзеп арар
Сагыжы ак даайларым.
Айлар ишти корбээнимде
Арны-бажын чуруп,тудуп
Албан-биле телефоннааш,
Ал-ла бодум оожургаар.
Демниг болгаш турлуг,куштуг
Дендии ынак даайларым
Хоннум чазап чугаалажыр
Хоорештиг даайларым.
06.07.18 ч
Дан-Хая Давын-оол 

Даглар бажын харап орар хунум, экии!
Даглыг Тывам арат-чону экиивенер!
Сеткилдерни сергелендир хулумзургеш,
Сериин сугга шаптаттынып кааптынар.
Омак-сергек аажы-чан оон хевирленир
Оран-чурттун каазы улам чечектелир
Эртежини эзерлиг аът манаар дээрзин
Элдээртигни кертип алгаш, тура халыыл.
Арыг агаар. Аян шыктар. Айлан-куштар
Ажыл-ишчи хунге немей домек болзун
Эртенгинин одарында малдын даажы
Эки хуннун медээчизи болур болзун.
Частын чангыс хуну безин будун кышты
Чемгерип кээр дээрзин утпайн ажылдаалгар
Чаштар-биле кады ооруп, мага хандыр
Чаржып ойнап, эки хунну эртирээлгер.
Дан-Хая Давын-оол

Аккыр энчээн чаттыныпкан
Аяннандыр кеттинипкен
Думаалайлыг душтук кыс дег
Декабрь-даа үнүп келди.
Соок чывар хаарза-даа
Солун, хөглүг, үрде манаан
Соок Ирей, Харжыгаштыг
Сорунзалыг байырлалдыг
Онзагай ай моорлап келди,
Олудунче саададыылгар.
Чаларап кээн чаа айым
Чараш чүүлдү хайырлап көр
Чаштар-биле бир үн алчып,
Чазык,хөглүг эртирээлгер.

Даңгаар эртен тура халааш,
Даштын ыяш киирип салгаш,
Дегийт дүрген чемин кылыр
Дендии дирткен ишчилер бис.
Ажы-төлдү ашкаргаштың
Ажылдыва далажып каар
Ашактардан чыда калбас
Аажок эрес кадыннар бис.
Бажындыва маңнап четкеш,
Бар чок хирни аштай тудар
Садикке дээр арыгланыр
Саат чок кежээ кадыннар бис.
Улугларның оналгазын,
Уругларның шүлүктерин
Доктааттырар, бижиттирер
Доруун дирткен авалар бис.
Кежээ дүжер, дыштаныр дээр
Кайын ындыг. Ажыл төнмес
Кады кырыыр ашак-биле
Кады түңнел үндүрер бис.
Кара эртен кежээге дээр
Каш янзы хуулуп тургаш
Ажыл,бажың,садик,школа
Аразынга четтиргер бис.
Каптагайда биске чедер
Кайгамчыктыг кадыннар чок
Амыдырал, ажыл -иш дээш
Анаа орбас кадайлар бис
Үргүлчүлеп санаар болза
Үе майы манап орбас
Үүле-херээн кыла-ла бээр
Үлегерлиг кадайларны оош(laugh)
Дан-Хая Монгуш
13.12.18 ч

Кышкы салып,чырык көрүп
Кышкы эртен чаяаттынган
Аас-кежиим, салымымга
Амыраарым чүден артык.
Өртемчейниң өнгүр каазын,
Өөрүшкүнү,чедиишкинни
Өөрүм-биле үлежип кээр
Өмүнээмге чоргаараар мен.
Аяс дээрниң адаан арта
Авам мени бодараткан
Ачылыг бо айга, хүнге
Аажок ынак үрен боор мен.,
Келир өйнү чырыдып бээр
Херелденген хүнүмге-даа,
Айтып,сургап,кижизиткен
Авам мерген сөзүнге-даа
Четтиргеним илередип,
Черниң каазын сөңнеп тудайн.
Ынчалза-даа эң-не дээди
Ыдыкшыдар бедик сүлдем-
КИЖИ болуп чаяаттынган
Кежиим дээштиң мөгеер мен.
22.12.2018 ч

