Белемгә омтылу 5 нче сыйныф өчен әдәбияттан текст өстендә эш дәресе (рус телендә гомуми белем бирү оешмаларында татар телен өйрәнүче укучылар өчен)
план-конспект урока (5 класс)

Тема

Белемгә омтылу

5 нче сыйныф өчен әдәбияттан текст өстендә эш дәресе (рус телендә гомуми белем бирү оешмаларында татар телен өйрәнүче укучылар өчен)

Максат

1.  Текстны анализлау барышында укучыларның фикерләү  сәләтәрен үстерү,татар халкы тарихы белән таныштыру.

2. Сөйләм телләрен баету, сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру.

 3. Игътибарлы, кызыксынучан, үз фикере булган укучы  тәрбияләү.

Көтелгән нәтиҗә

Предмет-  әсәрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку, эчтәлекне дөрес аңлау.

 Метапредмет

Танып белү- әдәби әсәрне дөрес аңлап уку һәм анализлау;

Коммуникатив- нәтиҗәгә килгәнче, төрле карашларны өйрәнү һәм дөрес юлны сайлау;

Регулятив- дәреснең темасын, проблемасын, максатын мөстәкыйль таба белү;

Шәхескә кагылышлы нәтиҗә- укуга карата теләк-омтылыш, җаваплы караш булдыру;

Төп төшенчәләр

Мәгърифәтчелек хәрәкәте

Предметара бәйләнеш

тарих

Ресурслар

http://balarf.ru/, “Борынгы һәм урта гасыр әдәбияты” интерактив китап.

Презентация, өстәмә тарату материаллары, тест

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укучы эшчәнлеге

Укытучы эшчәнлеге

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

I Мотивлаштыру- ориентлаштыру  

1) Уңай психологик халәт тудыру;

- Исәнмесез, укучылар. Дәресебезне башлыйбыз. Дежур укучыны тыңлыйк әле.

- Бүген сыйныфта мин дежур. Бүген ..................., әдәбият дәресе. Дәрестә барлык укучылар да катнаша. Өй эше “Әкият яздым укыгыз”, “Хыял канатында” бүлекләрен кабатларга иде.

- Рәхмәт.

2)Актуальләштерү

Өй эшен тикшерү. Тест эшләү.

Тест.

1.Адлер Тимергалин – (язучы-прозаик, шагыйрь, фантаст, очучы, космонавт).

2. “Әкият” курчак театрында кайсы телләрдә әкиятләр куела?

( татар, рус, татар һәм рус)

3. Әкияткә нигезләнеп, драма әсәре формасында язылган арадаш (смешанный) жанр төре  (әкият, пьеса, әкият-пьеса, драма)

4. Туфан Миңнуллин кем ул? (шагыйрь, драматург, рәссам, спортчы)

5.Галәм сүзенең дөрес тәрҗемәсен күрсәт. (карандаш, кеше исеме, космос, ручка)

Тестны  мөстәкыйль тикшерү.

Үзбәя

- Һәр дөрес җавапка 1 балл куегыз. Я, әйтегез әле сез ничәле алдыгыз?

- “5” ле алучылар  кемнәр басыгыз әле.

- “4” ле алучылар...

     -  “3” ле алучылар бармы?

     - Афәрин, укучылар дәреснең бу этабында алган билгегез Үзбәя А га куегыз.  

Кизү тору

чы укучы чыгышы

Мөстәкыйль эш (тест эшләү)

Уку

чыларны эшкә тарту

Регулятив: үз

эшчәнлегеңә бәя бирү һәм укытучы биргән бәяне адекват кабул итә белү.

  3)Уку мәсьәләсен кую.

    - Хәзер сезнең белән кечкенә генә видеофильм карарбыз. Фильм караганда игътибарлы булыгыз. Бу фильм кемнәр турында? (төркиләр турында)

     - Әйе, төркиләр безнең борынгы бабаларыбыз.

           - Фильмда сүз нәрсә турында барды?

           - Татар халкы тарихы, язу, тарих.

      - Димәк без дәрестә нәрсә турында сөйләшербез?

      - Татар халкы тарихы, язу, белем турында.

• Әйе, укучылыр, бүген без сезнең белән татар халкының белемгә омтылу тарихы турында укырбыз.

Информация белән эшләү, дәрес тема

сын билгеләү.

Уку максатын кую буен

ча фронталь эшчәнлек  оештыру

Танып белү: видеофильмнан кирәкле информацияне аерып ала белү.

Танып белү: уку мәсьәләсен чишү өчен, модельдән файдалана белү.

Коммуникатив: үз фикереңне төгәл һәм аңлаешлы итеп әйтә белү.

 Шәхес эшчәнлеге: үзара хезмәттәшлек, ярдәм итә белү.

II Уку мәсьәләсен өлешләп чишү

Текст өстендә эш

а) сүзлек эше (презентация карау барышында сүзләрне дөрес әйтергә өйрәнү, тәрҗемәләрен белү

омтылу - стремление

борынгы бабаларында – у предшественников

рун язуы – руническая письменность (существовала у древних тюрских племён – предшественников татарского народа)

мәдрәсә- медресе (учебное заведение татар, подобное современной школе)

Идел буе Болгар дәүләте – государство Волжская Булгария

Казан ханлыгы – Казанское ханство

Дин белеме – наука о религии

Мәгариф – образование

Мәгърифәт – просвещение

Гасыр – век

Югары уку йортлары – высшие учебные заведения

ә) “Белемгә омтылу” текстын (78б.)  һәр укучыдан укыту.

