Технологическая карта урока "Чуве адынын адалга болуру"
план-конспект урока (5 класс)

Эртемниг (предметные)

УУД (эртем өөредириниң түңнелдери)

Бот-тускайлаң (личностные)

Эртемниң тускайлаңын медереп билип алырынче, чаа билиглерни чедип алырының янзы-бүрү аргаларын ажыглап шингээдиринче, теориялыг билиглерни амыдырал-биле холбап өөрениринче, эстетиктиг көрүштү хевирлээринче угланган.

Коммуникативтиг: өске кижилер-биле, башкы, эш-өөрү-биле харылзаа тудуп, чугаалажып билири, инициатива, идея үндүрүп шыдаары, бодалдарын чиге, дорт илередири, өске кижиге үнелел бээри…

Регулятивтиг – бот-угланыышкынныг: сорулга салып билири, план тургузуп, түңнел үндүрүп, бодунга үнелел бээри

Чаа билиг алырының түңнелдери: рефлексия, анализ, сайгарылга, деннээри…

Өөреникчи бодунуң үзел-бодалын бот-тодарадып,  бот-углап билиринче; өөренириниң чугулазын, чаа билиглер шиңгээдип алырын медерелдии-биле угаап билиринче, хөй чоннарның аразынга хууда болгаш хамааты туружун быжыглап, амыдыралчы планнарын тургузары, ону боттандырарынче угланган болур.

№

Кичээлдиң этаптары

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөреникчилерниң ажыл-чорудулгазы

1

Организастыг кезээ

Өөреникчилерниң кичээлге беленин хынаар.

- Эки хүннүң мендизи-биле, уруглар! Чараштарыңарны, өңгүр чараш чечектер-ле. Шупту бар, белен бис бе?

- Уруглар, бөгүнгү кичээлде бис чаа тема өөренир бис. Ынчангаш кичээлде идекпейлиг ажылдаарыңарны шуптуңарга күзедим.

Өөренкчилерни кичээлге белеткеп алыр

Ай-хүннү бижип алыр

2

Катаптаашкын –кичээлдин темазын тодарадыр

Кроссвордту  тывар

1.Дазыл, дос,оскертилге, чогаадылга кожумактары дээрге состун дузалыг кезектери-дир. Оон оске адын чуу дээрил?

2.Торел состернин ниити кезээ- Дазыл.

3. Чугаа уннерин ооренир кезекти ФОНЕТИКА дээр.

4. Дылдын бугу сос курлавырын ооренир кезекти ЛЕКСИКА дээр

5. Грамматикада чугаа кезектерин ооренир кезекти МОРФОЛОГИЯ дээр.

6. Чангыс аай тускай чурум ёзугаар бугу ужуктерни дес-дараалай чыскааганын АЛФАВИТ дээр.

Харыылары:

1. Морфема

2. Тускай

3.фонетика

4. лексика

5.морфология

6.алфавит

Чүү деп сөс унуп келди.

Сөстү тургузуунуӊ аайы-биле сайгарар

Ынчап кээрге, бо кичээлден чуну билип алыр – дыр бис.

  Демги арттырып алган одурууңарга бөгүнгү теманың адын бижиилиңер.

Бо тема тыва дыл номунда чок. Ынчалза-даа оон чижектерин “Буянныг араатаннар” деп шииден тып алыр бис.

Буянныг араатаннар деп шиини номчуп алгаш кээр болган силер.

Шиинин киржикчилерин адап корунер

Аӊнар. Чүнү кылыр бис ынчаш, Мажаалай акый?(ар.174)

Кымнар  чуугаалап турар. – Аӊнар. Кымга чугаалап турар -  Адыгга. Чугааны кым дыннап турар-дыр –Адыг.

Адыг. Дыӊнаӊар, арганыӊ хамык аӊнары, силерниӊ дайзыныӊар кижини тудуп эккелдим. (ар.177)

Кым чугаалап турар – Адыг. Кымнарга чугаалап турар – Арганын хамык аӊнарынга. Чугааны кым дыӊнап турар-дыр – Арганыӊ хамык аӊнары.

Адалга дээрге чугааны дыннап турар кижинин адын илередир сөс азы сөс каттыжыышкыны.

Сорулгавыс:

Түӊнелди кылыр.

Адалга

Бир оореникчи самбырага кылыр

Дазыл – ат +а+алга = атты адаар сос

Ол ат сос чуве ады болур.

Адалга дугайында билип алыр бис.

Анчы. Адыг.Койгунак,....

            Аннар

Адыгга

Адыг.

Адыг

Арганын хамык аннары

Арганын хамык аннары.

• Адалга дугайында билип алыр бис;
• Домактардан адалганы шын тып, аңгылап өөренип алыр бис;
• Адалгаларлыг домактарга  бижик демдектерин  шын салып өөренип алыр

бис.

Чугааны дыӊнап турар кижинин азы чувенин адын илередир сөс.

Адалагалыг домактарда бижик демдектерин хайгаараар.

Уруглар, бо 2 домакта адалгалар домактыӊ кайызында турар-дыр?

Бижик демдектерин шинчилеп көөр.

1. Домактыӊ соонда.
2. Домактыӊ ортузунда.

3. Шын бижилге дүрүмү

Болук бурузунге берген домактардан адалганы тывар. Бижик демдээн салганын тайылбырлаар.

Адыг. Кортук болба, Бөрү.(ар.174)

Дилги.(Койгунга) Адырдан, дуӊмай, үзе кирбе. (ар.175)

Адыг. Че, Мыйгак, каътче халы. (ар.175)

Схемалар езугаар шын бижилге дүрүмүн тайылбырладыр

(Слайд 12)

Бердинген схемалар езугаар шын бижилге дүрүмүн тайылбырлаар.

Схемазын чурудар.

4. Шинчилел ажылы

• Ам силер сөзүглелден адалгаларны тывар силер.

 (Слайд13)

1-ги бөлүк -  ар.172 – 173

2- ги бөлүк -  ар.178 – 179

3-кү бөлүк -  ар.180 – 181

4-кү бөлүк – ар.186 – 187

Класс дөрт бөлүк кылдыр үстүп алгаш ажылдаар.

Бөлүк бүрүзүнүң төлээлери ажылын камгалаар. Бөлүктер бот-боттарынга айтырыглар салып, үнелелдер бээр.

9. Рефлексия

Слайд 14,15

Уругларның харыылары (бодап алган күзелдерин кайы хире боттандырганын чугаалааш, боттарынга бот-үнелел бээр)

6

Бажыңга онаалга

Инструктаж

1. Адалгалар ажыглап тургаш, кыска хуулгаазын тоол чогаадыр.

Бажыңга онаалгазын бижиир