Чайның чылыг хүнээрегин солаан
Чалалга чок чайгаар моорлап келир
Чүзүн-бүрүн хевин каастаныпкан
Чүрээм кеми-күскү үе дүштү.
Чалгынныг куш чанарынче маажым
Чарлыксавайн муңгак ырын ырлап,
Чалыыларның чайгы болчаан эргип,
Чааскаанзыргай арай муңгак этти.
Улуг оглу-сентябрьны күткүп,
Ууттунмас ажыл онаап берди
Сигенчилер хөпээннерин бөлүп,
Шалып дүрген ижин кылып турлар.
Ортун кызы октябрьны кый деп
Оран-чуртту каастаар даалга онаар
Дыңнангыры кончуг кежээ уруу келгеш,
Дыка дүрген ширтек сырып чадар.
Хеймери боор ноябрь ам келгеш,
Херии соогун улай үргеш турар
Ижээнинче аңын сүрүп кииргеш,
Иштик черже бүдүү ырап чоруур.
Тозан хонук үүлезин кылгаш,
Тоолзуг чараш үе-биле каржып,
Келир чылын аалдап кээрин аазааш,
Кежик-чолдуг күс-даа ынчап чанар...
Дан-Хая Давын-оол
11.09.2018ч

Билзек солчуп, дангыраглаан хунувустен
Бадылганын бижиин алган уеден бээр
Эки, бакты денге ажып, денге чуктеп
Эгин кожа эрттиргени чылдар эргим.
Кара чажы хыраа дужуп келгижеге
Кады кырыыр чоленгиижим болуп чор сен
Келир ойде соовус салгаар толдеривис
Кежиивис деп мага ханып ооруп чор бис.
Улуг ууле, буян кылып, чонун деткип
Уруг-дарыын толептиг бооп кижизиткен
Хуннун изиг хелели дег хоннум чылдып,
Хунден хунче суме соннээр деткикчим сен.
Амыдырал оруктарын четтинчипкеш,
Амыр эвес уелерни эрттирдивис
Ийи эгин, ийи холу демниг чорда
Иженгени ажылывыс кошкаш кынмас.
Монгун баштыг тайгаларнын шыпшыында дег,
Монгун куда бедииндиве унуп келген
Чалыы шаамдан камнап келген эргим кижим
Чалгыным бооп, ам-даа деткип, кады чорам. 
Дан-Хая Давын-оол
08.04.2018ч
------------------------------------

1) Янзы-буру аттар-биле ададып,
Ялаладып кандыг орук эртпээн дээр
Торел чоннун уну болгаш кыйгызы
Тоогуде арткан ады Кызыл ол
Кожумаа:
Чалыы шаамнын сайзанаан сээ тиккен мен
Чарлып болбас ынакшылым Кызылым.

2) Бодей оглер,чадырлардан эгелээш
Богунге дээр хогжулденин шыпшыында
Бедик чалым хаялар дег бузээлээн
Белдир черде туттунганы хоорайым.
Кожумаа хевээр. 

3) Каш янзы аймак чонну кавайлаан
Кайгамчыктыг найыралдын одаа боор
Амыр-чыргал,аас-кежик турлаанга
Амыраамны болчаан ынак хоорайым .
Кожумаа хевээр.
Дан-Хая Давын-оол 
08.08.18ч

Ортемчейнин озээ
Оорушкунун одаа
Олчей-кежик чаяан
Ог-буле онза.
Курунени баштаан
Куштуг ача турлуг
Аас-кежик шаннаан
Ава кижи эргим.
Челээш онун соннээн
Ажы-толу чараш
Черни,Дээрни улаан
Амыдырал солун.
Ада-ие,ажы-толу
Аралажып чорза
Чулук кадын соннээн
Чуртталга-даа тулган...
Дан-Хая Д.
08.07.2018ч