(рим цифрларының укылышын искә төшерү, презентация)

X- унынчы

XVIII – унсигезенче

XX – егерменче

б) әдәбият теориясе белән таныштыру (дәфтәрләрдә эш)

Мәгърифәтчелек хәрәкәте – кешене белем бирү юлы белән алга җибәрү (просвещать) идеясе. Татар әдәбиятында бу процесс XIX гасырның икенче яртысында булган.

Дәреслектән теориянең татарча һәм русча вариантларын уку, татарчасын дәфтәрләргә язу.

Ял минуты

в) Сораулар һәм биремнәрне үтәү.

- Дәреслекнең 79 нчы битендәге сораулар һәм биремнәрне таптык. 1-3 нче биремнәрне телдән үтәргә әзерләнәбез. Сорауларга җавапны белүчеләр кул күтәрә.

Тикшерү.

1. “Әйе”, “юк” дип җавап бирегез:

1) Татар халкы белемгә омтылганмы? Әйе

2) Казан ханлыгы оешкач, гимназияләр саны артамы? Әйе.

3) XX гасыр башында Казанда югары уку йортлары ачыламы? Әйе

2.Текстта кайсы сүз кулланылмаган?

- мәдрәсә

- колледж

- мәгариф

- югары уку йорты

3. Текстта саналган кайсы фәннәрне сез мәктәптә өйрәнәсез?

- математика

- астрономия

- медицина

- география

Үзбәя

- Һәр дөрес җавапка 1 балл куегыз. Я, әйтегез әле сез ничәле алдыгыз?

- “5” ле алучылар  кемнәр басыгыз әле.

- “4” ле алучылар...

     -  “3” ле алучылар бармы?

     - Афәрин, укучылар дәреснең бу этабында алган билгегезне   Ә гә куегыз

г) Тәрҗемә күнегүләре

- 4 нче биремне үтибез. Караламаларна ачтык тиз генә тәрҗемә итеп язабыз.(мөстәкыйль эшчәнлек)

Тикшерү

1) Татар халкы , элек –электән, белемгә, мәгърифәткә омтылган.

Татарский народ, издавно стремился к знаниям, образованию.

2) Балаларга белем бирү өчен, мәктәп мәдрәсәләр оештырылган.

Для того чтобы дать знание детям образовывались школы-медресе.

3) Идел Болган дәүләтендә X гасырда ук инде мәдрәсәләр эшләве билгеле.

Известно, что  в Волжской Булгарии уже X веке работали медресе.

4) Татарларның мәгариф үсеше XVIII гасырда яңа баскычка күтәрелә.

XVIII веке у татар просвещение поднимается на новую ступень.

5)Казанда бер-бер артлы югары уку йортлары ачыла башлый.

В Казани один за другим начинают открываться высшие учебные заведения.

Үзбәя

- Һәр дөрес җавапка 1 балл куегыз. Я, әйтегез әле сез ничәле алдыгыз?

- “5” ле алучылар  кемнәр басыгыз әле.

- “4” ле алучылар...

     -  “3” ле алучылар бармы?

     - Афәрин, укучылар дәреснең бу этабында алган билгегезне онытмагыз.

Эзләнү-тикшеренү эшчәнлеге

Эзләнү-тикшеренү эшчәнлеген оештыру, дәреслек белән эшләргә өйрәтү.

Танып белү:  тексттан кирәкле информацияне аерып ала белү.

Предмет-  әсәрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку, эчтәлекне дөрес аңлау.

Танып белү: логик УЭ - өлешләрдән бөтенне чыгара ( синтезлый ) һәм үз фикереңне дәлилли белү.

Танып белү: логик УЭ - өлешләрдән бөтенне чыгара ( синтезлый ) һәм үз фикереңне дәлилли белү.

Коммуникатив: үз фикереңне төгәл һәм аңлаешлы итеп әйтә белү.

 Шәхес эшчәнлеге: үзара хезмәттәшлек, ярдәм итә белү.

III Рефлексив бәяләү

      - Укучылар без бүген дәрестә нәрсә турында сөйләштек? Сез татар халкы турында нәрсәләр белдегез?

     -  ....

Үзбәя

- Сез дәреснең 3 этабында үзегезгә билге куйдыгыз. Хәзер шул 3 билгене бергә кушыгыз. Әгәр 14,15 булса, сезгә  “5”ле,12,13 булса ,”4” ле, 10-11 булса, “3 ” ле була . Көндәлекләрегезгә үзегезнең билгеләрегезне куегыз. “5”ле алучылар басыгыз әле ... һ. б.

Өй эше.

1. 5 нче бирем. (тел турында мәкальләрне ятларга)

2. 6 нчы бирем (Белем, уку турында русча нинди мәкальләр беләсез? Искә төшерергә, татарчага тәрҗемә итәргә

3. Үзегез белем турында мәкальләр уйлап языгыз.)

Дәрестә эшлә

гән

нәргә нәти

җә ясау.

Дәрестә эшлә

Гән

нәгә нәти

җә ясау.

Коммуникатив: сөйләмне үз  фикереңне төгәл әйтү өчен  файдалана белү.

Регулятив: үз эшчәнлегеңә бәя бирү һәм укытучы биргән бәяне адекват кабул итә белү.