Эргим-не-дир.
Сактыышкынга чугленипкеш,
Ойлеп-ойлеп чашкы уем
Оранынче ушкаш кээр мен
Саргаан чурээм оожургай бээр.
Оолдар, кыстар болуп алгаш,
Ойнап чораан уелерим
Эртиргеним кудумчумга
Эмир эртир ынак-тыр мен.
Сатчыгаштын найыралдыын
Демниин, хоглуун бодап ор мен
Салгалдары чаштары бис
Денге озуп келдивис ийин.
Лаптулап, волейболдап,
Лазалажып, шпионнажып,
Аскак-кадай, чурт оюн дээш
Адай бээрге тонмейн баар-дыр.
Улуг,бичии ылгал чокка
Улай-улай ойнап чораан
Садовая чонун ам кээп
Сактып кээрге эргим-не-дир.
Тозан чылдын бергелерин
Тооваан бис, кортпаан-даа бис
Кожалардан аай-дедир
Колданчып-ла эрттирген бис.
Корулделер, маргылдаалар
Конгус успес турдувус ийин
Когутчупкеш, киришкештин
Кончуг диртип чордувус-даа.
Ам бо хунде Тывавыстын
Ангы-ангы черлеринде
Амыдырап чоруур-даа бол,
Аралажып чурттап чор бис.
Чашкы уем каазы синген
Сактыышкынга бургедипкеш,
Садоваям бодап ор мен
Чаштар бадып келир болду.
Эмир эртир ынакшааным
Эрикпезим кудумчумнун
Эриг баарлыг чонун барып
Эргеленип куспактаза.
Келир ойнун салгалдарын
Кедизинде демниг болуп,
Садовая адын сыкпайн,
Сайзыраарын кузеп ор мен.
Чалгынныг куш мени ынаар
Чашкы шаамче удээш келди
Кызаа, бичии ынай-даа бол
Кудумчум-даа эргим-не-дир.
Дан-Хая Давын-оол. 18.02.18ч

Ожук даш дег оолдарым.
Ынакшылдын кавайынга
Опейледип остуруп каан
Олчей-кежиим, чурээм чартыы
Оорушкум боор оолдарым. 
п/в Оруум изээр, соом салгаар эрестерим
Ожук даш дег демниг, куштуг оолдарым.

Шонган хуннун херели дег,
Шоваа эрес карактарлыг,
Содак-шудак сынын каастаан
Соруктуг-ла могелер боор.
п/в

Хемчик хемнин арыы ышкаш
Хенче унуш чулуу ышкаш
Кажан шагда кады чоруур
Караам огу, даянгыыжым
п/в
Адазынынын, иезинин
Ажыл-херээн уламчылаар
Торел угун, чуртун тудар
Толептиг-ле оолдарым

п/в Оруум изээр, соом салгаар эрестерим
Ожук даш дег демниг, куштуг оолдарым.
'_____________________
Дан-Хая Давын-оол. 20.03.2018ч
Арбаймаа Николаевнанын чагыы- биле

Алдын дустуг оранымнын
Алдар-аттыг огбези боор
"Ангыр-оолдун тоожузунда"
Агбаан Степан огбем кижи.
Чогаалчынын авазынын кады торээн
Дадыяаты дунмазынын уруундан мээн
Чолдак сынныг кырган-авам Кызыл-Уруг
Дус-Даг черге чаяаттынып торуттунген.
Адам угун саазынга санап,бижип
Огбелерим аймаан билип алганым ол
Ортемгейге артып калыр салгалынга
Ончу кылдыр чечен дылды шаннаан хире.
Угум-дозум чогаалчылар болганындан
Углап турар состер кожар болган боор мен
Огбелерим угум-дозум Танды сында
Овур черден ужуун илген салгалы мен.
----------------
С.Сарыг-оолдун даай-авазы мээн кырган-авам болган. Оон оске даай-аваларынын уругларындан В. Серен-оол, Н. Куулар,Эдуард Донгак дээн чогаалчылар торуттунген. Чогаалчы уктуг мен деп билип чоруур мен. Серен-оол чогаалчыны корбээн дээрден башка артканнарын танып,коржуп,аралажып турган мен. Николай Куулар ачамнын чангыс классчызы,кады ойнап оскен эжи. "Огбелерим чурту" деп номунда мээн ачамга тураскаадып бижээн шулуу база бар.
Дан-Хая Давын-оол. 
02.09.2018ч

Эңме-сан чок
Эртинелер аразындан
Эң-не дээди
Эскет чокка чидип болбас
Түмен шагда
Түрк дылдан аңгыланган
Тынгарыкчы
Тыным болган тыва дылым.

Кышкы өйде
Кырган-авам бөдей өөнге
Кымны мурнай
Кыпсынчыдыр ыглаан үнүм
Кызыгаар чок
Кымдан артык үнелээрим
Кызыл тыным
Тыва дыл деп соонда билдим.

Өзүп келгеш
Өөредилге чедеринге
Өөр-өнер
Өгбе, төрел дылы көвей
Өзүм-баарым
Өөрүшкүзүн илередир
Өртээ турбас
Өндүр чаагай тыва дылым.

Чалыыларны
Чагып-сургап кижизидер
Чараш чаагай 
Чаңчылдарын кожа четкен
Чылдан чылче
Чымыш ижин кылып чоруур
Чыргал билбес,
Чырыткылыг тыва дылым.
Дан-Хая Монгуш ( Давын-оол)
21.10.2018 ч

Халыынныг чай олудунда 
Хаан ышкаш саадай берди
Харыксыраан бойдус безин
Кагып,суксап пат-ла туру.
Кажанга дээр дужулгеге 
Саадаар диген кудай ирги?!
Саарлып баткан чаъзын соннеп,
Саат-даа чокка кудуп корем.
Изиг,ышкам агаарынны
Илдик чокка сериидедип,
Хайыралыг чаъзын улай 
Хайырлап кор,канчап бардын.
Онуп каткан оът-сигенин
Онгарылдыр кудуп берем
Онгачада ускан суглар
Огородка дуза чок тур.
Ажы-тол-даа чангыс черге
Олут орбас апардылар 
Ак-кок дээрден дамды манап,
Аай-дедир кайганыр-дыр.
Кезек булут чыглып алгаш,
Кезек када сумелешкеш,
Чаъс болуп хуулуп алгаш,
Чаштарывыс оортурнер-ле.
41даш хуваанакты
Чежени-даа салып корген
Черни каастап аян киир-ле
Чедип кээр деп дужуп туру.
Оо богда,кудай дээрим
Оода мону номчуп корем.
Сергелендир,секпередир 
Сериидедир чаап корем.
Дан-Хая Давын-оол 27.06.18ч

1) Эрте чаштан эргеленип,
Эштип оскен Хемчик хемим.
Элээди чаш уем эрткен
Эргим ынак Хемчик суурум.
п/в: 
Хемнин куштуг агымы дег бурунгаар
Хемчик суурум хунден хунче сайзыра.
2) Ээлдек чанныг,хундулээчел
Энерелдиг чону арбын
Эртем-билиг,депшилгеже
Эжиндирген Хемчик суурум.
п/в т/же
3) Аргып,даараан хевис ышкаш
Арыг-силиг кудумчулар
Артын,иштин унуш шыпкан
Айдыс чыттыг Хемчик суурум.
4) Узун эвес кыска-даа бол
Угулза дег каастаныпкан
Бажыннарын, кудумчузун
Барган кижи мактаар суурум.
5) Чаштар уну каткы-хогден
Чангыланган Хемчик суурум 
Чаартылгаже денге базар
Чаглаам болган Хемчик суурум.
п/в
24.07.2018ч 14:37

Шолээ келген. Кузелдер хой.
Шолээн хостуг дыштаныксаан,
Арыг агаар айдыс тынып,
Аржаан,хемнер чедиксээн-даа.
Ажы-толду эдертипкеш,
Аквапарктап ойнадыксаан
Кода-хоорай,суурлар кезип
Кожамыктап ырлаксаан-даа.
Бажын иштин дозулап кааш,
Бар-ла турган бокту аштап,
Чадыгларым чуггаш,чаткаш,
Чадырымга оруксаан-даа.
Тоогуден салгал дамчаан
Торелдерни кезиксээн-даа
Толдеримни чыскаап алгаш
Тош,чарын чип оруксаан-даа.
Эх,шолээ,ынак шолээм
Ынчалдыр-ла тонер четти
Ынанганын бажын чиген
Ында-бирек мени-даа аарай.
Шаа-биле алган акшам
Ша-даа четпейн тонуп калган
Баш удур коруп алган
Планнар-даа куусеттинмээн.
Шолээ,шолээ,кужур шолээ
Шыланчыын аа,тонуп корем
Акша-шалын санап турар
Ажылымче шымнып кирейн.
Амдыы чылын кончуг таптыг
Ам-бир черле ужурашкаш,
Сериин ойде душчуп алгаш,
Сеткилдежип оргай бис аан.
Амдыызында кезек када
Аалынче чана берем
Ажы-толум хырнын каастаар
Ажыл-биле солчуп корем.
О,ажыл,экии,ажыл
Оранчокка туруп албайн,
Оочурунну солчуп алгаш,
Олудунга саадап корем.
Буруулугну бурган билир
Буруудатпа,кужур шолээм 
Амы-тын дег артык ынак
Ажылымга чайлап берем
-------------
Баштак аян-биле(wink)(laugh)
Дан-Хая Давын-оол 
30.07.2018ч

Ыраажы оолга
Сеткилдерни
Сергедип чуп, арыглаар
Агым суг дег
Аялгалыг ырларын
Дыннакчыга
Дынгылдайлааш бадырар
Даглыг черим - 
Тыва чуртум оолдары.
Ыры-биле
Сагыш-сеткил ажыдар
Сарыы кыска
Ынакшылын дамчыдар
Уян кижи 
Карактары шыгый бээр
Кайгамчыктыг
Уран-чуулдун маадыры.
Тыва черим 
Толу болгаш ындыг боор.
Тывызыксыг
Тывыжы боор алдыны-
Арат -чонун
Алгап-мактаан хоон кирген
Аян ыры
Кынгырадыр дагжап тур.
Чурээн уну- 
Сеткилиннин чажыдын Чалымнарга
Чангыландыр согле-ле
Ынак черин
Ыдык чонун, торээн дылын
Ырларынга
Ындынналдыр ырла-ла!
Дан-Хая Давын-оол
19.03.2018

Эргилделиг уелернин
Эргеленчии, эрикпези
Эрээн харнын даажын соннээн
Эн-не эргим чазым, экии!
Кышты оттур канналып каан
Хорлангылыг холум сунуп,
Хоор чон-биле бир ун болуп,
Кышкы салып амырадым.
Агаарыннын арыын, таптыын,
Айызап кээр, сергедип кээр
Хулумзурээн хуннун дурту
Хунден хунче узап олур.
Элээдилер, чаш ажы-тол
Олудунга саадаарынга
Олут орбас, байгы даштын
Эстедип каап турар-дырлар.
Ажыг кыштын дошкун соогун
Ажырбайн эрттирдивис
Ынчалза-даа часкы шинчи
Ындын алып эргеледир.
Дувулуг хат, соок сырын
Дундууштелген казыргы-даа
Чуректерде ынакшылды
Чулгуй балап шыдавастар.
Март ай. Чечек. Болчаг шагы.
Мактал ырга алгаттырар.
Маадырлыг кышты солаан
Магалыг час, экии, экии

Эртенги сериинде ажыл таптыг
Эртежи кижиге чорук буттунгур
Эрестиг улуска ажылы таалал
Эткен куштарнын уннери чараш.
Эрбенниг состер чурекке анчыг
Энчектиг узун тон буттарга шаптык
Ээнзирээн бажын ээзинге куюм
Ээзи чок ыт чаштарга кээргел...
Эки чуулдерни боле-хаара соп,
Ээргииштелген бодалды чангыс аайлап ап,
Эчис кузелди чуглендириптер
Эргенги хунум экини сонне.
Эргим улузум карактап,камгала
Эл-чонумну хайгаарап,дузала
Энергиялыг херелдерин сунуп,
Эннежип болур эштерден чоргус.
Эки хуннун мендизи-биле
Экии-экии,эргим чонум(happy)
-----------------

Эртенги чурумал
Саарылган чаъс соонун аяныын
Арыг агаар дээскинип ойнап тур.
Саарзыкталып кудараксаан хоннумнун,
Сагыжымнын дудускегин чугганзыг.
Оожум самнаан дээрде ак булуттар
Оожургалды ала чайгаар соннеп кээр.
Бурулерде кыланнашкан шалыннар
Будуу менче карак базып турганзыг.
Одардыва унген малдын башкылыы
Оожум,маажым оъдун оъттап бар чору
Ыдын четкен,аъдын мунган кадарчы
Ыравайн соондан чортуп бар чыдар.
Бурулаашты кодурулдур дээскинген
Бургурткайнып эстеп чыткан довурак
Ие-чери-авазынга чассып каап
Ийленгештиг оожум аяар чытканзыг.
Мыжыражып уннер алчып сыйтылаан
Мыяа мында чаржып ойнаан куштарнын
Хоглуг,сергек аялгазы чайгаар-ла
Хоон киирер сергедикчи куштуг-дур.
Бажын сунуп бакылап кээн ногаалар
Бар шаа-биле мойнун сунуп унуксеп,
Кагып,суксаан хорзунунден чулук тып
Катап база чааптарын манаарлар.
Эжик ажып унуп келгеш коргеним
Эртенги бо чурумалды магадап,
Дегийт дурген телефонну тудупкаш,
Демдеглелди шаамга киир бижидим.(happy)(sun)(droplet)(sprout)(dragonfly)
Дан-Хая Давын-оол
15.06.18 ч